Διάλογος Σατανά και Άδη

[Harrys1934]

ΔΙΑΛΟΓΟΣ-ΣΑΤΑΝΑ-ΚΑΙ-ΑΔΗ
Με χαρά ήλθε ο σατάν ο κληρονόμος του σκότους και λέγει του Άδη. Λαίμαργε και αχόρταγε άκουσον τι θα σου πώ. Εκ του γένους των Ιουδαίων κάποιος που ονομάζεται Ιησούς, ονομάζει τον εαυτόν του Υιόν του Θεού. Αυτός ο άνθρωπος λοιπόν από δική μας ενέργειαν εσταύρωσαν αυτόν οι Ιουδαίοι ώς ατοιμασμένον, και ενταφιάσαμε αυτόν. Εγώ είδα ότι άνθρωπος είναι, και άκουσα αυτόν να λέγει ότι περίλυπος είναι η ψυχή μου μέχρι θανάτου. Έκανε και πολλά άλλα και έτρωγε μαζί με τους ανθρώπους και όσους ανθρώπους εγώ τους έδενα και τους έκανα τυφλούς, κουλούς λεπρούς, και αυτός μόνον δια του λόγου μόνο τους ιάτρευε, και όσους ετοίμαζα για ταφή και αυτούς μόνον διά λόγου τους ανάστηνε. Λέγει ο Άδης. Αφού διά του λόγου μόνον έκανε όλα αυτά, εσύ κοίταξες να του αντισταθείς; Ουδείς μπορεί να του αντισταθεί, και επειδή όπως λέγεις τον άκουσες να λέει ότι ήταν φοβούμενος τον θάνατον, σε ξεγελούσε και σε κορόϊδεβε, για να σε αρπάξει με το χέρι του το δυνατό. Και αλοίμονο εις τον αιώνα τον άπαντα. Λέγει ο σατάν αχόρταγε Άδη, αυτόν εφοβήθης, του κοινού εχθρού μας; Εγώ αυτόν δεν εφοβήθει, και έσπρωξα τους Ιουδαίους και εσταύρωσαν αυτόν, και επότησαν χολή και όξος. Και στον ετοίμασα και σου τον έστειλα για να τον κρατήσεις γερά κάτω στον άδην. Απεκρίθει ο Άδης. Κληρονόμε του σκότους, υιέ της απωλείας, διάβολε είπες ότι πολλούς ετοίμασες για να ταφούν και αυτός με έναν λόγο τους ανέστησε. Πώς αυτός και με ποία δύναμη θα τον κρατούσαμε δεμένον; Εγώ προ λήγον καιρού κατάπια έναν νέον ονομαζόμενον Λάζαρον. Και μετά λίγο μόνον διά του λόγου απέσπασε από τα βάθη του Άδη και γίνεται πάλι ζωντανός. Για να τον φέρεις εδώ κάτω κινδυνεύουμε να χάσουμε κι άλλους, όσους από αιώνες κατάπια . νιώθω πόνο στην κοιλιά μου, και δεν είναι σημείον καλό αυτό. Ο προαναρπαστής Λάζαρος από μπροστά μου έφυγε όχι ως νεκρός, αλλά σαν αετός. Η γή τον εξέρασε. Και σου έλεγα μην τον φέρεις αυτόν κάτω εδώ γιατί δεν μας μένει κανείς από τους νεκρούς.
2) καθώς αυτά συζητούσαν ο σατάν και ο Άδης φωνή μεγάλη ήρθε σαν βροντή και έλεγε. Άρατε πύλας οι άρχοντες ημών
, και επάρθητε πύλαι αιώνιοι, και εισελέυσεται ο βασιλιάς της δόξης Λέγεται κατά την Ανάσταση) όταν άκουσαν αυτήν την φωνή λέγει ο σατάν του Άδη Τρέξε να φύγουμε είναι πολύ δυνατός και δεν μπορεί κανείς να του αντισταθεί. Έτρεξε έξω ο σατάν και λέγει ο Άδης στα δαιμόνια. Ασφαλίσατε καλά τας πύλας και βάλλεται της χάλκινες αμπάρες και σιδεριές. Πάρετε και τα κλειδιά μου και να είσαστε όρθιοι έτοιμοι, γιατί εάν αυτός έρθει κάτω εδώ, θα μας αρπάξει. Όταν άκουσαν αυτά οι προπάτορες άρχισαν όλοι να βρίζουν αυτόν λέγοντας –παμφάγε και αχόρταγε άνοιξε να έρθει ο βασιλιάς της δόξης. Λέγει ο Δαυίδ ο Προφήτης δεν είδες τυφλέ ότι όταν ζούσα ακόμη στον κόσμο, προφήτεψα το Άρατε πύλας οι άρχοντες υμών; Και ο Ησαΐας λέγει, ότι αυτό το προείδα, εκ Αγίου Πνευματος, έγραψα . Αναστήσονται οι νεκροί και εγερθησονται οι εν τοις μνημείοις, και ευφραθησονται οι εν τη γη. Και που σου, θάνατε το κεντρί σου; Που σού Άδη το νίκος; Ήλθεν και πάλιν φωνή. Άρατε πύλας ...Ακούσας ι Άδης για δεύτερη φορά την φωνήν, λέγει σαν να μην ήξερε...Τις εστίν ούτος ο βασιλιάς της δόξης; Και λέγουν οι Άγγελοι του Δεσπότου-Κύριος κραταιός και δυνατός Κύριος δυνατός εν πολέμω. Και καθώς έλεγαν αυτά οι Άγγελοι συνετρίβησαν οι αμπάρες, και οι δεμένοι νεκροί ελύθησαν, και εισήλθε ο βασιλιάς της δόξης σαν άνθρωπος και όλος ο σκοτεινός Άδης εφωτίσθει. Και αμέσως φώναξε δυνατά ο Άδης. Αλοίμονον νικηθήκαμεν αλλά ποιός είναι αυτός που έχει τέτοιαν δύναμιν και εξουσία; Και ποιός είναι χωρίς αμαρτία που ήλθε εδώ; Που τόσος μικρός φαινόταν, και τώρα τόσο δυνατός; Ο ταπεινός και υψηλός, ο δούλος και ο δεσπότης; Ο στρατιώτης και βασιλεύς, ο έχων εξουσία στούς ζώντας και νεκρούς; Έν τω Σταυρώ προσηλωθείς και εν τάφω ετέθης, και σε λίγο έγινες ελεύθερος και ενίκησες όλην την δύναμη μας; Άρα συ εί ο Ιησούς, περί ου έλεγεν ο αρχισατράπης σατάν ότι διά σταυρού και θανάτου μέλει να κληρονομήσεις όλον τον κόσμον; Τότε ο βασιλεύς της δόξης άρπαξε από τα μαλλιά τον αρχισατράπη σατάν και τον παράδωσε στους αγγέλους του, είπε. Δέστε τον με σιδερένιες αλυσίδες χέρια και πόδια, και το στόμα του. Και τον παράδωσαν στον Άδη να τον κρατήσει ασφαλώς μέχρι την Δευτέρα Παρουσία. Και ο Άδης παρέλαβε τον σατάν και του έλεγε. Βελζεβούλ, κληρονομία της φωτιάς και της κολάσεως, εχθρέ των Αγίων, για πια ανάγκη εσταύρωσες τον βασιλιά της δόξης, και τον έφερες εδώ και μας έγδυσε; Γύρισε και δες, κανείς νεκρός δεν έμεινε, και όσους εκέρδησες διά τού ξύλου της γνώσεως, δια του ξύλου του Σταυρού τους έχασες όλους, και όλη σου η χαρά, εγύρησε σε λύπην. Και τον Βασιλέα της δόξης θέλοντας να θανατώσεις τον εαυτόν σου θανάτωσες. ¨Ω αρχιδιάβολε, του θανάτου αρχή, η ρίζα της αμαρτίας, το τέλος παντός κακού, τι κακόν ευρίκες εις τον Ιησού, και γύρευες την απώλειαν αυτού. Πως ετόλμησες αυτό το κακό να κάνεις; Πως αυτόν τον άνθρωπον εθανάτωσες και όσους από αιώνες είχες φέρει εδώ κάτω όλους τους έχασες; Καθώς έλεγε αυτά ο Άδης του σατάν, άπλωσε ο βασιλεύς της δόξης την δεξιάν αυτού, και έγειρε τον προπάτορα Αδάμ και γύρισε και προς τους λοιπούς είπε ελάτε όλοι μαζί μου. Και ο Αδάμ χαρούμενος έλεγε. Ευχαριστώ τη μεγαλοσύνη σου Κύριε. Το ίδιο και οι προφήτες και οι Άγιοι έλεγαν. Ευχαριστώντας τον Χριστό και Σωτήρα του κόσμου και ευλόγησεν ο Σωτήρ τον Αδάμ στο μέτωπο με το σημείο του Σταυρού, και όλους τους πατριάρχας και Προφήτας και Μάρτυρας. Και τους ελευθέρωνε, και αυτοί όλοι έψαλλον. Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου, Αλληλούϊα, αυτώ η δόξα των αγίων πάντων. Κρατώντας τον προπάτορα Αδάμ έφτασαν εις τον Παράδεισον εις τον Αρχάγγελον Μιχαήλ. Στην θύρα του Παραδείσου συνάντησαν δύο πρεσβύτερους ανθρώπους, και ρώτησαν. Ποιοι είναι αυτοίο; εμείς δεν τους είδαμε εκεί κάτω στον Άδη: και είπε ο ένας εξ αυτών. Εγώ είμαι ο Ενώχ που ευαρέστησα τώ Θεώ και με τοποθέτησαν εδώ, και αυτός είναι ο Ηλίας ο Θεσβίτης, και μέλλομεν να ζήσουμε μέχρι της συντελείας του αιώνος. Τότε θα σταλούμε από τον Θεόν να αντισταθούμε του αντιχρίστου, και θα θανατωθούμε και μετά τρείς ημέρας θα αναστηθούμε και θα αρπαχθούμε μέσα σε νεφέλες και θα συναντήσουμε τον Κύριον. Καθώς λεγόντουσαν αυτά ήρθε άλλος ταπεινός άνθρωπος και κρατούσε στον ώμο του Σταυρόν και ρώτησαν οι Άγιοι. Εσύ ποιός είσαι, και έχεις την όψιν του λιστού, και κρατάς στον ώμο σου Σταυρόν; Και απεκρίθει λέγων. Όπως είπατε ληστής ήμουν και κλέπτης, γιαυτό οι Ιουδαίοι με σταύρωσαν δίπλα από τον Ιησού Χριστό. Και βλέποντας τα γενόμενα επίστεψα. Και παρακάλεσα τον Κύριον να με θυμηθεί στην Βασιλεία του. Και αμέσως μου είπε από σήμερον μετά εμού θα είσαι στον Παράδεισον. Και με απέστειλε προς την Πυλη της Εδέμ και καθώς είδε η φλογίνη ρομφαία το σημείον του Σταυρού, μου άνοιξαν αμέσως. Και εβόησαν οι Άγιοι πάντες. Μέγας ο Κύριος και θαυμαστά τα έργα σου..

[paroikos]

Χαρη? Που τον βρήκες αυτόν τον διάλογο?

[tigris]

Πρεπει να είναι κάποια απόκρυφη διήγηση-νομίζω έχω διαβάσει κάτι παρόμοιο στο TLG (Thesaurus Linguae Grecae) μεταξύ άλλων υπήρχε Απόκρυφος διήγησις περί της κοιμήσεως του Αδάμ και περί των παιδικών χρόνων του Ιησού (ή πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου)

[123]

Είναι από τα απόκρυφα ευαγγέλια. Αυτό είναι του Ιουδαίου Αινέα . Μεταφράστηκε από την Εβραϊκή γλώσσα στη Ρωμαϊκή διάλεκτο από τον Νικόδημο, ρωμαίο άρχοντα.

[paroikos]

Ρε Χάρη μαθαμε τα κανονικά ευαγγέλια μας κάνεις κήρυγμα με απόκρυφα; Μήπως είσαι αιρετικός;

[Harrys1934]

Ρε Χάρη μαθαμε τα κανονικά ευαγγέλια μας κάνεις κήρυγμα με απόκρυφα; Μήπως είσαι αιρετικός;

Φίλε PARIKE μέχρι σήμερα δεν έχει τύχει στην αντίληψη μου αιρετικός άνθρωπος να γράψει κάτι παρόμοιο. Αυτοί βαρούν κατ' ευθείαν στο ψαχν'ο, πολεμώντας την Θεότητα του Θεού. Για να έχεις ακόμη αμφιβολία περί της Ορθόδοξης Πίστης μου θα πεί ότι χρειάζεται προσπάθεια ακόμη για να βγώ από τις στενοσιές. Γιαυτό θα εξακολουθίσω να γράφω μέχρι να σε πείσω..........ο Χάρρης ένας φίλος όπως όλι οι άλλοι....Ορθόδοξοι)

[vasilis_m21]

Η γιορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου 21 Νοέμβρη βασίζεται σε διήγηση Απόκρυφου Εΰαγγελίου, δεν υπάρχει στα επίσημα. Επίσης ο διαχωρισμός των Ευαγγελίων σε κανονικά και απόκρυφα έγινε μετά από μερικούς αιώνες από την έλευση του Χριστού.

[Christos]

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ


Ιωάννης Δ. Καραβιδόπουλος
Eισαγωγικά περί των αποκρύφων
Από το βιβλίο Απόκρυφα Χριστιανικά Κείμενα, τόμος α΄ Απόκρυφα Ευαγγέλια, Θεσσαλονίκη 1999, εκδόσεις Πουρναρά



«Απόκρυφα χριστιανικά κείμενα» -ή, σύμφωνα με άλλη επικρατούσα ονομασία, «Απόκρυφα της Καινής Διαθήκης», κατ' αντιδιαστολή προς τα «Απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης» - ονομάζονται διάφορα ανώνυμα ή ψευδεπίγραφα χριστιανικά κείμενα, γραμμένα απο τον 2ο μ.Χ. αιώνα και εξής, που δεν συμπεριλαμβάνονται στον ‘κανόνα’ της Κ.Δ. αλλά αναγινώσκονται απλώς ή απορρίπτονται απο τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς των πρώτων αιώνων Σχετίζονται όμως με την Κ.Δ. (και έτσι εξηγείται η επικρατούσα ονομασία τονς) τόσο από πλευράς φιλολογικού είδους (είναι Ευαγγέλια, Πράξεις, Επιστολές, Αποκαλύψεις, αλλά και Διάλογοι, Ερωτήσεις, κ.ά.π.) όσο και από πλευράς περιεχομένου, διότι τα κείμενα αυτά αναφέρονται σε γεγονότα ή πρόσωπα που περιέχονται στην Κ.Δ., συνήθως τροποποιώντας τα, ή βρίσκονται στην προέκταση αυτών.

Ο όρος «απόκρυφος» σημαίνει αρχικά αυτό που είναι κρυμμένο και φυλαγμένο προσεκτικά. Στην προς Κολοσσαείς επιστολή λέγεται ότι στον Χριστό «εισί πάντες οι θησαυροί της σοφίας και γνώσεως απόκρυφοι" (2,3), που σημαίνει ότι οι θησαυροί αυτοί είναι κρυμμένοι στον Χριστό, όχι για να μην φανερωθούν στους ανθρώπους, αλλά ότι είναι φυλαγμένοι με μοναδικό τρόπο σαν σε ‘θησαυροφυλάκιο’ από το οποίο αντλεί ο πιστός. Ο όρος δεν ήταν αρχικά μονοσήμαντος. Σε ορισμένους κύκλους αιρετικών, που χρησιμοποιούσαν ένα ή μερικά απο αυτά τα κείμενα, ο όρος είχε θετική έννοια και δήλωνε τα βιβλία που ήταν προφυλαγμένα από την κοινή χρήση εξαιτίας του βάθους των νοημάτων τους που δεν μπορούσε να συλλάβει ο κοινός αναγνώστης. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς όμως χρησιμοποιούσαν τον ίδιο όρο με αρνητική έννοια, για να δηλώσουν βιβλία αμφίβολης αξίας και προέλευσης και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις αιρετικά, και τα κατονόμαζαν σε λίστες που διασώθηκαν. Με τη δεύτερη αυτή έννοια επικράτησε ο όρος ‘απόκρυφα’ στην εκκλησιαστική και θεολογική γλώσσα. Θα δούμε στη συνέχεια ότι με το πέρασμα των αιώνων διαπιστώθηκε ότι δεν είναι όλα τα διασωθέντα απόκρυφα αιρετικά.

Ποιά ήταν τα αίτια που οδήγησαν στην παραγωγή αυτής της απόκρυφης φιλολογίας; 1) Πρώτα πρώτα η ευσεβής φαντασία ορισμένων αγνώστων συγγραφέων, που απέδωσαν τα έργα τους σε γνωστά πρόσωπα της εκκλησίας, θέλησε να καλύψει τα ‘κενά’ της Κ.Δ., ιδιαίτερα της ζωής του Ιησού και της Παναγίας καθώς και των Αποστόλων, με στόχο μερικές φορές απολογητικό. Η πληροφορία του Ιω 20,30 «πολλά μεν ουν και άλλα σημεία εποίησεν ο Ιησούς ... α ουκ έστιν γεγραμμένα εν τω βιβλίω ταύτω» ήταν ένα επαρκές βιβλικό έρεισμα για τους αποκρυφογράφους. Ορισμένα άλλα χωρία αποτέλεσαν επίσης έναυσμα για τη συγγραφή κάποιου κειμένου. Π.χ. η πληροφορία τον Β' Κορ 12,2 («οίδα άνθρωπον...αρπαγέντα έως τρίτον ουρανόν...και ήκουσεν άρρητα ρήματα α ουκ εξόν ανθρώπω λαλήσαι») προκάλεσε την αποκρυφη Αποκάλυψη Παύλου.

Πολλές φορές δευτερεύοντα ή ανώνυμα πρόσωπα της Κ.Δ. αναφέρονται με συγκεκριμένο όνομα στα Απόκρυφα -όνομα που επικράτησε στην παράδοση της εκκλησίας, κυρίως στη λειτουργική- και γίνονται πρωταγωνιστές ή διαδραματίζονν ένα πιο σημαντικό ρόλο σ’αυτά. Ο ανώνυμος εκατόνταρχος της σταύρωσης παραδίδεται στα Απόκρυφα με το όνομα Λογγίνος (και έτσι είναι γνωστός στα Συναξάρια και τη λοιπή παράδοση), οι τρεις μάγοι φέρουν τα ονόματα Γασπάρ, Βαλτάσαρ και Μελχιώρ, οι δύο ληστές ονομάζονται Γέστας και Δυσμάς (ή Δημάς), η αιμορροούσα γυναίκα Βερονίκη κ.λπ. Συνήθως παρουσιάζονται μυθώδεις και φανταστικές διηγήσεις για περιόδους της ζωής του Ιησού, για τις οποίες δεν υπάρχονν πληροφορίες στα ευαγγέλια. Έτσι π.χ. γίνεται λόγος για τη γέννηση και την παιδική ηλικία της Παναγίας, για τα θαύματα της παιδικής ηλικίας του Ιησού, για τη φυγή στην Αίγυπτο και την εκεί κατάρρευση των ειδώλων, την κάθοδο στον Άδη και τα εκεί συμβάντα, την Ανάσταση, την ιεραποστολική δραστηριότητα των αποστόλων σε διάφορα μέρη του κόσμου κ.ά.π.

2) Η απόκρυφη φιλολογία έγινε αμέσως το όχημα και το μέσο για τη διατύπωση και τη διάδοση αιρετικών διδασκαλιών. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς, ιδιαίτερα των πρώτων αιώνων, κάνουν λόγο για απόκρυφες, γραφές που διατείνονται οτι κατέχουν οι διάφορες ομάδες αιρετικών και ιδίως οι Γνωστικοί, με τις οποίες παρασύρουν τους ανύποπτους και αγράμματους χριστιανούς. Ο Ειρηναίος π.χ. αναφερόμενος στους Γνωστικούς λέγει οτι έχουν «αμύθητον πλήθος αποκρύφων και νόθων γραφών, ας αυτοί έπλασαν» και τις οποίες «παρεισφέρουσιν εις κατάπληξιν των ανοήτων και τα της αλήθείας μη επισταμένων γράμματα» (Έλεγχος Α΄20). Εννοεί άραγε τα γνωστά σήμερα Αποκρυφα;

Για ‘βίβλους αποκρύφους’ των αιρετικών κάνει λόγο και ο Κλήμης Αλεξανδρεύς (Στρωμματείς Α΄15. Γ΄4), ο δε Ωριγένης, σχολιάζοντας τον πρόλογο του κατά Λουκάν ευαγγελίου «επειδήπερ πολλοί επεχείρησαν...», με τους πολλούς εννοεί τους αποκρυφογράφους που ‘επεχείρησαν’ αλλά δεν μπόρεσαν να γράψουν ‘ευαγγέλια’, γιατί έγραψαν ‘χωρίς χαρίσματος’ (Ομιλ. Α΄εις Λουκάν)· ως παραδείγματα αναφέρει το Ευαγγέλιο των Δώδεκα, το κατά Αιγυπτίους, το κατά Βασιλείδην, κατά Θωμάν, κατά Ματθίαν «και άλλα πλείονα». Ωστόσο, κάποιες πληροφορίες για το μαρτυρικό θάνατο του Ησαΐα λέγει οτι τις αντλεί από απόκρυφο κείμενο (Επιστ. Προς Αφρικανόν 11,65), επίσης και για το φόνο του Ζαχαρία μεταξύ του ναού και του θυσιαστηρίου (Εις Ματθ 10,18 ). Ο ιστορικός Ευσέβιος, αναφερόμενος στις συζητήσεις για τον κανόνα της Κ.Δ., διακρίνει τα βιβλία σε ‘ομολογούμενα’, ‘αντιλεγόμενα’, ‘νόθα’ και ‘αιρετικά’. Στις δύο τελευταίες ομάδες απαριθμεί ορισμένα από τα γνωστά σήμερα απόκρυφα κείμενα (Εκκλ. Ιστ. Γ' 25).

Επανειλημμένα αναφέρεται σε αιρετικούς που χρησιμοποιούν απόκρυφα κείμενα ο Επιφάνιος (Πανάριον 26,5. 30,3. 34,18. 40,2. 45,4. 47,1. 55,362,2 κ.ά.). Στο έργο ‘Σύνοψις επίτομος της θείας Γραφής’ που αποδίδεται στο Μ.Αθανάσιο (PG 28, 432 Β) αναφέρονται οι Περίοδοι Πέτρου, Ιωάννου, Θωμά, το Ευαγγέλιο κατά Θωμάν, η Διδαχή Αποστόλων και τα Κλημέντια, και χαρακτηρίζονται ως ‘νόθα και απόβλητα’, που δεν περιέχουν τίποτε το ‘έγκριτον και επωφελές’. Πλήρης κατάλογος των αποκρύφων δεν σώζεται απο κανένα εκκλησιαστικό συγγραφέα. Οι κάποιοι ελλιπείς κατάλογοι που σώζονται απο τους Τιμόθεο τον πρεσβύτερο, Ωριγένη, Μ.Αθανάσιο, Ευσέβιο, και αργότερα απο τον Νικηφόρο Πατριάρχη Κων/πόλεως κ.ά. καθώς και απο το Γελασιανό διάταγμα, επικαλύπτονται εν μέρει μεταξύ τους ή περιέχουν ονομασίες που δεν ανταποκρίνονται σε κανένα από τα γνωστά σήμερα Απόκρυφα.

Για τον αιρετικό ή όχι χαρακτήρα ορισμένων αποκρύφων (π.χ. τον κατά Πέτρον ευαγγελίου) γίνονται συζητήσεις σήμερα στην έρευνα. Πράγματι τα απόκρυφα κείμενα έχουν μια πολύπλοκη ιστορία, είτε διότι όντας αιρετικά υπέστησαν επεγεργασία απο ορθόδοξο χέρι, είτε διότι άλλα, αντίστροφα, όντας αρχικά ορθόδοξα, έτυχαν επεξεργασίας απο αιρετικούς, πον πρόσθεσαν δικές τους διδασκαλίες. Επίσης πολύπλοκη είναι και η ιστορία της χειρόγραφης παράδοσης τους. Συμβαίνει μερικές φορές μια αρχαία μετάφραση ενός ελληνικού πρωτοτύπου να είναι εκτενέστερη ή συντομότερη του πρωτοτύπου. Κι ακόμα ορισμένα απόκρυφα σώζονται σε χειρόγραφα που δεν συμφωνούν πάντα μεταξύ τους σε όλα τα σημεία. Σε κάποιες περιπτώσεις σώζεται ένα απόκρυφο κείμενο σε μια εκτενή μορφή και σε μια συντομότερη. Άλλοτε, η λατινική μετάφραση ενός ελληνικού πρωτοτύπου είναι εκτενέστερη ή, σε άλλες περιπτώσεις συντομότερη. Αρκετά σώζονται στην ελληνική πρωτότυπή τους γλώσσα, αλλά και σε αρχαίες μεταφράσεις (λατινικές, κοπτικές, συριακές, αιθιοπικές, αρμενικές κ.λ.π.). Μερικά διατηρούνται μόνο σε αυτές τις μεταφράσεις.

Στη διάρκεια των αιώνων τα απόκρυφα κείμενα έτυχαν διαφορετικής αντιμετώπισης: Άλλοτε καταδικάστηκαν απο την Εκκλησία (ιδιαίτερα στη Δύση), άλλοτε τροφοδότησαν τη λαϊκή ευσέβεια ή ενέπνευσαν έργα τέχνης. Η βυζαντινή τέχνη έχει σκηνές που η προέλευσή τους βρίσκεται στα Απόκρυφα. Αρκεί να ανα
φέρουμε εδώ για παράδειγμα τα ψηφιδωτά του νάρθηκα της Μονής της χώρας στην Κωνσταντινούπολη και της εκκλησίας Santa Μaria Maggiore στη Ρώμη, που είναι εμπνευσμένα απο το Πρωτευαγγέλιον Ιακώβου και περιέχουν σκηνές απο την παιδική ηλικία της Παναγίας. Επίσης τα εικονογραφικά θέματα του σπηλαίου ως τοπου γέννησης του Ιησού, της διάνοιξης του όρους για να σωθεί ο Ιωάννης ο Βαπτιστής απο τους στρατιώτες του Ηρώδη, κ.ά.π. αντλούνται από απόκρυφα κείμενα, τα οποία βέβαια με τη σειρά τους μπορεί να ενσωματώνουν πρωτοχριστιανικές παραδόσεις.

Τα Απόκρυφα προκάλεσαν κατά καιρούς το ενδιαφέρον της επιστήμης, ιδιαίτερα μάλιστα στην εποχή μας. Ο J.Charlesworth (The New Testament Apocrypha and Pseudepigrapha: Α guide to publications, 1987, 1-4) διακρίνει τις ακόλουθες φάσεις στο ενδιαφέρον της επιστήμης για τα κείμενα αυτά. Η πρώτη φάση συμπίπτει με τον Μεσαίωνα και την έξαρση τον ενδιαφέροντος κυρίως για το Πρωτευαγγέλιο Ιακώβου. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται απο την αρνητική αξιολόγηση των Αποκρύφων σε σχέση με την υπεροχή των βιβλίων του κανόνα της Κ.Δ. και φθάνει μέχρι τον 18ο αιώνα με τη μνημειώδη έκδοση τον J.A.Fabricius, Codex Apocryphus Novi Testamenti (1703, 21719). Η δεύτερη φάση, κατά το 19ο αιώνα, χαρακτηρίζεται από τη συνεχιζόμενη υποτίμηση των Αποκρύφων και την αντιμετώπισή τους ως νόθων κειμένων. Τα μεγάλα έργα αυτής της εποχής είναι το Dictionnaire des Apocryphes, τον J.P. Migne (τομ. 1-2, 1856), και οι εκδόσεις του C.Tischendorf: Acta Apostolorum Apocrypha (1851), Apocalypses Apocryphae (1866) και Evangelia Apocrypha (1853). H τρίτη φάση τοποθετείται στην αρχή του 20ου αιώνα και σηματοδοτείται με τη συλλογή των ‘Αγράφων’ από τον Resch και την ανακάλυψη των παπύρων της Οξυρυγχου. Βασικά έργα αυτής της εποχής είναι, πέρα απο τις διάφορες εκδόσεις Λογίων της Οξυρύγχου, η πρώτη έκδοση τον Ε. Hennecke, Neutestamentliche Apocryphen (1904), πον επρόκειτο να γνωρίσει πολλές επανεκδόσεις μέχρι σήμερα σε συνεργασία με τον W.Schneemelcher, καθώς και η έκδοση του M.R.James, The Apocryphal New Testament (1924) που αναθεωρημένη και επεξεργασμένη έκδοσή της μας έδωσε πρόσφατα ο K.J.Elliott. H τέταρτη φάση της έρευνας, κατά τον Charlesworth πάντοτε, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, αρχίζει στη δεκαετία του ΄60 και διακρίνεται για μια θετικότερη εκτίμηση των Αποκρύφων, εφόσον αυτά συνεξετάζονται τώρα παράλληλα προς τη λοιπή χριστιανική παραγωγή των πρώτων αιώνων ως ένα ρεύμα που συνυπάρχει με τα άλλα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της νέας αυτής περιόδου είναι το πλήθος των επιστημονικών εργασιών που βλέπει διεθνώς το φως της δημοσιότητας, ο προγραμματισμός και η εν μέρει πραγματοποίηση ήδη κριτικών εκδόσεων.

Για την τέταρτη από τις περιόδους που διαπιστώνει ο παραπάνω ερευνητής, μπορούμε να προσθέσουμε τα εξής: Η έρευνα των Αποκρυφων προωθείται σήμερα απο μια επιστημονική Εταιρεία πού πρόσφατα ιδρύθηκε, την Association pour l’ Etude de la Littérature Apocryphe Chrétienne (AELAC), με έδρα τη Λωζάννη και μέλη απο πολλά άλλα πανεπιστήμια, κυρίως της Ευρώπης και της Αμερικής. Η Εταιρεία οργάνωσε το πρώτο διεθνές συνέδριο για τα Αποκρυφα τον Μάρτιο τον 1995 στη Λωζάννη, εκδίδει το ετήσιο περιοδικό Apocrypha (μέχρι σήμερα 8 τόμοι), προγραμμάτισε και εν μέρει πραγματοποίησε κριτικές εκδόσεις Αποκρύφων στο Corpus Scriptorum Christianorum - Series Apocryphorum (εκδ. οίκος Brepols του Βελγίου) και άρχισε επίσης να εκδίδει σε γαλλική γλώσσα μια σειρά βιβλίων τσέπης με τα Απόκρυφα (σε μετάφραση και με σχόλια) για ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.

Παρόλον ότι τα Απόκρυφα δεν κομίζουν ουσιαστικά κανένα νέο στοιχείο στην χριστιανική αποκάλυψη και παρόλον οτι συγκρίνομενα προς τα κανονικά Καινοδιαθηκικά κείμενα υπολείπονται σαφώς από πλευράς θεολογικής εμβάθυνσης στην ιστορία της θείας Οικονομίας, ιστορικών στοιχείων, πνευματικού πλούτου και ηθικού βάθους, μπορεί κανείς να δικαιολογήσει το ενδιαφέρον τόσο των παλαιοτέρων εποχών όσο και της σύγχρονης έρευνας γι' αυτά. Διασώζουν μερικά απο αυτά παραδόσεις στις οποίες στηρίζονται γιορτές της Εκκλησίας, όπως π.χ. το Γενέσιον, τα Εισόδια της Θεοτόκον, κ.ά.

Άλλωστε, πολλά από αυτά -που δεν προέρχονται απο αιρετικούς- έθρεψαν πολλές γενιές χριστιανών στη διάρκεια της ιστορίας, κι αν δεν βρέθηκαν ποτέ στο κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής, ζούσαν ωστόσο και ως προσφιλή λαϊκά αναγνώσματα επιδρούσαν στην περιφέρεια, η δε σιωπηρή περιφερειακή διαδρομή τους συχνά αναδυδόταν εντονότερα προς το κέντρο και επηρέαζε την τέχνη, τη λατρεία, την ηθική οικοδομή, την απολογητική διάθεση.

Πριν τελειώσουμε αυτή τη σύντομη Εισαγωγή θέλουμε να σημειώσουμε οτι οι ονομασίες ‘Απόκρυφα της Καινής Διαθήκης’ ή ‘Απόκρυφη Καινή Διαθήκη’ είναι μάλλον ατυχείς. Προτιμούμε ως επιτυχέστερη την ονομασία ‘Απόκρυφα Χριστιανικά κείμενα’, που χρησιμοποιεί και η Εταιρεία για τη μελέτη των Αποκρύφων, διότι τα κείμενα αυτά παρόλο που από πλευράς φιλολογικών ειδών αναπαράγουν συνήθως, όπως ήδη είπαμε, τα φιλολογικά είδη της Κ.Δ. και βρίσκονται στην προέκταση των θεμάτων της, χρονικά απομακρύνονται απο αυτήν και καλύπτονν όλη των πρώτη χριστιανική χιλιετία, μερικά μάλιστα είναι ακόμη νεότερα.

Τα ελληνικά πρωτότυπα των Αποκρύφων, όσα σώζονται, μπορεί να τα βρει κανείς στις εκδόσεις που σημειώνουμε στην αμέσως παρακάτω Βιβλιογραφία καθώς και στον Α.de Santos Otero (μονο τα Ευαγγέλια). Δεν συμπεριλαμβάνουμε στην παρούσα έκδοση τα Γνωστικά κείμενα που βρέθηκαν το 1946 στο Nag Hammadi της Αιγύπτου (βλ. Χριστιανικός Γνωστισμός. Τα κοπτικά κείμενα τον Nag Hammadi στην Αίγυπτο, επιμέλεια Σ. Αγουρίδη, εκδ. Άρτος Ζωής, 1989), παρά μόνο ένα εξ αυτών αντιπροσωπευτικό, το κατά Θωμάν ευαγγέλιο, που είναι διαφορετικό από το κατά Θωμάν της παδικής ηλικίας του Ιησού και περιέχει 114 λόγια αποδιδόμενα στον Ιησού.

Πηγή: http://www.myriobiblos.gr/bible/apocrypha/default.asp (Εκ των Επισήμων Ιστοχώρων της Εκκλησίας της Ελλάδος)

[paroikos]

Ρε Χάρη μαθαμε τα κανονικά ευαγγέλια μας κάνεις κήρυγμα με απόκρυφα; Μήπως είσαι αιρετικός;

Φίλε PARIKE μέχρι σήμερα δεν έχει τύχει στην αντίληψη μου αιρετικός άνθρωπος να γράψει κάτι παρόμοιο. Αυτοί βαρούν κατ' ευθείαν στο ψαχν'ο, πολεμώντας την Θεότητα του Θεού. Για να έχεις ακόμη αμφιβολία περί της Ορθόδοξης Πίστης μου θα πεί ότι χρειάζεται προσπάθεια ακόμη για να βγώ από τις στενοσιές. Γιαυτό θα εξακολουθίσω να γράφω μέχρι να σε πείσω..........ο Χάρρης ένας φίλος όπως όλι οι άλλοι....Ορθόδοξοι)

Ααααα!!! sorry φίλε! Ο Χάρης από Αυστραλία είσαι? Sorry και πάλι, δεν πρόσεξα καλά το νικ σου!

[Harrys1934]

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ


Ιωάννης Δ. Καραβιδόπουλος
Eισαγωγικά περί των αποκρύφων
Από το βιβλίο Απόκρυφα Χριστιανικά Κείμενα, τόμος α΄ Απόκρυφα Ευαγγέλια, Θεσσαλονίκη 1999, εκδόσεις Πουρναρά



«Απόκρυφα χριστιανικά κείμενα» -ή, σύμφωνα με άλλη επικρατούσα ονομασία, «Απόκρυφα της Καινής Διαθήκης», κατ' αντιδιαστολή προς τα «Απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης» - ονομάζονται διάφορα ανώνυμα ή ψευδεπίγραφα χριστιανικά κείμενα, γραμμένα απο τον 2ο μ.Χ. αιώνα και εξής, που δεν συμπεριλαμβάνονται στον ‘κανόνα’ της Κ.Δ. αλλά


¨Όλοι μαζί προσπαθήσαμε να δώσουμε όσο ήταν δυνατόν μία καλύτερη ερμηνεία για τα απόκρυφα έτσι βγαίνει πάντοτε καλύτερο αποτέλεσμα.
Τα απόκρυφα καλά έπραξε η Εκκλησία μας και δεν τα περιλαβε μέσα στα κανονικά, γιατί όχι ότι είναι όλα ψευδή, έχουν και αλύθειες μέσα όπως μας βεβαιώνουν μεγάλη Άγιοι της Εκκλησίας μας όπως ο Ιερός Αυγουστίνος, Γρηγόριος Νύσης και άλλοι. από εκεί μέσα έχουν πάρει αυτά που βγήκαν για αληθή και τα χρησιμοποίησαν . Καθώς και η Εκκλησίαστική ιστορία Στεφανίδου μας προτρέπει για το προτοευαγγέλιο Ιακώβου για την γέννιση του Χριστού και εκεί βλέπουμε πραγματικά ότι πριν γεννιθεί ο Χριστός υπάρχουν τα παιδιά του Ιακώβου από τον πρώτον του γάμο. πωε ξέρουμε ότι οι γωνείς της Παναγίας μας είναι Ιωκείμ και Άννα. πως ξέρουμε και το γιορτάζουμε κιόλαςτα Εισόδια της Παναγίας εις τον Ναό όταν ήταν τριών χρονών τυν στιγμή μάλιστα που απαγορευόταν γυναίκα να μπεί στον Ναό στο Ιερό. Με τί τρόπο και πως δόθηκε στον δίκαιο Ιωσήφ για προστασία. και φύλαξη. Και τα σπουδαία από όλα αυτά για την κοίμηση της. Μ ετον τρόπο που αρπάχτηκαν οι Απόστολοι με σύνεφο από τα πέρατα της γής σύμφωνα και με την Παράκληση της Παναγίας μας και βρέθηκαν με μιας όλοι δίπλα της και με τι τρόπο έγινε η νεκρική πομπή , παίρνουμε μία γεύση όταν βλέπουμε την εικόνα της στην κοίμηση δίπλα τον Αρχάγγελο Μιχαήλ με το σπαθί στο χέρι να έχει κόψει τα χέρια κάποιου εβραίόυ που ο κάποιος αυτός το όνομα του είναι Ιωφωνίου. Σχεδόν οι περισσότερες γιορτές της Παναγίας μας η ρίζα βρίσκεται στα απόκρυφα. Μετά από όλα αυτά που είπαμε Ναι η Εκκλησία μας καλά έκανε και δεν τα περιέλαβε μέσα στα κανονικά και εκείνο που τα χαλάει όλα είναι το Ευαγγέλιο του Θωμά με την παιδική ηλικία του Χριστού που τον δείχνει από πέντε χρονών παιδί να κάνει θαύματα, αλλά δημιουργεί μία εικόνα αντιπαθητική γύρω του από τους γείτονες του επειδή παιζοντας με τα παιδιά της ηλικίας του τα πολύ άτακτα πάθαιναν ατυχήματα. Θα μπορούσα να γράψω για αυτά αλλά δεν θα ωφελήσει γιατί πολλοί θα σκανταλιστούν. Το συμπέρασμα βγαίνει ότι η Εκκλησία μας ορθά τα απόρριψε να μπούν μέσα από την μπροστυνή π'ορτα αλλά όλα τα έχει βάλει μέσα από την πισινή πόρτα γιαυτό και τα έχουμε και τα γιορτάζουμε. Χάρρης

αναγινώσκονται απλώς ή απορρίπτονται απο τους εκκλησιαστικούς συγγραφείς των πρώτων αιώνων Σχετίζονται όμως με την Κ.Δ. (και έτσι εξηγείται η επικρατούσα ονομασία τονς) τόσο από πλευράς φιλολογικού είδους (είναι Ευαγγέλια, Πράξεις, Επιστολές, Αποκαλύψεις, αλλά και Διάλογοι, Ερωτήσεις, κ.ά.π.) όσο και από πλευράς περιεχομένου, διότι τα κείμενα αυτά αναφέρονται σε γεγονότα ή πρόσωπα που περιέχονται στην Κ.Δ., συνήθως τροποποιώντας τα, ή βρίσκονται στην προέκταση αυτών.

Ο όρος «απόκρυφος» σημαίνει αρχικά αυτό που είναι κρυμμένο και φυλαγμένο προσεκτικά. Στην προς Κολοσσαείς επιστολή λέγεται ότι στον Χριστό «εισί πάντες οι θησαυροί της σοφίας και γνώσεως απόκρυφοι" (2,3), που σημαίνει ότι οι θησαυροί αυτοί είναι κρυμμένοι στον Χριστό, όχι για να μην φανερωθούν στους ανθρώπους, αλλά ότι είναι φυλαγμένοι με μοναδικό τρόπο σαν σε ‘θησαυροφυλάκιο’ από το οποίο αντλεί ο πιστός. Ο όρος δεν ήταν αρχικά μονοσήμαντος. Σε ορισμένους κύκλους αιρετικών, που χρησιμοποιούσαν ένα ή μερικά απο αυτά τα κείμενα, ο όρος είχε θετική έννοια και δήλωνε τα βιβλία που ήταν προφυλαγμένα από την κοινή χρήση εξαιτίας του βάθους των νοημάτων τους που δεν μπορούσε να συλλάβει ο κοινός αναγνώστης. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς όμως χρησιμοποιούσαν τον ίδιο όρο με αρνητική έννοια, για να δηλώσουν βιβλία αμφίβολης αξίας και προέλευσης και μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις αιρετικά, και τα κατονόμαζαν σε λίστες που διασώθηκαν. Με τη δεύτερη αυτή έννοια επικράτησε ο όρος ‘απόκρυφα’ στην εκκλησιαστική και θεολογική γλώσσα. Θα δούμε στη συνέχεια ότι με το πέρασμα των αιώνων διαπιστώθηκε ότι δεν είναι όλα τα διασωθέντα απόκρυφα αιρετικά.

Ποιά ήταν τα αίτια που οδήγησαν στην παραγωγή αυτής της απόκρυφης φιλολογίας; 1) Πρώτα πρώτα η ευσεβής φαντασία ορισμένων αγνώστων συγγραφέων, που απέδωσαν τα έργα τους σε γνωστά πρόσωπα της εκκλησίας, θέλησε να καλύψει τα ‘κενά’ της Κ.Δ., ιδιαίτερα της ζωής του Ιησού και της Παναγίας καθώς και των Αποστόλων, με στόχο μερικές φορές απολογητικό. Η πληροφορία του Ιω 20,30 «πολλά μεν ουν και άλλα σημεία εποίησεν ο Ιησούς ... α ουκ έστιν γεγραμμένα εν τω βιβλίω ταύτω» ήταν ένα επαρκές βιβλικό έρεισμα για τους αποκρυφογράφους. Ορισμένα άλλα χωρία αποτέλεσαν επίσης έναυσμα για τη συγγραφή κάποιου κειμένου. Π.χ. η πληροφορία τον Β' Κορ 12,2 («οίδα άνθρωπον...αρπαγέντα έως τρίτον ουρανόν...και ήκουσεν άρρητα ρήματα α ουκ εξόν ανθρώπω λαλήσαι») προκάλεσε την αποκρυφη Αποκάλυψη Παύλου.

Πολλές φορές δευτερεύοντα ή ανώνυμα πρόσωπα της Κ.Δ. αναφέρονται με συγκεκριμένο όνομα στα Απόκρυφα -όνομα που επικράτησε στην παράδοση της εκκλησίας, κυρίως στη λειτουργική- και γίνονται πρωταγωνιστές ή διαδραματίζονν ένα πιο σημαντικό ρόλο σ’αυτά. Ο ανώνυμος εκατόνταρχος της σταύρωσης παραδίδεται στα Απόκρυφα με το όνομα Λογγίνος (και έτσι είναι γνωστός στα Συναξάρια και τη λοιπή παράδοση), οι τρεις μάγοι φέρουν τα ονόματα Γασπάρ, Βαλτάσαρ και Μελχιώρ, οι δύο ληστές ονομάζονται Γέστας και Δυσμάς (ή Δημάς), η αιμορροούσα γυναίκα Βερονίκη κ.λπ. Συνήθως παρουσιάζονται μυθώδεις και φανταστικές διηγήσεις για περιόδους της ζωής του Ιησού, για τις οποίες δεν υπάρχονν πληροφορίες στα ευαγγέλια. Έτσι π.χ. γίνεται λόγος για τη γέννηση και την παιδική ηλικία της Παναγίας, για τα θαύματα της παιδικής ηλικίας του Ιησού, για τη φυγή στην Αίγυπτο και την εκεί κατάρρευση των ειδώλων, την κάθοδο στον Άδη και τα εκεί συμβάντα, την Ανάσταση, την ιεραποστολική δραστηριότητα των αποστόλων σε διάφορα μέρη του κόσμου κ.ά.π.

2) Η απόκρυφη φιλολογία έγινε αμέσως το όχημα και το μέσο για τη διατύπωση και τη διάδοση αιρετικών διδασκαλιών. Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς, ιδιαίτερα των πρώτων αιώνων, κάνουν λόγο για απόκρυφες, γραφές που διατείνονται οτι κατέχουν οι διάφορες ομάδες αιρετικών και ιδίως οι Γνωστικοί, με τις οποίες παρασύρουν τους ανύποπτους και αγράμματους χριστιανούς. Ο Ειρηναίος π.χ. αναφερόμενος στους Γνωστικούς λέγει οτι έχουν «αμύθητον πλήθος αποκρύφων και νόθων γραφών, ας αυτοί έπλασαν» και τις οποίες «παρεισφέρουσιν εις κατάπληξιν των ανοήτων και τα της αλήθείας μη επισταμένων γράμματα» (Έλεγχος Α΄20). Εννοεί άραγε τα γνωστά σήμερα Αποκρυφα;

Για ‘βίβλους αποκρύφους’ των αιρετικών κάνει λόγο και ο Κλήμης Αλεξανδρεύς (Στρωμματείς Α΄15. Γ΄4), ο δε Ωριγένης, σχολιάζοντας τον πρόλογο του κατά Λουκάν ευαγγελίου «επειδήπερ πολλοί επεχείρησαν...», με τους πολλούς εννοεί τους αποκρυφογράφους που ‘επεχείρησαν’ αλλά δεν μπόρεσαν να γράψουν ‘ευαγγέλια’, γιατί έγραψαν ‘χωρίς χαρίσματος’ (Ομιλ. Α΄εις Λουκάν)· ως παραδείγματα αναφέρει το Ευαγγέλιο των Δώδεκα, το κατά Αιγυπτίους, το κατά Βασιλείδην, κατά Θωμάν, κατά Ματθίαν «και άλλα πλείονα». Ωστόσο, κάποιες πληροφορίες για το μαρτυρικό θάνατο του Ησαΐα λέγει οτι τις αντλεί από απόκρυφο κείμενο (Επιστ. Προς Αφρικανόν 11,65), επίσης και για το φόνο του Ζαχαρία μεταξύ του ναού και του θυσιαστηρίου (Εις Ματθ 10,18 ). Ο ιστορικός Ευσέβιος, αναφερόμενος στις συζητήσεις για τον κανόνα της Κ.Δ., διακρίνει τα βιβλία σε ‘ομολογούμενα’, ‘αντιλεγόμενα’, ‘νόθα’ και ‘αιρετικά’. Στις δύο τελευταίες ομάδες απαριθμεί ορισμένα από τα γνωστά σήμερα απόκρυφα κείμενα (Εκκλ. Ιστ. Γ' 25).

Επαν
ειλημμένα αναφέρεται σε αιρετικούς που χρησιμοποιούν απόκρυφα κείμενα ο Επιφάνιος (Πανάριον 26,5. 30,3. 34,18. 40,2. 45,4. 47,1. 55,362,2 κ.ά.). Στο έργο ‘Σύνοψις επίτομος της θείας Γραφής’ που αποδίδεται στο Μ.Αθανάσιο (PG 28, 432 Β) αναφέρονται οι Περίοδοι Πέτρου, Ιωάννου, Θωμά, το Ευαγγέλιο κατά Θωμάν, η Διδαχή Αποστόλων και τα Κλημέντια, και χαρακτηρίζονται ως ‘νόθα και απόβλητα’, που δεν περιέχουν τίποτε το ‘έγκριτον και επωφελές’. Πλήρης κατάλογος των αποκρύφων δεν σώζεται απο κανένα εκκλησιαστικό συγγραφέα. Οι κάποιοι ελλιπείς κατάλογοι που σώζονται απο τους Τιμόθεο τον πρεσβύτερο, Ωριγένη, Μ.Αθανάσιο, Ευσέβιο, και αργότερα απο τον Νικηφόρο Πατριάρχη Κων/πόλεως κ.ά. καθώς και απο το Γελασιανό διάταγμα, επικαλύπτονται εν μέρει μεταξύ τους ή περιέχουν ονομασίες που δεν ανταποκρίνονται σε κανένα από τα γνωστά σήμερα Απόκρυφα.

Για τον αιρετικό ή όχι χαρακτήρα ορισμένων αποκρύφων (π.χ. τον κατά Πέτρον ευαγγελίου) γίνονται συζητήσεις σήμερα στην έρευνα. Πράγματι τα απόκρυφα κείμενα έχουν μια πολύπλοκη ιστορία, είτε διότι όντας αιρετικά υπέστησαν επεγεργασία απο ορθόδοξο χέρι, είτε διότι άλλα, αντίστροφα, όντας αρχικά ορθόδοξα, έτυχαν επεξεργασίας απο αιρετικούς, πον πρόσθεσαν δικές τους διδασκαλίες. Επίσης πολύπλοκη είναι και η ιστορία της χειρόγραφης παράδοσης τους. Συμβαίνει μερικές φορές μια αρχαία μετάφραση ενός ελληνικού πρωτοτύπου να είναι εκτενέστερη ή συντομότερη του πρωτοτύπου. Κι ακόμα ορισμένα απόκρυφα σώζονται σε χειρόγραφα που δεν συμφωνούν πάντα μεταξύ τους σε όλα τα σημεία. Σε κάποιες περιπτώσεις σώζεται ένα απόκρυφο κείμενο σε μια εκτενή μορφή και σε μια συντομότερη. Άλλοτε, η λατινική μετάφραση ενός ελληνικού πρωτοτύπου είναι εκτενέστερη ή, σε άλλες περιπτώσεις συντομότερη. Αρκετά σώζονται στην ελληνική πρωτότυπή τους γλώσσα, αλλά και σε αρχαίες μεταφράσεις (λατινικές, κοπτικές, συριακές, αιθιοπικές, αρμενικές κ.λ.π.). Μερικά διατηρούνται μόνο σε αυτές τις μεταφράσεις.

Στη διάρκεια των αιώνων τα απόκρυφα κείμενα έτυχαν διαφορετικής αντιμετώπισης: Άλλοτε καταδικάστηκαν απο την Εκκλησία (ιδιαίτερα στη Δύση), άλλοτε τροφοδότησαν τη λαϊκή ευσέβεια ή ενέπνευσαν έργα τέχνης. Η βυζαντινή τέχνη έχει σκηνές που η προέλευσή τους βρίσκεται στα Απόκρυφα. Αρκεί να αναφέρουμε εδώ για παράδειγμα τα ψηφιδωτά του νάρθηκα της Μονής της χώρας στην Κωνσταντινούπολη και της εκκλησίας Santa Μaria Maggiore στη Ρώμη, που είναι εμπνευσμένα απο το Πρωτευαγγέλιον Ιακώβου και περιέχουν σκηνές απο την παιδική ηλικία της Παναγίας. Επίσης τα εικονογραφικά θέματα του σπηλαίου ως τοπου γέννησης του Ιησού, της διάνοιξης του όρους για να σωθεί ο Ιωάννης ο Βαπτιστής απο τους στρατιώτες του Ηρώδη, κ.ά.π. αντλούνται από απόκρυφα κείμενα, τα οποία βέβαια με τη σειρά τους μπορεί να ενσωματώνουν πρωτοχριστιανικές παραδόσεις.

Τα Απόκρυφα προκάλεσαν κατά καιρούς το ενδιαφέρον της επιστήμης, ιδιαίτερα μάλιστα στην εποχή μας. Ο J.Charlesworth (The New Testament Apocrypha and Pseudepigrapha: Α guide to publications, 1987, 1-4) διακρίνει τις ακόλουθες φάσεις στο ενδιαφέρον της επιστήμης για τα κείμενα αυτά. Η πρώτη φάση συμπίπτει με τον Μεσαίωνα και την έξαρση τον ενδιαφέροντος κυρίως για το Πρωτευαγγέλιο Ιακώβου. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται απο την αρνητική αξιολόγηση των Αποκρύφων σε σχέση με την υπεροχή των βιβλίων του κανόνα της Κ.Δ. και φθάνει μέχρι τον 18ο αιώνα με τη μνημειώδη έκδοση τον J.A.Fabricius, Codex Apocryphus Novi Testamenti (1703, 21719). Η δεύτερη φάση, κατά το 19ο αιώνα, χαρακτηρίζεται από τη συνεχιζόμενη υποτίμηση των Αποκρύφων και την αντιμετώπισή τους ως νόθων κειμένων. Τα μεγάλα έργα αυτής της εποχής είναι το Dictionnaire des Apocryphes, τον J.P. Migne (τομ. 1-2, 1856), και οι εκδόσεις του C.Tischendorf: Acta Apostolorum Apocrypha (1851), Apocalypses Apocryphae (1866) και Evangelia Apocrypha (1853). H τρίτη φάση τοποθετείται στην αρχή του 20ου αιώνα και σηματοδοτείται με τη συλλογή των ‘Αγράφων’ από τον Resch και την ανακάλυψη των παπύρων της Οξυρυγχου. Βασικά έργα αυτής της εποχής είναι, πέρα απο τις διάφορες εκδόσεις Λογίων της Οξυρύγχου, η πρώτη έκδοση τον Ε. Hennecke, Neutestamentliche Apocryphen (1904), πον επρόκειτο να γνωρίσει πολλές επανεκδόσεις μέχρι σήμερα σε συνεργασία με τον W.Schneemelcher, καθώς και η έκδοση του M.R.James, The Apocryphal New Testament (1924) που αναθεωρημένη και επεξεργασμένη έκδοσή της μας έδωσε πρόσφατα ο K.J.Elliott. H τέταρτη φάση της έρευνας, κατά τον Charlesworth πάντοτε, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, αρχίζει στη δεκαετία του ΄60 και διακρίνεται για μια θετικότερη εκτίμηση των Αποκρύφων, εφόσον αυτά συνεξετάζονται τώρα παράλληλα προς τη λοιπή χριστιανική παραγωγή των πρώτων αιώνων ως ένα ρεύμα που συνυπάρχει με τα άλλα. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της νέας αυτής περιόδου είναι το πλήθος των επιστημονικών εργασιών που βλέπει διεθνώς το φως της δημοσιότητας, ο προγραμματισμός και η εν μέρει πραγματοποίηση ήδη κριτικών εκδόσεων.

Για την τέταρτη από τις περιόδους που διαπιστώνει ο παραπάνω ερευνητής, μπορούμε να προσθέσουμε τα εξής: Η έρευνα των Αποκρυφων προωθείται σήμερα απο μια επιστημονική Εταιρεία πού πρόσφατα ιδρύθηκε, την Association pour l’ Etude de la Littérature Apocryphe Chrétienne (AELAC), με έδρα τη Λωζάννη και μέλη απο πολλά άλλα πανεπιστήμια, κυρίως της Ευρώπης και της Αμερικής. Η Εταιρεία οργάνωσε το πρώτο διεθνές συνέδριο για τα Αποκρυφα τον Μάρτιο τον 1995 στη Λωζάννη, εκδίδει το ετήσιο περιοδικό Apocrypha (μέχρι σήμερα 8 τόμοι), προγραμμάτισε και εν μέρει πραγματοποίησε κριτικές εκδόσεις Αποκρύφων στο Corpus Scriptorum Christianorum - Series Apocryphorum (εκδ. οίκος Brepols του Βελγίου) και άρχισε επίσης να εκδίδει σε γαλλική γλώσσα μια σειρά βιβλίων τσέπης με τα Απόκρυφα (σε μετάφραση και με σχόλια) για ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό.

Παρόλον ότι τα Απόκρυφα δεν κομίζουν ουσιαστικά κανένα νέο στοιχείο στην χριστιανική αποκάλυψη και παρόλον οτι συγκρίνομενα προς τα κανονικά Καινοδιαθηκικά κείμενα υπολείπονται σαφώς από πλευράς θεολογικής εμβάθυνσης στην ιστορία της θείας Οικονομίας, ιστορικών στοιχείων, πνευματικού πλούτου και ηθικού βάθους, μπορεί κανείς να δικαιολογήσει το ενδιαφέρον τόσο των παλαιοτέρων εποχών όσο και της σύγχρονης έρευνας γι' αυτά. Διασώζουν μερικά απο αυτά παραδόσεις στις οποίες στηρίζονται γιορτές της Εκκλησίας, όπως π.χ. το Γενέσιον, τα Εισόδια της Θεοτόκον, κ.ά.

Άλλωστε, πολλά από αυτά -που δεν προέρχονται απο αιρετικούς- έθρεψαν πολλές γενιές χριστιανών στη διάρκεια της ιστορίας, κι αν δεν βρέθηκαν ποτέ στο κέντρο της εκκλησιαστικής ζωής, ζούσαν ωστόσο και ως προσφιλή λαϊκά αναγνώσματα επιδρούσαν στην περιφέρεια, η δε σιωπηρή περιφερειακή διαδρομή τους συχνά αναδυδόταν εντονότερα προς το κέντρο και επηρέαζε την τέχνη, τη λατρεία, την ηθική οικοδομή, την απολογητική διάθεση.

Πριν τελειώσουμε αυτή τη σύντομη Εισαγωγή θέλουμε να σημειώσουμε οτι οι ονομασίες ‘Απόκρυφα της Καινής Διαθήκης’ ή ‘Απόκρυφη Καινή Διαθήκη’ είναι μάλλον ατυχείς. Προτιμούμε ως επιτυχέστερη την ονομασία ‘Απόκρυφα Χριστιανικά κείμενα’, που χρησιμοποιεί και η Εταιρεία για τη μελέτη των Αποκρύφων, διότι τα κείμενα αυτά παρόλο που από πλευράς φιλολογικών ειδών αναπαράγουν συνήθως, όπως ήδη είπαμε, τα φιλολογικά είδη της Κ.Δ. και βρίσκονται στην προέκταση των θεμάτων της, χρονικά απομακρύνονται απο αυτήν και καλύπτονν όλη των πρώτη χριστιανική χιλιετία, μερικά μάλιστα είναι ακόμη νεότερα.

Τα ελληνικά πρωτότυπα των Αποκρύφων, όσα σώζονται, μπορεί να τα βρει κανείς στις εκδόσεις που σημειώνουμε στην αμέσως παρακάτω Βιβλιογραφία καθώς και στον Α.de Santos Otero (μονο τα Ευαγγέλια). Δεν συμπεριλαμβάνουμε στην παρούσα έκδοση τα Γνωστικά κείμενα που βρέθηκαν το 1946 στο Nag Hammadi της Αιγύπτου (βλ. Χριστιανικός Γνωστισμός. Τα κοπτικά κείμενα τον Nag Hammadi στην Αίγυπτο, επιμέλεια Σ. Αγουρίδη, εκδ. Άρτος Ζωής, 1989), παρά μόνο ένα εξ αυτών αντιπροσωπευτικό, το κατά Θωμάν ευαγγέλιο, που είναι διαφορετικό από το κατά Θωμάν της παδικής ηλικίας του Ιησού και περιέχει 114 λόγια αποδιδόμενα στον Ιησού.

Πηγή: http://www.myriobiblos.gr/bible/apocrypha/default.asp (Εκ των Επισήμων Ιστοχώρων της Εκκλησίας της Ελλάδος)[/b:c1
643bd395]