Βρίσκεται σε απόσταση 5 χλμ Ανατολικά της Κύμης, σε υψόμετρο 250 μ.
Κάτω απ’ το Βυζαντινό κάστρο της Κύμης, που υψώνεται υπερήφανο στην έξοδο του χειμάρου του Αποκλείστη δεξιά και απέναντι από τις κορυφογραμμές των Αξαμένων, είναι κτισμένο το Μοναστήρι του Σωτήρος.
Η τοποθεσία που είναι κτισμένο το Μοναστήρι στην πλαγιά την κατάφυτη και απότομη, την τελείως προς Βορράν εστραμμένη, προς τον Άθωνα, με το αβυσσαλέο βάθος που απλώνεται κάτω από την απόκρημνη πλαγιά, το πολυκέντητο αντέρεισμα που διαχωρίζει την βαθειά κοιλάδα του Αποκλείστη από την του κάστρου προς το Δυτικό και την άλλη χαμηλότερα του Αγίου Στεφάνου, μεταξύ των οποίων διαγράφεται η περιοχή της Μονής Σωτήρος, δημιουργούν ένα από τα γραφικά και ωραιότερα τοπία της Ελλάδος.
Το ίδρυσε Αθωνίτης ασκητής μετά το ΙΕ΄ αιώνα. Όταν από τα γνωστά Μοναστήρια του Άθω ξεχύθηκαν ασκητές στον Ακράθωνα και κόλλησαν τις φοβερές σε ανθρώπινη ατένιση φωλιές τους, προχώρησαν κατόπιν και στα πλησιέστερα νησιά του Αιγαίου και διεπεραιώθηκαν στην απέναντι Ευβοϊκή ακτή που τόσο μοιάζει με τις ακτές του Άθω. Μια ομάδα τέτοιων ασκητών εθέλχθη από το μοναδικό αυτό τοπίο και ενέπηξε το πρώτο ασκητήριο στην πλαγιά αυτή.
(Αλλο ασκητήριο συναντούμε στην απόμερη και πανήψυλη κορυφή της Κρυφής Παναγίας, και άλλο νοτιώτερα στο απρόσιτο καταρράχτη της Οκτωνιάς, όσο και στις Καρυές της Αχλαδερής -ομώνυμο Μοναστήρι με πρωτεύουσα της Αθωνίτικης πολιτείας).
Το Μοναστήρι της Κύμης του Σωτήρος από μικρό ασκητήριο, το 1643 προάγεται σε Μονή, όπως μαρτυρεί η μέχρι σήμερα σφραγίδα του. Έκτοτε δε μέχρι της επαναστάσεως αποτελεί σπουδαίο Μοναχικό κέντρο των νήσων του Αιγαίου, αφού κατά το 1785 το επεσκέφθη και παρέμεινε εκεί ο γνωστός Ευρίπου Ιερόθεος, ως διαφαίνεται από την αλληλογραφία του με τον Όσιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, τον ασκητεύοντα εις την απέναντι απάνεμον και άνυδρον Σκυροπούλαν. (Συμβουλευτικόν Εγχειρίδιον ή περί φυλακής των πέντε αισθήσεων, Νικοδήμου Αγιορείτου).
Δεν μπορούμε όμως να έχουμε μια πλήρη και σαφή εικόνα της προεπαναστατικής εποχής του Μοναστηριού, γιατί το κατέστρεψαν οι Τούρκοι κατά το 1821, και μόνον η σφραγίδα διασώθηκε, η μικρά εικόνα του προσκυνηταρίου με την επιγραφή 1807, που σημειώνει στην επικάλυψή της από ασήμι ο δωρητής αρχιμανδρίτης Νεόφυτος. Η εικόνα αυτή είναι πανομοιότυπη με εκείνην της Μονής του Παντοκράτορος στο Άγιον Όρος, όπου παριστάνεται η Μεταμόρφωση του Σωτήρος πάνω σε μια απρόσιτη κορυφή του Θαβορείου Όρους, ενώ οι τρεις μαθηταί σε τρεις στάσεις, μια που αναβαίνουν στο όρος, μια κατά την Μεταμόρφωση που είναι εκστατικοί και η τρίτη που κατέρχονται. Αυτή λοιπόν η εικόνα μαζί με τον χρυσοκέντητο επιτάφιο που βρίσκεται μέσα σε πλαίσιο στη βορεία πλευρά της σημερινής εκκλησίας του Μοναστηριού (μαζί με πολύ ολίγα ιερά σκεύη με τις Λειψανοθήκες των Μοναστηριών Κλιβάνου, Μερναγίου και Σωτήρος), αποτελούν τα μόνα κειμήλια που διεσώθησαν προ της επαναστάσεως.
Συνεπώς πως ήτανε το Μοναστήρι προ του 1821 δεν έχουμε καμιά περιγραφή. Μόνον εις την ΒΔ γωνία διεσώθη μέρος του παλαιού Πύργου, ο οποίος εχρησίμευε για την ασφάλεια του Μοναστηριού, όπως παρατηρούμε σε όλα τα Μοναστήρια του Αγίου Όρους.
Κατά την Επανάσταση του 1821 η Μονή συμπαραστάθηκε με κάθε τρόπο στον Αγώνα του Έθνους. Ειδικά προστάτευσε και έσωσε τον πληθυσμό της περιοχής κατά την επιδρομή του Ομέρ-Μπέη της Καρύστου τον Ιούνιο του 1821, αλλά και σε άλλες περιστάσεις και κινδύνους, ιδιαιτέρως στις τοποθεσίες στις περιοχές του Πλατανιού και της Χηλής. Στη Μονή φιλοξενήθηκαν επίσης οι αγωνιστές Νικ. Κριεζιώτης και Ευθύμιος Βλαχάβας.
Εκ των Μοναχών της οι νεώτεροι ελάμβαναν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις, ο αδελφός δε της Μονή ς Ιωσήφ Ντοβίνος βρήκε ηρωϊκό θάνατο στα Κριεζά, όταν παρά την θέση Σωληνάρι έγινε μάχη (Ιούλιος 1822) μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, κατά την οποία αφού τραυματίστηκε στη θέση Βαθύ Ρέμμα, τον επρόφτασαν οι Τούρκοι και τον εσκότωσαν, θάφτηκε δε εκεί. Μάλιστα, μέχρι σήμερα αποκαλούν οι Κριτζώτες την τοποθεσία αυτή «μνήμα του Ντοβίνου».
Στη σημερινή του κατάσταση βρίσκεται από του 1848 όπου μετά τη καταστροφή κτίστηκε, όπως φανερώνει επιγραφή σε μαρμάρινη πλάκα από τον παπα - Σεραφείμ και παπα - Γεράσιμον καθώς και την βοήθειαν του Κυμαίου πλοιάρχου Δημητρίου Γιαννάκη.
Η εκκλησία Βυζαντινού τύπου, άνευ εσωτερικής διακοσμήσεως και τοιχογραφίες είναι ένα απλούν οικοδόμημα το οποίον όπως το κατασκέυασε ο αρχιτέκτων Νικόλαος παρέμεινε χωρίς μετά ταύτα να ιστορηθή αγιογραφικώς.
Περίφημη είναι η Λειψανοθήκη της αγίας Παρασκευής που φέρει μέρος της Κάρας της. Η λειψανοθήκη είναι πεποικιλμένη με 21 πετράδια πολύτιμα.
Μετά την επανάσταση και πριν κτισθεί και ολοκληρωθεί το Μοναστήρι, μαζεύτηκαν πάλι αρκετοί Μοναχοί από το Μοναστήρι του Καταρράκτου, που διαλύθηκε μετά τον θάνατο του ηγουμένου Παϊσίου, ώστε μετά την προσάρτιση της νήσου Ευβοίας το 1933 βλέπουμε ότι στο μοναστήρι αυτό δίδεται ιδιαίτερη σημασία. Όταν το 1834 δίδεται ο Κώδικας στο Μοναστήρι, καίτοι κατεστραμμένο, θεωρείται ως το κυριότερο Μοναστήρι εις το οποίον υπάγονται άλλα υπό διάλυσιν Μοναστήρια και περιοχαί άλλοτε Μοναστηριών, όπως η περιοχή του Μοναστηρακίου.
Στο Κώδικα της Μονής καταγράφεται το προσωπικόν το οποίον το 1874, περιελάμβανε 9 Μοναχούς 1) 0 ιερομόναχος Σεραφείμ Οκτωνιάτης μοναχός από το 1820, 2) 0 Ιάκωβος από του Πασά από το 1821, 3) ο Γεράσιμος από το Καδδί κοινοβιάσας από το 1816, 4) ο Γαβριήλ από τον Άγιο Λουκά γεροντότερος όλων από το 1794, 5) ο συμπατριώτης του Παΐσιος από το 1797, 6) ο Μοναχός Ιωακείμ Κυμαίος από το 1832, 7) ο Ιγνάντιος από τη Σκόπελο κοινοβιάσας το ίδιο έτος 1834,
ο Καλλίνικος από το Απόκρεμνο από το 1812 και ο Ζωσιμάς από τις Κονίστρες από το 1825. Αλλά και από το 1836 έχουμε μαρτυρία γιά 9 μοναχούς υπό τον Ηγούμενον Σεραφείμ Αποστόλου, ενώ το 1839 μνημονεύονται 14 μοναχοί.Το μοναστήρι του Σωτήρος, το 1847 κτίζεται μεγαλόπρεπο, αφού γενναίως συνέβαλε και ο επιζών ηρωικός του Αγώνος πλοίαρχος Δ. Γιαννάκης, ο οποίος απέθανε την 2 1/1/1857 όπως φαίνεται σε επίσημο πρακτικό της Μονής που τον ανακηρύσσει μεγάλο ευεργέτη.
Μετά του Σεραφείμ μνημονεύονται ηγούμενοι από το 1857 ο Γεράσιμος Ζαχαριάδης, από το 1880-1893 ο Καλλίνικος Αποστολίδης από το 1893-1897 ο Παρθένιος από το 1897-1902 ο Παπαγρηγόριος Τατάγιος από το 1907-1909, ο Παΐσιος Παπακωνσταντίου και το ίδιο έτος ο Σερφείμ Καπαμάς και το αυτό έτος ο Πολύκαρπος μέχρι 1914, ο Διονύσιος Ραφτόπουλος από το 1915-1924 το 1925 ο Κορνήλιος μέχρι 1934 το 1934-1938 ο Απόλως, το 1938-1940 ο Τιμόθεος το 194 1-1944 ο Γεράσιμος το 1945-1957 ο Σκουσθένης και από το 1957 ο Δημήτριος Αυγουλέας αντικατασταθείς ήδη. Το διάστημα 1924-1927 η Μονή μετατρέπεται υπό του Μητροπολίτου Παντελεήμονος Φωστίνη σε γυναικεία, οι δε υπάρχοντες μοναχοί μετακινούνται στη Μονή Μάντζαρη.
Το 1940 η Μονή συμμετέχει στον αγώνα του Έθνους με κάθε τρόπο. Ο Ηγούμενός της μεταβάινει το μέτωπο ως στρατιωτικός Ιερεύς. Η Μονή γίνεται καταφύγιο πολλών αξιωματικών (ελλήνων και συμμάχων), η δε δασώδης τοποθεσία της Μονής «Πλατάνι» γίνεται βάση εθνικής αντίστασης, καθώς και σημείο φυγάδευσης των αγωνιστών και προώθησής τους στη Μέση Ανατολή.
Το 1968 αποβιώνει και ο τελευταίος Ιερομόναχος π.Δημήτριος Αυγουλέας, οπότε η Μονή κλείνει, μέχρι το 1976, όταν έρχονται και εγκαταβιώνουν οι πρώτες μοναχές.
Η μεγάλη δημιουργική πνοή του ασκητικού και άφθαστου σε φιλανθρωπία Μητροπολίτη, του άλλαξε όψη. Έτσι το Μοναστήρι έχει τελείως ανακαινισθεί και διατηρείται σε καλή κατάσταση και αποτελεί κέντρο πνευματικής αναγεννήσεως της περιοχής.
Αυτό το νιώθει κανείς όταν φεύγει από την τύρβη των πόλεων και ξεπερνά το δάσος της Μονής, αισθάνεται τον εαυτό του μέσα στο πράσινο και στην αποτομία που προβάλλει μπρος του σαν κάτι ανερμήνευτο τον τραβά προς αλαλήτους στεναγμούς της καρδίας. Άθελά του τον οδηγεί η αυτοσυναίσθηση στη συναίσθηση του βαθυτέρου του είναι, και ακολουθεί νοερά η ψυχή του και η καρδιά του τον πνευματικό δρόμο που είχαν χαράξει οι πρώτοι άγιοι εκείνοι ασκηταί προς το λυτρωμό. (βλ.Ευβοικός Λόγος,29-30(1960)38,39 Ν.Ξ.ΚΑΡΑΠΑΣ).
http://eviac.gr/index.php?option=com_co ... &Itemid=37
Ηγουμένη Συγκλητική και 20 μοναχές.
Εργόχειρα: Αγιογραφία και χρυσοκέντητα εκκλησιαστικά είδη.
Τηλ. 2222 0 22 616. Απαντούν 8.30 πμ - 1.30 μμ, 3.00’-5.00’μμ και 6.00’-9.00’μμ.
Γέροντας της Μονης είναι ο Αρχιμ.Νικόδημος Γιαννακόπουλος, πολύ ευλαβής και αθόρυβος Ιεροκήρυξ.
Η Ακολουθία τις Καθημερινές είναι 4-8 πμ. Κυριακή 5-9 πμ.
Η Μονή εναι ανοιχτή όλο το 24ωρο, στην πύλη αριστερά υπάρχει κορδονάκι που χτυπάει κουδούνι για να ανοίξουν.
Το καλοκαίρι όμως κλείνουν 1.00’-3.30 μμ.
