ΜΑΘΗΜΑ 2ο
ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ (συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο)
4. Ἡ τέλεια ἀλήθεια πού προσέφερε ὁ Ἰησοῦς Χριστός μέ τήν διδασκαλία Του, ἡ θεία Του αὐτή ἀποκάλυψη,
ἔχει πολύ κεκρυμμένο καί ἀνεξάντλητο βάθος, στό ὁποῖο
ὁ ἄθρωπος μέ μόνες τίς διανοητικές του δυνάμεις δέν μπορεῖ νά εἰσέλθει καί νά κατανοήσει. Αὐτό ὅμως
τό πετυχαίνουν οἱ ἅγιοι Πατέρες, μέ τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἡ προσφορά τῶν ἁγίων Πατέρων δέν εἶναι κάποια νέα ἀποκάλυψη στήν Ἐκκλησία, ἀλλά
διασάφιση τῆς ἤδη δοθείσης ὑπό τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀποκαλύψεως, εἶναι μία
εἰσχώρηση στό βάθος της καί
φανέρωση κάποιων κεκρυμμένων νοημάτων της.
Αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες τό ἔκαναν μέ τήν εὐκαιρία κάποιας κρίσεως στήν Ἐκκλησία μέ τήν ἐμφάνιση κάποιας κακοδοξίας ἤ κάποιας αἱρέσεως. Καί μέ τήν εὐκαιρία λοιπόν αὐτή οἱ Πατέρες
ἐνεβάθυναν στούς λόγους τοῦ Χριστοῦ, τούς σχετιζομένους μέ τήν κρίση αὐτή, καί λόγου τοῦ θείου φωτισμοῦ τους
ἡρμήνευσαν καλῶς, ὀρθῶς, τούς θείους λόγους καί τούς
ἀνέπτυξαν μέ θεοπνεύστους ὁμιλίες τους καί διατυπώσεις τους.
Κατά τήν ἀνάπτυξη καί διατύπωση τοῦ λόγου τῆς Γραφῆς
οἱ ἅγιοι Πατέρες χρησιμοποιοῦν δικές τους ἐκφράσεις, μή ἀπαντῶσες στήν Γραφή, ἀλλά ἐκφράσεις
πού εἶναι σύμφωνες μέ τό πνεῦμα τῆς Γραφῆς, «
ὁμόλογες» πρός αὐτήν.
Ἡ ἔκφραση «
ὁμοούσιος», γιά παράδειγμα, πού δηλώνει τήν σχέση τοῦ Υἱοῦ πρός τόν Πατέρα, δέν ἀναφέρεται στήν Γραφή. Ἄν ἀναφερόταν δέν θά ταρασσόταν ἡ Ἐκκλησία μέ φοβερή κρίση δύο αἰῶνες. Γιατί στόν Β´ καί Γ´ αἰώνα διάχυτη ἦταν ἡ ἀντίληψη τῆς ὑποταγῆς τοῦ Υἱοῦ στόν Πατέρα (τό περίφημο subordinatio).
Ἡ Ἐκκλησία ὅμως διά τῶν Πατέρων της ξεπέρασε τήν κρίση αὐτή, πού ἦταν θέμα ζωῆς ἤ θανάτου, σωτηρίας δηλαδή ἤ ἀπωλείας γιά τούς πιστούς, καί διατύπωσε τό «ὁμοούσιο» τοῦ Υἱοῦ πρός τόν Πατέρα. Αὐτό,
ἡ διασάφιση δηλαδή
τῆς ἀληθείας καί ἡ ἔκφρασή της, κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν θεολόγο
καλεῖται «ἔλλαμψη» (MPG 36,172 AB), γιατί εἶναι ἀποτέλεσμα τοῦ φωτισμοῦ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἤ, κατά τόν ἅγιο Ἀθανάσιο αὐτό καλεῖται «ἀποκάλυψη», πού δίνει ὁ Θεός σέ ὁρισμένα πρόσωπα λόγω τῆς καθαρότητός τους καί τῆς θεολογίας τους. Γ᾿ αὐτό καί
προτρέπει ὁ ἅγιος νά προσφεύγουμε στά πρόσωπα αὐτά, γιατί ἔχουν περισσότερο ἀπ᾿ ὅτι οἱ ἄλλοι τήν ἀποκάλυψη τῆς ἀλήθειας (Περί Συνόδων 30,3).
Αὐτός δέ πού κατέχει αὐτό τό «πλέον» τῆς ἀληθείας εἶναι, πάλι κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν θεολόγο, ὁ «ἄριστος» θεολόγος (βλ. Λόγος Λ 17, MPG 36,125 ΒC).
5. Πιθανόν ὅμως αὐτός ὁ ἄριστος θεολόγος πατήρ
νά διατυπώσει καί σφάλμα σέ κάποιο ἤ σέ κάποια θέματα. Γιά παράδειγμα, ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος διετύπωσε χιλιαστικές ἰδέες, ὁ Μέγας Ἀθανάσιος ταύτισε τήν οὐσία καί τήν ὑπόσταση στόν Θεό καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης μίλησε γιά ἀποκατάσταση τῶν πάντων.
Πρέπει ὅμως νά ποῦμε ὅτι
τό σφάλμα τοῦ τάδε πατρός δέν εἶναι σφάλμα σέ θέμα κρίσεως κάποιας ἐποχῆς, ὅπως εἴπαμε παραπάνω,
ἤ σέ κάποιο οὐσιῶδες γιά τήν σωτηρία θέμα, γιά τό ὁποῖο τοῦ ζητήθηκε ἀπό τήν Ἐκκλησία νά καταθέσει τόν θεολογικό του λόγο. Ἄν ἐπρόκειτο περί αὐτῶν, τότε
τό ῞Αγιο Πνεῦμα θά ἐφώτιζε τόν Πατέρα καί Διδάσκαλο τῆς Ἐκκλησίας νά ἐκφράσει ὀρθά καί ὄχι ἐσφαλμένα τήν ἀλήθεια. (*1)
Πρέπει ὅμως νά ποῦμε ὅτι
ἡ Ἐκκλησία παραμέρισε τό σφάλμα τοῦ Πατρός πού τό διετύπωσε, χωρίς ὅμως νά περιφρονήσει καί νά ἀπορρίψει τόν ἴδιο τόν Πατέρα. Ὡς παράδειγμα γι᾿ αὐτό ἄς λάβουμε τήν στάση τῶν Καππαδοκῶν Πατέρων, οἱ ὁποῖοι, ἐνῶ δέν δέχθηκαν τήν ταυτότητα οὐσίας καί ὑποστάσεως στόν Θεό, πού ἐδέχετο ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, ὅμως τιμοῦσαν τόν ἱερό αὐτόν Πατέρα γιά τήν ὅλη του προσφορά ὡς τόν μεγαλύτερο Διδάσκαλό τους καί τόν θεωροῦσαν ἅγιο καί θεόπνευστο ἄνδρα.
(*2)
6. Ἐπαναλαμβάνοντας τά προηγούμενα τοῦ σημερινοῦ μαθήματος λέγουμε ὅτι
ἡ μεγάλη προσφορά τῶν Πατέρων καί Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι τό ὅτι μέ τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού εἶχαν, λόγω τῆς καθαρότητός τους, ἐνεβάθυναν στά κεκρυμμένα τῆς Ἁγίας Γραφῆς νοήματα καί διεσάφισαν τήν δοθεῖσα ἀποκάλυψη.
Μέ τήν προσφορά τους αὐτή ἔδιναν λύση σέ κάποιο καίριο πρόβλημα τῆς ἐποχῆς τους καί αὐτό ἀκριβῶς τούς ἀνέδειξε Πατέρες καί Διδασκάλους. Πιθανόν ἕνας Πατήρ νά διατυπώσει καί κάποια ἐσφαλμένη ἀντίληψη, ἡ Ἐκκλησία ὅμως δέν τόν ἀπορρίπτει γι᾿ αὐτό,
γιατί βλέπει τήν ὅλη του θεολογία καί γιατί ὁ Πατήρ αὐτός ἔδωσε καί δίνει λύσεις σέ καίρια προβλήματα τῆς ἐποχῆς, πρᾶγμα πού τόν ἀποδεικνύει φωτισμένο μέ τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος Πατέρα.
Ἡ διδασκαλία τῶν Πατέρων ἔγινε Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας καί ἐκφράζει τήν θεολογία της.
Στήν συνείδηση τῆς Ἐκκλησίας
οἱ ἅγιοι Πατέρες καί Διδάσκαλοι εἶναι ἡ συνέχεια καί ἡ προέκταση τῶν Ἀποστόλων.
-----------------------------------------
1. Ἡ θέση αὐτή ἐκφράζεται ἀπό τόν ἱερό Φώτιο, στήν Ε´ του ἐπιστολή, τήν πρός τόν Ἀκυληΐας Ἰωάννην ι´, εἰς Ἱ. Βαλέττα, Φωτίου Ἐπιστολαί, Λονδῖνο 1864, σελ. 196.
2. Βλ. Στυλιανοῦ Παπαδοπούλου, Πατρολογία Α´, σελ. 27-48.
(συνεχίζεται...)
από το Εβδομαδιαίο Περιοδικό Διαδικτύου του Μητροπολίτη Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως Ιερεμία Φούντα
Αριθμός φύλλου: 37 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 2 IOYΛIOY 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7
