Επιστολή Ιωάννη Βατάτζη προς τον Πάπα Γρηγόριο Θ’

[Pythagoras]

Επιστολή Αυτοκράτορα Ιωάννη Γ! Δούκα Βατάτζη του Ελεήμονος, προς τον Πάπα Ρώμης Γρηγόριο Θ’, 756 χρόνια μετά την κοίμησή του
.
“Ιωάννης εν Χριστώ τω Θεώ πιστός βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων ο Δούκας, τω αγιωτάτω πάπα της πρεσβυτέρας Ρώμης Γρηγορίω σωτηρίας και ευχών αίτησιν. Οι αποσταλέντες παρά της σης αγιότητος κομισταί του γράμματος τούτου διετείνοντο ότι είναι της σης αγιότητος, αλλ` η βασιλεία μου αναγνούσα τα γεγραμμένα, δεν ηθέλησε να πιστεύσει ότι είναι σον, αλλ` ανθρώπου ζώντος εν εσχάτη απονοία, έχοντος δε τη ψυχήν πλήρη τύφου και αυθαδείας, διότι πώς να μη υπολάβωμεν τοιούτον τον γράψαντα, απευθυνόμενον εις την βασιλείαν μου, ως ένα των ανωνύμων και αδόξων και αφανών, μη διδαχθέντα εκ της πείρας περί του μεγέθους της αρχής ημών και της δυνάμεως; Δεν είχομεν χρείαν σοφίας ίνα διαγνώσωμεν τις και ποίος είναι ο σος θρόνος. Εάν έκειτο επί των νεφελών ή μετέωρός που, ίσως υπήρχεν ανάγκη σοφίας μετεωρολογικής προς ανεύρεσίν του, αλλ` επειδή είνε εστηριγμένος επί της γης, και ουδόλως διαφέρει των λοιπών θρόνων, η τούτου γνώσις πρόχειρος είνε τοις πάσι. Και ότι μεν από του ημετέρου γένους η σοφία και το εκ ταύτης αγαθόν ήνθησε και εις άλλους διεδόθη, καλώς είρηται. Πως όμως ηγνοήθη ή και μη αγνοηθέν, πως εσιγήθη, ότι μετά της σοφίας είναι προσκεκληρωμένη εις το γένος ημών παρά του μεγάλου Κωνσταντίνου και η βασιλεία; Τις αγνοεί ότι και ο κλήρος της διαδοχής εκείνου εις το ημέτερον διέβη γένος, και ότι ημείς είμεθα οι τούτου κληρονόμοι και διάδοχοι; Έπειτα συ απαιτείς να μη αγνοήσωμεν τον σον θρόνον και τα τούτου προνόμια, αλλά και ημείς έχομεν να ανταπαιτήσωμεν όπως διαβλέψης και γνωρίσεις τα δικαιώματα ημών επί της αρχής και του κράτους της Κωνσταντινουπόλεως, όπερ από του Μεγάλου Κωνσταντίνου επί χιλιετηρίδα παραταθέν, έφθασεν άχρις ημών. Οι γενάρχαι της βασιλείας μου, οι από του γένους των Δουκών και Κομνηνών, ίνα μη τους άλλους λέγω, τους από γενών Ελληνικών άρξαντας επί πολλάς εκατοστύας ετών την αρχήν κατέσχον της Κωνσταντινουπόλεως, ούς και η της Ρώμης εκκλησία και οι ιεράρχαι προσηγόρευον Ρωμαίων αυτοκράτορας. Πως λοιπόν ημείς φαινόμεθα σοι ότι ουδαμού άρχομεν και βασιλεύομεν, εχειροτονήθη δε παρά σου ο Ιωάννης εκ Βριέννης (Πρετούνας ); Τίνος δίκαιον επρυτάνευσενεν τη περιστάσει ταύτη; Πως η ση τιμία κεφαλή επαινεί την άδικον και πλεονεκτικήν γνώμη, και την ληστρικήν και μιαιφόνον κατάσχεσιν υπό των Λατίνων της Κωνσταντινουπόλεως εν μοίρα τίθεται δικαίου; Ημείς βιασθέντες μετεκινήθημεν του τόπου, αλλά δεν παραιτούμεθα τα δικαιώματα ημών επί της αρχής και του κράτους της Κωνσταντινουπόλεως. Ο βασιλεύς άρχει και κρατεί έθνους και λαού και πλήθους, ουχί λίθων τε και ξύλων, άτινα αποτελούσι τα τείχη και τα πυργώματα. Το γράμμα σου περιείχε και τούτο ότι κήρυκες της σης τιμιότητος το του σταυρού διήγγειλαν κήρυγμα εις όλον τον κόσμον, και ότι πλήθος ανδρών πολεμιστών έσπευσεν εις εκδίκησιν της Αγίας Γης. Τούτο μαθόντες εχάρημεν και ελπίδων μέστοί γεγόναμεν ότι ούτοι οι εκδικηταί των αγίων τόπων ήθελον αρχίσει την εκδικίαν από της ημετέρας πατρίδος, και ότι ήθελον τιμωρήσει τους αιχμαλωτιστάς αυτής, ως βεβηλώσαντας αγίους οίκους, ως ενυβρίσαντας θεία σκεύη, και πάσαν ανοσιουργίαν διαπράξαντας κατά χριστιανών. Επειδή όμως το γράμμα ωνόμαζε βασιλέα τον Ιωάννην Βριέννιον της Κωνσταντινουπόλεως και φίλον υιόν της σης τιμιότητος, αλλ` όστις προ πολλού απεβίωσε, και προς βοήθειαν τούτου εστέλλοντο οι νέοι σταυροφόροι, εγελώμεν αναλογιζόμενοι την των αγίων τόπων ειρωνείαν και τα κατά του σταυρού παίγνια. Επειδή δε η ση τιμιότης διά του γράμματος παρακινεί να μη παρενοχλώμεν τον σον φίλον και υιόν Ιωάννην Βριέννιον, καθιστώμεν γνωστόν εις την σην τιμιότητα ότι δεν γνωρίζομεν που γης ή θαλάσσης είνε η επικράτεια αυτού του Ιωάννου. Εάν δε περί Κωνσταντινουπόλεως είνε ο λόγος, δήλον καθιστώμεν και τη ση αγιότητι και πάσι τοις χριστιανοίς, ως ουδέποτε παυσόμεθα μαχόμενοι και πολεμούντες τοις κατέχουσι την Κωνσταντινούπολιν. Ή γαρ αν αδικοίημεν και φύσεως νόμους και πατρίδος θεσμούς, και πατέρων τάφους, και τεμένη θεία και ιερά, ει μη εκ πάσης της ισχύος τούτων ένεκα διαγωνισόμεθα. Εάν δε τις διά τούτο αγανακτή και δυσχεραίνη και οπλίζεται καθ` ημών, έχομεν πως κατά τούτου να αμυνθώμεν, πρώτον μεν διά της βοηθείας του Θεού, έπειτα δε διά των υπαρχόντων και παρ` ημίν αρμάτων και ίππων και πλήθους ανδρών μαχίμων και πολεμιστών, οίτινες πολλάκις επολέμησαν τους σταυροφόρους. Συ δε, ως Χριστού μιμητής, και του των Αποστόλων κορυφαίου διάδοχος, και γνώσιν έχων θείων τε νομίμων, και των κατ` ανθρώπους θεσμών, θα επαινέσης ημάς υπερμαχούντας της πατρίδος και της εγγενούς αυτή ελευθερίας. Και ταύτα μεν θα συμβώσι κατά το δοκούν τω Θεώ. Η δε βασιλεία μου πάνυ ορέγεται και ποθεί να διασώση το προς την αγίαν της Ρώμης εκκλησίαν προσήκον σέβας, και να τιμά τον θρόνον του κορυφαίου των αποστόλων Πέτρου, και εις την σην αγιότητα να έχη σχέσιν και τάξιν υιού, και να κάμνη όσα εις τιμήν και θεραπείαν αφορώσιν αυτής, μόνον εάν και η ση αγιότης μη παρίδη τα δικαιώματα της ημετέρας βασιλείας, και μη γράφη προς ημάς αφερεπόνως και ιδιωτικώς. Όπως δε διακείμεθα εν ειρήνη προς την σην αγιότητα, την του γράμματος απαιδευσίαν αλύπως υπεδέχθημεν και προς τους κομιστάς αυτού ηπίως προσηνέχθημεν.”
.
Απολυτίκιό
.
“Τον λαμπρόν Βασιλέα και των πιστών μέγα καύχημα και των νυμφαίων το κλέος, Ιωάννην τιμήσωμεν, εν ύμνοις και ωδαίς πνευματικαίς, την μνήμην επιτελούντες αυτού, συμφώνως ανακράζοντες. Δόξα τω σε Δοξάσαντι, δόξα τω σε στεφανώσαντι, δόξα των ενεργούντι δια σου πάσιν ιάματα.”

[Μ.Δ.Κ.]

Τιμή και δόξα στον άγιο των Ελλήνων και μέγα Βασιλέα Ιωάννη Βατάτζη, την οποία και έχει πρωτίστως υπο του Υψίστου, αλλά και υπο των ασημάντων και ελαχίστων ως ημείς .