Οι Άγιοι Πατέρες & Διδάσκαλοι της Εκκλησίας μας - Πατρολογία

[angieholi]

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ (συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο)

ΜΑΘΗΜΑ 3ο (συνέχεια) ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΘΥΡΑΘΕΝ ΣΟΦΙΑ

6. Γιά νά ἐκτιμήσουμε καλύτερα τά κείμενα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας καί νά ἑρμηνεύσουμε τήν ἰδιορυθμία τους, θά πρέπει νά λάβουμε ὑπ’ ὄψιν τά ἑξῆς:

(α) Τήν γλώσσα στήν ὁποία ἔγραφαν οἱ Πατέρες.
Οἱ περισσότεροι ἀπό αὐτούς καί μάλιστα οἱ ἐπιφανέστεροι ἔγραψαν στήν ἑλληνική. Ἄλλοι ὅμως ἀπό αὐτούς ἔγραψαν στήν λατινική, στήν συριακή, στήν αἰθιοπική κ.ἄ.
Ἡ γλώσσα διαφοροποιεῖ κάπως τόν ἐκκλησιαστικό συγγραφέα στήν μορφή, ἀλλά καί στήν διάθεση πού γράφει. Καί αὐτό συμβαίνει, γιατί κάθε γλώσσα προϋποθέτει διαφορετικό πνευματικό κλίμα, πού ἀσφαλῶς τό κλίμα αὐτό, λίγο ἤ πολύ, ἐπιδρᾶ καί στήν θεολογία. Καί ὡς παράδειγμα ἄς λάβουμε τήν διαφοροποίηση τῆς δυτικῆς θεολογίας ἀπό τήν ἀνατολική. Ὀφείλεται βέβαια ἡ διαφοροποίηση αὐτή καί σέ ἄλλους παράγοντες, ἀλλά ὀφείλεται καί στή διαφορετική γλώσσα ἐκφράσεως.

(β) Τήν ἰδιαίτερη παράδοση πού ἐκφράζει κάθε Πατέρας, καί ἡ ὁποία παράδοση σχετίζεται μέ τήν τοπική του Ἐκκλησία ἤ καί μέ τό πρόσωπο στό ὁποῖο μαθήτευσε αὐτός.

(γ) Ἀπό τήν Σχολή πού προῆλθε ἕνας Πατέρας καί τήν ἐκπαίδευση πού ἔλαβε.
Φυσικό εἶναι ὁ σπουδαστής κάθε Σχολῆς νά λαμβάνει τήν μορφή καί τήν τάση καί τήν μεθοδολογία τῆς Σχολῆς, στήν ὁποία προτίμησε νά σπουδάσει. Ἀκόμη καί στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ὑπῆρχαν ποικίλες θεολογικές τάσεις, πού ἔπαιρναν συχνά τήν μορφή Σχολῆς.

(δ) Ἀπό τήν ἰδιοσυγκρασία καί τόν χαρακτήρα κάθε Πατρός.
Πραγματικά, ὁ ἰδιαίτερος χαρακτήρας καί ἡ ἐσωτερική διάθεση καί ἀκόμη περισσότερο ἡ κλίση κάθε συγγραφέα τόν διαφοροποιεῖ ἀπό τούς ἄλλους.
Ἄλλος, κατά τήν κλίση του καί τήν διάθεσή του, γίνεται ἑρμηνευτής τῶν Γραφῶν, ἄλλος γράφει ποιήματα, ἄλλος ἔχει τό χάρισμα τῆς ρητορείας καί ἐκφωνεῖ λόγους, ἄλλος ἀρέσκεται στήν ἀφήγηση καί γίνεται ἱστορικός, ἄλλος θεολογεῖ μέ τόν τρόπο τῶν φιλοσοφικῶν ἀκροβασιῶν κ.λπ.

(ε) Ἀπό τήν προβληματολογία, πού ὀφείλει νά ἀντιμετωπίσει ὁ ἐκκλησιαστικός συγγραφέας.
Ὅπως τό καταλαβαίνουμε, τά διάφορα προβλήματα πού ἀντιμετωπίζει στήν ποιμαντική του κάθε Πατέρας ἀπαιτοῦν καί διάφορο τρόπο καί μέθοδο καί γλώσσα, πού προσιδιάζει στό κάθε πρόβλημα.

(στ) Ἀπό τήν ἐποχή στήν ὁποία ἔζησε κάθε Πατέρας καί ἐκκλησιαστικός συγγραφέας.
Πραγματικά, ἡ διαφορετική ἐποχή διαφοροποιεῖ κάθε Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας γιά νά ἐκφράζεται διαφορετικά.
Οἱ συγγραφεῖς τοῦ Ε´ αἰ., γιά παράδειγμα, εἶχαν ἄλλη παιδεία καί ἀντιμετώπιζαν ἄλλα προβλήματα καί γι᾿ αὐτό ἔγραψαν μέ ἄλλη γλώσσα σέ σχέση μέ τούς συγγραφεῖς τοῦ Β´ αἰ.
Ἀλλά εἶναι καί τό ἄλλο: Ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφεύς τοῦ Ε´ αἰ. ἔχει ἐνώπιόν του μιά μεγάλη θεολογική παράδοση, παράδοση πέντε αἰώνων! Ἐνῶ ὁ συγγραφέας τοῦ Β´ ἤ τοῦ Γ´ αἰῶνος ἔχει μιά κατά πολύ μικρότερη παράδοση ἐνώπιόν του.

(ζ) Ἀπό τόν φωτισμό καί τήν ἔμπνευση.
Σέ κάθε Πατέρα ἐνήργησε βεβαίως τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ τόν φωτισμό Του, ἀλλά ἐνήργησε μέ διάφορο καί ξεχωριστό τρόπο, ἀνάλογα μέ τήν θεολογική ἀνάγκη τῆς ἐποχῆς καί ἀνάλογα πάλι μέ τήν πνευματική ποιότητα τοῦ κάθε Πατρός.

Καί (η) Ἀπό τό λειτούργημα τοῦ κάθε Πατρός στήν Ἐκκλησία.
Ὅλοι οἱ Πατέρες δέν εἶχαν τήν ἴδια ἰδιότητα, δέν εἶχαν τό ἴδιο λειτούργημα στήν Ἐκκλησία.
Ἄλλοι ἦταν Ἐπίσκοποι, ἄλλοι Πρεσβύτεροι (ὅπως ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός καί ὁ Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος), ἄλλοι ἦταν Διάκονοι (ὅπως ὁ Ἐφραίμ ὁ Σύρος), ἄλλοι Μοναχοί (ὅπως ὁ Μακάριος ὁ Αἰγύπτου) καί ἄλλοι ἦταν λαϊκοί (ὅπως ὁ Ἰουστῖνος καί ὁ Νικόλαος Καβάσιλας).

Ἀπό τά παραπάνω ἄς νοήσουμε τήν ἀπέραντη σέ βάθος καί πλάτος ποικιλία τῶν ἁγίων Πατέρων καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων.
Πρέπει ὅμως νά γνωρίζουμε καλῶς ὅτι ὅλοι οἱ Πατέρες φωτίστηκαν ἀπό τό ἴδιο Ἅγιο Πνεῦμα καί ὅλοι ὑπῆρξαν ὄργανα Θεοῦ γιά νά διακονήσουν στήν Ἐκκλησία Του τήν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.



από το Εβδομαδιαίο Περιοδικό Διαδικτύου του Μητροπολίτη Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως Ιερεμία Φούντα
Αριθμός φύλλου: 38 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 IOYΛIOY 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

[angieholi]

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ (συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο)

ΜΑΘΗΜΑ 4ο

1. OI ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΟΔΟΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

1.Ἡ Ἐκκλησία ἐκφράζει τήν παράδοσή της στίς Ἱερές Συνόδους, τίς Οἰκουμενικές καί τίς Τοπικές. Ἀλλά γιά τήν διατύπωση αὐτῆς τῆς Ἱερᾶς Παραδόσεως καί τῶν ὅρων τῆς πίστεως οἱ Πατέρες τῶν Συνόδων εἶχαν ὡς βάση τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων καί Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας. Πιθανόν βεβαίως οἱ Οἰκουμενικές Σύνοδοι νά μήν εἶχαν ὡς μέλη μεγάλους Πατέρες καί Διδασκάλους, ἀλλά οἱ συγκροτοῦντες τήν Σύνοδο Πατέρες ἔπρεπε νά θεολογήσουν κατ᾿ αὐτήν καί νά ἀποφασίσουν μέ βάση τήν διδασκαλία τῶν Μεγάλων Πατέρων.

Κατά τήν Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, γιά παράδειγμα, ὁ Μέγας Βασίλειος εἶχε πεθάνει καί ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀπουσίαζε, ἡ θεολογία ὅμως τῆς Συνόδου αὐτῆς εἶναι ἐπηρεασμένη ἀπό τήν διδασκαλία τῶν δύο αὐτῶν ἁγίων ἀνδρῶν «πράγμα τό ὁποῖο σημαίνει – λέγει ὁ πατρολόγος κ. Παπαδόπουλος – ὅτι ὁ χῶρος τῆς Συνόδου δέν εἶναι χῶρος, ὅπου κατ᾿ ἐξοχήν δίνεται ἡ λύση τῶν μεγάλων προβλημάτων μέ τόν φωτισμό τοῦ Πνεύματος» (Πατρολογία Α΄, σελ. 68).

Βεβαίως καί οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Συνόδου μέ τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος χρησιμοποιοῦν τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων καί τήν λύση τους πού ἔδωσαν σέ κάποιο ἀναφυέν πρόβλημα τῆς ἐποχῆς τους καί τήν ὁποία λύση θέλουν νά χρησιμοποιήσουν καί αὐτοί τώρα σέ θέμα γιά τό ὁποῖο καί συνέρχονται. Ἀλλά ἡ εὕρεση αὐτῆς τῆς λύσεως ἀπό τούς ἁγίους Πατέρες καί Διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν θεραπεία κάποιας κρίσεως τῆς ἐποχῆς τους, ἡ «διάκριση» αὐτή τήν ὁποία ἔκαναν καί ἡ ὑποστήριξή της ἔγινε μέ τήν καθοδήγηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Συμβαίνει βεβαίως καί οἱ Οἰκουμενικές ἤ Τοπικές Σύνοδοι νά ἔχουν ὡς μέλη Μεγάλους Πατέρες καί Διδασκάλους τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως γιά παράδειγμα ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, πού ἦταν μέλος καί πρόεδρος τῆς Γ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου. Ἀλλά καί ἡ παρουσία μόνον τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου στήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο ἐπέδρασε σ᾿ αὐτήν ἀποφασιστικά, καί χωρίς νά εἶναι μέλος αὐτῆς.

2. Συνδέονται λοιπόν στενά οἱ ἀποφάσεις τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων μέ τήν θεολογία τῶν ἁγίων Πατέρων καί Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας, τούς ὁποίους μελετοῦμε. Γιατί πολλοί ἅγιοι Πατέρες εἶχαν προηγηθεῖ τῶν Ἱερῶν Συνόδων καί αὐτοί μέ τίς ὀρθές τους θέσεις καί τήν ὅλη τους διδασκαλία εἶχαν προετοιμάσει τό ἔδαφος γιά τήν ἀποδοχή τῶν ὀρθῶν, τῶν ὀρθοδόξων ἀποφάσεων τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων ἀπό τό πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας.

Φυσικά, ὅπως λέγει πάλι ὁ Πατρολόγος καθηγητής μας κ. Παπαδόπουλος, «ἡ ἀποδοχή μιᾶς πατερικῆς θεολογικῆς θέσεως δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τήν συμφωνία ἤ μή τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος, δηλαδή ἀπό τήν πλειοψηφία αὐτοῦ, ὅπως τόσο ἔντονα ὑποστηρίζεται. Προϋποθέσεις ὀρθοδοξίας καί ἀποδοχῆς μιᾶς πατερικῆς θεολογικῆς θέσεως εἶναι δύο: α) Ἡ παραδοσιακότης τῆς θέσεως, τό σύμφωνο δηλ. αὐτῆς πρός τήν Παράδοση καί τό ἦθος τῆς Ἐκκλησίας, καί β) ἡ προέλευση αὐτῆς ἀπό τόν φωτισμό τοῦ Πνεύματος. Τό αὐτό ἄλλωστε ἰσχύει γενικά καί γιά τήν ἀλήθεια – θέση πού ἐπικυρώνει καί μιά Οἰκουμενική Σύνοδος. Τελικό κριτήριο δηλαδή τῆς πατερικῆς θεολογίας και τῆς Οἰκουμενικῆς Συνόδου εἶναι ἡ ἀλήθεια, τήν ὁποία προσφέρουν» (Πατρολογία Α΄, σελ. 68-69).


από το Εβδομαδιαίο Περιοδικό Διαδικτύου του Μητροπολίτη Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως Ιερεμία Φούντα
Αριθμός φύλλου: 40 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 IOYΛIOY 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

[angieholi]

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ (συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο)

ΜΑΘΗΜΑ 4ο

2. ΠΩΣ ΝΑ ΜΕΛΕΤΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ

Ἡ προσφορά τῶν ἁγίων Πατέρων καί Διδασκάλων στήν Ἐκκλησία εἶναι ἀπροσμέτρητη. Γιατί, ὅπως εἴπαμε στά προηγούμενα μαθήματά μας, αὐτοί ἐνεβάθυναν στήν ἀποκάλυψη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί μᾶς τήν ἐξέφρασαν μέ σαφήνεια μέ τά ἰσχυρά τους θεολογικά συγγράμματα, ἀλλά μέ τήν ἁγία τους βιωτή πρῶτα.

Πρέπει νά μελετοῦμε τά συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων, γιατί ἐκεῖ θά μάθουμε ὅλη τήν πίστη μας μέ ἀκρίβεια. Δέν φτάνει μόνο ἡ Ἁγία Γραφή, γιατί ἡ Ἁγία Γραφή ἔχει γραφεῖ μέ συγγραφέα τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἦταν θεόπνευστοι οἱ συγγραφεῖς τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Καί ἀφοῦ λοιπόν εἶναι θεόπνευστα τά κείμενα τῆς Ἁγίας Γραφῆς, πρέπει καί ὁ ἑρμηνευτής τους νά ἔχει καί αὐτός τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιά νά τά ἑρμηνεύσει καί νά τά διδάξει σωστά. Ἔτσι εἶναι! Ὁ μαθηματικός μπορεῖ νά νοήσει καί νά διδάξει τά μαθηματικά! Τέτοιοι φωτισμένοι ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα ἑρμηνευτές τῆς Ἁγίας Γραφῆς εἶναι οἱ ἅγιοι Πατέρες, γιατί ἔζησαν καθαρή ζωή καί ἔγιναν δοχεῖα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Γι᾿ αὐτό εἶπα ὅτι εἶναι ἀνάγκη, εἶναι μεγάλη ἀνάγκη, νά μελετοῦμε τήν διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων, πού εἶναι θησαυρισμένη στά ἀθάνατα συγγράμματά τους. Ὅποιος μελετάει τά συγγράμματα τῶν ἁγίων Πατέρων γίνεται πραγματικά σοφός. Δέν μαθαίνει μόνο θεολογία, ἀλλά καί φιλοσοφία καί φιλολογία καί ἱστορία καί ἰατρική ἀκόμη, γιατί οἱ Πατέρες ἐκφράζονται στούς λόγους καί στίς ὁμιλίες τους μέ τίς ἰδέες καί τά ἤθη καί τίς εἰκόνες τῆς ἐποχῆς τους, μέ τήν «γλώσσα» τῆς ἐποχῆς τους, ὅπως τό εἴπαμε σέ προηγούμενο μάθημα.

Ἀκόμη μέ τήν μελέτη τῶν ἁγίων Πατέρων θά ἑρμηνεύσουμε σωστά τήν προσφορά τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος, τό ὁποῖο οἱ Πατέρες ἐξετίμησαν καί ἀγάπησαν καί τό ἔκαναν ἐργαλεῖο, γιά νά μεταδώσουν τήν θεολογία τῆς Ἐκκλησίας.

Ὅμως, γιά τήν ὀρθή κατανόηση τῆς διδασκαλίας τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, δέν χρειάζεται μόνο ἡ ἁπλή μελέτη τῶν συγγραμμάτων τους, ἀλλά εἶναι καί κάτι ἄλλο, πού δέν μπορεῖ νά τό πετύχουν ὅλοι. Εἶναι τό νά μπεῖ κανείς στήν ψυχή τῶν Πατέρων, εἶναι τό νά «βγεῖ» ἀπό τόν ἑαυτό του καί τήν ἐποχή του καί νά «μετατεθεῖ» στήν ἀτμόσφαιρα τῆς ἐποχῆς τοῦ κάθε Πατρός καί Διδασκάλου καί νά «μπεῖ» ἔπειτα στήν ψυχή του καί νά συλλάβει τούς χτύπους τῆς παλλούσης καρδιᾶς του, ζώντας τά προβλήματα καί τήν κρίση τῆς ἐποχῆς του καί θέλοντας νά δώσει λύση σ᾿ αὐτά.

Οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὅπως εἴπαμε καί ὅπως γνωρίζουμε, ἔδωσαν ὀρθή λύση στήν κρίση τῆς ἐποχῆς τους, γιατί αὐτοί εἶχαν μέσα τους τό κριτήριο τῆς ἀληθείας καί τῆς ὀρθότητος. Εἶχαν τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὥστε, λοιπόν, μέ αὐτό πού λέμε, δέν φτάνει μόνο ἡ μελέτη τῶν συγγραμμάτων τῶν ἁγίων Πατέρων – πού τήν κάνουν πολλοί –, ἀλλά χρειάζεται καί ἡ ἁγία μας βιωτή, ἡ προσπάθεια δηλαδή νά μιμηθοῦμε τούς ἁγίους Πατέρες καί κατά τήν ζωή τους καί τότε θά κατανοοῦμε καλύτερα τήν διδασκαλία τους.

Μέ βάση τά ὅσα εἴπαμε μέχρι τώρα οἱ Πατέρες καί Διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας ἐκπροσωποῦν αὐτή τήν ἴδια τήν Ἐκκλησία κατά τήν παράδοσή της καί τό ἦθος της. Δέν εἶναι Πατέρας καί Διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας αὐτός πού ἁπλᾶ ζεῖ ἕναν προσεκτικό ἠθικό βίο καί πού εἶναι καί μορφωμένος καί ἐκφράζει μέ ἰσχυρό λόγο τήν εὐαγγελική ἀλήθεια. Πατέρας καί Διδάσκαλος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι κάτι τό πολύ βαθύτερο. Εἶναι αὐτός πού ἔχει τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί γι᾿ αὐτό μπορεῖ νά κολυμπήσει στά βαθειά πελάγη τῆς θείας ἀποκαλύψεως, πού μᾶς ἔφερε Ἰησοῦς Χριστός καί νά ἀνασύρει ἐκεῖ ἀπό τό βάθος ἄγνωστους μέχρι τότε πολυτίμους λίθους καί ἀδάμαντες τῆς ἀληθείας, οἱ ὁποῖοι θά χρησιμεύσουν ὡς βάσεις γιά τήν στερέωση ἀπ᾿ αὐτούς μιᾶς θεολογικῆς ἰδέας, ἡ ὁποία θά χρησιμεύσει γιά τήν ἐποχή τους, ἀλλά καί γιά μετέπειτα ἐποχές, ὡς λύση κάποιας σοβαρῆς κρίσεως τῆς κοινωνίας.

Καί μέ λίγα λόγια, κατά τόν Πατρολόγο Καθηγητή μας κ. Παπαδόπουλο:
«Πατήρ καί Διδάσκαλος εἶναι ὁ φορέας τῆς Παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας, πού μέ τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐκφράζει εὐρύτερη ἐμπειρία τῆς ἀληθείας μέ σκοπό τήν ἀντιμετώπιση κάποιας κρίσεως εἰς τήν Ἐκκλησία» (Πατρολογία Α΄, σελ. 78).


από το Εβδομαδιαίο Περιοδικό Διαδικτύου του Μητροπολίτη Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως Ιερεμία Φούντα
Αριθμός φύλλου: 40 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23 IOYΛIOY 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7