Σύναξη, Συναξάρι, Συναξαριστής

[Teri]

πρωτ. π. Θεοδώρου Ζήση

Εν πρώτοις, όλοι γνωρίζουμε ότι η λέξις «Σύναξη» σημαίνει μία συνάθροιση προσώπων για επιτέλεση κάποιου σκοπού. Ιδιαίτερα, όμως, στο χώρο της Εκκλησίας μας και στη γλώσσα της Λειτουργικής ο όρος «Σύναξη» σημαίνει συγκέντρωση, συνάθροιση πιστών, προσώπων, για να αποδώσουμε τιμή μέσα στο ναό, σε κάποιο πρόσωπο ιερό· είτε στον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, είτε στην Παναγία, είτε σε κάποιους αγίους. Ιδιαίτερα μάλιστα, όταν έχουμε Δεσποτικές και Θεομητορικές εορτές, τα πρόσωπα τα οποία παίζουν κάποιο ρόλο στα γεγονότα αυτών των εορτών τα τιμούμε την επομένη ημέρα. Όπως, παραδείγματος χάριν, στις 25 Δεκεμβρίου, που έχουμε τη Γέννηση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, την επομένη έχουμε τη Σύναξη της Υπεραγίας Θεοτόκου, στις 26 Δεκεμβρίου, γιατί η Παναγία μας πρωταγωνίστησε, ήταν το κυριαρχούν πρόσωπο μετά από τον Γεννηθέντα Κύριο, στη Γέννηση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Κι επειδή ήταν πρόσωπο, που έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη Γέννηση του Χριστού, γιορτάζουμε τη Σύναξή της, συγκεντρωνόμαστε δηλαδή για να τιμήσουμε το σπουδαίο αυτό πρόσωπο την επομένη της μεγάλης εορτής. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα· γιορτάσαμε χτες τα Θεοφάνεια, τη Βάπτιση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού κι επειδή το πρόσωπο, το οποίο έπαιξε σημαντικό, σπουδαίο ρόλο στη Βάπτιση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ήταν ο Ιωάννης, Πρόδρομος και Βαπτιστής, συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ για να τιμήσουμε αυτό το πρόσωπο, το οποίο πρωταγωνίστησε μετά και πάλι από τον Κύριό μας στην Βάπτιση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Κι έχουμε και μερικές άλλες Συνάξεις εορτών, έχουμε π.χ. στις 26 Μαρτίου· γιορτάζουμε τη Σύναξη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ, διότι στον Ευαγγελισμό της Παναγίας μας, τον οποίον γιορτάζουμε στις 25 Μαρτίου, πρωταγωνίστησε επίσης κι έπαιξε σπουδαίο ρόλο ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Κι έχουμε, επίσης, στις 30 Ιουνίου τη Σύναξη των Αγίων Αποστόλων· εορτάζουμε στις 29 τους μεγάλους, κορυφαίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο και την άλλη μέρα γιορτάζουμε τη Σύναξη των Αγίων Αποστόλων, γιορτάζουμε όλους τους Αποστόλους μαζί. Θα μπορούσαν, βέβαια, να θεωρηθούν ως «Συνάξεις» και ορισμένες άλλες μνήμες, δύο άλλες μνήμες αγίων: οι μνήμες του Συμεών του θεοδόχου και της προφήτιδος Άννης, οι οποίοι γιορτάζουν στις 3 Φεβρουαρίου· 2 Φεβρουαρίου γιορτάζουμε την Υπαπαντή κι επειδή ο Συμεών ο πρεσβύτης δέχθηκε στην αγκάλη του τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό και η προφήτης Άννα ήταν παρούσα εκεί, γι’ αυτό τους γιορτάζουμε αμέσως μετά το γεγονός αυτό της Υπαπαντής. Όπως, επίσης, και στις 9 Σεπτεμβρίου γιορτάζουμε τη Σύναξη, την μνήμη των Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης, διότι στις 8 Σεπτεμβρίου είναι η γέννηση της Παναγίας μας· ο Ιωακείμ και η Άννα γέννησαν την Παναγία μας, την επομένη ημέρα, επομένως, γιορτάζουμε και τιμούμε και τους γονείς της Παναγίας, οι οποίοι την εγέννησαν, τον Ιωακείμ και την Άννα.

Σε σχέση δε, με αυτόν τον όρο «Σύναξη» πρέπει να πούμε κάτι και για τα Συναξάρια. Τι σχέση έχει η λέξη «Συναξάρια» με τη «Σύναξη»; Ακούμε πολύ συχνά «θα διαβάσουμε το Συναξάρι», «διαβάζουμε το Συναξάρι», «πήραμε το Συναξαριστή», «είδαμε το Συναξαριστή»· τι σημαίνουν όλα αυτά; Θα πρέπει να πούμε ότι κατά τους πρώτους αιώνες, τους αρχαίους αιώνες του Χριστιανισμού, επάνω στους τάφους των μαρτύρων συγκεντρώνονταν, συνήγοντο (σύναξις, συνάγομαι) συγκεντρώνονταν οι Χριστιανοί κι έκαναν αγρυπνίες, έκαναν παννυχίδες, έκαναν συνάξεις πάνω στους τάφους των μαρτύρων, πάνω στους οποίους αργότερα, μάλιστα, οικοδομήθηκαν και ναοί. Εκεί, λοιπόν, κατά τη διάρκεια αυτών των παννυχίδων, κατά τη διάρκεια αυτών των συνάξεων, διάβαζαν το μαρτύριο του αγίου, διάβαζαν, επίσης, και εγκώμια εις τους μάρτυρας κι επομένως από αυτές τις συνάξεις προς τιμή των Αγίων κι αυτοί οι βίοι των αγίων, τα μαρτύρια των αγίων, ονομάστηκαν «Συναξάρια». Όταν μετά, η Εκκλησία ελευθερώθηκε από τους διώκτες και κατέπαυσαν οι διωγμοί διάβαζαν βίους, όχι μόνο μαρτύρων, διάβαζαν και βίους οσίων, διάβαζαν βίους όλων των Αγίων στις Συνάξεις, στις λειτουργικές συναθροίσεις, στις Λειτουργίες. Επειδή ,λοιπόν, σ’ αυτές τις Λειτουργίες, στον Όρθρο π.χ., σ’ αυτές τις συνάξεις των πιστών, των Χριστιανών, είτε στα αρχαία μαρτύρια, είτε τώρα στους Ναούς, διαβάζουμε βίους αγίων στις συνάξεις, γι’ αυτό λέγονται αυτά Συναξάρια, δηλαδή βίοι αγίων, μαρτύρια, τα οποία διαβάζονται στις συνάξεις ή και εγκωμιαστικοί λόγοι. Τα βιβλία δε, τα οποία περιέχουν αυτούς τους βίους των αγίων και των μαρτύρων λέγονται «Συναξαριστής». Υπάρχουν, μάλιστα, τεράστια βιβλία, τεράστιες εκδόσεις, δωδεκάτομη, δεκατετράτομη, πολύ μεγάλες εκδόσεις· ο Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, μέσα σ’ αυτούς τους δέκα, δώδεκα ή δεκατέσσερις τόμους –γιατί περιλαμβάνεται και το Τριώδιο και το Πεντηκοστάριο- μέσα σ’ αυτόν τον Μεγάλο Συναξαριστή, περιέχονται όλοι οι Βίοι των Αγίων και πρέπει να σημειώσω ότι στα Μοναστήρια, σε πολλά μοναστήρια, στα περισσότερα μοναστήρια, τηρείται αυτή η Παράδοσις και διαβάζουν μέχρι σήμερα ακόμη, ολόκληρους τους βίους των αγίων. Εμείς εδώ στις ενορίες, στον Όρθρο, τα παραλείπουμε, λέμε τη αυτή ημέρα μνήμη του αγίου τάδε, κι ενώ το βιβλίο έχει κάτω το βίο του αγίου με μικρά γράμματα, εμείς τον παραλείπουμε, αυτό είναι το Συναξάριον, δεν το διαβάζουμε εμείς το Συναξάριο.

Απόσπασμα από κήρυγμα του πρωτοπ. π. Θεοδώρου Ζήση, στον Ι.Ν. Αγίου Αντωνίου Θεσ/νίκης, 07/01/2011

http://www.xristianos.net/?p=1554