Η νηστεία κάνει καλό

[smarios]

Η νηστεία κάνει καλό
Τί λένε δύο διαιτολόγοι του Ηρακλείου
Η νηστεία που ακολουθούν πολλοί Έλληνες εφαρμόζοντας πιστά τις ορθόδοξες χριστιανικές παραδόσεις αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για μια περιοδική αποχή από τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Τα οφέλη είναι πάρα πολλά, επισημαίνουν οι διατροφολόγοι και οι διαιτολόγοι, εφόσον όμως αυτή η αποχή από την κατανάλωση προϊόντων κρέατος και άλλης ζωικής προέλευσης δώσει τη θέση της σε μία ισορροπημένη
διατροφή όπου θα λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Η νηστεία βο-ηθά σημαντικά τον ανθρώπινο οργανισμό να βελτιώσει το λιπιδαιμικό προφίλ. Η έλλειψη των τροφίμων ζωικής προέλευσης από τη διατροφή, σημαίνει μείωση του προσλαμβανόμενου λίπους και βασικά του κορεσμένου λίπους που είναι και το πιο επιβαρυντικό, επισημαίνουν όλοι οι διαι-τολόγοι. “ Η αποχή από όλα τα ζωικά προϊόντα είναι επιβεβλημένη σε τακτά χρονικά διαστήμα-τα. Αυτό αποτελεί γενική αρχή”, δηλώνει στην ΤΟΛΜΗ ο διαιτολόγος κ. Δημήτρης Μιρμιλιά-γκος προσθέτοντας ότι κανείς δεν παραβλέπει πως οι πρωτεΐνες που εμπεριέχουν οι τροφές αυτές είναι πολύτιμες για τον ανθρώπινο οργα-νισμό. “Αυτές οι τροφές όμως προσφέρουν και χοληστερόλη, ουρικό οξύ, κορεσμένα λίπη, τοξίνες. Άρα η αποχή τους για ένα χρονικό διά-στημα μπορεί να εξισορροπήσει τον οργανι-σμό”, τονίζει ο ίδιος. Η διαιτολόγος κ. Εύα Μπούκα επισημαίνει από την πλευρά της ότι η νηστεία προσφέρει τη δυνατότητα για μια καλή αποτοξίνωση του ανθρώπινου οργανισμού. Βα-σικές αρχές, ωστόσο, για την ίδια και στην πε-ρίοδο της νηστείας πρέπει να είναι η ισορροπία, η ποικιλία και το μέτρο στη διατροφή. Η ισορ-ροπία αφορά τη λήψη θρεπτικών συστατικών και καθιστά απαραίτητη την κατανάλωση προϊό-ντων που παρέχουν στον οργανισμό του ανθρώ-που απαραίτητες πρωτεΐνες όπως είναι τα όσ-πρια και τα θαλασσινά. Η κ. Μπούκα συμβου-λεύει επίσης τους Ηρακλειώτες να χρησιμο-ποιούν στη διατροφή τους τη σόγια που χαρα-κτηρίζεται ως υποκατάστατο του κρέατος, είναι φυτικό προϊόν και αρκετά εύγευστο. Τα οφέλη όπως επισημαίνουν οι διαιτολόγοι, η νηστεία μπορεί να ρίξει κατά πολλές μονάδες τις τιμές της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων, ιδιαί-τερα σε όσους οι τιμές υπερβαίνουν τις φυσιο-λογικές. Η μείωση της χοληστερόλης μπορεί να φθάσει ακόμα και τα 40 - 50 mg εάν ακολουθη-θεί σωστά η νηστεία για όλη την περίοδο της Σαρακοστής. Στα οφέλη της νηστείας εντάσσε-ται επίσης η μείωση της αρτηριακής πίεσης. Οι διαιτολόγοι τονίζουν επίσης ότι τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια σωστά μαγειρεμένα όπως και τα δημητριακά είναι τροφές πλούσιες σε κάλιο. Αντίθετα όσοι ακολουθούν τη νηστεία θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στην κατα-νάλωση των ζυμαρικών. Η νηστεία μπορεί να βοηθήσει ακόμη και στη μείωση του σωματικού βάρους. Ακολουθώντας λοιπόν τις αρχές της σωστής διατροφής αλλά και της Εκκλησίας μας την περίοδο της Σαρακοστής που διανύουμε μπορεί να ωφεληθούμε ουσιαστικά από τη νη-στεία, ενώ προετοιμαζόμαστε σωματικά και ψυχικά για το Πάσχα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία ορίζει 200 μέρες νηστείας. Διακόσιες συνολικά μέρες από τις 365 του έτους καλεί τους πιστούς να νηστέψουν η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι διατεταγμένες νηστείες που ορίζει η Εκκλη-σία μας αφορούν στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, στη Μεγάλη Εβδομάδα, η νηστεία πριν από τη γιορτή των Χριστουγέννων, του Δεκαπενταύ-γουστου καθώς και κάθε Τετάρτη και Παρα-σκευή.Επίσης η Ορθόδοξη Εκκλησία καλεί τους πιστούς σε νηστεία την 5η Ιανουαρίου, την πα-ραμονή δηλαδή των Θεοφανείων, στις 29 Αυ-γούστου όπου τιμάται η αποτομή της κεφαλής του Προδρόμου, καθώς και στις 14 Σεπτεμ-βρίου όπου εορτάζουμε την ύψωση του Τιμίου Σταυρού.“Νηστέψτε, κάνει καλό”!
Άρθρο στην εφημερίδα ΤΟΛΜΗ την
Παρασκευή 14 Μαρτίου 2003

[smarios]

Η νηστεία κάνει καλό
Τί λένε δύο διαιτολόγοι του Ηρακλείου

Άρθρο στην εφημερίδα ΤΟΛΜΗ την Παρασκευή 14 Μαρτίου 2003

Η νηστεία που ακολουθούν πολλοί Έλληνες εφαρμόζοντας πιστά τις ορθόδοξες χριστιανικές παραδόσεις αποτελεί την καλύτερη ευκαιρία για μια περιοδική αποχή από τρόφιμα ζωικής προέλευσης.
Τα οφέλη είναι πάρα πολλά, επισημαίνουν οι διατροφολόγοι και οι διαιτολόγοι, εφόσον όμως αυτή η αποχή από την κατανάλωση προϊόντων κρέατος και άλλης ζωικής προέλευσης δώσει τη θέση της σε μία ισορροπημένη διατροφή όπου θα λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Η νηστεία βοηθά σημαντικά τον ανθρώπινο οργανισμό να βελτιώσει το λιπιδαιμικό προφίλ. Η έλλειψη των τροφίμων ζωικής προέλευσης από τη διατροφή, σημαίνει μείωση του προσλαμβανόμενου λίπους και βασικά του κορεσμένου λίπους που είναι και το πιο επιβαρυντικό, επισημαίνουν όλοι οι διαιτολόγοι. “ Η αποχή από όλα τα ζωικά προϊόντα είναι επιβεβλημένη σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτό αποτελεί γενική αρχή”, δηλώνει στην ΤΟΛΜΗ ο διαιτολόγος κ. Δημήτρης Μιρμιλιάγκος προσθέτοντας ότι κανείς δεν παραβλέπει πως οι πρωτεΐνες που εμπεριέχουν οι τροφές αυτές είναι πολύτιμες για τον ανθρώπινο οργανισμό. “Αυτές οι τροφές όμως προσφέρουν και χοληστερόλη, ουρικό οξύ, κορεσμένα λίπη, τοξίνες. Άρα η αποχή τους για ένα χρονικό διάστημα μπορεί να εξισορροπήσει τον οργανισμό”, τονίζει ο ίδιος.
Η διαιτολόγος κ. Εύα Μπούκα επισημαίνει από την πλευρά της ότι η νηστεία προσφέρει τη δυνατότητα για μια καλά αποτοξίνωση του ανθρώπινου οργανισμού. Βασικές αρχές, ωστόσο, για την ίδια και στην περίοδο της νηστείας πρέπει να είναι η ισορροπία, η ποικιλία και το μέτρο στη διατροφή. Η ισορροπία αφορά τη λήψη θρεπτικών συστατικών και καθιστά απαραίτητη την κατανάλωση προϊόντων που παρέχουν στον οργανισμό του ανθρώπου απαραίτητες πρωτεΐνες όπως είναι τα όσπρια και τα θαλασσινά. Η κ. Μπούκα συμβουλεύει επίσης τους Ηρακλειώτες να χρησιμοποιούν στη διατροφή τους τη σόγια που χαρακτηρίζεται ως υποκατάστατο του κρέατος, είναι φυτικό προϊόν και αρκετά εύγευστο.
Τα οφέλη
Όπως επισημαίνουν οι διαιτολόγοι, η νηστεία μπορεί να ρίξει κατά πολλές μονάδες τις τιμές της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων, ιδιαίτερα σε όσους οι τιμές υπερβαίνουν τις φυσιολογικές. Η μείωση της χοληστερόλης μπορεί να φθάσει ακόμα και τα 40 - 50 mg εάν ακολουθηθεί σωστά η νηστεία για όλη την περίοδο της Σαρακοστής. Στα οφέλη της νηστείας εντάσσεται επίσης η μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Οι διαιτολόγοι τονίζου επίσης ότι τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια σωστά μαγειρεμένα όπως και τα δημητριακά είναι τροφές πλούσιες σε κάλιο. Αντίθετα όσοι ακολουθούν τη νηστεία θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στην κατανάλωση των ζυμαρικών. Η νηστεία μπορεί να βοηθήσει ακόμη και στη μείωση του σωματικού βάρους. Ακολουθώντας λοιπόν τις αρχές της σωστής διατροφής αλλά και της Εκκλησίας μας την περίοδο της Σαρακοστής που διανύουμε μπορεί να ωφεληθούμε ουσιαστικά από τη νηστεία, ενώ προετοιμαζόμαστε σωματικά και ψυχικά για το Πάσχα.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία ορίζει 200 μέρες νηστείας.
Διακόσιες συνολικά μέρες από τις 365 του έτους καλεί τους πιστούς να νηστέψουν η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Οι διατεταγμένες νηστείες που ορίζει η Εκκλησία μας αφορούν στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, στη Μεγάλη Εβδομάδα, η νηστεία πριν από τη γιορτή των Χριστουγέννων, του Δεκαπενταύγουστου καθώς και κάθε Τετάρτη και Παρασκευή. Επίσης η Ορθόδοξη Εκκλησία καλεί τους πιστούς σε νηστεία την 5η Ιανουαρίου, την παραμονή δηλαδή των Θεοφανείων, στις 29 Αυγούστου όπου τιμάται η αποτομή της κεφαλής του Προδρόμου, ακθώς και στις 14 Σεπτεμβρίου όπου εορτάζουμε την ύψωση του Τιμίου Σταυρού.


“Νηστέψτε, κάνει καλό”!
(Από την Εφημερίδα ΑΛΛΑΓΗ, Ηρακλείου Κρήτης 4-3-1998)
Η Μεγάλη Σαρακοστή που μόλις ξεκίνησε, αποτελεί μια ευκαιρία για αποτοξίνωση, δίχως βλαπτικές συνέπειες για την υγεία μας. Αυτό τεκμηριώνεται και επιστημονικά, από μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα που πραγματοποίησε το Ιατρικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης υπό τον καθηγητή κ. Αντώνη Καφάτο.
Η μελέτη είχε ως αντικείμενο τις διατροφικές συνήθειες στην Γυναικεία Ιερά Μονή Σαββαθιανών και τα αποτελέσματα, όπως δήλωσε ο κ. Καφάτος, καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής, είναι “εντυπωσιακά και αναπάντεχα”.
Το εντυπωσιακό της υπόθεσης, είναι ότι δεν βρέθηκαν ανεπάρκειες ή έλλειψη σε απαραίτητα συστατικά για την διατροφή των γυναικών αυτών!
Ο κ. Καφάτος εξηγεί: “ Ανακαλύψαμε χημικά το διαιτολόγιο των καλογριών, περιμένοντας να βρούμε διατροφικές ανεπάρκειες, λόγω της συνεχούς νηστείας. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης μας προκάλεσαν μεγάλη έκπληξη. Όλα τα θρεπτικά στοιχεία ήταν στο διαιτολόγιο των καλογριών στις συνιστώμενες διεθνώς ποσότητες, δηλαδή στις ποσότητες που καλύπτουν τις ημερήσιες ανάγκες σε ενέργεια, βιταμίνες, πρωτείνες, υδατάνθρακες, ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο κ. ά. Αυτό επιτυγχάνεται, παρόλο που οι καλόγριες δεν τρώνε καθόλου κρέας και ψάρι (είχαν για παράδειγμα ως κύριο πιάτο καλαμάρια) και λάδι χρησιμοποιούν μόνο Σάββατο και Κυριακή”.
Είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμα και το ασβέστιο στη διατροφή των καλογριών ήταν σχεδόν στις συνιστώμενες ημερήσιες ποσότητες. Παρότι οι καλόγριες δεν κατανάλωναν γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, έπαιρναν το ασβέστιο που απαιτείται ημερησίως από τα όσπρια και τα λαχανικά. Χριστιανική νηστεία και υγιεινή διατροφή είναι για τη μοντέρνα Ιατρική σχεδόν ταυτόσημες έννοιες.
“Όλα τα συμπεράσματα επίπονων και μακροχρόνιων μελετών, οι οποίες έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά διεθνούς κύρους, αναφέρουν διαιτητικές οδηγίες που συμπίπτουν με αυτές που ορίζει και διδάσκει εδώ και αιώνες η Ορθόδοξη Χριστιανική Θρησκεία”, επισημαίνει ο κ. Καφάτος. “Οι Έλληνες στην πλειονότητα τους ακολουθούν επί δεκαετίες και μακάρι να συνέχιζαν να τις ακολουθούν -τις νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας επί 180-200 περίπου ημέρες το χρόνο. Κατά την διάρκεια αυτών των νηστειών δεν κατανάλωναν καθόλου γαλακτοκομικά προϊόντα, αυγά, κρέας, ενώ ορισμένα θαλασσινά (ή και όλα) επιτρέπονταν”.
Επίσης, ιδιαίτερα ωφέλιμη θεωρείται η περιοδική φυτοφαγία (και όχι η καθολική ) όπως ορίζεται από την Εκκλησία για συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Πολύ ενδιαφέρον για τους ερευνητές είναι επίσης ότι σε ορισμένες νηστείες της Χριστιανικής Θρησκείας επιτρέπεται μόνο το ψάρι και όχι άλλα ζωικά προϊόντα, τα οποία έχει βρεθεί από τις επιστημονικές μελέτες ότι είναι βλαβερά για την υγεία μας.
“Τα πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι το ψάρι περιέχει απαραίτητα λιπαρά οξέα, που δεν μπορεί ο ανθρώπινος οργανισμός”, λέει ο κ. Καφάτος. “Τα οξέα αυτά ελαττώνουν τον κίνδυνο για έμφραγμα, μέσω της ελάττωσης της συγκολητικότητας των αιμοπεταλίων, των παραγόντων πήξεως του αίματος και της χοληστερίνης”.

[Domna]

Είναι γεγονός, ότι η ορθόδοξη πίστη μας βιώνεται στη λειτουργική και μυστηριακή ζωή της εκκλησίας και αγκαλιάζει όλες τις πτυχές του ανθρώπινου βίου. Μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα ο χριστιανός θα νιώσει τη ζεστασιά της γνήσιας οικογενειακής θαλπωρής. Θα αναπαυθεί στη γλυκιά ησυχία της προσευχής, αντιμαχόμενος την ανελέητη περιρρέουσα ατμόσφαιρα της καθημερινής διάσπασης. Θα συνειδητοποιήσει τη σημασία των επιγείων και θα πετάξει στα θεία και ουράνια, προς τον Τριαδικό Θεό. Όλα κινούνται μέσα σε μια αξιοθαύμαστη ισορροπία και οδηγούν στην προοπτική της πραγματικής, της εν Χριστώ ελευθερίας. Γιατί η νοούμενη σημερινή «απελευθέρωση» κάθε άλλο παρά ελευθερώνει, αλλά οδηγεί αργά ή γρήγορα σε αδιέξοδα, αφού δεν υπάρχει στόχος και νόημα της ζωής και όλα κινούνται στην επιφάνεια των εξωτερικών ερεθισμάτων και απολαύσεων. «Όλα μου επιτρέπεται να τα κάμω, αλλά δε συμφέρει να τα πράττω όλα. Όλα μου επιτρέπονται, αλλά εγώ δεν θα εξουσιασθώ και δεν θα υποδουλωθώ σε τίποτε» μας λέει ο Απόστολος Παύλος (Α’ Κορ. στ’, 12).


Ο Δρ. Ιωάννης Τσαγκατάκης είναι Εντεταλμένος Επίκουρος Καθηγητής και Υπεύθυνος μαθημάτων τροφίμων στο Τμήμα Χημείας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης

Άρθρο των Ιωάννη Τσαγκατάκη και Ευάγγελου Πετράκη*
που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα Πατρίς τον Μάρτιο του 2004

Ραδιοφωνικός Σταθμός Ορθοδοξίας. Ακούστε μας Ζωντανά στο Internet.
επικοινωνηστε μαζί μας @
πνευματικό υλικό

υτή τη γαλήνια ισορροπία καλούμαστε να ζήσουμε όλοι οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, αυτές τις μέρες στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή, μέσα στην πανδαισία της λειτουργικής ζωής με τις Ώρες, τα Μεγάλα Απόδειπνα, τους Χαιρετισμούς της Θεοτόκου, τις Προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες και τις κατανυκτικές ακολουθίες της Μ. Εβδομάδος. Σ’ αυτή την ατμόσφαιρα της χαρμολύπης, που εκφράζει το πνευματικό κλίμα της πορείας από το Γολγοθά στην Ανάσταση, κατέχει εξέχουσα θέση η διατροφική πρόταση της Εκκλησίας μας, η νηστεία. Σε αυτό το άρθρο, λοιπόν, θα επιχειρηθεί μια πολυδιάστατη εξιχνίαση του διατροφικού, και όχι μόνο, θαύματος της νηστείας, στηριζόμενοι στις συμβουλές των Αγίων Πατέρων της εκκλησίας, εξερευνώντας τις σύγχρονες προσεγγίσεις της επιστήμης της Διατροφής και εκφράζοντας σχετικούς κοινωνικούς προβληματισμούς από την καθημερινή μας κοινωνική αναστροφή και εμπειρία.

Γενικά για τη νηστεία της εκκλησίας μας


Νηστεία, ετυμολογικά, σημαίνει «δεν τρώγω» από τη σύνθετη λέξη «νη + εσθίω»[1]. Φυσικά, η εκκλησία μας δεν μας προτρέπει σε μια άκαμπτη εφαρμογή του εννοιολογικού περιεχομένου της, άσχετα αν οι μεγάλοι ασκητές των πρώτων χριστιανικών αιώνων με παροιμιώδη ηρωική αυταπάρνηση επιχειρούσαν να περιορίσουν την καθημερινή τους δίαιτα στα άκρως απαραίτητα για τη συντήρησή τους, με χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα την Οσία Μαρία την Αιγυπτία, που τιμούμε την Ε’ Κυριακή των Νηστειών. Μέσα από την πληθώρα των βιβλικών αναφορών για τη νηστεία, το παράδειγμα του Χριστού «… και νηστεύσας ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα…» (Ματθ. δ’, 2) προβάλλεται πάντα ως το ασύγκριτο πρότυπο όσων προαιρούνται φιλότιμα να αγωνιστούν στο στάδιο της πνευματικής τελείωσης.

Η τάξη της εκκλησίας στο θέμα της νηστείας έχει ως εξής: (1) Νηστεία «οίνου και ελαίου», κοινώς άλαδο, (2) κατάλυσις «οίνου και ελαίου», δηλαδή επιτρέπεται το λάδι και το κρασί, (3) κατάλυσις ιχθύος, οπότε επιτρέπεται και το ψάρι, (4) κατάλυσις αυγών, γάλακτος και γαλακτοκομικών και (5) κατάλυσις εις πάντα, οπότε επιτρέπεται και το κρέας. Περίπου 200 μέρες το χρόνο[1] προβλέπεται νηστεία των περιπτώσεων (1) και (2), αν μας επιτρέπεται αυτή η κωδικοποίηση. Το νούμερο αρχικά τρομάζει και μπορεί να φαντάζει ουτοπική σε μερικούς η δυνατότητα εφαρμογής αυτών των κανόνων. Είναι πράγματι έτσι;

Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

Διανύουμε την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας καλεί: «θαύμασε τη νηστεία και να την υποδεχτείς με ανοιχτή την αγκαλιά»[2]. Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος[3] είναι επίκαιρος περίπου 1000 χρόνια μετά: «… γνώριζα καλά ότι όλο το γένος των χριστιανών, μοναχοί δηλαδή και λαϊκοί, κάθε πιστός υποδέχεται το καλό της νηστείας κατά την αγία και πρώτη εβδομάδα των νηστειών με θερμή προθυμία, και καθένας επιθέτει στον τράχηλό του τον ζυγό της με τη θέλησή του, και δεν υπάρχει κανείς, ούτε από εκείνους που αδιαφορούν τελείως για τη σωτηρία τους και πολιτεύονται με αφοβία και περιφρόνηση Θεού, που ν’ απορρίπτει το νόμο της νηστείας εκείνη την εβδομάδα… Σας παρακαλώ και σας ικετεύω στο όνομα του Ιησού Χριστού να προσέχετε τον εαυτό σας και ο καθένας να φρονεί τη σωφροσύνη και να μη φρονεί διαφορετικά από ότι πρέπει να φρονεί…».


Η Σαρακοστή αυτή ονομάστηκε Μεγάλη, όχι μόνο για τη μεγαλύτερη διάρκειά της από τις άλλες μακρές νηστείες του έτους, αλλά και για να εξαρθεί η σημασία της τόσο ως προς την αυστηρότητα της νηστείας και γενικότερα της ασκήσεως, όσο και ο σκοπός της που δεν είναι άλλος από την πνευματική μας προετοιμασία για τη κορυφαία εορτή του Πάσχα[1]. Αυτή την περίοδο, κάθε Τετάρτη και Παρασκευή έχει άλαδο, και τις άλλες μέρες έχει λάδι. Την 25η Μαρτίου και την Κυριακή των Βαΐων έχει ψάρι. Την Καθαρή Δευτέρα έχει αυστηρά άλαδο, προς απογοήτευση ίσως όσων θέλουν να «καθαρίσουν» τα περισσεύματα της προηγουμένης, προφανώς για να αναπαύσουν με τέτοια ευλογοφανή άλλοθι και παραπειστικά τερτίπια τη συνείδησή τους. Με περισσή σοφία η εκκλησία μάς οδηγεί με ρυθμούς σταδιακής κλιμάκωσης προκειμένου να επιτευχθεί η ομαλή προσαρμογή στη Σαρακοστή, θεσπίζοντας την εβδομάδα της Τυρινής, όπου «απαγορεύεται» μόνο το κρέας. Εμείς μπορούμε άραγε, αν θέλουμε, να «επιβιώσουμε» για 48 μέρες χωρίς κρέας, αυγά, γάλα, τυρί κλπ; Η απάντηση είναι ανενδοίαστα καταφατική. Σήμερα, υπάρχει υπερπληθώρα αγαθών και μπορούμε εύκολα να προσαρμόσουμε το διαιτολόγιό μας νόστιμα και υγιεινά με πρώτες ύλες, όπως αυτές που φαίνονται στον πίνακα, και να δημιουργήσουμε μεγάλη ποικιλία νηστίσιμων φαγητών.

Από την επιστήμη της Διατροφής

Σήμερα, η διατροφή του ανθρώπου έρχεται αντιμέτωπη με ένα σύγχρονο τρόπο ζωής που χαρακτηρίζεται κυρίως από ανελέητο κυνηγητό του χρόνου, που έχει ως αποτέλεσμα την καθιέρωση ξενόφερτων διατροφικών προτύπων από μικρούς και μεγάλους, τα οποία οδηγούν σε σοβαρές βλάβες της υγείας μας, όπως η στεφανιαία νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης και η παχυσαρκία[4]. Από την άλλη, είναι γνωστό ότι το 35-65% των διαφόρων μορφών καρκίνου μπορούν να προληφθούν με την κατάλληλη διατροφή[5]. Στα πλαίσια, λοιπόν, της πρόληψης που κινείται η σύγχρονη διατροφική επιστήμη για την προαγωγή της υγείας, είναι πλήθος τα πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα για την αξία της νηστείας. Η επιστημονική ομάδα διαιτολόγων - διατροφολόγων «Διατροφή» συνιστά[6]: «Να οργανώσετε το εβδομαδιαίο πρόγραμμα διατροφής σας με βάση το Ορθόδοξο Εορτολόγιο», ενώ ο διακεκριμένος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης κος Α. Καφάτος με βάση τις ερευνητικές του μελέτες έχει δηλώσει[7] ότι: «χριστιανική νηστεία και υγιεινή διατροφή είναι για τη μοντέρνα Ιατρική σχεδόν ταυτόσημες έννοιες».

Τα οφέλη της νηστείας από διατροφικής απόψεως είναι πολλά. Η περιστασιακή αποχή από τα τρόφιμα ζωικής προελεύσεως είναι μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για αποτοξίνωση του οργανισμού. Μειώνει τις προσλαμβανόμενες λιπαρές ύλες, ιδιαίτερα όμως τις κορεσμένες[8] που είναι οι πιο βλαβερές. Έχει βρεθεί ότι ταυτόχρονα μειώνονται η χοληστερίνη 40-50 mg και τα τριγλυκερίδια κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής. Παράλληλα η μεγάλη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, δημητριακών και οσπρίων κατά τη διάρκεια της νηστείας μειώνει την αρτηριακή πίεση και παρέχει αυξημένες ποσότητες φυτικών ινών[9], που μπορεί να ξεπεράσουν τη μέση ημερήσια συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη (30g/μέρα)[10] μέχρι και 40%. Οι φυτικές ίνες διευκολύνουν την πέψη, μειώνουν τη χοληστερίνη και προφυλάσσουν από διάφορες μορφές καρκίνου.


Σύμφωνα με έρευνα[11] του τμήματος Γεωπονίας Α.Π.Θ, το σησάμι και τα παράγωγά του, ο χαλβάς και το ταχίνι αποτελούν ένα μικρό διατροφικό θαύμα. Περιέχουν πολλές αντιοξειδωτι
κές ουσίες - περίπου 2,5 φορές περισσότερες από το ελαιόλαδο- που μειώνουν τη χοληστερίνη, προστατεύουν από τον καρκίνο και βοηθούν στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Αποτελούν πλούσια πηγή σιδήρου, φωσφόρου, καλίου και σε μικρότερα ποσά περιέχουν μαγνήσιο, ψευδάργυρο και σελήνιο. Τέλος, είναι πλούσιες πηγές πρωτεϊνών (περίπου 20%) μεγάλης θρεπτικής αξίας[12] ιδιαίτερα σε συνδυασμό με δημητριακά (π.χ λαγάνα) και όσπρια (π.χ ρεβύθια).

Όσον αφορά την αποχή από τις ζωικές πρωτεΐνες, οι ανάγκες του οργανισμού καλύπτονται πλήρως από τις πρωτεΐνες των οσπρίων, παραγώγων σησαμιού και θαλασσινών. Πρέπει επίσης να αναφερθεί η βελτίωση της θρεπτικής αξίας των φυτικών πρωτεϊνών με τους κατάλληλους συνδυασμούς τροφίμων, όπως τα όσπρια με το ρύζι στο φακόρυζο ή το ρεβυθόριζο. Κάποιες ομάδες ανθρώπων μπορεί να έχουν ιδιαίτερες διατροφικές απαιτήσεις σε κάποια θρεπτικά συστατικά, όπως ο σίδηρος που βρίσκεται σε καλύτερα αφομοιώσιμη μορφή στα ζωικά τρόφιμα. Και σε αυτή την περίπτωση οι ανάγκες μπορούν να καλυφθούν από τα όσπρια, τα λαχανικά όπως το σπανάκι ή το χαλβά, που μια μερίδα του δίνει το 50% της συνιστώμενης διαιτητικής πρόσληψης. Επίσης η απορρόφηση του σιδήρου αυξάνεται με τη βιταμίνη C, δηλαδή συνιστώνται πολλά φρούτα, όπως πορτοκάλια, και χυμοί. Τέλος, οι ανάγκες σε απαραίτητα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα[13] καλύπτονται με κατανάλωση ψαριού, τα οποία ενισχύουν, επίσης, τον οργανισμό με σίδηρο και ζωικές πρωτεΐνες, χωρίς βλαβερά λίπη. Με βάση αυτά τα επιστημονικά δεδομένα, θεωρούμε σοφή την κατάλυση ψαριού στη μέση και προς το τέλος της σαρακοστής, που είναι η μεγαλύτερη περίοδος νηστείας, για την κάλυψη πιθανής ανεπάρκειας στα συστατικά αυτά.

Οι βασικές αρχές της υγιεινής διατροφής εφαρμόζονται και στην περίοδο της νηστείας, που συνιστούν ισορροπία στη λήψη των θρεπτικών συστατικών, ποικιλία στην επιλογή των τροφίμων και μέτρο στην ποσότητα[14]. Αξίζει εδώ να μεταφέρουμε τις θέσεις του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου [15], οπότε τα δικά μας σχόλια είναι περιττά, για τις τάξεις του φαγητού: «…τρεις τάξεις έχει το φαγητόν, εγκράτειαν, αυτάρκειαν, και κόρον. Εγκράτεια είναι όταν, θέλων ακόμη να φάγη τις, εγκρατεύηται, και εγείρεται ακόμη πεινών· αυτάρκεια, όταν φάγη το αρκετόν· και κόρος όταν χορτάση. Λοιπόν αν δεν δύνασαι να φυλάξης τα δύο, καν στήθι μέχρι του τρίτου και μη γίνου υπερκορής…» Εφιστάται η προσοχή στην κάλυψη των βασικών αναγκών σε πρωτεΐνες, βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, όπως ο σίδηρος και το ασβέστιο. Οι νηστίσιμες επιλογές, όπως φαίνεται στον πίνακα 1, ιδιαίτερα στην πατρίδα μας, είναι απεριόριστες και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να καταναλώνουμε κατά τη διάρκεια της νηστείας μόνο ψωμί, ζυμαρικά και πατάτες. Τέλος, τροφές με πλούσια διατροφική αξία, όπως τα διάφορα θαλασσινά, ο χαλβάς και οι ελιές μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα παχυσαρκίας με την άμετρη κατανάλωσή τους.

Μέχρι τώρα, πιστεύουμε ότι δόθηκε μια σχετικά ικανοποιητική εικόνα για τη νηστεία από πρακτικής κυρίως απόψεως. Πως, όμως, και γιατί πρέπει να νηστεύουμε, σύμφωνα με την Εκκλησία; Οι απαντήσεις που δίνουν οι Πατέρες είναι άκρως διαφωτιστικές, ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες.
Περί νηστείας, από τους Πατέρες της Εκκλησίας

Κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο[2] η νηστεία της Μ. Τεσσαρακοστής καθιερώθηκε επειδή: «παλαιά πολλοί Χριστιανοί προσέρχονταν στα μυστήρια χωρίς καμιά προετοιμασία, και μάλιστα την εποχή που ο Χριστός τα συνέστησε. Αντιλαμβανόμενοι λοιπόν οι πατέρες την βλάβη που προκαλούσε η έλλειψη προπαρασκευής, αφού συγκεντρώθηκαν, καθιέρωσαν σαράντα ημέρες νηστείας, προσευχής, ακροάσεως του θείου λόγου, συνάξεων, ώστε, αφού, καθαρθούμε όλοι από τα πάθη μας με κάθε προσοχή και επιμέλεια και με προσευχές και ελεημοσύνες και νηστείες και αγρυπνίες και δάκρυα και με εξομολόγηση και με όλα τ’ άλλα, να προσέλθωμε με καθαρή κατά το δυνατό συνείδηση». Και ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός[16] σε μια περιοδεία του, σήμερα, θα μας κήρυττε: «πρέπει και ημείς, αδερφοί μου, οι ευσεβείς χριστιανοί, να νηστεύωμεν πάντοτε, μα περισσότερον την Τετράδη, διότι επουλήθηκε ο Κύριος και την Παρασκευή διατί εσταυρώθη. Ομοίως έχομε χρέος να νηστεύωμεν και τες άλλες Τεσσαρακοστές, καθώς εφώτισε το Άγιον Πνεύμα τους αγίους Πατέρας της Εκκλησίας μας και μας έγραψαν δια να νηστεύωμεν, να νεκρώνωμεν τα πάθη, ταπεινώνωμεν τη σάρκα, το σώμα, όπου είναι ένας λύκος, ένα γουρούνι, ένα θηρίον, ένα λιοντάρι … Φυλάγετε αυτές τις τέσσερες Τεσσαρακοστές, χριστιανοί μου;… Αν είσθε χριστιανοί, πρέπει να τες φυλάγετε, μάλιστα την Μεγάλην Τεσσαρακοστή». Γίνεται από τα παραπάνω εύκολα κατανοητό, ότι το πνεύμα της νηστείας στην εκκλησία μας δεν περιορίζεται μόνο στην καθαρά υλιστική αντίληψη της τροφής. Στο πλαίσιο αυτό οι Πατέρες της Εκκλησίας μας ως βιώσαντες γνησίως την εν Χριστώ ζωή, είναι οι πλέον ενδεδειγμένοι να μας συμβουλεύσουν για το αληθινό περιεχόμενο, την αξία και τις ωφέλειες της νηστείας.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος[2] διδάσκει «… την αληθινή νηστεία να επιδείξομε, την αποχή δηλαδή από τα κακά. Γιατί αυτό είναι νηστεία. Επειδή η αποχή από τα φαγητά γι’ αυτό μας έχει παραδοθεί, για να χαλιναγωγήσει τη δύναμη της σάρκας και να κάνει τον ίππο των επιθυμιών μας πειθαρχικό». Επίσης, αυτός που νηστεύει: «πρέπει να είναι ανώτερος από τα χρήματα, να δείχνει μεγάλη γενναιοδωρία στην ελεημοσύνη και να διώχνει από την ψυχή του κάθε κακία προς τον πλησίον». Αλλού αναρωτιέται: «είναι δυνατόν να νηστεύει κανείς και χωρίς να νηστεύει;». Και απαντά: «όταν τρώμε φαγητά, απέχομε όμως από τα αμαρτήματα. Γιατί αυτή είναι η ωφέλιμη νηστεία και γι’ αυτήν απέχουμε και από τα φαγητά, για να βαδίσουμε ευκολότερα προς το δρόμο της αρετής». Άλλο ερώτημα του ιδίου πιθανότατα έχουν πολλοί από εμάς: «αν έχομε πίστη τι χρειάζεται η νηστεία;» και μας απαντά εξαίροντας το συνδυασμό της νηστείας με την προσευχή: «χρειάζεται, γιατί και η νηστεία μαζί με την πίστη προσφέρει πολύ μεγάλη δύναμη. Γιατί χαρίζει μεγάλη ευσέβεια και φιλοσοφημένη σκέψη και μεταβάλλει τον άνθρωπο σε άγγελο, ώστε να μπορεί να αγωνίζεται εναντίον των πονηρών ασωμάτων δυνάμεων. Αυτό όμως δεν μπορεί να το κάνει μόνη της η νηστεία, αλλά χρειάζεται και προσευχή και μάλιστα η προσευχή είναι πρώτη. Αυτός που νηστεύει είναι ανάλαφρος και έχει φτερά και προσεύχεται με άγρυπνο πνεύμα και σβήνει τις πονηρές επιθυμίες και εξευμενίζει το Θεό και ταπεινώνει την ψυχή που υπερηφανεύεται».


Η αξία της νηστείας είναι μεγάλη και περιγράφεται χαρακτηριστικά στην Κλίμακα του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου[17], στο λόγο του περί γαστριμαργίας: «η νηστεία είναι βία φύσεως και περιτομή των ηδονών του λάρυγγος, εκτομή της σαρκικής πυρώσεως, εκκοπή των πονηρών λογισμών, απελευθέρωσις από μολυσμούς ονείρων, καθαρότης προσευχής, φωτισμός της ψυχής, διαφύλαξις του νου, διάλυσις της πωρώσεως, θύρα της κατανύξεως, ταπεινός στεναγμός, χαρούμενη συντριβή, σταμάτημα της πολυλογίας, αφορμή ησυχίας, φρουρός της υπακοής, ελαφρότης του ύπνου, υγεία του σώματος, πρόξενος της απαθείας, άφεσις των αμαρτημάτων, θύρα και απόλαυσις του παραδείσου».

Με την παραπάνω σκιαγράφηση της αξίας της αληθινής νηστείας αποκαλύπτονται ολοφάνερα και οι ωφέλειες, που πηγάζουν απ’ αυτή. Ας ξαναδούμε τον Χρυσορρήμονα της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας[2] τι λέει σχετικά: «η νηστεία είναι μητέρα και της εξαιρετικής υγείας… Ποιος μπορούμε να πούμε ότι ζει περισσότερο απολαυστικά, εκείνος που τρώει λάχανα και είναι υγιής και δεν παθαίνει τίποτα δυσάρεστο ή εκείνος που διαθέτει πλούσιο τραπέζι και είναι γεμάτος από άπειρες αρρώστιες… Είναι γλυκύς και ευχάριστος ο καιρός της νηστείας, η πνευματική άνοιξη των ψυχών, η αληθινή γαλήνη των λογισμών. Καταπραΰνει τα κύματα των αλόγων επιθυμιών. Απομακρύνει από τη σκέψη μας την τρικυμία των παθών… Είναι η γαλήνη των ψυχών μας, το στόλισμα και η ευπρέπεια των γερόντων, η παιδαγωγός των νέων, ο δάσκαλος των συνετών και σωφρόνων… Είναι η τροφή της ψυχής».

Μπορεί κάποιος να αναρωτηθεί πώς γίνονται όλα αυτά. Την απάντηση, συμπληρώνοντας ίσως τα προηγούμενα, μας τη δίνει ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος[3], που χαρακτηρίζει τη νηστεία ιατρό της ψυχής και του σώματος, η οποία: «… μας κάνει ικανούς να βλέπομε νοερώς τον πνευματικό α
έρα μέσα μας, όπου δεν ανατέλλει, αλλά μόνιμα λάμπει ο άδυτος ήλιος Χριστός ο Θεός μας… Αυτά αδερφοί μου δεν είναι δυνατό να γίνουν ούτε σε μια μέρα, ούτε σε μια εβδομάδα, αλλά σε πολύ χρόνο και με πολύ κόπο και πόνο, ανάλογα με την πρόθεση και προαίρεση του καθενός, και ακόμη ανάλογα με το μέτρο της πίστεως και της καταφρονήσεως των πραγμάτων που φαίνονται και νοούνται. Και όχι μόνο με αυτά, αλλά και ανάλογα με τη θέρμη της αδιάλειπτης μετανοίας και αυτής της συνεχούς εργασίας μέσα στο κρυφό ταμείο της ψυχής, κατορθώνονται συντομώτερα ή βραδύτερα με τη δωρεά και τη χάρη του Θεού, και χωρίς νηστεία από κανένα δεν κατέστη ποτέ δυνατό να επιτευχθεί κάτι ούτε απ’ αυτά ούτε από τις άλλες αρετές. Διότι η νηστεία είναι η αρχή και θεμέλιο κάθε πνευματικής εργασίας».
Κοινωνικοί προβληματισμοί σχετικοί με τη νηστεία

Είναι συχνό φαινόμενο, ιδιαίτερα την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, «νηστεύοντες» και «μη νηστεύοντες» να έρχονται σε άσκοπες αντιπαραθέσεις με επίκεντρο το θέμα της νηστείας. Θεωρούμε ότι η θεματική δυναμική αυτού του άρθρου και το κλίμα των ημερών που αποπνέει και καλεί σε μετάνοια δεν επιτρέπει καν να υπεισέλθουμε σε τέτοιου είδους συζητήσεις. Οι μόνες σκέψεις που έρχονται στο μυαλό μας είναι τα λόγια του Αποστόλου Παύλου «ο εσθίων τον μη εσθίοντα μη εξουθενείτω, και ο μη εσθίων τον εσθίοντα μη κρινέτω. Ο Θεός γαρ αυτόν προσελάβετο» (Ρωμ. 14, 3). Ο καθένας ας πορευθεί κατά συνείδησιν.

Πως βλέπει όμως ο κόσμος τον συχνά προτεινόμενο και αποκλειστικό συσχετισμό νηστείας και ωραίας εξωτερικής εμφάνισης; Είναι αληθές ότι: «η νηστεία της εκκλησίας μας δεν έχει καμιά σχέση με τη δίαιτα για την κομψότητα του σώματος» (Μητροπολίτης Καστοριάς κ. Σεραφείμ[18]). Όμως, είναι σύνηθες το φαινόμενο της αλλοιώσεως της νηστείας από ελαστικές συνειδήσεις με το παρελκυστικό επιχείρημα, ότι νηστεία είναι κι αυτή και ο συμψηφισμός της με λογής-λογής διαιτητικές μεθόδους για την επίτευξη μιας κομψής εμφάνισης. Γιατί με τέτοια στάση πραγματικά υποτιμάται ο θεόπνευστος χαρακτήρας της νηστείας και υποβιβάζεται το υψηλό αγωνιστικό φρόνημα και πνευματικό κλίμα της Αγίας Τεσσαρακοστής. Δίκαια, λοιπόν, ο εν λόγω Ιεράρχης υποστηρίζει ότι: «η μανιώδης φροντίδα των συγχρόνων για το σώμα, η τόσο πολυέξοδη και πολυμέριμνη, δεν θα υπήρχε, αν τηρούνταν πιστά ο κανόνας της Εκκλησίας μας περί των νηστειών».

Η νηστεία της εκκλησίας μας είναι συνδυασμένη με την απλότητα, την εγκράτεια, τη λιτοφαγία και την ολιγοφαγία[17]. Όποιος ακολουθεί πιστά αυτές τις αρχές, έχει και ένα επιπλέον όφελος «μέσα σε μια κοινωνία υλοκρατούμενη, υπερκαταναλωτική, απαιτητική», την οικονομία στον πολυστένακτο οικογενειακό κορβανά, όπως συμβούλευε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός πριν 225 χρόνια, περίπου[15]: «… με τα ολίγα ζούμεν με ευκολία και όταν τρώγομεν πολλά θέλομεν και έξοδα πολλά. Εγώ τώρα ημπορώ να ζήσω με εκατό δράμια ψωμί. Εκείνα τα ευλογεί ο Θεός διατί είναι αναγκαία και όχι να τρώγομεν εκατόν δέκα. Εκείνα τα δέκα τα καταράται, διατί είναι χαράμι, είναι εκείνου του πεινασμένου».



Συχνό είναι, επίσης, ένα άλλο ερώτημα: Τα παιδιά πρέπει ή χρειάζεται να νηστεύουν; Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέει: «να μαθαίνει το παιδί να νηστεύει, όχι βέβαια πάντοτε, αλλά τουλάχιστον δυο μέρες της εβδομάδας, την Τετάρτη και την Παρασκευή», ενώ ο Μέγας Βασίλειος κηρύττει[15]: «Η νηστεία προστατεύει τα νήπια, σωφρονίζει τους νέους…». Σήμερα άλλωστε, που το θέμα της διατροφής των παιδιών δοκιμάζεται σκληρά και επικίνδυνα από τα σύγχρονα διατροφικά, δυτικού τύπου, πρότυπα, η νηστεία της εκκλησίας μας, «η παιδαγωγός των νέων» είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Τελευταία μάλιστα γίναμε μάρτυρες της εξής εύλογης απορίας: «πάλι πίτσα θα φάμε σήμερα μαμά;», αποκαλυπτικής μιας πρόχειρης διαιτητικής πρακτικής που για πολλούς τείνει να γίνει καθημερινή. Όμως πως αντιμετωπίζουν οι Άγιοι τις προκλητικές διατροφικές προτάσεις; Το παρακάτω περιστατικό είναι αρκούντως αποκαλυπτικό: «κάποτε ο Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης, όταν ήταν νέος, αρρώστησε βαριά και οι γιατροί μ’ επιμονή του ζητούσαν να σταματήσει τη νηστεία. Εκείνος απαντούσε ότι θα έκανε κάτι τέτοιο μόνον εάν του το επέτρεπε η μητέρα του. Εκείνη όμως δεν έδωσε την άδεια να καταλύσει. Δεν συνήθιζε ποτέ τέτοιες υποχωρήσεις»[19]. Θαυμάζει εδώ κανείς την ανυποχώρητη πρακτική των Αγίων στη διαχείριση των θεμάτων της πίστεως, όπως αυτή του «Αγίου Πασών των Ρωσιών» και της μητέρας του!

Τίθεται όμως συχνά το ερώτημα οι άρρωστοι πρέπει ή δεν πρέπει να νηστεύουν; Πολλές φορές θα δούμε αρρώστους ή ηλικιωμένους από υπέρμετρο και αδιάκριτο ζήλο να αρνούνται να καταλύσουν πιθανότατα εις βάρος της υγείας τους, ενώ αντίθετα άλλους να προφασίζονται με περισσή ευκολία ασθένειες, δοκιμασίες κλπ, για να καταλύσουν. Σίγουρα δεν είναι όλες οι ασθένειες οι ίδιες, και σε κάθε περίπτωση ο πνευματικός θα δώσει τη σοφή και με διάκριση συμβουλή, όπως ο Αββάς Βαρσανούφιος στον άρρωστο Γέροντα Ανδρέα: «για τη νηστεία να μη στενοχωριέσαι, όπως ήδη σου είπα, γιατί δεν απαιτεί ο Θεός από κανέναν τίποτε παραπάνω από τη δύναμή του. Διότι τι είναι η νηστεία; Δεν είναι η παιδεία που γίνεται στο σώμα, για να υποταχθεί, αν είναι υγιές και να εξασθενήσει ως προς τα πάθη; Διότι λέει, «όταν ασθενώ, τότε είμαι δυνατός» (Β’ Κορ. 12,10). Πράγματι, η ασθένεια είναι πιο καρποφόρα και από την παιδεία που γίνεται με τη νηστεία και υπολογίζεται περισσότερο και από την άσκηση σ’ αυτόν που τη σηκώνει με υπομονή και ευχαριστεί τον Θεό»[15].
Επίλογος

Έφθασε λοιπόν η νηστεία: «η μητέρα της σωφροσύνης, η κατήγορος της αμαρτίας, η συνήγορος της μετανοίας, η πολιτεία των αγγέλων, η σωτηρία των ανθρώπων» (από το Τριώδιο, [17]). Ας την αξιοποιήσουμε όλοι: «… πατέρες και αδερφοί, και στις εβδομάδες που έρχονται … προσθέτοντας θέρμη στη θέρμη, και φροντίδα στη φροντίδα, ως που να φθάσουμε στην κυρία εορτή του Πάσχα με λαμπρυσμένες τις ψυχές και τα σώματα» (Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος [3]), τη σωτήρια αυτή ημέρα κατά την οποία ο Χριστός μάς διεβίβασε από τον θάνατο προς τη ζωή και εκ γης προς ουρανό, τρυφώντες στην από πολύ Μόσχο γέμουσα Τράπεζα του συμποσίου της πίστης, η βρώση του οποίου τελειοί την πνευματική ζωή, προφυλάσσει από θανάσιμες αμαρτίες, ενδυναμώνει τη χαρά, την ελπίδα στην αθανασία και την αιωνιότητα και πληροί τις ψυχές χάριτος και όλων των πνευματικών αγαθών και ευλογιών[20].

* Ο κος Ιωάννης Τσαγκατάκης, διδάσκει χημεία τροφίμων στο τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης και είναι καθηγητής στην σχολή τουριστικών σπουδών KAPPA STUDIES. Ο κος Ευάγγελος Πετράκης είναι Θεολόγος Καθηγητής.
Βιβλιογραφία/Σημειώσεις

1. Αρχιμ. Σ. Κούτσα «Η νηστεία της εκκλησίας», εκδ. Αποστολική Διακονία, 2001.
2. Β. Χαρώνης, Ο. Λαναρά «Παιδαγωγική Ανθρωπολογία Ιω. Χρυσοστόμου», τομ. Γ, εκδ. Βυζάντιον, 1995
3. Φιλοκαλία των νηπτικών και ασκητικών «Συμεών ο Νέος Θεολόγος», τομ. 19Δ, εκδ. Γρηγόριος ο Παλαμάς, 1989
4. Ι. Τσαγκατάκης «Σύγχρονες διατροφικές συνήθειες εναντίον ελληνικής παραδοσιακής κουζίνας: Απλές σκέψεις για καλύτερη διατροφή», ΠΑΤΡΙΣ, 29-11-2003.
5. Καφάτος Α., Τζίμης Λ. «Ο ρόλος της διατροφής στην προαγωγή της υγείας και στην πρόληψη των ασθενειών», Παν/μιο Κρήτης, Τομέας Κοινωνικής Ιατρικής και Διατροφής, Ηράκλειο, 1999.
6. Ε. Ζουμπανέας, Μ. Μανωλαράκης «Τι καλό θα μαγειρέψεις… σήμερα, μαμά;», εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 2002
7. http://www.iak.gr/IAK/Greek/Nisteyete.html
8. Οι λιπαρές ύλες διακρίνονται σε κορεσμένες, μονοακόρεστες και πολυακόρεστες. Οι μονοακόρεστες είναι οι πιο επιθυμητές και αυξάνουν την «καλή» χοληστερόλη, ενώ οι κορεσμένες που προέρχονται από τα ζωικά λίπη και τις μαργαρίνες και οι πολυακόρεστες από τα σπορέλαια μακροπρόθεσμα βλάπτουν το οργανισμό αυξάνοντας την πιθανότητα καρδιαγγειακών παθήσεων μέσω της «κακής» χοληστερόλης ή οξειδωμένων παραγώγων.
9. Είναι κυτταρινικής φύσεως υδατάνθρακες, που βρίσκονται κυρίως στο περίβλημα των δημητριακών, στα φρούτα και τα λαχανικά. Αν και δεν πέπτονται από τον οργανισμό, έχει ανακαλυφθεί τελευταία, ότι βοηθούν την πέψη.
10. Μέση ημερήσια συνιστώμενη διαιτητική πρόσληψη σε ένα θρεπτικό συστατικό είναι η ποσότητα που πρέπει να πάρει ένας υγιής οργανισμός για να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του σε αυτό το θρε
πτικό συστατικό (κυρίως πρωτεΐνες, βιταμίνες και ανόργανα συστατικά).
11. «Σησάμι, ταχίνι, χαλβάς: Για μια καλύτερη διατροφή», http://www.care.gr/mag/topic/?id=846
12. Οι πρωτεΐνες λαμβάνονται τόσο από ζωικά όσο και από φυτικά τρόφιμα σε αντίθεση με ότι νομίζεται από τον πολύ κόσμο. Η διαφορά έγκειται στην ποιότητα της πρωτεΐνης που εκφράζεται με την θρεπτική της αξία και είναι μεγαλύτερη στις ζωικές πρωτεΐνες έναντι των φυτικών. Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από αμινοξέα μερικά από τα οποία καλούνται απαραίτητα και ο οργανισμός πρέπει να τα λάβει με την τροφή του. Όσο πιο πλήρης είναι μια πρωτεΐνη σε απαραίτητα αμινοξέα, τόσο μεγαλύτερη θρεπτική αξία έχει. Οι φυτικές πρωτεΐνες με κατάλληλους συνδυασμούς μπορούν να δώσουν υψηλής θρεπτικής αξίας πρωτεΐνη.
13. Είναι λιπαρά οξέα που δεν μπορεί ή συνθέτει ανεπαρκώς ο άνθρωπος και πρέπει να τα λάβει με την τροφή. Πολλή καλή πηγή των απαραίτητων λιπαρών οξέων είναι τα ψάρια και τα θαλασσινά.
14. Σ. Περτσεμλίδης, «Νηστέψτε. Σας κάνει καλό», http://www.care.gr/mag/topic/?id=1598
15. Αγίου Νικοδήμου «Συμβουλευτικόν εγχειρίδιον», εκδ. Βιβλιοπωλείον Ν. Παναγόπουλος Αθήνα, 2001.
16. «Η νηστεία», http://www.imkby.gr/greek/sarakosti/nistia/index.htm
17. Αγ. Ιωάννου του Σιναΐτου «Κλίμαξ», μεταφρ. Αρχιμ. Ιγνάτιος, Ι.Μ. Παρακλήτου, Ωρωπός 2002
18. Μητροπολίτου Καστοριάς Σεραφείμ «Το νόημα και η αξία της νηστείας» στου Μον. Μωϋσέως Αγιορείτου «Οι Χριστιανοί σήμερα», Αθωνικά Άνθη, τομ. 9, εκδ Τήνος, Αθήνα 2000
19. Επισκ. Α. Σεμενωφ «Άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης», μεταφρ. Αρχιμ. Τιμόθεος, εκδ. Ι.Μ. Παρακλήτου, 1991
20. Γ. Μπεκατώρος «Κατηχητικός λόγος Χρυσοστόμου» στη «Θρησκευτική και ηθική εγκυκλοπαίδεια», τομ. 7, Αθήνα 1965.

[angieholi]

Τα οφέλη της Νηστείας !

Η νηστεία της Σαρακοστής είναι πολύ καλή ευκαιρία για υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή. Χαρακτηρίζεται από μηδενική κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών, αυγών και ψαριών, ενώ επιτρέπονται θαλασσινά, πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά, φρούτα, λαχανικά και όσπρια.

Αναλυτικότερα, στη νηστεία της Σαρακοστής, η αποχή από το κρέας και τα ζωικά λιπαρά συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων, καθώς επίσης και στη μείωση του σωματικού βάρους. Αντίθετα, η υψηλή κατανάλωση ξηρών καρπών και θαλασσινών αυξάνει την πρόσληψη μονοακόρεστων και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων, τα οποία βελτιώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ. Η λειτουργία του έντερου αποκαθίσταται και βελτιώνονται τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης.

Η αναπλήρωση των αναγκών σε πρωτεΐνη λόγω αποχής από ζωικής προέλευσης τρόφιμα προκύπτει από την ευρύτερη κατανάλωση σε όσπρια, σουσάμι, ταχίνι, μανιτάρια, θαλασσινά και ξηρούς καρπούς. Κατά τη διάρκεια της νηστείας δεν παρατηρείται ιδιαίτερη έλλειψη σε βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία. Ωστόσο, λίγο παραπάνω προσοχή χρειάζεται η πρόσληψη ασβεστίου, σιδήρου και των βιταμινών Β12 και D, τα οποία καλύπτονται αν ακολουθήσουμε τα εξής διατροφικά tips.

Νηστίσιμα τρόφιμα που είναι καλές πηγές ασβεστίου
• Μπρόκολο
• Αποξηραμένα φρούτα (ειδικά τα σύκα)
• Όσπρια
• Ταχίνι - σουσάμι
• Εμπλουτισμένα δημητριακά ολικής αλέσεως
• Σόγια
• Εμπλουτισμένοι χυμοί
• Ξηροί καρποί

Συμβουλές για καλύτερη απορρόφηση της βιταμίνης D
Η βιταμίνη D βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου από το έντερο και η επαρκής πρόσληψή της είναι απαραίτητη προκειμένου να έχουμε καλά αποθέματα ασβεστίου στον οργανισμό. Επειδή είναι λιποδιαλυτή βιταμίνη, για την απορρόφησή της απαιτείται η παρουσία λίπους στο γεύμα (δεν χρειάζεται μεγάλη ποσότητα). Επίσης, η βιταμίνη D παράγεται και από το δέρμα μας, οπότε επαρκής έκθεση στον ήλιο μπορεί να εξασφαλίσει καλά επίπεδα βιταμίνης D, ανεξάρτητα από τη διαιτητική πρόσληψη.

Νηστίσιμα τρόφιμα που είναι καλές πηγές σιδήρου
• Όσπρια
• Αποξηραμένα φρούτα
• Σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά
• Μύδια, στρείδια
• Εμπλουτισμένα δημητριακά ολικής αλέσεως

Συμβουλές για καλύτερη απορρόφηση του φυτικού σιδήρου
Συνοδεύετε τα παραπάνω τρόφιμα με πηγές βιταμίνης C (εσπεριδοειδή, πράσινες πιπεριές, μπρόκολο, φράουλες, ακτινίδια, λαχανάκια Βρυξελλών).
Αποφεύγετε όσο γίνεται την ταυτόχρονη κατανάλωση πολυφαινολών (π.χ. ταννίνες τσάι), οξαλικού οξέος (σπανάκι, σέλινο, παντζάρια, μελιτζάνα, χόρτα, μπάμιες, (μούρα, ξηροί καρποί, τσάι, κακάο), φυτικών ινών και φυτικού οξέος (τρόφιμα ολικής άλεσης, καφές, κρόκος αυγού, όσπρια, ξηροί καρποί) και ασβεστίου.

Νηστίσιμα τρόφιμα που είναι καλές πηγές βιταμίνης Β12
• Εμπλουτισμένα τρόφιμα (κυρίως δημητριακά ολικής αλέσεως)

Έτσι, αν ακολουθήσουμε όλες τις παραπάνω οδηγίες μπορούμε να κερδίσουμε όλα τα οφέλη της νηστείας:
* Αποτοξινώνει τον οργανισμό
* Βελτιώνει τη λειτουργία του εντέρου
* «Ξεκουράζει» το πεπτικό σύστημα και το ήπαρ
* Ελαττώνει τη χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια
* Μειώνει την αρτηριακή πίεση
* Ισχυροποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα

Αναδημοσίευση από: http://synodoiporia.blogspot.com/2011/0 ... _3634.html