Η παγίωση του τυπικού της Θείας Λειτουργίας

[angieholi]

Στους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους, όταν τελείτο η Θεία Λειτουργία δεν υπήρχε συγκεκριμένο τυπικό, όπως σήμερα έχουμε π.χ. τη Θεία Λειτουργία του Αγίου Βασίλειου ή του Αγίου Χρυσοστόμου.
Έτσι ο κάθε επίσκοπος, εκτός από κάποια τυπικά, δηλαδή κάποιος ψαλμούς που ψάλλονταν ή κάποια κομμάτια από την Παλαιά Διαθήκη, έλεγε και κάποιες ευχές, "κατά την δύναμην αυτού" (όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο π. Μυτιληναίος στις Μυσταγωγικές Κατηχήσεις του Αγίου Κυρίλλου), δηλαδή "από το μυαλό του" θα λέγαμε εμείς σήμερα.

Κάποια στιγμή όμως με την πάροδο των χρόνων, επήλθε η ανάγκη πλέον της παγίωσης της Θείας Λειτουργίας.

Μήπως γνωρίζετε ή είναι εύκολο να φανταστείτε, γιατί έπρεπε πλέον η Θεία Λειτουργία να είναι συγκεκριμένη;;;

[Captain Yiannis]

Εσύ Ξέρεις ..

[dionysisgr]

Τωρα σε οτι αφορα την τοποθετηση του θεματος ως "παγιωση της Θειας Λειτουργιας",
ο ορος ειναι λιγο αδοκιμος.

Θα μπορουσε να γινει η παγιωση του Τυπικου της τελεσεως της, ορθοτερα.

Η ιδια η Εκκλησια ειναι η Θεια Λειτουργια, οποτε δεν υπαρχει καμμια παγιωση, εαν δεν τελειται Θεια Λειτουργια,
δεν υπαρχει Εκκλησια, περι αυτου προκειται, γιαυτο ειμαστε μελη της, περα και πανω απο ολα τα ωραια της.

Yπαρχει λειτουργικη θεολογια και η βιβλιογραφια της, για οσους θελουν να εντρυφησουν στο θεμα.

Ενα πολυ καλο βιβλιο για αρχη ειναι το: Η Εκκλησια προσευχομενη - εισαγωγη στην λειτουργικη θεολογια (εκδοσεις Ακριτας)
του μακαριστου π.Αλεξανδρου Σμεμαν, που ειναι ισως ο κορυφαιος λειτουργιολογος του 20ου αιωνα,
και ο ανθρωπος που μοχθησε για να επαναφερει την λειτουργικη-ευχαριστιακη ζωη στο προσκηνιο,
και να την απαλλαξει απο επιρροες που την καθιστουν απλη συνηθεια και αστικο ευσεβισμο.

Εν ολιγοις θα μπορουσαμε να πουμε τα εξης, θαρρω.

Η Ορθοδοξη Χριστιανικη πιστη ειναι ζωη. Δεν ειναι θεωρια.
Ειναι αποκαλυψη μεσα στην κτιση και την ιστορια. Πορευεται εν μεσω αυτων.
Αυτο ειναι που την καθιστα το τελος των θρησκειων και της φιλοσοφιας,
και την αρχη της μονης αληθινης ζωης και σωτηριας του ανθρωπινου οντος.

Πως επιτυγχανεται η σωτηρια; Μεσα απο την συμμετοχη στο Σωμα και το Αιμα του Σωτηρα Χριστου.

Ως εκ του δεδομενου τουτου, η ορθοδοξη πιστη ηδη απο την απαρχη της, αμεσως δηλαδη μετα την Πεντηκοστη,
και την εναρξη της Ιερ-(Α)ποστολικης δραστηριοτητος της Εκκλησιας,
ως ζωντανου οργανισμου-λατρευτικης και ευχαριστιακης κοινοτητος, ως Σωμα δηλαδη του ζωντος Χριστου,
επρεπε να θεσπισει τυπους κατα το ανθρωπινο δεδομενο, ιεραρχια επισης, καθως και δομες-θεσμους για να λειτουργησει.

Ο Ανθρωπος ως λογικο ον, δεν λειτουργει στο χαος. Λειτουργει στην αρμονια και την λογικοτητα.

Ας μην ξεχναμε οτι το ολο συμπαν και η ολη δημιουργια διεπεται απο εσωτερικη λογικοτητα και αρμονια,
νομους και δυναμεις που το καθιστουν σε ενεργεια-λειτουργια κινηση, οπως τα εθεσε ο Θειος Τριαδικος Δημιουργος

Παρελαβαν λοιπον οι πρωτοι Επισκοποι της Εκκλησιας που ειναι κατ'ουσιαν οι Αποστολοι και οι Αποστολικοι πατερες, και οι χειροτονημενοι διαδοχοι τους, καποιο προσευχητικο τυπικο ηδη απο τον Ιδιο τον Κυριο, με το σχημα της Πασχαλιας Τραπεζας,
οπως αυτη παρετεθη στο Μυστικο Δειπνο, διανθισαν με προσευχες και επικλησεις του Θεου, και συνελαβαν ενα πρωτο Τυπικο Λατρειας και τελεσης της Ευχαριστιακης Συναξεως επι τω αυτω.

Αυτο ειχε και εχει ακομη καποιες διαφορες κατα τις τοπικες Εκκλησιες, καθως παρεμβαλλονται στοιχεια απο την περιρεουσα ατμοσφαιρα και πολιτισμο της καθε κοινοτητος στον χωρο μεσα στον οποιο ζει. Αυτο ειναι αυτονοητο.

Σαφως ενας λογος για την καθιερωση ενος ενιαιου Τυπικου, ειναι η προασπιση απο τυχον δογματικες παρεκτροπες,
απο θεατρινισμους, απο την δυνατοτητα της διακοινωνιας και του πρακτικου λειτουργικου κοινου τροπου μεταξυ των Λειτουργων,
καθως και μια σειρα απο αλλους λογους, που ειναι καθαρα οργανωσης και παραδοσεως.

Τελικα επικρατησαν οι γνωστες τεσσερις Λειτουργιες του Ιερου Χρυσοστομου, του Μεγαλου Βασιλειου, του αδελφοθεου Ιακωβου,
καθως και η Λειτουργια των Προηγιασμενων Δωρων της Μ.Τεσσαρακοστης συν την ακολουθια της Προσκομιδης.

Τωρα αυτες παλι διαφερουν ελαφρα κατα το δευτερευον τυπικο μερος, στο σλαβικο κοσμο, και στις Ιεραποστολικες περιοχες των νεοφωτιστων ανα τον κοσμο, εως οτου αναπτυχθει μια ορθοδοξη λειτουργικη συνειδηση και αντιληψη της παραδοσεως
σε αυτα τα μερη συν τω χρονω.

Αλλα σε καθε περιπτωση οι διαφορες δεν ειναι ουσιωδεις, μπορει να διαφερει το μελος, ο χρονος, καποια αναγνωσματα,
οι εισοδοι των Ιερεων, το κυριως μερος ομως που ειναι η αναγνωση των Ευαγγελικων περικοπων, και κυριως η Ευχαριστια,
ειναι παντου ιδια, και αυτο φυσικα ειναι το πρωτευον και το ζητουμενο.

Ο Σλαβοι για παραδειγμα επιμηκυνουν τον χρονο της Θειας Λειτουργιας, περισσοτερο απο εμας. Ειναι η παραδοση τους.

Αυτα ετσι για αρχη προς συζητηση.

[angieholi]

χαχαχαχα!

Με απλά λόγια Διονύση;

Πάντως ο όρος "παγίωση" δεν είναι δικός μου, αλλά του π. Αθανασίου, οπότε δεν φέρω ευθύνη!!!!

[dionysisgr]

χαχαχαχα!

Με απλά λόγια Διονύση;

Πάντως ο όρος "παγίωση" δεν είναι δικός μου, αλλά του π. Αθανασίου, οπότε δεν φέρω ευθύνη!!!!

Γιατι γελας Αγγελικη, τι πιο απλα λογια να πει καποιος,
καλο και αγιο ειναι το απλο, αλλα δεν ειναι πανακεια.

Σε ορισμενα πραγματα πρεπει να ειμαστε πιο αναλυτικοι, δεν λεγονται ολα με συνθηματα.

Δεν μπορει παντως Αγγελικη, θα αναφεροταν στο Τυπικο της λατρειας ο π.Αθανασιος,
αποκλειεται να εννοουσε την ιδια την Ευχαριστιακη Συναξη καθεαυτη, οτι "παγιωθηκε".

Οπως λεω και παραπανω η ιδια η Εκκλησια ως γεγονος, θεμελιωνεται επανω στην Ευχαριστιακη Συναξη,
αυτο ειναι η Εκκλησια. Αυτη ηταν η ιδρυτικη της αρχη, αυτη ειναι το περιεχομενο της τωρα και παντα.

Πιο σαφης δεν μπορει να γινει καποιος.

Τωρα μεσα στο διαβα των αιωνων, αλλαξε οχι ουσιωδως παντως, το Τυπικο,
εγινε η περιφημη Βυζαντινη συνθεση, ενα αμαγαλμα διαφορων στοιχειων απο ανατολη και δυση,
μπηκαν αλλα στοιχεια μεσα, και εχουμε αλλαγες ακομα και στους προσφατους αιωνες, οι οποιες θα συνεχιστουν,
οπως το ψηλωμα του Τεμπλου, την καταργηση του ασματικου τυπικου, την υιοθετηση του Μοναστικου τυπικου,
την περιθωριοποιηση του λαου ως συμμετεχοντα, και την αντικατασταση του απο τους ψαλτες, κλπ κλπ,
καθως ο ανθρωπος ειπαμε οτι επηρεαζει και επηρεαζεται στο περιβαλλον του, στην κτιση και την ιστορια,
σε καθε ενεργεια του, ακομα και εαν αυτη ειναι η ιδια η Θεια Ευχαριστια,
ως τελεση εργου λαου ( αρχαία ελληνική: λειτουργία < λειτ (< λαός) + -ουργία (< ἔργον),
δηλαδη συναξεως επι τω αυτω μεσα στην κοινωνια του.

Δεν προκειται ομως για παγιωση της Ευχαριστιας, δεν νομιζω οτι εχει ειπωθει κατι τετοιο.

[angieholi]

Λοιπόν ήταν αναμενόμενο ο Διονύσης να ξέρει την απάντηση...

Και με απλά λόγια του π. Αθανασίου, η ανάγκη να υπάρξει ένα συγκεκριμένο τυπικο για τη Θεία Λειτουργία είναι το εξής:
Είπαμε πιο πάνω ότι ο κάθε επίσκοπος στη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας έλεγε και κάποιες ευχές δικές του, κατά το δοκούν,
όταν λοιπόν άρχιζαν να εμφανίζονται αιρετικοί επίσκοποι αυτό δημιουργούσε ένα πρόβλημα, διότι όπως καταλαβαίνετε άρχισαν να εύχονται, όχι πλέον σε μια ορθόδοξη βάση αλλά σύμφωνα με τις αιρετικές τους αντιλήψεις.
Για να προστατεύσει λοιπόν η Εκκλησία τους πιστούς και την ίδια, καθιερώνει πλέον ένα συγκεκριμένο τυπικό. "Παγιώνει" τρόπον τινά τη Θεία Λειτουργία, ώστε πλέον ακόμα και ένας αιρετικός επίσκοπος να μην μπορεί να "πει τα δικά του".

Επαναλαμβάνω ότι η λέξη "παγίωση" ακόμα και αν φαίνεται αδόκιμος όρος, τον επαναλαμβάνει πολλές φορές ο π. Αθανάσιος στις Κατηχήσεις του Αγίου Κυρίλλου και εννοοεί φυσικά το τυπικό! (Αριθμό ομιλίας 190 με 192 αν θυμάμαι καλά!)

Και μια άλλη πολύ ενδιαφέρον λεπτομέρεια που ανέφερε ο π. Αθαναάσιος και αφορά την Θεία Λειτουργία, άσχετο βέβαια με την "παγίωση" είναι το εξής:
Τα εξαπτέρυγα που έχουμε σήμερα μέσα στο Ιερό Βήμα, κοντά στην Αγία Τράπεζα, ξέρετε πως έμειναν; Τι λείψανο είναι;
Ο "Αέρας" γνωρίζουμε όλοι, ότι είναι το κάλλυμμα με το οποίο ο Ιερέας καλύπτει το Άγιο Ποτήριο και το Δισκάριο και συγκεκριμένα τη στιγμή που απαγγέλλεται το «Πιστεύω», ο Ιερέας το κινεί πάνω από τα Τίμια Δώρα.
Αυτό παλαιά γινόταν ώστε να μην πέσει κάποια μύγα ή κάτι άλλο μέσα στο Άγιο Ποτήριο και επειδή δεν υπήρχε τότε ο "Αέρας", είχαν τα εξαπτέρυγα και τα κουνούσαν σαν βεντάλια, θα λέγαμε.
Όταν αργότερα χρησιμοποιήθηκε ο "Αέρας", τα εξαπτέρυγα πήραν άλλη θέση!!!

Φαντάζομαι για να το αναφέρει ο π. Αθανάσιος, έτσι θα είναι!

[angieholi]

Ορίστε άλλαξα και τον τίτλο για να είμαστε πιο σωστοί!

[dionysisgr]

Πιο ακριβεις θα ελεγα. Και μπραβο που το αλλαξες, για να ειναι πιο σαφες και περιεκτικο.

Καλη ειναι η οικονομια, για να μειωνει την οποια ακαμψια και σκληροτητα,
αλλα και η ακριβεια χρειαζεται επισης, για την Ορθη-δοξα του καθε πραγματος.

Οπως τονιζε και ο Αγιος Γρηγοριος ο Παλαμας στον Βαρλααμ,
"..δεν θα τσακωθουμε για τις ιδιες τις εννοιες, και τις λεξεις, και τα ονοματα αυτα καθεαυτα,
αλλα δια την αληθεια του πραγματος, οπως προκυπτει απο το βιωμα και την ορθη εκφορα του στον λογο."

Αυτο που εχει αξια ειναι να καταγγελεται και να σημαινεται η αληθεια του Θεου, σε καθε εποχη και περισταση,
και ο λογος να προσαρμοζεται μεν στις εκαστοτε νοητικες και συγχρονικες αναγκες του ποιμνιου,
τοτε και μονο τοτε ομως, καθ'οσον δεν υποβιβαζεται και αλλοιωνεται το ιδιο το Ευαγγελικο μυνημα.

Και ο π.Αθανασιος ενας απο τους μεγαλυτερους Ιεροκυρηκες που περασαν,
μιλαγε μεν απλα, κατα συγκαταβαση αναλογα με το κοινο που ειχε απεναντι του,
οπως κανει ο καθε σοφρων ομιλητης διακονος του λογου του Θεου,
αλλα δεν αλλοιωνε τα μυνηματα του Ευαγγελιου χαριν μιας δογματικης απλοτητος και μονο,
οπως καποιοι εχουν κατα νουν.

Αυτα ετσι σαν διευκρινισεις για την επιμονη μου, στο ακριβες, που δεν ειναι χωρις λογο.

[angieholi]

Και ο π.Αθανασιος ενας απο τους μεγαλυτερους Ιεροκυρηκες που περασαν...

Όχι μόνο ένας Ιεροκήρυκας αλλά ένας από τους μεγαλύτερους Θεολόγους του αιώνα μας!!!
Και δεν το λέω εγώ φυσικά, αλλά πολλοί Ιερείς, όπως π.χ. ο Γέροντας Εφραίμ ο Δικαίος αλλά και άλλοι, που έχω ακούσει "ομολογούν την αξία του".

Και νομίζω δεν είναι τυχαίο φυσικά, αλλά έργο της Θείας Πρόνοιας ότι έχουν καταγραφεί με μαγνητόφωνο οι τόσες πολλές ομιλίες του, από τα πρώτα του κηρύγματα σχεδόν μέχρι την κοίμησή του. Και έτσι έχει διασωθεί αυτό το πλούσιο και ανυπολόγιστης πνευματικής αξίας έργο του! Το οποίο σιγά σιγά αρχίζει να απομαγνητοφωνείται και να βγαίνουν τα πρώτα βιβλία βασισμένα στις ομιλίες του!
Δόξα τω Θεώ!!!
Όπως έχετε καταλάβει, του έχω μεγάλη αδυναμία!!!

[dionysisgr]

Και δικαια Αγγελικη.

Οποιος δεν εχει ακουσει ομιλιες του π.Αθανασιου,
δεν εχει ακουσει κυρηγμα και ερμηνεια. Ταπεινη μου γνωμη.

Ηταν (και ειναι..) φαινομενο, ο ανθρωπος αυτος του Θεου. Ξεσηκωνε τον κοσμο οπου μιλαγε.

Μετεδιδε φρονημα Χριστιανικο, αγωνιστικο, θεολογια πηγαια, ζωντανη,
μιλουσε για προσωπα απο την Π.Δ. π.χ. για τον Προφητη Ηλια, η τον Δαϋιδ,
και νομιζες οτι ηταν καπου αναμεσα στο ακροατηριο παροντες.

Αυτην την αισθηση μου μεταδιδει οταν ακουω μια ομιλια του.
Της εγγυτητας των γεγονοτων της ιστορικης Αποκαλυψεως του Θεου,
την οραση εν χρονω παροντι, του σχεδιου της πληρωσεως της Θειας Οικονομιας.

Σκεψου να ειμαστε τοτε που μιλαγε παροντες. Ποσο τυχεροι οσοι τον ακουγαν..

Οπως αντιστοιχα και τον π.Αιμιλιανο τον Προηγουμενο της Σιμωνοπετρας, αλλο δυσθεωρητο αναστημα,
που μιλαγε για τον Θεο, και πεταγοντουσαν οσοι ηταν κοντα,
απο φοβο και δεος, ορθιοι γιατι νομιζαν οτι ηρθε ο Θεος, εκλινε ουρανους και κατεβηκε, αισθητα επιτοπου!!!

Λειπουν τωρα αυτα τα ζωντανα κυρηγματα απο την Εκκλησια μας,
ας μην ειμαστε απολυτοι μεν, αλλα σιγουρα λειπουν.

Να δωσει ο Κυριος, να εμφανιστουν αναλογα αναστηματα, να ευαγγελιστει εκ νεου, ο λαος του Θεου,
που ειναι στην δυσμοιρη εποχη μας, οπως ο παλαιος λαος του Ισραηλ την εποχη του Χριστου:
σκορπια προβατα διχως ποιμενα, οπως τοτε που τους ευσπλαχνισθηκε ο Κυριος,
σαν τους ειδε ατακτως περιφερομενους στις κοιλαδες και τους λοφους της ιερης γης.

Ας ελπισουμε να δωσει ο Κυριος να αρθρωθει λογος προδρομικος,
λογος σωτηριος και οικοδομης στον λαο, που πειναει και διψαει πνευματικα,
και τρεφεται με χαρουπια και ξυλοκερατα σαν τον Ασωτο της παραβολης..