Ο πύρινος ποταμός

[Misha]

ΠΑΡΑΘΕΤΩ ΜΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΟΥ ΙΑΤΡΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΑΛΟΜΟΙΡΟΥ,ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΝΑΤΕΜΝΕΙ ΚΑΙ ΕΠΙΤΕΜΝΕΙ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΛΛΟΥΣΑ ΖΩΗ!!!!


ΠΟΣΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΙΝΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΘΕΟΠΤΩΝ ΑΓΙΩΝ,ΑΠΟ ΤΑ ΝΟΗΤΙΚΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΦΡΑΓΚΙΚΗΣ ΔΥΣΗΣ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ,ΔΥΣΤΥΧΩΣ, ΔΙΔΑΧΘΗΚΑΜΕ ΩΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΔΙΔΑΧΗ.....




Ο ΠΥΡΙΝΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ
Αλέξανδρου Καλόμοιρου


Θέμα:
Ο “Πύρινος Ποταμός” ήταν η κύρια ομιλία που δόθηκε στη Συνέλευση Ορθοδόξου Νεότητας που οργανώθηκε κάτω από την αιγίδα της Συνόδου των Ρώσων Επισκόπων της Διασποράς, στο Seattle της Ουάσιγκτων, από 22-25 Ιουλίου 1980. Η ομιλία έγινε στα αγγλικά και το κοινό την υποδέχθηκε εγκάρδια. Ο σεβ. Αρχιεπίσκοπος του Καναδά, Βιτάλιος, εξέφρασε την εκτίμησή του, λέγοντας πως “σπάνια διαβάζει κανείς τέτοια κείμενα, που αποπνέουν το άρωμα της αληθινής γνώσεως και της προσωπικής εμπειρίας”. Ο ίδιος έδωσε εντολή να κυκλοφορήσει το βιβλίο σε αγγλική, ρωσική και γαλλική έκδοση. Ο “Πύρινος Ποταμός” είναι κυρίως, μια απάντηση στην ταλαιπωρημένη ψυχή, που δεινοπαθεί στις δοκιμασίες και ρωτά μέσα στην απόγνωσή της: Πώς είναι δυνατό, ο Θεός που είναι αγαθός, να επιτρέπει αυτό το κακό; Πώς γίνεται να με βασανίζει με τέτοιους πειρασμούς και δοκιμασίες, όταν αυτές ξεπερνούν την αντοχή μου; Εάν είναι ελεήμων και φιλάνθρωπος, γιατί με καταδικάζει να υποφέρω τόσα, και σ΄ αυτή και στην άλλη ζωή; Είναι μια προσφορά στο πλήθος των τραυματισμένων ψυχών, που θα βρουν παρηγοριά και ανάπαυση μόνο στην αγκαλιά του εύσπλαχνου Πατέρα.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ Β΄ ΕΚΔΟΣΗ

Ο Πύρινος Ποταμός εκδόθηκε γιά πρώτη φορά στα Ελληνικά το 1985 και η πρώτη εκείνη έκδοση εξαντλήθηκε σχετικά γρήγορα. Από τότε, η ζήτηση γιά το μικρό αυτό κείμενο παρέμεινε πιεστική και οδήγησε στην απόφαση γιά την επανέκδοσή του.

Στις μέρες μας, όλο και λιγότεροι άνθρωποι έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν ποιος είναι ο αληθινός Θεός της Χριστιανικής αποκάλυψης. Κι αυτό, παρά την κάποια άνθηση της θεολογικής διδαχής που παρατηρήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Ίσως ο λόγος να βρίσκεται σʼ αυτό το τραγικό χαρακτηριστικό των ημερών μας, ότι “εξέλιπεν όσιος” και “ουκ έστιν έως ενός”. Έχουν λείψει οι αναμμένες λαμπάδες, οι αληθινοί χριστιανοί, που φωτίζουν τον κόσμο όχι μʼ αυτά που λένε, ούτε μʼ αυτά που κάνουν, αλλά μʼ αυτό που οι ίδιοι είναι βαθειά μέσα στην καρδιά τους.

Γιά μας, το κείμενο αυτό του γιατρού Καλόμοιρου, που εκδίδεται πλέον μετά το θάνατό του, καθώς και όλα τα άλλα γραπτά του που σκοπεύουμε να εκδόσουμε, είναι μια πνευματική παρακαταθήκη από έναν άνθρωπο, που αυτά που έγραψε, πρίν απʼ όλα, τα ζούσε μέσα του. Γιʼ αυτό και πιστεύουμε ότι έχουν κάτι να προσφέρουν στους συγχρόνους μας.

Ανάμεσα στα έργα του που θά τυπωθούν από τις εκδόσεις “Ζέφυρος”, βρίσκονται τα εξής ανέκδοτα: “Οι έξι αυγές”, (1989), ένα κείμενο γιά την πατερική κατανόηση της δημιουργίας του κόσμου και του ανθρώπου. “Οι Ρίζες”, συλλογή άρθρων από το ομώνυμο περιοδικό που εκδίδονταν επί σειρά ετών (1974 - 1987). “Τα κλειδιά της Βασιλείας”, ένα εμπνευσμένο κείμενο γιά την αληθινή σχέση των πιστών, κληρικών και λαϊκών μέσα στην εκκλησία. Από τα ήδη εκδοθέντα, βρίσκεται σε επανέκδοση το “Κατά Ενωτικών” (Αστήρ, 1964), το πρώτο βιβλίο του γιατρού Καλόμοιρου, που αποτελεί μια επιτομή της ορθόδοξης εκκλησιολογίας.

Γνωρίζουμε καλά, ότι όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα έργο εν πολλοίς “αντιλεγόμενο”, μια προσφορά στό χώρο της θεολογίας που “βαρεία εστί και βλεπομένη”. Όμως, γιά την αλήθεια ισχύουν τα λόγια του Χριστού: “λίθον όν απεδοκίμασαν οι οικοδομούντες, εγεννήθη εις κεφαλήν γωνίας”

Οι εκδότες



Μετάφραση Πέτρου Μπότση
Copyright: Εκδόσεις Ζέφυρος
Τίτλος πρωτοτύπου: The river of fire, 1980
Μετάφραση από τα αγγλικά: Πέτρος Μπότσης, 1985
Κεντρική Διάθεση: “Ζέφυρος”, Παύλου Μελά 15, 546 22 Θεσσαλονίκη, Τηλ. 221 390
Δεύτερη έκδοση: Καλοκαίρι 1992, Θεσσαλονίκη.
Τρίτη έκδοση: Άνοιξη 1995, Θεσσαλονίκη

[Misha]

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ο “Πύρινος Ποταμός” ήταν η κύρια ομιλία που δόθηκε στη Συνέλευση Ορθοδόξου Νεότητος που οργανώθηκε κάτω από την αιγίδα της Συνόδου των Ρώσων Επισκόπων της Διασποράς, στό Seattle της Ουάσιγκτων, από 22-25 Ιουλίου 1980. Η ομιλία έγινε στα αγγλικά και το κοινό την υποδέχθηκε εγκάρδια. Ο σεβ. Αρχιεπίσκοπος του Καναδά, Βιτάλιος, εξέφρασε τον θαυμασμό του, όχι μόνο λέγοντας πώς “σπάνια διαβάζει κανείς τέτοια κείμενα, που αποπνέουν το άρωμα της αληθινής γνώσεως και της προσωπικής εμπειρίας”, αλλʼ ακόμη περισσότερο όταν προσωπικά ο ίδιος έδωσε εντολή να κυκλοφορήσει σε αγγλική, ρωσική και γαλλική έκδοση.

Ο κ. Α. Καλόμοιρος είναι γνωστός και χαίρει εκτιμήσεως στον αγγλόφωνο Ορθόδοξο κόσμο από τότε που το “Κατά Ενωτικών” μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Γεώργιο Γαβριήλ και τυπώθηκε από την Ιερά Μονή μας. Το βιβλίο εκείνο, που κυκλοφόρησε και σε δεύτερη έκδοση, είχε γίνει δεκτό με θαυμασμό, γιά την διαύγεια με την οποία ερμήνευσε την Ορθόδοξη εκκλησιολογία και ανέλυε και αναιρούσε τις θεμελιώδεις αρχές της Οικουμενικής κινήσεως. Ο αντίκτυπος που είχε, αρκεί γιά να κατατάξει τον κ. Καλόμοιρο ανάμεσα στους γνήσιους και αφοσιωμένους θεολόγους. Παράλληλα, η μελέτη του “Οι Τύποι των Ουρανίων” (βλ. Ορθόδ. Τύπος, Φεβρ. 1966έ.) - που όχι μόνο ερμηνεύει τις θεολογικές προϋποθέσεις γιά την χρήση των εικόνων στην Εκκλησία, αλλά συγχρόνως φανερώνει μια ευλαβική κατανόηση του μυστηρίου της ευσεβείας - εδραίωσε στον αγγλόφωνο κόσμο την πεποίθηση ότι ο συγγραφέας υπερβαίνει τη νεκρή ακαδημαϊκή θεολογία, προβάλλοντας τη ζώσα και εμπειρική θεολογία των Αγίων Πατέρων.

Ο γνωστός ανανεωτής της ορθοδόξου αγιογραφίας στην Ελλάδα, ο μάστορας αγιογράφος Φώτης Κόντογλου, μετά από προσωπική αλληλογραφία με τον κ. Καλόμοιρο, όταν αυτός σπούδαζε ακόμη την ιατρική στην Ελβετία, διέβλεψε τις δυνατότητές του και τον παρότρυνε στη σπουδή των Πατέρων. Ο Κόντογλου έγραψε τον πρόλογο στην πρώτη (ελληνική) έκδοση του “Κατά Ενωτικών”, που τύπωσε ο εκδ. οίκος “Αστήρ” το 1964, όπου εκφράζει τον θαυμασμό του γιά τον συγγραφέα και τον περιγράφει σαν γνήσιο ορθόδοξο θεολόγο.

Ο “Πύρινος Ποταμός” δεν είναι απλώς μια ανάλυση του ορθοδόξου δόγματος της σωτηρίας, της οικονομίας του Θεού και απολυτρώσεως του ανθρώπου, κάνοντας αντιληπτό πώς η ορθόδοξη θεολογία κατέχει την μοναδική γνώση και αλήθεια διά της αποκαλύψεως του Θεού. Είναι κυρίως μια απάντηση στην ταλαιπωρημένη ψυχή, που δεινοπαθεί στις δοκιμασίες και ρωτά μέσα στην απόγνωσή της: Πώς γίνεται να με βασανίζει με τέτοιους πειρασμούς και δοκιμασίες, όταν αυτές ξεπερνούν την αντοχή μου; Εάν είναι ελεήμων και φιλάνθρωπος, γιατί με καταδικάζει να υποφέρω τόσα, και σʼ αυτή και στην άλλη ζωή;

Το θεωρούσαμε κάπως ντροπή, που αυτό το σπουδαίο κείμενο που τόσο εντυπωσίασε τον υπόλοιπο ορθόδοξο κόσμο, δεν ήταν προσιτό στην μητρική γλώσσα του κ. Καλόμοιρου, έχοντας - όπως λέχθηκε - γραφεί αρχικά στα αγγλικά. Η Ιερά Μονή μας ανέθεσε στον κ. Πέτρο Μπότση, από το Χαλάνδρι της Αθήνας, έμπειρο μεταφραστή εκκλησιαστικών έργων, να μεταφράσει και επιμεληθεί την έκδοση.

Είναι μια προσφορά μας στό πλήθος των τραυματισμένων ψυχών, των γνωστών ή άγνωστων σε μας, που θά βρούν παρηγοριά και ανάπαυση μόνο στην αγκαλιά του εύσπλαχνου Πατέρα.

Βοστώνη, Ιούλιος 1985

Ιερά Μονή Μεταμορφώσεως Βοστώνης, Η.Π.Α.

[Misha]

1

Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος.

Σεβαστοί πατέρες, αγαπητοί αδελφοί.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ζούμε στην εποχή της αποστασίας που έχει προφητευθεί γιά τις έσχατες μέρες. Στην πραγματικότητα, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι άθεοι, παρά το γεγονός ότι πολλοί απʼ αυτούς θεωρητικά πιστεύουν ακόμα. Η αδιαφορία και το πνεύμα αυτού του κόσμου κυριαρχούν παντού.

Ποιά είναι η αιτία γιά την κατάσταση αυτή;

Η αιτία είναι ότι η αγάπη ψυχράνθηκε. Η αγάπη γιά το Θεό δεν καίει πιά στις ανθρώπινες καρδιές και κατά συνέπεια η μεταξύ τους αγάπη επίσης νεκρώθηκε.

Ποιος είναι ο λόγος γιʼ αυτή τη μείωση της αγάπης των ανθρώπων γιά το Θεό; Η απάντηση είναι, σίγουρα, η αμαρτία. Η αμαρτία είναι το μαύρο σύννεφο που δεν επιτρέπει στό φώς του Θεού να φτάσει στα μάτια μας.

Η αμαρτία όμως υπήρχε πάντοτε. Πώς λοιπόν φτάσαμε στό σημείο όχι μόνο να αγνοούμε το Θεό αλλά ουσιαστικά να τον μισούμε; Σήμερα η διάθεση του ανθρώπου πρός το Θεό δεν είναι πραγματική άγνοια ή πραγματική αδιαφορία. Αν εξετάσετε προσεκτικά τους ανθρώπους θά παρατηρήσετε ότι η αγνοιά τους ή η αδιαφορία τους χρωματίζεται από βαθύ μίσος. Κανένας όμως δε μισεί κάτι που δεν υπάρχει.

Έχω την εντύπωση ότι σήμερα οι άνθρωποι πιστεύουν στό Θεό περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή στην ανθρώπινη ιστορία. Οι άνθρωποι γνωρίζουν το Ευαγγέλιο, τη διδασκαλία της Εκκλησίας και τη δημιουργία του Θεού καλύτερα από κάθε άλλη εποχή. Έχουν βαθιά επίγνωση της Ύπαρξής Του. Ο αθεϊσμός τους δεν είναι πραγματική απιστία. Είναι μάλλον μια αποστροφή πρός κάποιον που γνωρίζουμε πολύ καλά αλλά τον μισούμε, όπως ακριβώς κάνουν οι δαίμονες.

Μισούμε το Θεό και γιʼ αυτό τον αγνοούμε, κάνουμε πώς δεν τον βλέπουμε, υποκρινόμενοι τους αθέους. Στην πραγματικότητα τον θεωρούμε το μεγαλύτερο εχθρό μας. Η άρνηση είναι η εκδίκησή μας, ο αθεϊσμός είναι τα αντίποινά μας.

Γιατί όμως οι άνρθωποι μισούν το Θεό; Τον μισούν όχι μόνο γιατί τα έργα τους είναι σκοτεινά, ενώ ο Θεός είναι φώς, αλλά ακόμα γιατί τον θεωρούν σαν μια απειλή, έναν άμεσο και αιώνιο κίνδυνο, έναν αντίπαλο σε μια δίκη, σε μια νομική υπόθεση, ένα δημόσιο κατήγορο και έναν αιώνιο τύραννο. Γιʼ αυτούς ο Θεός δεν είναι πιά ο παντοδύναμος γιατρός που ήρθε γιά να τους σώσει από την αρρώστια και το θάνατο, αλλά μάλλον ένας σκληρός δικαστής και ένας αμείλικτος ανακριτής.

Ο διάβολος, βλέπετε, κατώρθωσε να κάνει τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι ο Θεός δε μας αγαπά πραγματικά, ότι ουσιαστικά αγαπά μόνο τον εαυτό του και ότι μας δέχεται μόνο αν συμπεριφερόμαστε όπως Εκείνος θέλει να συμπεριφερόμαστε. Τους έπεισε ότι ο Θεός μας μισεί αν δε συμπεριφερόμαστε όπως Εκείνος μας πρόσταξε και προσβάλλεται σε τέτοιο σημείο από την ανυπακοή μας, ώστε πρέπει να πληρώσουμε γιʼ αυτήν με αιώνια βάσανα, τα οποία Εκείνος δημιούργησε γιʼ αυτό το σκοπό.

Ποιος μπορεί νʼ αγαπήσει ένα βασανιστή; Ακόμα και κείνοι που αγωνίζονται σκληρά γιά να σωθούν από την οργή του Θεού δεν μπορούν να τον αγαπήσουν πραγματικά. Αγαπούν μόνο τον εαυτό τους και προσπαθούν να ξεφύγουν από την εκδίκηση του Θεού και νʼ αποκτήσουν την αιώνια μακαριότητα, επιχειρώντας να εξευμενίσουν αυτό το φοβερό και εξαιρετικά επικίνδυνο Δημιουργό.

Αντιλαμβάνεστε τη συκοφαντία του σατανά γιά τον πανοικτίρμονα και πανεύσπλαχνο, τον πανάγαθο Θεό μας; Να γιατί στην ελληνική γλώσσα δόθηκε στό σατανά το ονομα διάβολος (διαβολέας, συκοφάντης).

[Misha]

2

Ποιο όργανο όμως χρησιμοποίησε ο διάβολος γιά να συκοφαντήσει το Θεό; Τι μέσα μεταχειρίστηκε γιά να πείσει την ανθρωπότητα, να διαστρέψει την ανθρώπινη σκέψη; Χρησιμοποίησε τη “θεολογία”. Στην αρχή ο διάβολος εισηγήθηκε μια μικρή αλλοίωση στη θεολογία και από τη στιγμή που εκείνη έγινε αποδεκτή, κατάφερε να την αυξάνει όλο και περισσότερο, ώστε ο χριστιανισμός να γίνει τελείως αγνώριστος. Είναι αυτό που ονομάζουμε “δυτική θεολογία”.

Προσπαθήσατε ποτέ να εντοπίσετε ποιο είναι το κυριότερο χαρακτηριστικό της δυτικής θεολογίας; Λοιπόν, το κυριότερο χαρακτηριστικό της είναι ότι θεωρεί το Θεό πραγματικό αίτιο κάθε κακού.

Τι είναι κακό; Δεν είναι αποξένωση από το Θεό, ο οποίος είναι Ζωή; Δεν είναι ο θάνατος; Τι διδάσκει η δυτική θεολογία γιά το θάνατο; Όλοι οι ρωμαιοκαθολικοί και οι περισσότεροι προτεστάντες θεωρούν το θάνατο σαν μια τιμωρία του Θεού. Ο Θεός έκρινε όλους τους ανθρώπους ένοχους γιά την αμαρτία του Αδάμ και τους τιμώρησε με θάνατο, δηλ. τους απέκοψε από τον εαυτό του, τους στέρησε τη Ζωοποιό Του ενέργεια και έτσι τους σκότωσε πρώτα πνευματικά και αργότερα σωματικά, με κάποιο είδος πνευματικού λιμού. Ο Αυγουστίνος μεταφράζει το χωρίο της Γένεσης: “{΄Ηη δʼ αν ημέρα φάγητε απʼ αυτού (του καρπού) θανάτω, αποθανείσθε” ως εξής: “Εάν φάτε από τον καρπό του δέντρου αυτού θά σάς σκοτώσω”.

Μερικοί προτεστάντες θεωρούν το θάνατο όχι σαν τιμωρία αλλά σαν κάτι φυσικό. Δεν είναι όμως ο Θεός που δημιούργησε όλα τα φυσικά πράγματα; Έτσι και στις δύο περιπτώσεις ο Θεός - γιʼ αυτούς - είναι ο πραγματικός αίτιος του θανάτου.

Κι αυτό αληθεύει, όχι μόνο γιά το σωματικό θάνατο. Είναι εξίσου αληθές και γιά τον ψυχικό. Δε θεωρούν οι δυτικοί θεολόγοι την κόλαση, τον αιώνιο πνευματικό θάνατο του ανθρώπου, σαν μια τιμωρία του Θεού; Και δε θεωρούν το διάβολο σαν υπηρέτη του Θεού γιά την αιώνια τιμωρία των ανθρώπων στην κόλαση;

Ο “Θεός” της δύσης είναι ένας Θεός προσβλημένος και άγριος, γεμάτος οργή γιά την ανυπακοή των ανθρώπων, που με το καταστροφικό πάθος του θέλει να βασανίζει αιώνια όλη την ανθρωπότητα γιά τις αμαρτίες της, εκτός αν λάβει κάποια άπειρη ικανοποίηση του τρωθέντος εγωισμού του.

Ποιο είναι το δόγμα της σωτηρίας των δυτικών; Ο Θεός δε σκότωσε το Θεό γιά να ικανοποιήσει την υπερηφάνειά του, που οι δυτικοί ονομάζουν κατʼ ευφημισμό δικαιοσύνη; Και δεν είναι από αυτή την άπειρη ικανοποίηση που καταδέχεται να σώσει μερικούς από μας;

Τι είναι σωτηρία γιά τη δυτική θεολογία; δεν είναι σωτρηρία από την οργή του Θεού;

Βλέπετε λοιπόν ότι η δυτική θεολογία διδάσκει πώς πραγματικός κίνδυνος και πραγματικός εχθρός μας είναι ο Δημιουργός και Θεός μας; Σωτηρία, γιά τους δυτικούς, είναι να γλυτώσεις από τα χέρια του Θεού.

Πώς μπορεί νʼ αγαπήσει κανείς τέτοιο Θεό; Πώς μπορούμε να πιστεύουμε σε κάποιον που μισούμε; Η πίστη στην ουσία της είναι προϊόν αγάπης. Επομένως θά θέλαμε να μήν υπάρχει κάποιος που μας απειλεί, ιδιαίτερα όταν η απειλή αυτή είναι αιώνια.

Ακόμα και αν υπάρχει το μέσο γιά να αποφύγει κανείς την οργή αυτής της παντοδύναμης αλλά κακής Ύπαρξης (ο θάνατος του Υιού Του γιά χάρη μας), θά ήταν προτιμότερο αν η Ύπαρξη αυτή δεν υπήρχε. Αυτό ήταν το λογικότερο συμπέρασμα του νού και της καρδιάς των δυτικών λαών, γιατί ακόμα και ο αιώνιος παράδεισος θά ήταν αποκρουστικός με ένα τέτοιο άγριο Θεό. Έτσι γεννήθηκε ο αθεϊσμός και γιʼ αυτό γεννήθηκε στη δύση. Ο αθεϊσμός ήταν άγνωστος στην ανατολική χριστιανοσύνη μέχρι να εισβάλει κι εκεί η δυτική θεολογία. Ο αθεϊσμός είναι συνέπεια της δυτικής θεολογίας. Αθεϊσμός είναι η άρνηση, η απόρριψη ενός κακού Θεού. Οι άνθρωποι έγιναν αθεϊστές γιά να σωθούν από το Θεό, κρύβοντας τα κεφάλια τους και κλείνοντας τα μάτιά τους σαν τη στρουθοκάμηλο. Ο αθεϊσμός, αδελφοί μου, είναι η άρνηση του Θεού των ρωμαιοκαθολικών και των προτεσταντών. Πραγματικός μας εχθρός δεν είναι ο αθεϊσμός. Πραγματικός εχθρός μας είναι αυτός ο παραποιημένος και διαστρεβλωμένος “χριστιανισμός”.

[Misha]

3

Οι δυτικοί μιλούν συχνά γιά τον “Καλό Θεό”. Παρά ταύτα, η Δυτική Ευρώπη και η Αμερική ποτέ δεν πείσθηκαν γιά την ύπαρξη ενός τέτοιου Καλού Θεού. Αντίθετα αποκαλούσαν το Θεό Καλό με τον ίδιο τρόπο που οι Έλληνες αποκαλούσαν “ευλογία” μια λοιμώδη εξανθηματική αρρώστεια, γιά να την εξορκίσουν και να την αποδιώξουν. Γιά την ίδια αιτία η Μαύρη Θάλασσα αποκλήθηκε Εύξεινος (φιλόξενος) Πόντος, αν και στην πραγματικότητα ήταν μια θάλασσα φοβερή και ύπουλη. Βαθιά μέσα της η δυτική ψυχή αισθανόταν το Θεό σαν κακό κριτή που δεν ξεχνούσε ποτέ ακόμα και την παραμικρότερη προσβολή που του γινόταν από μας με την παράβαση των εντολών του.

Αυτή η νομίστικη αντίληψη γιά το Θεό, αυτή η τελείως διεστραμμένη ερμηνεία της δικαιοσύνης του Θεού δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η προβολή των ανθρώπινων παθών στη θεολογία. Ήταν μια επιστροφή στην ειδωλολατρική μέθοδο της ανθρωποποίησης του Θεού και θεοποίησις του ανθρώπου. Οι άνθρωποι οργίζονται και εξαγριώνονται όταν δεν τους παίρνουν στα σοβαρά και αυτό το θεωρούν ταπείνωση που μπορεί να ξεπλύνει μόνο η εκδίκηση, είτε αυτή εκτελείται με έγκλημα είτε με μονομαχία. Αυτή ήταν η κοσμική, εμπαθής ιδέα γιά τη δικαιοσύνη που επικρατούσε στα μυαλά μιας λεγόμενης “χριστιανικής” κοινωνίας.

Οι χριστιανοί της δύσης έβλεπαν τη δικαιοσύνη του Θεού με τον ίδιο τρόπο^ ο Θεός, η άπειρη Ύπαρξη, προσβλήθηκε άπειρα από την ανυπακοή του Αδάμ. Αποφάσισε ότι η ενοχή της ανυπακοής του Αδάμ πρέπει να περάσει εξίσου και σε όλους τους απογόνους του και ότι όλοι πρέπει να καταδικαστούν σε θάνατο γιά την αμαρτία του Αδάμ, την οποία δε διέπραξαν οι ίδιοι. Η δικαιοσύνη του Θεού λειτουργούσε γιά τους δυτικούς σαν βεντέτα. Όχι μόνο ο άνθρωπος που σε πρόσβαλε αλλά και όλη η οικογένειά του πρέπει να πεθάνει. Και αυτό που ήταν τραγικό γιά τους ανθρώπους, σε σημείο απελπισίας, ήταν ότι κανένας άνθρωπος, ούτε ακόμα και η ανθρωπότητα ολόκληρη, δεν μπορούσε να εξευμενίσει την προσβλημένη αξιοπρέπεια του Θεού, ακόμα και αν θυσιάζονταν όλοι οι άνθρωποι. Η αξιοπρέπεια του Θεού θά μπορούσε να σωθεί μόνο αν μπορούσε να τιμωρήσει κάποιον που είχε την ίδια αξία με Εκείνον. Έτσι, γιά να σωθεί τόσο η αξιοπρέπεια του Θεού όσο και το ανθρώπινο γένος δεν υπήρχε άλλη λύση από την ενσάρκωση του Υιού Του, ώστε να θυσιαστεί ένας άνθρωπος με θεϊκή αξιοπρέπεια γιά να διασώσει την τιμή του Θεού.

[Misha]

4

Η ειδωλολατρική αντίληψη γιά τη δικαιοσύνη του Θεού, που απαιτεί άπειρες θυσίες γιά να εξευμενιστεί, καθιστά το Θεό πραγματικό εχθρό μας και την αιτία όλων των κακοτυχιών μας. Επί πλέον είναι μια δικαιοσύνη που δεν είναι καθόλου δίκαιη αφού τιμωρεί και απαιτεί ικανοποίηση από πρόσωπα που δεν ήταν καθόλου υπεύθυνα γιά την αμαρτία των προγόνων τους. Με άλλα λόγια, εκείνο που οι δυτικοί καλούν δικαιοσύνη έπρεπε μάλλον να καλείται μνησικακία και εκδίκηση του χειρίστου είδους. Ακόμα και η αγάπη και η θυσία του Χριστού χάνουν το νόημά τους και τη λογική τους μʼ αυτή τη σχιζοφρενική ιδέα ενός Θεού που σκοτώνει το Θεό γιά να ικανοποιήσει τη λεγόμενη δικαιοσύνη του Θεού.

Έχει καμιά σχέση η ιδέα αυτή γιά τη δικαιοσύνη με τη δικαιοσύνη που μας αποκάλυψε ο Θεός; Ο όρος “δικαιοσύνη του Θεού” έχει αυτή τη σημασία στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη;

Ίσως η αρχή γιά την παρερμηνεία της λέξης αυτής στην Αγία Γραφή ήταν η μετάφρασή της στα ελληνικά με την ελληνική λέξη “δικαιοσύνη”. Όχι ότι η ερμηνεία αυτή είναι λαθεμένη, αλλά γιατί η λέξη αυτή, προερχόμενη από τον ειδωλολατρικό, ανθρωπιστικό, ελληνικό πολιτισμό, ήταν φορτισμένη με ανθρώπινες έννοιες που εύκολα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παρερμηνείες.

Πρώτʼ απʼ όλα, η λέξη “δικαιοσύνη” φέρνει στό νού μια ίση κατανομή, γιʼ αυτό και συμβολίζεται με το ζυγό. Οι καλοί ανταμείβονται και οι κακοί τιμωρούνται από την ανθρώπινη κοινωνία με δίκαιο τρόπο. Αυτή είναι ανθρώπινη δικαιοσύνη, αυτή που παρέχεται στα δικαστήρια.

Είναι αυτή, όμως, η σημασία της δικαιοσύνης του Θεού;

Η λέξη “δικαιοσύνη” είναι μετάφραση της εβραϊκής λέξης tsedaka. Η λέξη αυτή σημαίνει “η θεία ενέργεια που επιτυγχάνει τη σωτηρία του ανθρώπου”. Είναι παράλληλη και σχεδόν συνώνυμη με την άλλη εβραϊκή λέξη “hesed” που σημαίνει “έλεος”, “συμπάθεια”, “αγάπη” και με τη λέξη “emeth” που σημαίνει “πίστη”, “αλήθεια”. Αυτό, όπως βλέπετε, δίνει μια τελείως διαφορετική διάσταση σʼ αυτό που συνήθως αντιλαμβανόμαστε σαν δικαιοσύνη. Μʼ αυτόν τον τρόπο κατανόησε η Εκκλησία τη δικαοσύνη του Θεού. Μʼ αυτόν τον τρόπο δίδαξαν γιʼ αυτήν οι πατέρες της Εκκλησίας. “Πώς θά ονομάσεις το Θεό δίκαιο, γράφει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, όταν διαβάσεις στό εαγγέλιο γιά το μισθό των εργατών; Φίλε, λέει, δε σʼ αδικώ^ θέλω να δώσω και σʼ αυτόν τον έσχατο όσα έδωσα και σε σένα^ αν το δικό σου το μάτι είναι πονηρό, εγώ είμαι αγαθός. Πώς θά ονομάσει κανείς δίκαιο το Θεό, όταν διαβάσει στο ευαγγέλιο γιά τον άσωτο υιό, που σκόρπισε τον πατρικό πλούτο σε ασωτείες, και όταν έδειξε μόνο κατάνυξη, έτρεξε ο πατέρας και έπεσε στον τράχηλό του, και του έδωσε εξουσία πάνω σε όλο του τον πλούτο; Κι αυτά δεν τα είπε κανένας άλλος, ώστε να αμφιβάλλουμε, αλλά ο ίδιος ο υιός Του. Που είναι η δικαιοσύνη του Θεού, αφού ήμαστε αμαρτωλοί και ο Χριστός πέθανε γιά μας;”

Έτσι βλέπουμε ότι ο Θεός δεν είναι δίκαιος με την ανθρώπινη σημασία της λέξης ατής, αλλά ότι η δικαιοσύνη Του σημαίνει την καλοσύνη και αγάπη Του που δε δίνονται με δίκαιο τρόπο, δηλαδή, ο Θεός δίνει πάντα χωρίς να παίρνει τίποτε γιά αντίδοση και δίνει σε πρόσωπα σαν κι εμάς, που δεν είμαστε άξιοι να παίρνουμε. Γιʼ αυτό ο άγιος Ισαάκ μας διδάσκει: “Μη ονομάζεις το Θεό δίκαιο, γιατί η δικαιοσύνη του Θεού δε γνωρίζεται στα έργα σου^ μπορεί ο Δαβίδ να τον ονομάζει δίκαιο και ευθύ, αλλά ο υιός Του, ο Ιησούς Χριστός και σωτήρας μας, μας φανέρωσε ότι είναι μάλλον αγαθός και χρηστός (Λουκ. στ΄ 35). Είναι αγαθός, λέει, πρός τους πονηρούς και ασεβείς ανθρώπους”.

[Misha]

5

Ο Θεός είναι καλός, στοργικός και αγαθός πρός εκείνους που παρακούν και τον αγνοούν. Ποτέ δεν ανταποδίδει κακό στό κακό. Ποτέ δεν εκδικείται. Οι τιμωρίες Του είναι μέσα αγάπης γιά διόρθωση, εφόσο κάτι μπορεί να διορθωθεί και θεραπευτεί σʼ αυτή τη ζωή. Ποτέ δεν εκτείνονται στην αιωνιότητα. Τα πάντα δημιούργησε καλά. Τα άγρια θηρία αναγνωρίζουν σαν αφέντη τους το χριστιανό, που με ταπείνωση έχει αποκτήσει το “καθʼ ομοίωσιν” Θεού. Τον πλησιάζουν όχι με φόβο αλλά με χαρά, με υποταγή αγάπης και ευγνωμοσύνης. Κουνούν τα κεφάλια τους και λείχουν τα χέρια του και τον υπηρετούν με ευγνωμοσύνη. Τα άλογα ζώα γνωρίζουν ότι ο Κύριος και Θεός τους δεν είναι πονηρός και κακός και εκδικητικός, αλλά μάλλον γεμάτος αγάπη. (Βλ. επίσης αγίου Ισαάκ Σύρου, Σωζόμενα Ασκητικά, Αθήνα 1871, σελ. 95-96). Μας προστάτεψε και μας έσωσε όταν πέσαμε. Το αιώνιο κακό δεν έχει καμιά σχέση με το Θεό. Προέρχεται από τη θέληση των ελευθέρων, λογικών πλασμάτων Του, και τη θέληση αυτή ο Θεός τη σέβεται.

Ο θάνατος δε μας επιβλήθηκε από το Θεό. Τον προκαλέσαμε με την ανταρσία μας. Ο Θεός είναι Ζωή και η Ζωή είναι Θεός. Επαναστατήσαμε κατά του Θεού, κλείσαμε τις πόρτες στη ζωοποιό χάρη Του. Γράφει ο άγιος Βασίλειος: “Όσο απομακρυνόταν από τη ζωή, τόσο πλησίαζε πρός το θάνατο. Γιατί ο Θεός είναι Ζωή, η στέρηση της ζωής είναι θάνατος”. Συνεχίζει ο άγιος Βασίλειος: “Ο Θεός δε δημιούργησε θάνατο, εμείς τον φέραμε πάνω μας. Παρά ταύτα, δεν εμπόδισε καθόλου την αποσύνθεση... γιά να μήν κάνει την αναπηρία μας αθάνατη”.

Όπως το λέει ο άγιος Ειρηναίος: “Χωρισμός από το Θεό είναι θάνατος, χωρισμός από το φώς είναι σκότος... και δεν είναι το φώς που τους προκαλεί την τιμωρία της τυφλότητας”.

Θάνατος, λέει ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, είναι κυρίως ο χωρισμός από το Θεό, τον οποίο ακολούθησε αναγκαστικά ο σωματικός θάνατος. Ζωή είναι κυρίως Εκείνος που είπε: “Εγώ είμαι η Ζωή”.

Και γιατί ο θάνατος ήρθε σʼ ολόκληρο το ανθρώπινο γένος; Γιατί εκείνοι που δεν αμάρτησαν μαζί με τον Αδάμ πέθαναν όπως κι εκείνος; Ορίστε η απάντηση του αγίου Αναστασίου του Σιναϊτου: “Γίναμε κληρονόμοι της κατάρας του Αδάμ. Δεν τιμωρηθήκαμε σαν νάχαμε παρακούσει τη θεία εκείνη εντολή μαζί με τον Αδάμ. Αλλά επειδή ο Αδάμ έγινε θνητός, μεταβίβασε την αμαρτία στους απογόνους του. Γίναμε θνητοί, αφού γεννηθήκαμε από θνητό”.

Και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς παρατηρεί: “Ο Θεός δεν είπε στον Αδάμ: επίστρεψε εκεί απʼ όπου ελήφθης, αλλά του είπε: “Γή εί και εις γήν απελεύση”. Δεν είπε: εν ή δʼ αν ημέρα φάγητε απʼ αυτού, να πεθάνετε! αλλά “εν ή δʼ αν ημέρα φάγητε απʼ αυτού, θά πεθάνετε”. Ούτε και πρόσθεσε μετά, “επίστρεψε τώρα στη γή”, αλλά είπε: “Θά επιστρέψεις” (απελεύση) προειδοποιώντας τον μʼ αυτόν τον τρόπο, επιτρέποντας δίκαια και όχι εμποδίζοντας εκείνο που θά γίνει”.

Βλέπουμε ότι ο θάνατος δεν ήρθε κατά προσταγή του Θεού αλλά σαν συνέπεια της από μέρους του Αδάμ διακοπής των σχέσεών του με την πηγή της Ζωής, που προκάλεσε η παρακοή του. Και ο Θεός με την καλοσύνη Του τον είχε προειδοποιήσει γιʼ αυτό.

“Το ίδιο το ξύλο της γνώσεως, λέει ο Θεόφιλος Αντιοχείας, ήταν καλό και ο καρπός του ωραίος. Δεν ήταν, όπως νομίζουν μερικοί, το ξύλο που είχε το θάνατο μέσα του, αλλά η παρακοή. Δεν υπήρχε όταν τη χρησιμοποιεί κανείς κατάλληλα”. Οι πατέρες μας διδάσκουν ότι η απαγόρευση της γεύσης του δέντρου της γνώσεως δεν ήταν απόλυτη αλλά πρόσκαιρη. Ο Αδάμ ήταν ένα πνευματικό νήπιο. Δεν είναι όλες οι τροφές καλές γιά τα νήπια. Μερικές τροφές μπορούν ακόμα και να τα σκοτώσουν, αν και οι ενήλικες θά τις εύρισκαν θρεπτικές. Ήταν καλό και θρεπτικό. Ήταν όμως στερεή τροφή, ενώ ο Αδάμ μπορούσε να χωνέψει μόνο γάλα.

[Misha]

6

Έτσι, στη γλώσσα της Αγίας Γραφής “δίκαιος” σημαίνει καλός και στοργικός. Όταν μιλάμε γιά τους δίκαιους της Παλαιάς Διαθήκης δε σημαίνει ότι ήταν καλοί κριτές αλλά ότι ήταν καλοί και φιλόθεοι. Όταν λέμε ότι ο Θεός είναι δίκαιος δεν εννοούμε ότι είναι καλός κριτής, που γνωρίζει να τιμωρεί τους ανθρώπους δίκαια, ανάλογα με τη βαρύτητα των εγκλημάτων τους, αλλʼ αντίθετα, εννοούμε ότι είναι καλός και στοργικός, συγχωρεί όλες τις ανομίες και παρακοές μας και επιθυμεί με κάθε μέσο να μας σώσει και ποτέ δεν ανταποδίδει κακό αντί κακού. Στον πρώτο τόμο της Φιλοκαλίας υπάρχει το εξής θαυμάσιο κείμενο του αγίου Αντωνίου: “Ο Θεός είναι αγαθός και απαθής και αμετάβλητος. Αν δε κανείς αυτό το θεωρεί εύλογο και αληθές, αλλʼ απορεί πώς ο Θεός χαίρεται μέν γιά τους αγαθούς ενώ αποστρέφεται τους κακούς και πώς οργίζεται εναντίον εκείνων που αμαρτάνουν ενώ γίνεται ίλεως σε κείνους που τον υπηρετούν και τον λατρεύουν, πρέπει να πούμε ότι ο Θεός ούτε χαίρεται ούτε οργίζεται^ γιατί η λύπη και η χαρά είναι πάθη. Ούτε με δώρα θεραπεύεται, γιατί αυτό θά σήμαινε ότι νικιέται με την ηδονή. Δεν πρέπει να κρίνουμε το Θεό με ανθρώπινα μέτρα. Εκείνος είναι αγαθός και ωφελεί μόνο, ποτέ δε βλάπτει, παραμένει πάντα απαθής. Ενώ εμείς εφόσο παραμένουμε αγαθοί, ομοιάζοντες του Θεού, ενωνόμαστε μαζί Του^ κι όταν γινόμαστε κακοί χωριζόμαστε από το Θεό, σαν ανόμοιοί Του. Όταν ζούμε με αρετή ακολουθούμε το Θεό, ενώ όταν γινόμαστε κακοί τον κάνουμε εχθρό μας^ και βέβαια δεν οργίζεται χωρίς λόγο, γιατί τα αμαρτήματα δεν αφήνουν το Θεό να μας φωτίζει εσωτερικά αλλά μας ενώνουν με τους τιμωρούς δαίμονες. Αν δε με προσευχές και ελεημοσύνες κερδίζουμε την άφεση των αμαρτιών μας, δε σημαίνει ότι κολακεύουμε και μεταβάλλουμε το Θεό αλλά ότι με τα καλά μας έργα και την επιστροφή μας σʼ Αυτόν γιατρεύουμε την κακία μας και απολαμβάνουμε πάλι την αγαθότητα του Θεού. ʽΩστε το να λέμε ότι ο Θεός αποστρέφεται τους κακούς είναι σαν να λέμε ότι ο ήλιος κρύβει το φώς του από τους τυφλούς”.

[Misha]

7

Ελπίζω να βλέπετε τώρα πώς ο Θεός συκοφαντήθηκε από τη δυτική θεολογία. Ο Αυγουστίνος, ο Άνσελμος, ο Θωμάς Ακινάτος και όλοι οι μαθητές τους συνεισέφεραν σʼ αυτή τη “θεολογική” συκοφαντία. Και είναι τα θεμέλια της δυτικής θεολογίας, είτε παπικής είτε προτεσταντικής. Οπωσδήποτε οι θεολόγοι αυτοί δεν εκφράζονται ανοιχτά ότι ο Θεός είναι μια κακή και εμπαθής ύπαρξη. Μάλλον θεωρούν το Θεό εγκλωβισμένο από μια υπέρτατη δύναμη, από μια σκοτεινή και αδυσώπητη Ανάγκη, σαν εκείνη που κυβερνούσε τους θεούς των ειδωλολατρών. Η Ανάγκη ατή τον υποχρεώνει να ανταποδίδει κακό αντί κακού και δεν του επιτρέπει να συγχωρήσει και να ξεχάσει το κακό που διαπράχθηκε ενάντια στό θέλημά Του, εκτός αν του προσφερθεί μια άπειρη ικανοποίηση.

Εδώ ανοίγουμε το μεγάλο ζήτημα της ειδωλολατρικής ελληνικής επιρροής στό χριστιανισμό.

Η ειδωλολατρική νοοτροπία ήταν η πηγή όλων των αιρέσεων. Στην Ανατολή η επιρροή της ήταν πολύ ισχυρή, γιατί η Ανατολή ήταν το σταυροδρόμι όλων των φιλοσοφικών και θρησκευτικών ρευμάτων. Όπως όμως διαβάζουμε στην Καινή Διαθήκη, “όπου επλεόνασεν η αμαρτία, υπερεπερίσσευσεν η χάρις”. Έτσι όταν άνθιζαν οι αιρέσεις άνθιζε και η Ορθοδοξία και μολονότι διώκονταν από τους δυνατούς αυτού του κόσμου, πάντα κατέληγε νικηφόρος. Στη Δύση, αντίθετα, η ειδωλολατρική ελληνική νοοτροπία μπήκε σεμνά, χωρίς να πάρει τη χροιά της αίρεσης. Μπήκε με το πλήθος των λατινικών κειμένων του Αυγουστίνου, επισκόπου Ιππώνος. Ο άγιος Ιωάννης Κασσιανός, που ζούσε τότε στη Δύση, αντιλήφθηκε το δηλητήριο που υπήρχε στη διδασκαλία του Αυγουστίνου γράφτηκαν στη λατινική και το περιεχόμενό τους ήταν υπερβολικά εκτεταμένο δεν επέτρεψε τη μελέτη τους από τους άλλους πατέρες της Εκκλησίας και έτσι δεν καταδικάστηκαν στην Ανατολή, όπως καταδικάστηκαν τα βιβλία του Ωριγένη. Το γεγονός αυτό τους επέτρεψε να ασκήσουν αργότερα ισχυρή επιρροή στη δυτική σκέψη και θεολογία. Στη Δύση σιγά - σιγά η γνώση της ελληνικής γλώσσας εξαφανιζόταν και τα κείμενα του Αυγουστίνου ήταν τα μόνα διαθέσιμα σε μια γλώσσα που εκεί ήταν κατανοητή. Έτσι η Δύση δέχτηκε σαν χριστιανική μια διδασκαλία που σε πολλά σημεία της ήταν ειδωλολατρική. Οι καισαροπαπικές εξελίξεις στη Ρώμη δεν επέτρεψαν καμιά υγιά αντίδραση σʼ αυτήν την κατάσταση πραγμάτων και έτσι η Δύση πνίγηκε στην ανθρωπιστική ειδωλολατρική σκέψη που επικρατεί μέχρι σήμερα.

Έτσι έχουμε από τη μια μεριά την Ανατολή που, μιλώντας και γράφοντας ελληνικά, παράμεινε ουσιαστικά ο Νέος Ισραήλ, με ισραηλιτική σκέψη και ιερή παράδοση και από την άλλη μεριά τη Δύση που, έχοντας ξεχάσει την ελληνική γλώσσα και έχοντας αποκοπεί από το ανατολικό κράτος, κληρονόμησε την ειδωλολατρική ελληνική σκέψη και τη νοοτροπία της και σχημάτισε μʼ αυτήν μια νοθευμένη χριστιανική διδασκαλία.

Στην πραγματικότητα, η αντίθεση ανάμεσα στην Ορθοδοξία και τη δυτική χριστιανοσύνη δεν είναι τίποτα άλλο παρά η διαιώνιση της αντίθεσης ανάμεσα στον Ισραήλ και την Ελλάδα.

Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούμε ότι οι πατέρες της Εκκλησίας πίστευαν ότι ήταν πραγματικά πνευματικά τέκνα του Αβραάμ, ότι η Εκκλησία θεωρούσε τον εαυτό της Νέο Ισραήλ και ότι οι ορθόδοξοι λαοί, είτε ήταν Έλληνες, είτε Ρώσοι, Βούλγαροι ή Σέρβοι, Ρουμάνοι κ.λ.π. ήταν σίγουροι ότι ήταν σαν το Ναθαναήλ, πραγματικοί Ισραηλίτες, ο λαός του Θεού. Και ενώ αυτή ήταν η πραγματική συνείδηση της ανατολικής χριστιανοσύνης, η Δύση γινόταν όλο και περισσότερο ένα παιδί της ειδωλολατρικής ανθρωπιστικής Ελλάδας και Ρώμης.

[Misha]

8

Ποιά ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της διαφοράς σκέψης ανάμεσα στον Ισραήλ και την ειδωλολατρεία; Εφιστώ την προσοχή σας σʼ αυτό το πολύ σπουδαίο θέμα.

Ο Ισραήλ πιστεύει στό Θεό.

Η ειδωλολατρεία πιστεύει στη δημιουργία^ δηλαδή στην ειδωλολατρεία η δημιουργία θεοποιείται. Γιά τους ειδωλολάτρες Θεός και δημιουργία είναι ένα και το αυτό πράγμα. Ο Θεός είναι απρόσωπος, προσωποποιημένος σʼ ένα πλήθος θεών.

Ο Ισραήλ (και όταν μιλούσε γιά τον Ισραήλ εννοούμε τον πραγματικό Ισραήλ, τα πνευματικά τέκνα του Αβραάμ, εκείνους που έχουν την πίστη που δόθηκε από το Θεό στον εκλεκτό λαό Του, όχι εκείνους που εγκατέλειψαν αυτή την πίστη. Τα πραγματικά τέκνα του Αβραάμ είναι η Εκκλησία του Χριστού και όχι εκείνοι οι κατά σάρκα απόγονοι, το γένος των Ιουδαίων) γνωρίζει ότι Θεός και δημιουργία είναι δύο ριζικά διαφορετικά είδη ύπαρξης. Ο Θεός είναι αυθύπαρκτος, προσωπικός, αιώνιος, αθάνατος, Ζωή και η Πηγή της ζωής, Ύπαρξη και Πηγή της ύπαρξης. Ο Θεός είναι η μόνη πραγματική ύπαρξη: Ο ʽΩν, ο μόνος ʽΩν. Αυτό είναι το νόημα του άρθρου ʽʽΟʼʼ.

Η δημιουργία, αντίθετα, δεν είναι αυθύπαρκτη. Εξαρτάται ολοκληρωτικά από τη θέληση του Θεού. Υπάρχει εφόσο ο Θεός θέλει να υπάρχει. Δεν είναι αιώνια. Δεν έχει ύπαρξη. Ήταν μηδέν, ήταν απολύτως τίποτα. Δημιουργήθηκε εκ του μηδενός. Από μόνη της δεν έχει δύναμη ύπαρξης. Διατηρείται στην ύπαρξη με την ενέργεια του Θεού. Αν αυτή η αγαπητική ενέργεια του Θεού σταματήσει κάποτε, η δημιουργία και όλα τα δημιουργήματα, πνευματικά ή υλικά, λογικά ή άλογα θά επιστρέψουν στην ανυπαρξία. Γνωρίζουμε ότι η αγάπη του Θεού γιά τη δημιουργία Του είναι αιώνια. Γνωρίζουμε από Εκείνον ότι δε θά μας αφήσει ποτέ να πέσουμε στην ανυπαρξία, από την οποία μας έφερε στην ύπαρξη. Αυτή είναι η ελπίδα μας και ο Θεός είναι αληθής στις υποσχέσεις Του. Εμείς, τα δημιουργήματα, άγγελοι και άνθρωποι, θά ζήσουμε αιώνια όχι γιατί έχουμε μέσα μας τη δύναμη της αιωνιότητας, αλλά γιατί αυτό είναι το θέλημα του Θεού που μας αγαπά. Αφʼ εαυτού μας είμαστε τίποτα. Δεν έχουμε στη φύση μας ούτε την παραμικρή ενέργεια ζωής και ύπαρξης. Ό,τι έχουμε, έρχεται εξʼ ολοκλήρου από το Θεό, τίποτα δεν είναι δικό μας. Είμαστε βούρκος της γής και όταν το ξεχάσαμε, ο Θεός, με το έλεός Του, επέτρεψε να ξαναγυρίσουμε σʼ αυτό που είμαστε, γιά να παραμείνουμε ταπεινοί και να έχουμε ακριβή επίγνωση της μηδαμινότητάς μας. “Ο Θεός, λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός κάπου αλλού, μπορεί, γιατί μπορεί να καταστρέψει τη δημιουργία, αλλά δε θέλει να το κάνει”.

Στό Μέγα Ευχολόγιο (Βιέννη, 1862), ένα βασικό λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας, διαβάζουμε:

“Ο Θεός ο μέγας και Ύψιστος, ο μόνος έχων αθανασίαν” (7η ευχή του Εσπερινού, σελ. 15).

“Ο μόνος φύσει ζωοποιός... μόνε αθάνατε” (Ωδή 5η, Νεκρώσιμος ακολουθία εις λαϊκούς, σελ. 410).

“Αυτός μόνος υπάρχεις, αθάνατος” (σελ. 411).

“Ο φύσει υπάρχων τη θεϊκή, αθάνατος μόνος”. (Ωδή 1η, Νεκρώσιμος Ακολουθία εις Κοσμικούς Άνδρας, σελ. 471).

Αυτή είναι η πίστη του Ισραήλ.

Ποιά είναι η διδασκαλία της ειδωλολατρείας; Ειδωλολατρεία είναι η συνέπεια της απώλειας της επαφής με το Θεό. Το πλήθος των αμαρτιών της ανθρωπότητας έκαναν τους ανθρώπους ανίκανους να λάβουν το θείο φώς και να έχουν οποιαδήποτε ένωση με το Ζώντα Θεό. Η συνέπεια ήταν να θεωρήσουν σαν κάτι θείο τη δημιουργία, που έβλεπαν καθημερινά μπροστά τους.

Η ειδωλολατρεία θεωρεί τη δημιουργία σαν κάτι το αυθύπαρκτο και αθάνατο, κάτι που πάντα υπήρχε και πάντα θά υπάρχει. Στην ειδωλολατρεία οι θεοί είναι μέρος της δημιουργίας. Δεν τη δημιούργησαν από το μηδέν, απλά και μόνο σχηματοποίησαν την υπάρχουσα ύλη. Η ύλη μπορεί να παίρνει διάφορα σχήματα. Τα σχήματα έρχονται στην ύπαρξη και εξαφανίζονται, αλλά η ύλη η ίδια είναι αιώνια.

Οι άγγελοι, οι δαίμονες και οι ψυχές των ανθρώπων είναι οι πραγματικοί θεοί. Είναι αιώνιοι από τη φύση τους, όπως και η ίδια η ύλη, είναι όμως ψηλότερα από την ύλη. Μπορούν να λαμβάνουν διάφορα υλικά σχήματα σε μια διαδοχική σειρά υλικών υπάρξεων, αλλά παραμένουν ουσιαστικά πνευματικοί.

Έτσι στην ειδωλολατρεία παρατηρούμε δύο βασικά χαρακτηριστικά: 1. Αποδίδονται σʼ ολόκληρη τη δημιουργία τα χαρακτηριστικά της θεότητας, όπως: αιωνιότητα, αθανασία, αυθυπαρξία. 2. Μια διάκριση ανάμεσα στό πνευματικό και το υλικό και έναν ανταγωνισμό ανάμεσα στα δύο, σαν έναν ανταγωνισμό σε κάτι υπέρτερο και κάτι υποδεέστερο.

Η ειδωλολατρεία και ο ανθρωπισμός είναι ένα και το αυτό πράγμα. Στην ειδωλολατρεία ο άνθρωπος είναι θεός, γιατί είναι αιώνιος εκ φύσεως. Γιʼ αυτό η ειδωλολατρεία είναι πάντα υπεροπτική. Είναι ναρκισισμός. Είναι αυτολατρεία. Στην Ελλάδα οι θεοί είχαν ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Η ελληνική θρησκεία ήταν η ειδωλολατρική λατρεία του ανθρώπου. Η ψυχή του ανθρώπου θεωρούνταν η αληθινή του ύπαρξη και ήταν αθάνατη εκ φύσεως.

Έτσι βλέπουμε ότι στην ειδωλολατρεία ο διάβολος πέτυχε να δημιουργήσει μια παγκόσμια πίστη, ότι οι άνθρωποι ήταν θεοί και έτσι δε χρειάζονταν το Θεό. Γιʼ αυτό η υπερηφάνεια ήταν τόσο μεγάλη στην Ελλάδα και η ταπείνωση κάτι αδιανόητο. Στό έργο του Ηθικά Νικομάχεια ο Αριστοτέλης γράφει τα ακόλουθα λόγια: “Το να μη θίγεται κανείς από προσβολές είναι σημείο χυδαίου και δουλικού ανθρώπου”. Ο άνθρωπος που πείθεται από το διάβολο να πιστέψει ότι η ψυχή του είναι αθάνατη εκ φύσεως ποτέ δεν μπορεί να ταπεινωθεί και ποτέ δεν μπορεί να πιστέψει πραγματικά στό Θεό, γιατί δε χρειάζεται το Θεό, όντας ο ίδιος Θεός, όπως η πλάνη του τον κάνει να πιστεύει.

Γιʼ αυτό οι πατέρες της Εκκλησίας, κατανοώντας από την αρχή τον κίνδυνο αυτού του ανόητου σφάλματος, προειδοποίησαν τους χριστιανούς γιά το γεγονός ότι, όπως το αναφέρει ο άγιος Ειρηναίος, “η διδασκαλία πώς η ανθρώπινη ψυχή είναι εκ φύσεως αθάνατη είναι εκ του πονηρού” (Έλεγχος, ΙΙΙ, 20, 1). Την ίδια προειδοποίηση συναντάμε στον άγιο Ιουστίνο (Διάλογος πρός Τρύφωνα, 6, 1-2), στό Θεόφιλο Αντιοχείας (Πρός Αυτόλυκον, 2, 97), στον Τατιανό (Πρός τους Έλληνες, 13) κ.λ.π.

Ο άγιος Ιουστίνος εξηγεί τον πρωταρχικό αθεϊσμό που υπάρχει στην πίστη της φυσικής αιωνιότητας και αθανασίας της ανθρώπινης ψυχής. Γράφει: “Υπάρχουν μερικοί άλλοι που, νομίζοντας πώς η ψυχή είναι αθάνατη και ασώματη, πιστεύουν ότι αν και έχουν διαπράξει το κακό δε θά τιμωρηθούν (γιατί ό,τι είναι ασώματο δεν έχει και αισθήσεις) και ότι η ψυχή, σαν συνέπεια της αθανασίας της, δε χρειάζεται τίποτα από το Θεό” (Διάλογος πρός Τρύφωνα, 1).

Ειδωλολατρεία είναι άγνοια του αληθινού Θεού, μια πλανεμένη αντίληψη ότι η δημιουργία Του είναι θεία, ότι είναι θεός. Ο θεός αυτός, όμως, που είναι η φύση, είναι απρόσωπος, μια τυφλή δύναμη, πάνω απʼ όλους τους προσωπικούς θεούς και καλείται “Ανάγκη”. Στην πραγματικότητα η Ανάγκη αυτή είναι η προβολή του ανθρώπινου λόγου, σαν μια μαθηματική ανάγκη που κυβερνά τον κόσμο. Είναι μια προβολή του ορθολογισμού πάνω στη φύση. Η ορθολογιστική αυτή Ανάγκη είναι ο αληθινός, υπέρτατος, τυφλός θεός των ειδωλολατρών. Οι ειδωλολάτρες θεοί είναι τμήματα του κόσμου και είναι αθάνατοι λόγω της αθανασίας της φύσης που είναι η ουσία της. Σʼ αυτήν την ειδωλολατρική αντίληψη ο άνθρωπος είναι μόνο η ψυχή του και πιστεύουν ότι η ψυχή του ανθρώπου είναι αθάνατη από μόνη της, αφού είναι μέρος της ουσίας του σύμπαντος, που θεωρείται αθάνατο και αυθύπαρκτο. Έτσι ο άνθρωπος είναι θεός και μέτρο όλων των πραγμάτων.

Αλλά οι θεοί δεν είναι ελεύθεροι. Κυβερνούνται από την Ανάγκη που είναι απρόσωπη.