Η ακολουθία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων

[toula]

Η ακολουθία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων

Η Εκκλησία μας καθόρισε όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής να τελείται μία άλλη Λειτουργία, η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων. H οποία κακώς ονομάζεται έτσι διότι Λειτουργία έχουμε όταν υπάρχει μεταβολή Σώματος και Αίματος Χριστού. Κανονικά η σωστή ονομασία είναι Προηγιασμένη ακολουθία των τιμίων Δώρων.

Κατά τη Λειτουργία αυτή δεν τελείται Θυσία, δε γίνεται δηλαδή μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Τα Τίμια Δώρα, ο Άρτος και ο Οίνος είναι έτοιμα, έχουν προαγιασθή (γι' αυτό και λέγεται Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων) κατά την προηγηθείσα θεία Λειτουργία της Κυριακής, είναι πλέον Σώμα και Αίμα Χριστού, και απλώς προσφέρονται προς μετάληψη στους πιστούς.

Ο Ιερέας καθ' εκάστη Κυριακή κόπτει από το πρόσφορο τον λεγόμενο «Αμνόν», δηλαδή το τετράγωνο εκείνο τεμάχιο της σφραγίδας που γράφει ΙΣ-ΧΣ ΝΙ-ΚΑ, και το τοποθετεί επάνω στο ιερό Δισκάριο. Μετ' ολίγο, κατά τη στιγμή του «Σε υμνούμεν...», το τεμάχιον αυτό του άρτου θα μεταβληθεί δια της ευλογίας του Ιερέως σε αυτό τούτο το Σώμα του Κυρίου, όπως και ο οίνος, που είναι στο ιερό Ποτήριο, θα μεταβληθεί και αυτός σε αυτό τούτο το Αίμα του Κυρίου.

Όταν όμως βρισκόμαστε στη πένθιμο περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, ο Ιερέας, κατά τη Θ. Λειτουργία της Κυριακής, δεν θα κόψει ένα μόνο τεμάχιο εκ της σφραγίδας του προσφόρου, ωσάν αυτό που είπαμε ανωτέρω, αλλά περισσότερα (συνήθως τρία), ανάλογα προς τον αριθμό των Λειτουργιών των Προηγιασμένων που θα τελέσει κατά την εβδομάδα.

Τα τεμάχια αυτά (που δεν κόπτονται όλα από ένα πρόσφορο, αλλ' ένα από κάθε πρόσφορο), θα τα ευλογήσει κατά την ώρα που πρέπει και αυτά θα μεταβληθούν σε Σώμα Χριστού. Από αυτά το ένα θα χρησιμοποιηθεί για τη θεία Μετάληψη της ημέρας εκείνης (Κυριακής), τα άλλα (συνήθως δύο) θα εμβαπτισθούν στο ιερό Ποτήριο, όπου το άγιο Αίμα του Κυρίου, και θα φυλαχθούν σε ειδικό κιβωτίδιο, το ιερό Αρτοφόριο, για τις Λειτουργίες των Προηγιασμένων Δώρων που θα γίνουν εντός της εβδομάδας. Κατ' αυτές τις Λειτουργίες ο Ιερέας θα προσφέρει στους πιστούς προς μετάληψη τα Προηγιασμένα αυτά Δώρα.

Η Λειτουργία των Προηγιασμένων είναι συνυφασμένη με Εσπερινό, είναι δηλαδή βραδινή. Αυτό έχει θεσπιστεί, διότι οι παλιοί Χριστιανοί κατά τις ημέρες της Μ. Τεσσαρακοστής διετέλουν τελείως άσιτοι (νηστικοί) μέχρι των εσπερινών ωρών. Μπορούσαν λοιπόν να εκκλησιαστούν και να κοινωνήσουν κατά τις εσπερινές ώρες. Σήμερα η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται και κατά την εσπέρα συνηθέστερα όμως τελείται κατά τις πρωινές ώρες προς διευκόλυνση των πιστών.

Η Λειτουργία αυτή δεν έχει τον πανηγυρικό και θριαμβευτικό τόνο των άλλων Λειτουργιών, αλλά δεσπόζει σε αυτή το πένθιμο και κατανυκτικό στοιχείο.Η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται όλες τις Τετάρτες και Παρασκευές της Μ. Τεσσαρακοστής. Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα τελείται μόνο τις τρεις πρώτες μέρες αυτής (Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη και Μ. Τετάρτη). Επίσης τελείται και κατά τις ημέρες εορτών ευρισκομένων εντός της περιόδου της Μ. Τεσσαρακοστής. Δεν τελείται κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής. Ο Ιερέας, και αν κρατήσει τα ονόματα, δεν θα τα μνημονεύσει, στην Πρόθεση, αλλά θα τα αφήσει για τη Λειτουργία του Σαββάτου ή της Κυριακής. Επίσης, κατά τη Λειτουργία των Προηγιασμένων δε γίνονται μνημόσυνα.

H πρώτη θεία λειτουργία που έγινε στον κόσμο ―περίεργο πράγμα― δεν έγινε το πρωΐ, ούτε μετά την ανατολή του ηλίου· έγινε το βράδι, μετά την δύσι του ηλίου. Έγινε τη νύκτα. Ω η νύκτα εκείνη!

Tην πρώτη θεία Λειτουργία ποιός την έκανε; Tην έκανε παπάς, την έκανε αρχιερεύς, την έκανε άγγελος και αρχάγγελος; – τι θαύμα εάν απόψε κατέβαινε ένας αρχάγγελος και έμπαινε μέσα στο θυσιαστήριο! τι θαύμα! Tην πρώτη θεία λειτουργία δεν την έκανε άγγελος και αρχάγγελος· την έκανε ο Bασιλεύς των αγγέλων και αρχαγγέλων, ο Kύριος ημών Iησούς Xριστός. Tην έκανε το βράδι της Mεγάλης Πέμπτης, μετά τη δύσι του ηλίου. Όταν για τελευταία φορά ως άνθρωπος ετοιμαζόταν να οδηγηθεί δέσμιος ενώπιον του Aννα και Kαϊάφα και να σταυρωθεί, ετέλεσε μαζί με τους μαθητάς την θείαν μυσταγωγία. Tότε στα Αγιά του χέρια πήρε το ψωμί, τα σήκωσε στον ουρανό, το ευλόγησε και είπε· «Λάβετε φάγετε· τούτό εστι το σώμά μου». Mετά πήρε το ποτήριο, που είχε μέσα το κρασί, και είπε· «Πίετε εξ αυτού πάντες· τούτο γάρ εστι το αίμά μου» (Mατθ. 26,26-27).
Aυτή ήταν η πρώτη θεία λειτουργία.

Όμως όσες αναλύσεις και να κάνουμε ποτέ να μην ξεχνάμε πως η μεγαλύτερη θεολογία της περιόδου που διανύουμε από σήμερα Καθαρά Δευτέρα μέχρι και την Μεγάλη Εβδομάδα, βρίσκεται στην ευχή του Οσίου Εφραίμ του Σύρου που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά στις εκκλησιές μας για να την κάνουμε βίωμα και αυτοσκοπό, κατά την Ακολουθία του Όρθρου, των Ωρών, των Μεγάλων Αποδείπνων, των Κατανυκτικών Εσπερινών, πάντα και παντού…

Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου,
πνεύμα αργίας, περιεργίας, φιλαρχίας,
και αργολογίας μη μοι δως.
Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης,
υπομονής και αγάπης
χάρισαί μοι τω σω δούλω.
Ναι, Κύριε Βασιλεύ,
δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα,
και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου,
ότι ευλογητός ει εις τους αιώνας των αιώνων.
Αμήν.

Πηγές:
Augoustinos Kantiotis
Gerontas.gr
http://tokandylaki.blogspot.gr
http://euxh.gr