Το δια κολλύβων θαύμα του Αγίου Θεοδώρου του τήρωνος

[profitikos]

Κοιτάζοντας σήμερα το συναξάρι της ημέρας με έκπληξη παρατήρησα πως δεν αναφέρει τους αγίους Θεοδώρους και το διά κολλύβων θαύμα του αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος. Κοίταξα και στο ημερολόγιο τησ ιστοσελίδας και ούτε εκεί το είδα. Παίρνω λοιπόν το θάρρος να δημοσιοποιήσω απόσπασμα σχετικής σελίδας της ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑΣ που μπορεί να ενδιαφέρει κάποιους.
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Jump to: navigation, search
Γενικά μνημόσυνο ονομάζεται η τελετή εκείνη που γίνεται σε μνήμη νεκρών. Συνήθως είναι θρησκευτική και συνοδεύεται με σχετικές δεήσεις προς ανάπαυση της ψυχής των.

Κατ΄ άλλη εκδοχή καλείται έτσι και αυτός ο ίδιος ο τάφος του νεκρού (μνήμα ή μνημούρι).

Πίνακας περιεχομένων
1 Θρησκευτικά μνημόσυνα
1.1 Ψυχοσάββατο
1.2 Το Ψυχοσάββατο στη Λαογραφία
2 Προέλευση



Θρησκευτικά μνημόσυνα
Το θρησκευτικό μνημόσυνο έχει δύο μορφές. Είτε ψάλλεται τρισάγιο στον τάφο του νεκρού είτε ψάλλεται επιμνημόσυνη δέηση στην εκκλησία μετά τη λειτουργία (συνήθως αμέσως πριν την απόλυση). Τρισάγιο γίνεται στο τριήμερο ("τριήμερα") και στις εννιά ημέρες ("εννιάμερα") από τον θάνατο του νεκρού, ενώ επιμνημόσυνη δέηση ψάλλεται στο "σαρανταήμερο" ή "στα σαράντα" (δηλαδή στις σαράντα ημέρες), στους τρεις μήνες ("τρίμηνα"), στους έξι μήνες ("εξάμηνα") και στο χρόνο (ετήσιο) από τον θάνατο καθώς και στα τρία χρόνια από την κηδεία όπου γίνεται και η εκταφή. Αναγγέλεται στις εφημερίδες, αλλά και με ειδικά αγγελτήρια που επικολλούνται στην περιοχή - γειτονιά που ζούσε ο νεκρός.

Μετά το πέρας της τελετής του μνημοσύνου ακολουθεί το μοίρασμα κολλύβων στους συμμετέχοντες (όπως και στην κηδεία). Τα κόλλυβα ή "στερνά" είναι ένα γλύκισμα με κύρια συστατικά βρασμένο σιτάρι, σταφίδες και άλλα "ηδύσματα" καθώς και ζάχαρη. Αυτά λέγονται και "συγχώρια" επειδή καθένας που λαμβάνει για να φάει εύχεται τη συγχώρεση του νεκρού από τον Θεό με τη φράση "Θεός συγχωρέστον" ή "Θεός συγχωρέστω". Κόλλυβα δε μοιράζονται στο τρισάγιο.


Ψυχοσάββατο
Στον εβδομαδιαίο λειτουργικό κύκλο, η προσευχή της Εκκλησίας κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένη στους κεκοιμημένους, σε ανάμνηση της εις Άδη καθόδου του Χριστού κατά το Μ. Σάββατο.

Ψυχοσάββατο όμως θεωρείται κυρίως το Σάββατο πριν την Κυριακή των Απόκρεω και το Σάββατο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής, οπότε και τελούνται επίσημα μνημόσυνα της Εκκλησίας υπέρ των κεκοιμημένων "των επ' ελπίδι αναστάσεως ζωής αιωνίου, [...] ευσεβώς ορθοδόξων, βασιλέων, πατριαρχών, αρχιερέων, ιερέων, ιερομόναχων, ιεροδιακόνων, μοναχών, μοναζουσών, πατέρων, προπατόρων, πάππων, προπάππων, γονέων, συζύγων, τέκνων, αδελφών και συγγενών ημών εκ των απ' αρχής και μέχρι των εσχάτων".

Η ταξη της ημερας υπαρχει στο Τυπικό της Εκκλησίας (βλέπε π.χ. http://www.typikon.gr).

Η καθιέρωση του Ψυχοσάββατου είναι μια υπόμνηση ότι το σώμα θα αναστηθεί κατά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου, για να ενωθεί με την αθάνατη ψυχή σύμφωνα με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.


Το Ψυχοσάββατο στη Λαογραφία
Στη γιορτή των Αγ. θεοδώρων τιμούνται μαζί, οι μεγαλομάρτυρες Θεόδωρος ο Τήρων του 3ου αιώνα και Θεόδωρος ο Στρατηλάτης του 4ου αιώνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Θεόδωρος ο Τήρων που ονομάστηκε έτσι επειδή ήταν στρατιώτης επί Διοκλητιανού στο τάγμα των Τηρώνων (νεοσύλλεκτων), κατά τη διάρκεια λιμού στην περιοχή των Ευχαΐτων της Γαλατίας, έθρεψε τον πληθυσμό μιας πόλης με κόλλυβα. Από τότε καθιερώθηκε να προσφέρονται στους ναούς, το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας των Νηστειών (και Ψυχοσάββατο), κόλλυβα.

Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η καθιέρωση των κόλλυβων συνδέεται με ένα θαύμα που έκανε ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων επί Ιουλιανού, που ήταν αντίθετος στη νηστεία των χριστιανών. Ο αυτοκράτορας, διέταξε τον έπαρχο της Κωνσταντινούπολης, όταν πλησίαζε η πρώτη εβδομάδα των νηστειών, να εξαφανίσουν από την αγορά κάθε είδους τρόφιμα και να αφήσουν μόνο τα ειδωλόθυτα, ώστε να αναγκαστούν οι χριστιανοί να φάνε από αυτά που προέρχονταν από τις θυσίες. Τότε ο άγιος Θεόδωρος παρουσιάστηκε ως οπτασία στον πατριάρχη Ευδόξιο και του φανέρωσε το σχέδιο του Ιουλιανού, υποδεικνύοντας του συγχρόνως να χρησιμοποιήσουν οι χριστιανοί, αντί για άλλη τροφή, κόλλυβα.

Κατόπιν, με βάση την αρχαία δοξασία ότι οι νεκροί έχουν την ικανότητα να γνωρίζουν και να προλέγουν το μέλλον, το Ψυχοσάββατο αυτό είχε συνδυαστεί από παλιά με μαντικές λαϊκές δοξασίες όπου οι ανύπαντρες νέες έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στο όνειρο τους τον άντρα που θα παντρευτούν. Σε άλλη εκδοχή, αυτή η μαντική τελετή γινόταν μεσάνυχτα (που πιστευόταν πως ήταν η ώρα των νεκρών), σε ένα σταυροδρόμι.


Προέλευση
Τα μνημόσυνα είναι πανάρχαιο έθιμο. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως με δεήσεις, θυσίες και προσφορές ήταν δυνατόν να πετύχουν την συγνώμη των Θεών για τα αμαρτήματα των νεκρών (Ιλιάδα Ι 497). Υπήρχαν μάλιστα και ιερείς αγύρτες που επισκέπτονταν τις οικίες των πλουσίων, ισχυριζόμενοι πως είχαν από τους θεούς την εξουσία να συγχωρούν τις αμαρτίες "ζώντων και νεκρών" με κατάλληλες γι΄ αυτές ιεροτελεστίες και θυσίες (Πλάτων "Πολιτείαι" Β' 364).
Οι αρχαίοι έλληνες τελούσαν μνημόσυνο την 3η, την 9η και την 30ή από της ημέρας θανάτου, καλούμενο το τελευταίο "τριακάς" όπου γινόταν και νεκρόδειπνο, καθώς και κατ'έτος κατά την επέτειο των γενεθλίων του αποθανόντος. Στο Άργος το πρώτο μνημόσυνο γινόταν υπέρ του νεκρού προς τιμή όμως του Απόλλωνα, το δε της 30ης προς τιμή του Ερμή. Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα "Νεκύσια" με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.

Σε αντίθεση με τους αρχαίους Έλληνες οι Εβραίοι φαίνεται πως δεν τηρούσαν παρόμοιο έθιμο. Στη Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται μόνο μια φορά παρόμοιο γεγονός στο Β' Μακκαβαίων (12, 43) όταν ο Ιούδας φέρεται πως έστειλε από λάφυρα πολέμου το χρηματικό ποσό των περίπου 2.000 δραχμών στο ναό της Ιερουσαλήμ για τέλεση μνημοσύνου "θυσίας" για τα αμαρτήματα των νεκρών Εβραίων που σκοτώθηκαν σε μάχη επειδή προς στιγμή είχαν παραπλανηθεί στην ειδωλολατρεία που γι΄ αυτόν τον λόγο και σκοτώθηκαν!.

Συνεπώς σήμερα τα μνημόσυνα των Χριστιανών φαίνεται ότι αποτελούν ιστορική συνέχεια του αρχαίου ελληνικού εθίμου, τόσο κατά πεποίθηση, όσο και κατά περιόδους τέλεσης. Περί των μνημοσύνων των πρώτων χριστιανών έχουν αναφέρει οι Τερτυλλιανός, Κυπριανός, Αυγουστίνος, Διονύσιος Αρεοπαγίτης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος Νύσσης κ.ά.

Αντίθετα η Καθολική Εκκλησία από του 6ου αιώνος παραδέχεται στο δόγμα της το "Καθαρτήριο Πύρ" και έτσι απομακρύνθηκε των αρχών που οι Πατέρες είχαν θεσπίσει σχετικά. Από τους Βυζαντινούς χρόνους η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τηρεί κατά παράδοση τέλεση μνημοσύνων υπέρ αναπαύσεως των νεκρών κατά τη 3η ημέρα από του θανάτου (που σχετίζεται με την Ανάσταση), την 9η, την 40η (που σχετίζεται με την Ανάληψη), στη συμπλήρωση 3 μηνών, 6 μηνών και έτους. Μετά τη συμπλήρωση έτους τελούνται μνημόσυνα υπέρ όλων των νεκρών της οικογένειας, Βασιλέων και λαϊκών κατά τον εσπερινό της Παρασκευής των Απόκρεων ενώ την Παρασκευή της Τυροφάγου μόνο για τους κληρικούς, καθώς επίσης (και για όλους) το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων (α' Σάββατο Νηστειών), το Σάββατο του Λαζάρου ως και στον εσπερινό της Παρασκευής της προηγουμένης του Ψυχοσαββάτου της Πεντηκοστής (κοινώς του Ρουσαλιού).

Ειδικότερα η Εκκλησία της Ελλάδος καθόρισε επιπλέον τη Γ' Κυριακή των Νηστειών (ή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως) ετήσιο μνημόσυνο των "υπέρ πίστεως και Πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων...". Παλαιότερα είχε επίσης καθορισθεί και η 29η Αυγούστου ετήσιο μνημόσυνο για τους πεσόντες εναντίον των συμμοριτών.

[GiorgosDuess]

A ! Oraia profitike. De ksero to logo pou den isxyei to mnimosyno tis 29 Apriliou Yper pesonton ypo ton symmoriton....Oute mporo na to katalavo.... Yparxei mnimosyno yper ton symmoriton pou skotothikan kai autoi ? H mipos i ekklisia kanei diaxorismo? Mipos tous anathematise autous olous kai de tous ekane mnimosyno???? Tetoies....aidies diavazo kai trelainomai profitike. Tetoies aidies. Ston Ihsou Xristo den yparxoun symmorittes opos esy tous ennoeis. Den yparxoun kan symmorites. Me aidiases....ICXC

[YiaVi]

Κανονικά σήμερα, μνήμη του διά κολλύβων θαύματος του αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, δεν είναι Ψυχοσάββατο. Καλό θα ήταν, ακόμη και αν πηγαίνουμε σήμερα κόλλυβα στην εκκλησία υπέρ των κεκοιμημένων, να πηγαίνουμε και ένα πιατάκι εορταστικά κόλλυβα στη μνήμη του αγίου Θεοδώρου και ο ιερέας να τα ευλογεί αυτά χώρια, με την ευχή υπέρ των κολλύβων.
Προσωπικά, κάθε χρόνο τέτοια ημέρα φτιάχνω ένα πιάτο κόλλυβα και βάζω επάνω μία μικρή εικόνα του αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος. Τα πηγαίνω στην εκκλησία της ενορίας μου, ενημερώνω τον ιερέα και τα τοποθετεί ξεχωριστά από τα νεκρώσιμα κόλλυβα. Στο τέλος της Λειτουργίας, μετά την οπισθάμβωνο ευχή και πριν από το μνημόσυνο, διαβάζει την ευχή των κολλύβων εις τιμήν και μνήμην του αγίου Θεοδώρου.
Φέτος τα έφτιαξα μόνος μου τα κόλλυβα, για πρώτη φορά (η σύζυγος ήταν πολύ κουρασμένη), αλλά προς έκπληξή μου ήταν τελικά σωστές οι αναλογίες και "βγήκαν" καλά.

Απλά ενημερωτικά το αναφέρω, πολύ ωραία ομιλία στον άγιο μεγαλομάρτυρα Θεόδωρο έγραψε ο κοντοπατριώτης του άγιος Γρηγόριος Νύσσης. Οι πρεσβείες του αγίου μάρτυρος να μας σκεπάζουν.

[profitikos]

A ! Oraia profitike. De ksero to logo pou den isxyei to mnimosyno tis 29 Apriliou Yper pesonton ypo ton symmoriton....Oute mporo na to katalavo.... Yparxei mnimosyno yper ton symmoriton pou skotothikan kai autoi ? H mipos i ekklisia kanei diaxorismo? Mipos tous anathematise autous olous kai de tous ekane mnimosyno???? Tetoies....aidies diavazo kai trelainomai profitike. Tetoies aidies. Ston Ihsou Xristo den yparxoun symmorittes opos esy tous ennoeis. Den yparxoun kan symmorites. Me aidiases....ICXC

Ο λαός μας λέει: Πρώτα να βουτάς τη γλώσσα σου στο μυαλό σου και μετά να μιλάς. Αν διάβαζες σωστά θα διαπίστωνες ότι ΤΟ ΘΕΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ και όχι δικές μου απόψεις. Και δεν πρόκειται να απολογηθώ εγώ επειδή η εκκλησία (αλλά και η επίσημη πολιτεία) τους έλεγε συμμορίτες. Είναι γνωστό άλλωστε ότι όταν μετά τη ληξη του εμφυλίου ο τότε πρωθυπουργός Πλαστήρας στην Τήνο το δεκαπενταύγουστο στη γιορτή της Μεγαλόχαρης εξήγγειλε μέτρα ειρηνεύσεως ώστε δίνοντας τα χέρια το έθνος να βαδίσει ενωμένο μπροστά κλείνοντας τις πληγές του πολέμου, αυτός που αντέδρασε με πρωτοφανή δριμύτητα ήταν ο Μητροπολίτης Σύρου Φιλάρετος και στη συνέχεια έπεσε η κυβέρνηση για να πεί ο Γ. Παπανδρέου ότι στην Τήνο ο Πλαστήρας κέρδισε μεν την ουράνιο βασιλεία αλλά έχασε την επίγειο. Αυτά γα να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις.

[YiaVi]

Η καταγωγή μου είναι από δύο νησιά της Μητροπόλεως Σύρου, η οποία επανειλημμένα έχει ατυχήσει πολύ στη διαποίμανση, μέχρι και σήμερα
Ο μακαρίτης ο Σύρου Φιλάρετος ήταν όντως αυταρχικός άνθρωπος, δεσπότης της παλιάς σχολής. Τα "μάζευε" και από τα μοναστήρια της Μητροπόλεως. Ο Θεός να τον αναπαύει.
Η Εκκλησία βέβαια όφειλε να μην συντάσσεται με το ΚΚΕ, λόγω της αθεϊστικής του ιδεολογίας και πράξης (κάμποσοι κληρικοί πλήρωσαν και στην Ελλάδα με τη ζωή τους την αντίθεσή τους στην αντιχριστιανική ιδεολογία, ας μην το ξεχνάμε!). Εντούτοις, από την άλλη, η Εκκλησία θά' πρεπε να πρωτοστατεί στην καταδιαλλαγή, την ειρήνευση των πνευμάτων και την προσέγγιση των διεστώτων.

Υπήρξαν πάντως και εξαιρέσεις και θα αναφέρω μία:
Η μητέρα μου ήταν διορισμένη καθηγήτρια σε πολύ γνωστή κωμόπολη και τουριστικό θέρετρο σήμερα της Στερεάς Ελλάδας. Ιερέας της κωμόπολης μαζί με την κόρη του σφαγιάστηκαν από ομάδα του ΕΛΑΣ επί κατοχής, αφού πρώτα η κόρη του ιερέα ατιμάστηκε μπροστά στα μάτια του. Το έγκλημα έγινε γνωστό από βοσκό που ήταν παρών, εν αγνοία των εγκληματιών "αντιστασιακών". Με τα πρώτα μέτρα υπέρ της εθνικής συμφιλίωσης επί Γεωργίου Παπανδρέου ετέθη θέμα να επιστρέψει ένα ηγετικό στέλεχος της συγκεκριμένης ομάδας του ΕΛΑΣ από χώρα του Ανατολικού Συνασπισμού, όπου είχε καταφύγει. Ο άνθρωπος αυτός ήταν καθηγητής της Μέσης Εκπαίδευσης, είχε ενταχθεί στον ΕΛΑΣ και είχε συμμετοχή στο έγκλημα. Ζητήθηκε η έγγραφη συγκατάθεση του ιερέα της κωμόπολης, ο οποίος ήταν γιος του σφαγιασθέντος κληρικού και αδελφός της κοπέλλας (ήταν η μικρότερη αδελφή του). Αυτός την έδωσε τη συγκατάθεση, ενεργώντας όπως είπε ως κληρικός και όχι ως συγγενής. Το αποτέλεσμα ήταν να πάψει να του μιλάει ο αδελφός του! Την ιστορία την άκουσα και από το στόμα της άλλης αδελφής του γενναίου αυτού κληρικού, του παπα-Αντρέα, και από άλλους ανθρώπους στην κωμόπολη. Αιωνία του η μνήμη.

[GiorgosDuess]

Auto einai pou de katalavaino profitike. Oti diladi oloi oi aristeroi itan atheoi kai symmorites kai oloi oi alloi itan anthropoi tou Theou..... Katalaves ?? De thelo na dosoume synexeia sto zitima, idi exei i Istoria analavei ergo. Exei xysei aima to Ethnos mas, ateleioto gia tetoious logous. Sou zito mesa apo tin kardia mou sygnomi anagnorizontas pos ekana Blakeia na to theso epi prosopikou.. Anagnorise episis parakalo, tin euaisthisia mou sto thema auto kai dikaiologise me.Gia mena OLOI pou skotothikan tote ston emfylio polemo itan OLOI dikoi mou. Ellines. Oute symmorites oute tagmatasfalites oute roufianoi. Aplos toso kseran....toso kanan.... Ebalan omos KAI ksenes dynameis to xeri tous kai to podi tous kai o,ti allo vrikan gia na mas feroun sauto to simeio meta apo enan polemo ( B pagosmio ) pou i Ellada DEN pire oti tis anike, AN KAI ,itan me tous....symmaxous tous nikites. Kai pali sygnomi gia tin epithesi. ICXC

[profitikos]

Auto einai pou de katalavaino profitike. Oti diladi oloi oi aristeroi itan atheoi kai symmorites kai oloi oi alloi itan anthropoi tou Theou..... Katalaves ?? De thelo na dosoume synexeia sto zitima, idi exei i Istoria analavei ergo. Exei xysei aima to Ethnos mas, ateleioto gia tetoious logous. Sou zito mesa apo tin kardia mou sygnomi anagnorizontas pos ekana Blakeia na to theso epi prosopikou.. Anagnorise episis parakalo, tin euaisthisia mou sto thema auto kai dikaiologise me.Gia mena OLOI pou skotothikan tote ston emfylio polemo itan OLOI dikoi mou. Ellines. Oute symmorites oute tagmatasfalites oute roufianoi. Aplos toso kseran....toso kanan.... Ebalan omos KAI ksenes dynameis to xeri tous kai to podi tous kai o,ti allo vrikan gia na mas feroun sauto to simeio meta apo enan polemo ( B pagosmio ) pou i Ellada DEN pire oti tis anike, AN KAI ,itan me tous....symmaxous tous nikites. Kai pali sygnomi gia tin epithesi. ICXC

Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου και με συγχωρείς αν υπήρξα οξύς στην απάντησή μου. Πάντως θα περίμενα μετά την κατάργηση των "μνημοσύνων του μίσους" να θεσπίσει η εκκλησία ένα μνημόσυνο για όλους ανεξαιρέτως τους νεκρούς του εμφυλίου. Δεν ήταν, όπως σωστά λες, όλοι οι αγωνιστές του "Δημοκρατικού στρατού" άθεοι και υπήρχαν θύματα και μεταξύ των αμάχων.