Πριν αρχίσω, θα ήθελα να κάνω τις εξής επισημάνσεις:
Η όλη μου αυτή προσπάθεια, με κανένα τρόπο δεν θέλει να μεμφθεί ανάλογες απαντήσεις που έδωσαν χρήστες του χώρου ως ανεπαρκείς.
Είχα σκοπό να γράψω το άρθρο αυτό προτού επέλθει το κλείδωμα και ως ανεξάρτητο εκτός του ζητήματος της Πόλεως, καθώς άλλο ήταν το κύριο θέμα και άλλο προέκυψε.
Δεν συμφωνώ με τον τρόπο που αντιμετωπίσθηκε απο πολλούς ο Bessarion. Δυστυχώς είναι συχνό φαινόμενο απο αρκετούς, με την διαφορά ότι κάποιοι έχουν όντως επιχειρήματα ισχυρά τα οποία χάνουν και κάποιοι απλώς δεν έχουν και λειτουργούν έτσι όντας ρηχοί. Πάντως και ο ίδιος Bessarion υπήρξες αρκετά ερειστικός για να μην πω προκλητικός ώρες-ώρες. Αυτό Bessarion δεν στο λέω απο κακία. Δες τις 6 παρεμβάσεις σου στο θέμα και κρίνε μόνος σου το ύφος αλλά και τις εκφράσεις που χρησιμοποίησες.
Τα θετικά στοιχεία της εν λόγω παρεμβάσεως είναι τα εξής 2 κατά τη γνώμη μου:
1) Το ότι έχουμε μια άποψη της άλλης πλευράς, κάτι που είναι γόνιμο και καλό, ειδικά ως προς την κατανόηση της φιλοσοφίας με την οποία υπέρμαχοι της Ενώσεως προσεγγίζουν το όλο θέμα και
2) Το γεγονός ότι δόθηκε μια ευκαιρία, ώστε να ειπωθούν αρκετά πράγματα αναφορικά με το Σχισματικό και Ενωτικό Ζήτημα που είναι υπαρκτό πολύ πάνω απο χιλιετία.
Απόψεις του Bessarion
1) Έχουμε Σχίσμα με την Ρώμη, δεν υπήρχε συλλειτουργία.
"Οι δύο προκαθήμενοι δε συλλειτούργησαν, δε μετήλθαν δηλαδή του κοινού ποτηρίου, το οποίο αποτελεί και την ένδειξη ενότητας μεταξύ των ιεραρχών και ιερέων της Εκκλησίας. Και δεν προέβησαν σε από κοινού προσφορά της Θείας Ευχαριστίας διότι μεταξύ του αποστολικού θρόνου της πρεσβυτέρας Ρώμης και των παλαίφατων θρόνων των Πατριαρχείων της Ανατολής υφίσταται σχίσμα. Γεγονός, που παρακωλύει την κοινή λειτουργική πρακτική.
..... Καμία από τις παραπάνω πράξεις δε συνιστά εκκλησιολογική και κανονική εκτροπή κατά το δίκαιον της καθʼ ανατολάς Ορθοδόξου Εκκλησίας".
2) "Ο αποστολικός θρόνος της πρεσβυτέρας Ρώμης δεν έχει περιπέσει σε αίρεση αλλά βρίσκεται σε σχίσμα με τα ανατολικά Πατριαρχεία".
Με την Παπική Ομολογία και όχι Εκκλησία δεν έχουμε Σχίσμα αλλά απλώς "μέγα χάσμα εστί". Λόγος για Σχίσμα μπορεί να γίνει όταν αποκόπτεις κοινωνία με την μητέρα εκκλησία με αφορμή ένα χ ζήτημα , για σχετικά βραχύ χρονικό διάστημα και εφόσον δεν έχεις προβεί σε δημιουργία δικής σου "εκκλησίας" και δεν έχει επέλθει η δια Συνοδικής επιλύσεως τελεσιδικία του ζητήματος.
Συλλειτουργία δεν είναι μόνο η μετάληψη απο το κοινό Ποτήριο αλλά και κάθε κοινή συμμετοχή στην τέλεση Μυστηρίου ή Αγιαστικής Ακολουθίας της Εκκλησίας. Ο Βενέδικτος δεν εισήλθε στο Ναό ως επισκέπτης αλλά ως εν ενεργεία και αναγνωρισμένος Πατριάρχης, του φόρεσαν επισκοπικό ένδυμα(το οποίο και είχε κάνει αν θυμάμαι καλά δώρο ο ίδιος ο Πατριάρχης), του απεδόθη η λειτουργική φήμη, συνθυμιάσθηκε, απήγγειλε λειτουργικά τμήματα και συνευλόγησε αργότερα με τον Πατριάρχη. Όλα αυτά σε δορυφορική μετάδοση. Ανάλογα παπικός είχε διαβάσει κατα την ακολουθία του Εσπερινού της Αναστάσεως το Ευαγγέλιο στα Ιταλικά. Σύμφωνα με την Τάξη της Ορθοδοξίας που δεν είναι Ανατολική αλλά Καθολική, ούτε καν χειροθετημένος αναγνώστης δεν επιτρέπεται να αναγινώσκει Λειτουργικό Ευαγγέλιο παρα μόνο Ιερωμένος, ενώ μετά την Ανάγνωση του Ευαγγελικού αναγνώσματος, ακόμα και οι κατηχούμενοι, πολύ περισσότερο οι εκτός Εκκλησίας δεν επιτρέπεται να παραμείνουν εντός του Ναού υπο οποιαδήποτε ιδιότητα και σε οποιαδήποτε θέση.
Ο Ασπασμός εντός Εκκλησίας και ειδικά κατα την διάρκεια του Μυστηρίου είναι λειτουργική πράξη και προϋποθέτει την Κανονική τήρηση των προϋποθέσεων του Συλλειτούργου.
Αίρεση πρώτιστα είναι η αποκοπή απο την Εκκλησία και η δημιουργία ιδιαιτέρας "εκκλησίας". Πέραν αυτού, οι θεολογικές παρεκλίσεις της Ρώμης είναι αρκετές, μερικές δε εκ των οποίων καταδικάζονται ήδη απο την Πενθέκτη Σύνοδο του 691/2 και πολύ πριν το Σχίσμα. Είναι αστείο να αναφέρουμε καν τις αιρέσεις αυτές για να αποδείξουμε το αυτονόητο: το αιρετικό φύσει και θέσει τη Παπικής Ομολογίας.
3) "Ουδεμία μέχρι σήμερα Σύνοδος της Ορθόδοξης Εκκλησίας έχει εκδώσει τέτοια απόφαση για την Εκκλησία της Ρώμης. Ακόμη και την περίοδο της τουρκοκρατίας όπου στις διοικήσεις των Πατριαρχείων βρίσκονταν ανθενωτικοί και αντιδυτικοί Ιεράρχες και παρά την οξύτητα στις σχέσεις των ανατολικών τοπικών Εκκλησιών με τη Ρώμη, δεν εξεδόθη τέτοια απόφαση".
Ας δούμε λίγο τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στο 1054:
Περί το 1047, απωλέσθησαν περιοχές της Σικελίας υπό των Σαρακηνών και το βόρειο τμήμα της Απουλίας υπό των Νορμανδών. Λίγο αργότερα, ο Λέων Ρώμης και προφανώς βασιζόμενος στην λάθος ερμηνεία της Συμμεταβολής(ερμηνεία που και σήμερα Παλαιοελλαδίτες και όχι μόνο επίσκοποι και θεολόγοι επικαλούνται), θεώρησε πως αφού οι περιοχές άλλαξαν διοικητικό καθεστώς έπρεπε να αλλάξουν και εκκλησιαστικό. Τοποθέτησε Λατίνο Μητροπολίτη(Ουμβέρτος{Humbert}) στο σικελικό κομμάτι που οι Σαρακηνοί είχαν καταλάβει. Παράλληλα καθαίρεσε, πιθανότατα το 1050, τον Αρχιεπίσκοπο Σιπόντου ως «σιμωνιακό» και τρία χρόνια αργότερα, το 1053, κατήργησε αυτήν την Αρχιεπισκοπή, την οποία και υπήγαγε στο Benevento.
Η αντίδραση της Κωνσταντινουπόλεως ήταν άμεση. Ο Πατριάρχης Μιχαήλ «Κηρουλάριος», έκλεισε όλα τα Ρωμαϊκά Μετόχια στην περιοχή Κωνσταντινουπόλεως. Επιπλέον παρώτρυνε τον Λέοντα Αχρίδος, να αποστείλει καταγγελτική και καταδικαστική επιστολή των συγκεκριμένων εθίμων, προς τον Αρχιεπίσκοπο της εν Απουλία Τρανίας Ιωάννη. Στην πατριαρχική αυτή επιστολή, γίνεται αναφορά στην Χρήση αζύμων, στην Νηστεία των Σαββάτων, την Παράλειψη του Αλληλουαρίου της Μ. Τεσσαρακοστής και στην Βρώση πνικτών. Ο Αχρίδος πραγματοποίησε αυτήν την προτροπή και το κείμενο παρέλαβε από τον Αρχιεπίσκοπο Ιωάννη ο Ουμβέρτος, ο οποίος και το διεκπεραίωσε στον Πάπα, αφού πρώτα το μετέφρασε στην Λατινική.
Η επιστολή, έφτασε στην Ρώμη μετά τα μέσα του έτους και φυσικά μετά την υπό των Νορμανδών διπλή ήττα. Έτσι φαίνεται να ερμηνεύεται η αποστολή δευτέρας και σε πολύ πιο ήπιο τόνο επιστολής που ακολούθησε, όπως και η ανάλογη ενέργεια του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου. Η περί ου ο λόγος αλληλογραφία, κατέδειξε πιο έντονα την υποβόσκουσα κρίση και κατέληξε στην περίφημο αποστολή των τριών παπικών λεγάτων στην Κωνσταντινούπολη: Του Ουμβέρτου, του Πέτρου Αμάλφης και του καρδιναλίου διακόνου Φρειδερίκου(ο οποίος και αργότερα{1057} ως Στέφανος ο Θ΄ αναρριχήθηκε στον Παπικό θρόνο).
Στην επιστολή την οποία μετέφεραν, μεταξύ άλλων επικρίνονταν:
α) η αποδοχή–ανοχή της ευφήμου υπό τρίτων εκφωνήσεως του τίτλου «Οικουμενικός»,
β) Η κατά τους παπικούς Αντικανονικότητα του Μιχαήλ ως «νεοφύτου». Με τον τελευταίο όρο, γινόταν μομφή για των αθρόα και αστραπιαία προαγωγή των χριστιανικών βαθμίδων. Ως προς αυτό, ο Πατριάρχης, ήταν βέβαια εκ μοναχών και πιθανότατα ως σύγκελλος που διετέλεσε, είχε, ήδη, λάβει ιερατικό βαθμό προ της Πατριαρχίας του χειροτονίας του.
γ) Η δήθεν προσέλευση στο μοναχισμό του Πατριάρχου εκ φόβου,
δ) Η προσπάθειά του για υποταγή των άλλων Πρεσβυγενών Πατριαρχείων της Ανατολής.
ε) Για την καταδίκη που επέβαλε σε συγκεκριμένα Ρωμαϊκά έθιμα.
στ) Για την αντικανονική κατοχή των επισκοπών του Ανατολικού Ιλλυρικού.
Φυσικά τονίζ
ονταν η υπεροχή του Ρώμης, έναντι των άλλων Εκκλησιών και της Πολιτικής Εξουσίας.
Ο Μιχαήλ κατ΄ αρχάς και για διαφόρους λόγους δεν πείσθηκε για το γνήσιο της υπογραφής, θεωρώντας την μάλιστα κατασκεύασμα του Αργυρού, Λογγοβάρδου ασπόνδου φίλου του και διοικητού των Κωνσταντινουπολίτικων κτήσεων στην Κάτω Ιταλία. Εξάλλου οι λεγάτοι αφίχθησαν τον Ιούνιο του 1054, ενώ ο Λέων είχε, ήδη, αποδημήσει στις 13 Απριλίου.
Η συνέχεια ήταν καταιγιστική: Ο Ουμβέρτος δημοσίευσε την σε ελληνική μετάφραση απάντηση του Πάπα προς τον Αχρίδος και οι Πολίτες του ανταπάντησαν με λίβελο του Νικήτα Στουδίτου του Σταθάτου, στην οποία καταγγέλλονταν πολλές παπικές κακοδοξίες, όπως τα Άζυμα, η Αγαμία του Κλήρου και η τέλεση πλήρους Θ. Λειτουργίας κατά τις καθημερινές της Μ. Τεσσαρακοστής. Η δημοσιοποίηση αυτή, εξόργισε τόσο πολύ τον Ουμβέρτο, ώστε κατόπιν εντολής του αυτοκράτορος, ο Νικήτας εξαναγκάσθηκε σε αναίρεση.
Η ανασύνταξη αυτή, ενθάρρυνε τον Ουμβέρτο και την κουστωδία του, μέχρι που θυμήθηκε και την υπό των Ανατολικών μη αποδοχή της αντικανονικής προσθήκης του Filioque. Κάτι που δεν άργησε να απαιτήσει, ζήτημα, βέβαια, που ο Μιχαήλ αρνήθηκε καν να κουβεντιάσει.
Μοιραία, λοιπόν, φθάσαμε και στην αποφράδα εκείνη ημέρα του Σαββάτου. Το ημερολόγιο έγραφε 16 Ιουνίου του 1054, Αθηνογένους μάρτυρος του επισκόπου και των συν αυτώ ! Κατά την διάρκεια της Θ. Λειτουργίας, κατετέθη υπό των λεγάτων το αναθεματισμένο ανάθεμα ! Και μόνο που συντάχθηκε από έναν λεγάτο, ακόμα και δίκαιο να ήταν δεν θα έστεκε Κανονικά. Καίτοι όμως η σύνταξη και η κατάθεση Αντικανονική, το Σχίσμα έμελλε να λάβει πραγματική υπόσταση, κατάσταση που υφίσταται μέχρι των ημερών μας. Στο αιτιολογικό του αναθεματισμού, προβάλλονται ως αίτια πέραν της μη αποδοχής των προαναφερομένων λατινικών κακοδοξιών, η Σιμωνία, η Χειροτονία Ευνούχων, ο Αναβαπτισμός των Ρωμαίων και η Μη Αποδοχή των Μυστηρίων τους και το ότι οι εκκλησιαστικοί έτρεφαν κώμη και γένια !
Η κατάσταση πλέον είχε φτάσει στο απροχώρητο. Μέχρι και ο διαλλακτικός αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος Μονομάχος βγήκε εκτός ορίων. Ο αναβρασμός που επικρατούσε, έγινε έκρηξη που έκανε και τον λαό της Πόλεως να εκδηλωθεί. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, αποφασίστηκε η σύγκληση Ενδημούσης Συνόδου. Αυτή έλαβε χώρα, την Κυριακή 24 Ιουνίου του ιδίου έτους.
Η Σύνοδος αυτή, εδογμάτισε το ανάθεμα επί των λεγάτων και επί των συντακτών και αποδεχομένων την επιστολή και το ανάθεμα. Άρα όχι του Πάπα, που έτσι κι΄αλλιώς είχε αποδημήσει εις Κύριον ! Η εκδοθείσα απόφαση, είτε υπήρξε πολύ προσεκτική, είτε απηχεί την πραγματική αντίληψη που οι Πολίτες διέθεταν, αναφορικά με την αποστολή των λεγάτων και τα έγγραφα που έφεραν: ότι η επιστολή δεν μπορεί παρά να είναι πλαστή, κάτι για το οποίο δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι. Το οξύμωρο και άκρως ειρωνικό, είναι ότι και οι δύο πράξεις αυτές που έως την σήμερον ορίζουν τα εκκλησιαστικά πράγματα, δεν έχουν τυπικά ισχύ, με την έννοια ότι η των Ρωμαίων και πέραν του Θεολογικού ανυποστάτου αποτελεί την αυθαίρετη πράξη μιας ελαχίστης αποστολής λεγάτων και όχι η εντολή μιας Συνόδου ή έστω του Πάπα, η δε της Ενδημούσης ούτε τον τότε Πάπα αφόρισε, ούτε την Εκκλησία της Ρώμης, αλλά τους υιοθετούντες τα ανάλογα.
Σημειωτέον πως έγκυρη μια απόφαση στο χώρο της Εκκλησίας γίνεται όταν πέραν των τυπικών προϋποθέσεων αυτή εκφράζει την Εκκλησιαστική Παράδοση. Μόνο έτσι μια απόφαση καλείται Οικουμενική ή έχουσα Οικουμενικό κύρος. Οι Παπικοί δεν έχουν σταματήσει να υιοθετούν τους λόγους για τους οποίους εκδόθηκε το ανάθεμα του 1054 και ως εκ τούτου η Άρση δεν έχει καμία ουσιαστική ισχύ.
4) Η Ρώμη είναι Εκκλησία και τα Μυστήρια της είναι εν ισχύ:
"Ο Επίσκοπος Ρώμης αποτελεί την κεφαλή της τοπικής Εκκλησίας της Ρώμης και επέχει αποστολική διαδοχή αυτός και το περί αυτόν ιερατείο και ως εκ τούτου επενεργούν ισχυρά μυστήρια (έχοντα δηλαδή ισχύ). Αυτό φρονεί η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και για αυτό δε χειροτονεί άλλον Επίσκοπο Ρώμης, δεν επαναβαπτίζει ούτε επαναμυρώνει τους Ρωμαιοκαθολικούς που προσέρχονται στην Ορθόδοξη Εκκλησία, παρά γίνονται δεκτοί μόνο με την υπογραφή λιβέλλου".
Εφόσον μια "εκκλησία" έχει Μυστήρια είναι Εκκλησία και δεν μπορεί να τελεί ούτε εν Σχίσμα, ούτε εν αιρέσει, ούτε εν ανάθεμα.
Η μη χειροτονία επισκόπου Ρώμης αποτελεί σκάνδαλο μέγα και λόγο ποιμαντικής λογοδοσίας. Δεν έχει προχωρήσει όχι γιατί είναι Εκκλησία η Ρώμη αλλά επειδή, επειδή, επειδή....................................................άστο καλύτερα !
Όπως διάβασες και παραπάνω, η Εκκλησία ήδη προ του Σχίσματος του 1054, δεν δέχονταν σύμφωνα και με τα λεγόμενα τον ίδιων των Παπικών τα Μυστήρια των Παπικών και τελούσε Βάπτισμα στους ανανήψαντες. Το γεγονός ότι το Πατριαρχείο με εγκύκλιο τον ΙΘ΄ αιώνα, επέβαλε στους ανανήψαντες μόνο την τέλεση Χρίσματος και υπογραφή λιβέλλου(αλήθεια πως γίνεται να λες ότι δεν τελεί υπο αίρεση η Ρώμη και ταυτόχρονα να υποχρεώνονται σε λίβελλο οι Παπικοί για να γίνουν δεκτοί;)
5) "Το Filioque ως προσθήκη στο Σύμβολο της Νικαίας – Κων/πόλεως δεν αποτελεί de facto ή de jure αίρεση αλλά θεολογούμενο θέμα εντός της αδιαίρετης Εκκλησίας. Η χρήση του από τοπικές εκκλησίες στην ανατολή και τη δύση για την αντιμετώπιση αρειανιστικών αιρέσεων δεν απετέλεσε αιτία και ούτε καν αφορμή αποκοπής τους από το σώμα της Εκκλησίας. Μόνο πολύ αργότερα την εποχή της απαρχής της καρολίγγειας θεολογίας και λόγω πολιτικών συσχετισμών απέκτησε τη σημασία που σήμερα και τουλάχιστον από τον 10ο και 11ο αιώνα του αποδίδεται".
"Στη χρήση του Filioque πρέπει να ληφθεί υπʼ όψιν και ο χαρακτήρας της λατινικής γλώσσας με την ταύτιση των όρων εκπόρευση και πέμψη. Οι Έλληνες Ρωμαιοκαθολικοί χρησιμοποιούν το Σύμβολο της Πίστεως χωρίς την προσθήκη «και εκ του Υιού» - Filioque".
Ας δούμε και εδώ λίγο τα ιστορικά:
Οι αρχές του Filioque εντοπίζονται τουλάχιστον τον Δ΄ αιώνα σε κείμενα πολύ γνωστών συγγραφέων κυρίως Δυτικών. Συνοδικά η παλαιοτέρα άμεση αναφορά της θεολογίας αυτής, εντοπίζεται στο Ψευδο–Αθανασιανό ή Σύμβολο του Quicumque. Σε αυτό, που δημοσιεύει ή εισαγάγει πρώτος ο Καισάριος Αρελάτης το 542, ο Παράκλητος εκπορεύεται από κοινού και όχι αποκλειστικά υπό του Πατρός.
Η σχετική παλαιοτέρα υπερψήφισή της αιρέσεως αυτής, πραγματοποιήθηκε σε δύο Συνόδους του Τολέδο στην Ισπανία. Στην πρώτη του 547, άρα μόλις 5 έτη μετά το Ψευδο–Αθανασιανό Σύμβολο, προσετέθη το Filioque στο τοπικό Δογματικό Σύμβολο(«a Patre Filioque procendens»). Στην δευτέρα δε, που συγκροτήθηκε το 589, ήδη με την εναρκτήρια ομιλία του βασιλέως Ρεκαρέδου(Ριχάρδου;), γίνεται λόγος πως «το Άγιο Πνεύμα πρέπει επίσης να ομολογηθεί από μας και να διδαχθεί ότι εκπορεύεται από τον Πατέρα και τον Υιό». Μοιραία, λοιπόν, η Σύνοδος προέβη σε προσθήκη του όρου στο Επίσημο Σύμβολο της Εκκλησίας(«ex Patre et Filio procendens»). Παράλληλα, με τον Γ΄ αναθεματισμό εκ των ΚΓ΄ αυτής, κατεδίκασε «εκείνων που δεν δηλώνουν φανερά ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται από τον Πατέρα και τον Υιό».
Η αποδοχή του Filioque έγινε σταδιακά σε διάφορες Δυτικές χώρες με την Ρώμη να το αποδέχεται πολύ αργότερα. Ένα πρώτο σχετικό φλέρτ με την ιδέα της υιοθετήσεώς του ως θεολογία, ήταν η ένταση που είχε προκύψει μεταξύ των Κωνσταντινουπολιτών και του Καρλομάγνου. Ένταση που έφτασε στο αποκορύφωμα δια της υπό του Πάπα Λέοντος του Γ΄ ανακηρύξεως–στέψεως του Καρόλου σε Αυτοκράτορα Αύγουστο (Imperator–Augustus). Η συγκεκριμένη πράξη, έλαβε χώρα κατά την Χριστουγεννιάτικη Θ. Λειτουργία του 800 και δη στην Μαρτυριακή Βασιλική του Αγίου Πέτρου στην Ρώμη. Ένα χρόνο πριν, ο Λέων ο Γ΄ γλίτωσε από πραξικόπημα που είχε ως σκοπό την καθαίρεση και δη την τύφλωσή του. Τότε και ύστερα από ένα περιπετειώδες ταξίδι, κατάφερε να καταφύγει στην πρωτεύουσα του Καρόλου. Ο τελευταίος, δεν άφησε ανεκμετάλλευτη την δοθείσα ευκαιρία. Ως άλλος Ρωμαίος Αυτοκράτωρ διοργάνωσε Δίκη–Σύνοδο, με την οποία τόσο ο Λέων αποκαταστάθηκε, όσο και καταδικάστηκαν οι αντίπαλοί του. Ο ιστορικός Θεοφάνης, ευθέως χαρακτηρίζει την στέψη του 800, ως ένα προϊόν σ
υναλλαγής μεταξύ Λέοντος και Καρόλου, για την αποκατάσταση του πρώτου. Να σημειωθεί, πως ο Λέων μαρτυρείται πως προσωπικά είχε αποδεχθεί και το Filioque, αλλά αυτό, βέβαια, ήταν μια προσωπική επιλογή του και δεν συνιστά σε καμία περίπτωση αποδοχή του υπό της επισήμου Ρωμαϊκής Εκκλησίας.
Είχε προηγηθεί λίγο πριν η σύνταξη των Καρολινείων Τόμων. Φαίνεται πως αυτή άρχισε μετά το 790, δεδομένου ότι τότε έλαβε ο Κάρολος, μια πρώτη και άστοχη λατινική μετάφραση των πρακτικών της Ζ΄ Οικουμενικής. Με αφορμή αυτό, θα συγκληθεί μια συνεδρία θεολόγων και ειδικών στο ανάκτορο του Regensburg, στην οποία και θα καταρτιστεί η πρώτη μορφή των Καρολινείων Τόμων. Σε αυτήν υπομνηματίστηκαν 60 χωρία των αποφάσεων της Ζ΄ Οικουμενικής και τα οποία θεωρήθηκαν αντίθετα από την Χριστιανική Θεολογία. Με βάση αυτά τα 60 υπομνήματα, συντάχθηκε το προοίμιο των Τόμων αυτών και στα οποία δια του Καρλομάγνου τονίζονταν, η καταδίκη αποφάσεων της Ζ΄ Οικουμενικής, ομού και της Εικονομαχικής Συνόδου της Ιερείας του 754. Η συγγραφή των Τόμων συνεχίστηκε και τα επόμενα δύο χρόνια, κάθε δε κεφάλαιό τους, ασχολήθηκε με ένα επίμαχο χωρίο, το οποίο επιχειρήθηκε να ανασκευασθεί και με χρήση Πατερικών γραφών.
Ως προς την θεολογία των Τόμων, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τα εξής:
α) Ως προς την Εικονομαχία, εκφράζει μια ήπια Εικονομαχία αλλά από την άλλη καταδικάζει την ακραία Εικονομαχία της Ιέρειας. Πράγμα που οδηγεί πολλούς να υποθέσουν, πως η εξαγωγή τέτοιων πορισμάτων ενδεχομένως να οφείλεται σε κακές μεταφράσεις, τόσο των πρακτικών, όσο και των έργων των ανατολικών πατέρων.
β) Ως προς την θέση της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, διακρίνεται η αποδοχή της υπεροχής της.
γ) Ως προς το ζήτημα της Εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού, προτείνεται η προσθήκη του Filioque και κριτικάρονται οι σχετικές θέσεις του Ταρασίου Κωνσταντινουπόλεως.
Οι Καρολίνειοι Τόμοι, περιέχοντες τα 60 γνωστά υπομνήματα, και την προσθήκη ετέρων 25, απεστάλησαν προς τον Πάπα Αδριανό τον Α΄ (771–795) και με την ονομασία Capitulare adversus Synodum. Ωστόσο ο τότε Πάπας απάντησε με σχετική επιστολή πιθανότατα περί το καλοκαίρι του 793 και υποχρέωσε τον Κάρολο, να σταματήσει να υποσκάπτει τις αποφάσεις της Ζ΄ Οικουμενικής.
Οι Φράγκοι, δεν σταμάτησαν ιδίως μετά την περίφημο να προσπαθούν να προωθήσουν μέρος ή το σύνολο των θέσεων των Καρολινείων Τόμων. Αυτό μαρτυρεί μια σειρά από γεγονότα, με χαρακτηριστικότερο το επεισόδιο του 808 μεταξύ Φράγκων μοναχών και μοναχών του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Έλαβε χώρα σε παρεκκλήσιο της Βηθλεέμ, κατά την Θ. Λειτουργία των Χριστουγέννων. Φράγκοι μοναχοί εκ του Όρους των Ελαιών, έψαλαν το Σύμβολο της Πίστεως με την προσθήκη του Filioque, με αποτέλεσμα την συμπλοκή με τους εκεί μοναχούς του Πατριαρχείου. Με την συνδρομή και των Αγιοσαββαϊτών, οι δοξασίες τους δεν βρήκαν ανταπόκριση.
Τον επόμενο χρόνο, το 809, συγκροτήθηκε Σύνοδος στο Ακϋίσγρανο(Aix de Chapelle σημερινό Aachen), σύμφωνα με την οποία η και εκ του Υιού Εκπόρευση ήτο απαραίτητος για την Σωτηριολογία και προχώρησε στην προσθήκη του Filioque στο Σύμβολο της Πίστεως.
Επι Φωτίου το όλο θέμα δεν ήταν στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων όχι γιατί ήταν θεολογούμενο ζήτημα, αλλά γιατί υπήρχε προστριβή με την Ρώμη και η Ρώμη δεν το είχε αποδεχτεί επίσημα, ακόμα, ως θεολογία.
Ωστόσο ο Μέγας Φώτιος είχε αντιληφθεί το μέγεθος της αιρέσεως. Ο Φώτιος ασχολήθηκε με το θέμα, ήδη απο το 866, όταν και έκανε μεταξύ άλλων αναφορά στο θέμα, σε επιστολή του προς τους Πατριάρχες της ανατολής. Κυρίως, όμως, ανέλυσε την επιχειρηματολογία στο έργο του «Περί της του Αγίου Πνεύματος Μυσταγωγίας». Αντέδρασε εξ αρχής, με την προσθήκη του Filioque στο Σύμβολο της Πίστεως. Πρώτα απ΄όλα γιατί η ίδια η προσθήκη στο Σύμβολο είναι αντικανονική, είτε είναι Ορθόδοξη, είτε αιρετική. Αυτό ορίζει εμμέσως η εν Κωνσταντινουπόλει Β΄ Οικουμενική Σύνοδος του 381 δια του Α΄ Κανόνος, αμέσως δε η εν Εφέσω Γ΄ Οικουμενική του 431 δια του Ζ΄ Κανόνος. Από Θεολογικής πλευράς, ο Φώτιος απέρριπτε την δοξασία αυτή για τους παρακάτω λόγους:
Αν ισχύει και η εκ του Υιού εκπόρευση του Παρακλήτου, τότε
α) Υπάρχουν δύο αίτια στην Τριάδα, άρα υφίσταται πολυθεΐα και όχι μοναδικότητα.
β) Ο Λόγος έχει ένα αίτιο, το Πνεύμα δύο, άρα είναι υποδεέστερο.
γ) Η εκπόρευση αυτή θα ήταν ή ίδια με αυτήν του Πατρός, άρα δεν θα είχε νόημα να γίνεται η διαφορετική, οπότε η εκπόρευση του Πατρός δεν θα ήταν τέλεια, άρα ούτε και ο ίδιος.
δ) Αφού η εκπόρευση είναι ιδίωμα του Πατρός ως Αίτιου, ο Λόγος θα είχε ίδιο ιδίωμα, άρα δεν θα είχε διάκριση και θα έπρεπε να δεχθούμε μια Θεολογία, παρόμοια του Σαβελλιανισμού.
ε) Θα καταλύονταν το ομοούσιο μεταξύ Λόγου και Παρακλήτου.
στ) Σύμφωνα με την βασική αρχή ότι οι υποστάσεις της Τριάδος έχουν ή κοινές ή διακριτές ιδιότητες, η εκπόρευση από δύο υποστάσεις και όχι μόνο από μία, αποτελεί κατά συνέπεια κοινή ενέργεια, άρα και του Παρακλήτου. Έτσι ο Παράκλητος εκπορεύεται, άρα και εκπορεύει τον ίδιο του τον εαυτό, άρα είναι και αίτιο του εαυτού του.
Η Σύνοδος και το Σχίσμα του 867
Για την Σύνοδο αυτή, δεν έχουμε πολλά στοιχεία, δεδομένου ότι η εν Κωνσταντινουπόλει Σύνοδος του 869/70, κατέστρεψε τα πρακτικά της. Συγκροτήθηκε τον Ιούλιο του 867 με αφορμή το Βουλγαρικό ζήτημα και διήρκεσε μέχρι και τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους. Παρόντες η πλειοψηφία των επισκόπων του Πατριαρχείου, αριθμός πρεσβυτέρων και διακόνων, ο Αυτοκράτωρ και η Σύγκλητος. Ο Φώτιος οργάνωσε την Σύνοδο αυτή, με προφανή στόχο να καταδικασθούν οι διάφορες παρεκλίσεις από πλευράς Ρώμης. Με τις αποφάσεις της Συνόδου αυτής, καθαιρέθηκε ο Ρώμης για εισπήδηση και εισαγωγή Ρωμαϊκών εθίμων στην Βουλγαρική Εκκλησία και κατακρίθηκε η αντικανονική ως εισαγωγή και ως ουσία προσθήκη του Filioque στο Σύμβολο Νικαίας–Κωνσταντινουπόλεως. Οι Χαλκηδόνος Ζαχαρίας και Λαοδικείας Θεόδωρος επιφορτίσθηκαν με το έργο της παραδόσεως των πρακτικών της Συνόδου, προς τον Λουδοβίκο τον Β΄ και Γερμανικό και τον Πάπα Νικόλαο τον Α΄.
Η Σύνοδος της Κωνσταντινουπόλεως του 879/80
Πραγματοποιήθηκε σε επτά συνεδρίες και κυρίως εντός του παλλαδίου της Αγίας Σοφίας. Η πρώτη συνεδρία έγινε στις αρχές Νοεμβρίου του 879, η δευτέρα στις 17 Νοεμβρίου, ή τρίτη στις 19 του αυτού μηνός, η τετάρτη στις 24 Δεκεμβρίου και μάλιστα εντός του Μεγάλου Σεκρέτου. Η πέμπτη στις 26 Ιανουαρίου του 880 και πάλι στην Αγία Σοφία. Η πέμπτη στις 3 Μαρτίου και εντός του Μεγάλου Παλατίου και η εβδόμη και τελευταία στις 13 Μαρτίου, επανερχόμενη στην Αγία Σοφία. Συμμετείχαν συνολικά 383 Ιεράρχες. Μέσα σε αυτούς υπήρχαν και οι εκπρόσωποι των τριών ετέρων Ανατολικών Πατριαρχείων, ενώ την Ρωμαϊκή Εκκλησία εκπροσώπησε ο καρδινάλιος Πέτρος ο πρεσβύτερος και άλλοι δύο λεγάτοι, ο ένας εκ των οποίων ήταν ο Παύλος Αγκώνας . Πολιτικοί δεν παρέστησαν.
Η θέση του Ρώμης ήταν αποκατάσταση του Φωτίου και των υπ΄αυτού χειροτονημένων, θεωρώντας ότι έχει το δικαίωμα αυτό, ως κορυφαίος εκπρόσωπος της Εκκλησίας του Αποστολικό Πρωτείου. Ζήτησε προς αυτό και συγνώμη του Φωτίου, για την πρότερη συμπεριφορά του. Οι Ανατολικοί επίσκοποι, αντέδρασαν στις αξιώσεις του, δύο δε επίσκοποι, ο Βασίλειος Μαρτυροπόλεως(εκπρόσωπος του Αντιοχείας) και ο Προκόπιος Καισαρείας, θεώρησαν ότι ο Κωνσταντινουπόλεως έπρεπε να θεωρείται σημαντικότερος.
Τελικά η Σύνοδος αποφάσισε:
α) Την Πίστη της στο αμετάβλητο των Συμβόλων Νικαίας και Κωνσταντινουπόλεως και ως εκ τούτου την καταδίκη της προσθήκης του Filioque.
β) Την Συγκαταρίθμηση της εν Νικαίας Συνόδου του 787, ως Εβδόμης μεταξύ των Οικουμενικών Συνόδων.
γ) Την Ισχύ των μη αντικανονικών καταδικαστικών αποφάσεων που εξέδιδε η Δύση ως Εκκλησία και στην Ανατολή και το αντίστροφο.
δ) Την Δυνατότητα της άμεσης προαγωγής χριστιανού από λαϊκό σε Πατριάρχη, εφόσον δεν υφίσταται λόγος κωλύματος.
ε) Την Αποκατάσταση του Φωτίου, την Άρση του αναθέματός του και την Αποκήρυξη της Ληστρικής του 869.
ς) Την Διασάφηση της προελε
ύσεως του κύρους της Ρώμης, ως διατελεσάσης πρωτευούσης της Αυτοκρατορίας και όχι ως Αποστολικού Πρωτείου.
Την Σύνοδο σφράγισε και η εξής ιδιορρυθμία: Η υπογραφή των πρακτικών, έγινε στις 26 Ιανουαρίου του 880. Αυτό, όμως, δεν απετέλεσε και την λήξη αυτής. Συγκεκριμένα: Με την υπογραφή των πρακτικών, δεν απελύθησαν οι Συνοδικοί, αλλά παρέμειναν μέχρι και τα μέσα Μαρτίου. Αυτό συνέβη, καθώς στις 12 Μαρτίου, συγκροτήθηκε μια άτυπη συνεδρία στην περίφημο αίθουσα του Χρυσοτρικλίνου. Έλαβαν χώρα οι εκπρόσωποι των Πατριαρχείων και 18 άλλοι μητροπολίτες, με σκοπό την υπογραφή του Αυτοκράτορος στα πρακτικά. Ο Βασίλειος από την μεριά του για να υπογράψει, πίεσε προς μια ανάγνωση του Συμβόλου της Πίστεως, χωρίς το Filioque. Έτσι καταλήξαμε σε μια απόφαση–παράγωγο του Κανόνος της Β΄ Οικουμενικής, που απαγόρευε την οιανδήποτε προσθήκη ή αφαίρεση επί του Συμβόλου της Πίστεως. Σε αυτό το σημείο, δεν αντέδρασαν ούτε οι λεγάτοι. Έτσι, την επόμενη μέρα, 13 Μαρτίου του 880, με την εν Αγία Σοφία τελευταία συνεδρία, που έγινε ώστε να αποδεχθούν όλα τα μέλη της Συνόδου την απόφαση της 12 Μαρτίου, έληξε και τυπικά η Σύνοδος του 880. Να σημειωθεί πως οι τότε Συνοδικοί, απεδέχθησαν την Σύνοδο ως την Η΄ Οικουμενική.
Η κατάληξη του όλου ζητήματος ήρθε στις αρχές του ΙΑ΄ αιώνος. Ο Πάπας Σέργιος ο Δ΄, άμα τη ενθρονίσει του το 1009, προσέθεσε άτυπα το Filioque στην ανάγνωση του Συμβόλου της Πίστεως. Επισήμως, αυτό εισήχθη στην Λειτουργική πέντε χρόνια μετά, το 1014 επί Βενεδίκτου του Η΄(1012–24), κατόπιν πολλών πιέσεων του «αυτοκράτορος» της Δύσεως Ερρίκου του Β΄. Ο Σέργιος δεν μνημονεύθηκε ποτέ ως Πάπας(ως εισηγητής του filioque;). Τελευταίος Πάπας που μνημονεύθηκε ήταν ο προκάτοχός του Ιωάννης ο ΙΗ΄(1003-1009).
6) "Ο Μέγας Πατριάρχης Αθηναγόρας θα εξακολουθεί να αποτελεί λαμπρό σημείο αναφοράς της ορθόδοξης Εκκλησίας και θεολογίας".
Νομίζω πως γι΄αυτό σου απάντησαν ικανοποιητικά άλλοι χρήστες του εδώ χώρου. Θα σου υπενθυμίσω μόνο μια τηλεοπτική συνέντευξη του Μανέα, πρώην επικεφαλής της Ελληνικής Μασωνικής Στοάς και ο οποίος συγκαταριθμούσε με παρρησία τον Αθηναγόρα στα επίτιμα Στοϊκά μέλη. Θα μου πεις μπορεί να είναι αυτό συκοφαντία. Ίσως δεν ξέρω τί να σου πω.
7) Όποιος δεχθεί υποτροφία ή χειροτονηθεί απο συγκεκριμένο επίσκοπο ή Ομολογία, είτε δεν μπορεί να μιλάει γι΄αυτούς είτε ανήκει ιδεολογικά στον χορηγό ή στον χειροτονήσαντα αυτόν
"Επιγραμματικά επειδή αναφέρθηκαν δύο ονόματα θεολόγων αυτά των π. Γεωργίου Μεταλληνού και π. Θεοδώρου Ζήση θα ήταν ενδιαφέρον να ερωτηθούν ο πρώτος μεν με ποιών τα χρήματα βοηθήθηκε ώστε να πραγματοποιήσουν σπουδές αυτός και η σύζυγός του και ο δεύτερος από ποιον επίσκοπο έλαβε τη χειροτονία του και σε ποιον επίσκοπο ανήκει".
Αυτό ασχολίαστο.
Κόττης Κωνσταντίνος(έχοντας στην καρδιά την Πόλη των επίγειων ονείρων μας, υπέρμαχος της πράξεως του 1928 και ως Μακεδνός αλλα και ως Θραξ ανήκων συνειδητά στο κλίμα αλλά ελπίζω όχι στην υποτέλεια του Πατριαρχείου
