Γνώρισμα του Ταπεινού

[pavmaria]

ΓΝΩΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΤΑΠΕΙΝΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΝΑ ΚΑΤΑΚΡΙΝΕΙ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ ΚΙ ΝΑ ΘΕΩΡΕΙ ΠΩΣ ΔΕΝ ΑΞΙΖΟΥΝ ΤΙΠΟΤΕ ΤΑ ΚΑΛΑ ΠΟΥ ΚΑΝΕΙ. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΤΗΣ ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗΣ.


Από το Γεροντικό
Ο ΑΒΒΑΣ Αντώνιος είπε:
Είδα όλες τις παγίδες του διαβόλου απλωμένες πάνω στη γη, κι αναστενάζοντας είπα "ποιος άραγε τις
περνάει (χωρίς νά παγιδευτεί); Και άκουσα μία φωνή νά μου λέει: "Η ταπεινοφροσύνη!" .

Ό ίδιος είπε στον αββάς Ποιμένα:
Το έργο του ανθρώπου εΙναι τούτο: Νά παίρνει επάνω του την ευθύνη για το (κάθε) σφάλμα του ενώπιον του Θεού και νά περιμένει πειρασμό ως την τελευταία του πνοή.

Ό αββάς 'Ιωάννης ο Θηβαίος είπε:
Πάνω απ' όλα ο άνθρωπος πρέπει ν' αποκτήσει την ταπεινοφροσύνη.
Γιατί αυτή εΙναι ή πρώτη προτροπή (των μακαρισμών) του Σωτηρος, πού λέει: «Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι, ότι αυτών εστιν ή βασιλεία των ουρανών» (Ματθ. 5:3).

Ό αββάς Ευάγριος είπε:
Γιατί με την ταπεινοφροσύνη καταστρέφονται όλα τα (πονηρά έργα) τού εχθρού.

Ή αμμά Θεοδώρα έλεγε, πώς ούτε ή άσκηση ούτε ή κακουχία ούτε οι οποιοιδήποτε κόποι σώζουν (Τον άνθρωπο), παρά μόνο ή γνήσια ταπεινοφροσύνη. (και για επιβεβαίωση διηγιόταν το έξης: )
Ήταν κάποιος αναχωρητής, πού έδιωχνε τούς δαίμονες. και τούς εξέταζε, για νά μάθει με ποιόν τρόπο βγαίνουν (από τον άνθρωπο). "με τη νηστεία;", τούς ρωτούσε. "'Εμείς ούτε τρώμε ούτε πίνουμε", απαντούσαν εκείνοι. "με την αγρυπνία;". "'Εμείς Δεν κοιμόμαστε καθόλου", έλεγαν. "με την αναχώρηση (από τον κόσμο);". "'Εμείς ζούμε στις ερήμους", αποκρίνονταν. Επειδή ο γέροντας επέμενε και έλεγε, "με ποιόν λοιπόν τρόπο βγαίνετε;", εκείνοι ομολόγησαν: "Τίποτα Δεν μας νικάει, παρά μόνο ή ταπεινοφροσύνη".

Ό άββας Σισώης έλεγε, ότι ο δρόμος πού οδηγεί στην ταπεινοφροσύνη είναι ή εγκράτεια, ή αδιάλειπτη προσευχή στο Θεό και ο αγώνας νά βάζουμε Τον εαυτό μας πιο κάτω από κάθε άνθρωπο.

Ένας αδελφός ρώτησε Τον αββά Κρόνιο:
Με ποιόν τρόπο φτάνει ο άνθρωπος στην ταπεινοφροσύνη; - με το φόβ0 τού Θεού, απάντησε ο γέροντας.
Και με ποιόν τρόπο φτάνει στο φόβο τού Θεού; Ξαναρώτησε ο αδελφός. Κατά τη γνώμη μου, είπε ο γέροντας
με το νά περιμαζέψει τον εαυτό του από κάθε περισπασμό και με το νά καταβάλλει σωματικούς κόπους
και με το νά θυμάται, όσο μπορεί, την έξοδο (της ψυχής του) από το σώμα και την κρίση του Θεό.
Η αρχή της σωτηρίας του ανθρώπου βρίσκεται στην αυτοκαταδίκη του.

Ήρθε κάποτε ο μακάριος Θεόφιλος, ο αρχιεπίσκοπος, στο όρος της Νιτρίας.
Ο αββάς (δηλαδή ο πνευματικός πατέρας των μοναχών) του όρους τον επισκέφθηκε και του λέει ο αρχιεπίσκοπος:
Τι περισσότερο βρήκες σ' αυτόν το δρόμο, πάτερ;
Το νά θεωρώ πάντα τον εαυτό μου φταίχτη και νά τον καταδικάζω, απάντησε ο γέροντας.
(Πράγματι), είπε ο αρχιεπίσκοπος, άλλος δρόμος απ' αυτόν δεν υπάρχει.

ο αββάς 'Ιωάννης ο Κολοβός είπε:
Η ταπεινοφροσύνη και ο φόβος του Θεού ειναι πάνω απ' όλες τις αρετές.
Είπε πάλι (ο ίδιος): Αφήσαμε το ελαφρύ φορτίο, δηλαδή την αυτομεμψία, και σηκώσαμε το βαρύ, δηλαδή την αυτοδικαίωση.

Ο αββάς Λογγίνος είπε:
Όπως ακριβώς ο νεκρός δεν αισθάνεται τίποτα ούτε κρίνει κανέναν, έτσι και ο ταπεινός δεν μπορεί νά κρίνει άνθρωπο, έστω κι αν τον δει νά προσκυνάει τα είδωλα.

Ο άββάς Ματώης είπε:
Όσο ο άνθρωπος πλησιάζει στο Θεό, τόσο περισσότερο βλέπει Τον εαυτό του αμαρτωλό.

Ένας αδελφός παρακάλεσε τον αββά Ματώη: - πες μου λόγο (ωφέλιμο).
Πήγαινε, του είπε εκείνος, νά ζητήσεις από το Θεό καρδιακό πένθος και ταπείνωση. Νά κοιτάζεις πάντα τις δικές σου αμαρτίες. Νά μην κρίνεις τούς άλλους, αλλά νά βάζεις τον εαυτό σου κάτω απ' όλους. Νά κόψεις την ελευθεροστομία. Νά συγκρατείς τη γλώσσα και την κοιλιά σου. και αν κανείς μιλήσει για οποιοδήποτε πράγμα, μη φιλονικήσεις μαζί του' αλλ' αν μιλήσει σωστά, πες του, "Ναι". αν πάλι δεν μιλήσει σωστά, πες του, "'Εσύ ξέρεις πώς μιλάς", και μη λογομαχήσεις για όσα είπε. Αυτό είναι ταπείνωση.

Ό άββάς Ξάνθιος είπε:
Ο σκύλος είναι καλύτερος από μένα, γιατί και αγάπη έχει και σε κρίση δεν έρχεται.

Ένας αδελφός ρώτησε Τον αββά Αλώνιο:
Τι είναι το νά εξουθενώνεις τον εαυτό σου; και είπε ο γέροντας:
Το νά (πιστεύεις ότι) είσαι κατώτερος κι από τα άλογα (ζώα) και νά ξέρεις ότι αυτά είναι ακατάκριτα (για ότι κι αν κάνουν).

Ό άββάς Ποιμήν είπε:
Αν ένας άνθρωπος κατηγορεί (σε όλα) Τον εαυτό του, τότε θα έχει καρτερικότητα σε κάθε περίσταση.

Ο ίδιος αββάς είπε, πώς, αν ένας άνθρωπος φτάσει στο μέτρο του αποστολικού ρητού, πού λέει «πάντα καθαρά τοις καθαροίς» (Τίτ. Ι:15), βλέπει Τον εαυτό του χειρότερο απ' όλα τα κτίσματα.
Τον ρωτάει λοιπόν κάποιος αδελφός: και πως είναι δυνατόν νά θεωρήσω τον εαυτό μου χειρότερο κι από έναν φονιά;
Αν ο άνθρωπος φτάσει στο μέτρο αυτού του ρητού, απάντησε ο γέροντας, κι όταν δει άνθρωπο νά σκοτώνει, λέει: Αυτός μόνο την αμαρτία τούτη έκανε. Εγώ όμως καθημερινά σκοτώνω.
Ο αδελφός εκείνος έκανε την ίδια ερώτηση και στον αββά Ανούβ, μεταφέροντάς του και αυτό πού είπε ο αββάς Ποιμήν και του λέει ο αββάς Ανούβ
Καλά σου είπε. Έτσι είναι. Γιατί αν ένας άνθρωπος φτάσει στο μέτρο του ρητού αυτού και δει τα σφάλματα του αδελφού του, κατορθώνει με τη δύναμη της αρετής του νά τα καταπιεί.
Και ποία είναι αυτή ή αρετή του; ρώτησε ο αδελφός.
Η αυτομεμψία, απάντησε ο γέροντας. Γιατί οποίος τα βάζει με τον εαυτό του, δικαιώνει τον πλησίον του. Και αυτή ή αρετή κρύβει τα ελαττώματα του πλησίον. Είπε πάλι (ο ίδιος): Εγώ λέω, όπου ρίχνεται ο σατανάς, εκεί ρίχνομαι.
Μίαν άλλη φορά είπε: Εργαλεία (για την προκοπή και τη σωτηρία) της ψυχής είναι το νά συντρίβεται κανείς ενώπιον του Θεού, το νά μην υπολογίζει Τον εαυτό του και το νά παραμερίζει το θέλημά του.

Ένας αδελφός ρώτησε τον αββά Σισώη:
Αββά, βλέπω ότι ή μνήμη του Θεού βρίσκεται πάντα στο νου μου.
Δεν είναι σπουδαίο, είπε ο γέροντας, νά κρατάς το λογισμό σου στο Θεό. Σπουδαίο είναι νά βλέπεις τον εαυτό σου κατώτερο απ' όλα τα κτίσματα. Γι' αυτό, άλλωστε, και ο σωματικός κόπος οδηγεί στην ταπεινοφροσύνη.
Ρώτησαν κάποιον γέροντα, πότε αποκτά ή ψυχή ταπείνωση. Και αποκρίθηκε:
Όταν φροντίζει για τις αμαρτίες της.

Άλλος γέροντας είπε: Ή ταπείνωση δεν οργίζεται ούτε και εξοργίζει κανέναν.

Ρώτησαν άλλον γέροντα: Τι ειναι ταπείνωση; Και απάντησε:
Το νά σε αδικήσει ο αδελφός σου, κι εσύ νά Τον συγχωρήσεις πριν σου ζητήσει συγχώρηση.

Οι γέροντες έλεγαν, πώς, όταν δεν έχουμε πόλεμο (από τούς δαίμονες και τα πάθη μας), τότε πολύ περισσότερο πρέπει νά ταπεινωνόμαστε' γιατί μας σκεπάζει ο Θεός, πού γνωρίζει την αδυναμία μας. "Αν όμως καυχηθούμε, τότε παίρνει από μας τη σκέπη Του και χανόμαστε.

Κάποιος αδελφός ρώτησε ένα γέροντα: Τι είναι ή κατά Θεό προκοπή του ανθρώπου;
Ή προκοπή του ανθρώπου είναι ή ταπείνωση, απάντησε ο γέροντας. Γιατί όσο ο άνθρωπος κατεβαίνει και ταπεινώνεται, τόσο ανεβαίνει και προκόβει.

Ένας γέροντας είπε: Αν πεις σε κάποιον, "Συγχώρεσέ με", ταπεινώνοντας τον εαυτό σου, καις τούς δαίμονες.

Του αββά Ησαΐα
Όποιος έχει ταπεινοφροσύνη, γλώσσα δεν έχει για νά ελέγξει τον ένα, πού είναι αμελής, ή τον άλλο, πού εΙναι ασεβής ούτε μάτια έχει, για νά παρατηρεί τα ελαττώματα άλλου. Ούτε αυτιά έχει, για ν' ακούει όσα δεν ωφελούν την ψυχή του. Και δεν έχει νά μιλήσει σε κανέναν για τίποτε άλλο, παρά μόνο για τις αμαρτίες του. Αλλά και με όλους τούς ανθρώπους έχει ειρηνικές σχέσεις όχι για κάποια φιλία αλλά για χάρη της εντολής του θεού (Μάρκ. 9:50)." Αν κανείς δεν βαδίζει το δρόμο τούτο (της ταπεινοφροσύνης), ακόμα κι αν νηστεύει (αυστηρά, τρώγοντας κάθε) έξι μέρες, ή επιδοθεί σε (οποιουσδήποτε) μεγάλους αγώνες, χαμένοι πηγαίνουν όλοι του οι κόποι.

Μην αποφύγεις από ακηδία κανένα κόπο, γιατί ο κόπος και ή κακοπάθεια και ή σιωπή γεννούν την ταπείνωση. και ή ταπείνωση συγχωρεί κάθε αμαρτία. Και νά γνωρίζεις τούτο, ότι όσο ο άνθρωπος δεν φροντίζει (νά ελευθερώσει) τον εαυτό του (από τα πάθη), έχει την εντύπωση ότι εΙναι φίλος του Θεού. Αν όμως (φροντίσει νά) ελευθερωθεί από τα πάθη, ντρέπεται νά σηκώσει (ακόμα και) τα μάτια του στον ουρανό (και νά
σταθεί) μπροστά στο θεό. γιατί τότε (ακριβώς είναι πού) βλέπει πόσο πολύ έχει απομακρυνθεί από το θεό.
Το νά μην τραυματίζεις τη συνείδηση του πλησίον γεννάει την ταπεινοφροσύνη. Η ταπεινοφροσύνη γεννάει τη διάκριση. Και ή διάκριση καταργεί όλα τα πάθη, αφού ξεχωρίσει το ένα από το άλλο.

Του άββα Μάρκου
Όπως είναι ασuμβίβαστo στο μετανοούντα νά υψηλοφρονεί, έτσι είναι αδύνατον και σ' εκείνον πού θεληματικά αμαρτάνει νά ταπεινοφρονή.
Η ταπεινοφροσύνη δεν είναι καταδίκη συνειδήσεως, αλλά βέβαιη εσωτερική πληροφορία της χάριτος τού θεού και της συμπάθειάς Του.

Του άγίου Διαδόχου
Η ταπεινοφροσύνη είναι κάτι πού δύσκολα κανείς αποκτά' γιατί όσο μεγάλο πράγμα είναι, τόσο με πολλούς αγώνες κατορθώνεται. 'Έρχεται όμως με δύο τρόπους σ' εκείνους πού μετέχουν στη θεία γνώση. Όταν δηλαδή ο αγωνιστής της ευσέβειας βρίσκεται σε μια μέση κατάσταση της πνευματικής πείρας, τότε έχει κάπως ταπεινότερο το φρόνημα, είτε λόγω ασθένειας τού σώματος είτε εξαιτίας εκείνων, πού χωρίς λόγο εχθρεύονται όσους αγωνίζονται για (νά τηρούν) το νόμο τού θεού, είτε εξαιτίας των πονηρών λογισμών. Όταν όμως ο νούς, με οξυμένη την (πνευματική) αίσθηση και με (εσωτερική) πληροφορία, καταυγασθεί από τη θεία χάρη, τότε ή ψυχή έχει την ταπεινοφροσύνη σαν φυσική' γιατί καθώς διαποτίζεται από τη θεία χάρη, δεν μπορεί πια νά παρασύρεται από την έπαρση στον όγκο της φιλοδοξίας, ακόμα κι αν εργάζεται ακατάπαυστα τις εντολές τού θεού. 'Απεναντίας, θεωρεί τον εαυτό της ακόμα χειρότερο, γιατί αξιώθηκε νά την επισκιάσει ή θεία συγκατάβαση.
Εκείνη ή (πρώτη) ταπεινοφροσύνη έχει συνήθως λύπη και στενοχώρια, ενώ αυτή (ή δεύτερη) έχει χαρά και σεμνότητα γεμάτη σοφία. Γι' αυτό ή πρώτη έρχεται σ' εκείνους πού βρίσκονται στη μέση των αγώνων, όπως είπα, ενώ ή άλλη στέλνεται σ' εκείνους πού πλησιάζουν την τελειότητα. Και γι' αυτό ή πρώτη πολλές φορές εξαπατάται από τις επιτυχίες της ζωής αυτής, ενώ ή άλλη, ακόμα κι αν της προσφέρουν όλες τις βασιλείες του κόσμου, ούτε επηρεάζεται ούτε αισθάνεται διόλου τα φοβερά βέλη της αμαρτίας.
Γιατί, σαν πνευματική πού είναι ολοκληρωτικά, αγνοεί σε κάθε περίσταση τις υλικές προσφορές.
Πρέπει όμως ο αγωνιστής με κάθε τρόπο νά περάσει από την πρώτη για νά φτάσει στη δεύτερη' γιατί αν ή χάρη δεν μαλακώσει προηγουμένως με την πρώτη, μέσω των παιδαγωγικών θλίψεων, το αυτεξούσιό μας - δοκιμάζοντάς μας έτσι, αλλά χωρίς νά μας αναγκάζει δεν μας χαρίζει την πολυτέλεια της δεύτερης, (της τέλειας δηλαδή ταπεινοφροσύνης).

Του άγίου Μαξίμου
Η ταπεινοφροσύνη είναι μια ακατάπαυστη προσευχή με δάκρυα και κακοπάθεια, Αυτή επικαλείται πάντα τη βοήθεια του Θεού, και δεν αφήνει (Τον άνθρωπο) νά θαρρεύεται ανόητα στη δική του δύναμη και σοφία ούτε νά υπερηφανεύεται έναντι αλλού. Αυτά είναι φοβερές αρρώστιες του πάθους της υπερηφάνειας,

Του αββά 'Ισαάκ
Ο άνθρωπος πού έφτασε νά κατανοήσει πόσο άρρωστος είναι (πνευματικά), αυτός έφτασε στην τελειότητα της ταπεινοφροσύνης και της επιγνώσεως του Θεού, Γι' αυτό και, καθώς συνεχώς κινείται (εσωτερικά) σε ευχαριστία (του Θεού), πάντοτε είναι πλούσιας σε θεία χαρίσματα.
Στόμα πού ευχαριστεί ακατάπαυστα το Θεό, δέχεται την ευλογία Του' και καρδιά πού παραμένει στην ευχαριστία, δέχεται συνεχώς αύξηση της χάριτος.
Πριν από τη χάρη πηγαίνει ή ταπείνωση, όπως ακριβώς και πριν από τον πειρασμό πηγαίνει ή οίηση.