Η ΜΑΚΡΟΘΥΜΙΑ
Η αγάπη δεν είναι μία λέξη αφηρημένη. Για να την γνωρίσει κανείς πρέπει να την δει πάνω στα πράγματα και να γνωρίσει τους καρπούς της. Διότι «εκ του καρπού το δένδρον γινώσκεται» (Ματθ. ιβ'33). Από τις ιδιότητες της θα γνωρίσουμε την αγάπη, αλλά και από τις ιδιότητες θα γνωρίσουμε εάν και εμείς έχουμε αγάπη ή πόσο υπολειπόσαστε. Να τι λέει ο απόστολος Παύλος: «Εκείνος που έχει την αγάπη, είναι μεγαλόψυχος, ανεκτικός και με πλατειά καρδιά γίνεται ευεργετικός και ωφέλιμος η αγάπη δεν φθονεί, η αγάπη δεν ξιπάζεται και δεν φέρεται με προπέτεια δεν φουσκώνει από οίηση και υπερηφάνεια. «Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, η αγάπη ου ζηλοί, η αγάπη ου περπερεύεται, ου φυσιούται» (Α' Κορ. ιγ'4).
Σχολιάζοντας ο αείμνηστος Καθηγητής Π. Ν. Τρεμπέλας σημειώνει: Ο αγαπών υπομένει ύβρεις και αδικίας και προκλήσεις του πλησίον, χωρίς η καρδιά του να πληρούται από αγανάκτησιν ή διάθεσιν εκδικήσεως. Εάν η μακροθυμία δεν ανταποδίδει, κακόν αντί κακού, η χρηστότης ανταποδίδει και αγαθόν. Ο αγαπών σπουδάζει να είναι χρηστός και επωφελής εις τον πλησίον και όχι μόνον δράττεται πάσης ευκαιρίας, όπως φανεί ευεργετικός, αλλά και προσπαθεί να δημιουργήσει τοιαύτας ευκαιρίας. Δεν φθονεί δεν αισθάνεται λύπην δια την ευδοκίμησιν και την πρόοδον των άλλων. Εφʼ όσον η αγάπη μας ωθεί να ευχώμεθα αγαθά υπέρ του πλησίον, πώς είναι δυνατόν, όταν βλέπομεν τας ευχάς μας πραγματοποιούμενας, να λυπούμεθα και να αισθανώμεθα δυσαρέσκειαν διά την ευδοκίμησιν του πλησίον, υπέρ της οποίας παρακαλούμεν τον Θεόν; Διάνοια και καρδία πρόθυμος και διατεθειμένη να ευεργετεί τους πάντας, είναι δυνατόν να επιθυμεί το κακόν ανθρώπου τινός; Η αληθής αγάπη εμπνέει εις ημάς εκτίμησιν υπέρ των αδελφών μας και επαυξάνει την υπόληψιν και τιμήν, την οποίαν δέον να τρέφωμεν και αποδίδωμεν εις αυτούς. Εκ τούτου περιορίζεται η υφ' υμών εκτίμησις του εαυτού μας και προλαμβάνονται οι όγκοι του μεγάλου φρονήματος περί εαυτών και η εντεύθεν εκπηγάζουσα αλαζονεία».
Αλλά και στην προς Εφεσίους επιστολή του ο απόστολος Παύλος μας προτρέπει: «Με μεγαλόψυχη υπομονή ανερχόμενοι με την ο ένας του άλλου τα ελαττώματα». «Μετά μακροθυμίας, ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη» (Έφεσ. δ' 2).
Η ουσία της
Όπου υπάρχει αγάπη χριστιανική, εκεί υπάρχει και δύναμη ψυχής, η οποία σταθερά και καρτερικά, υπομένει κάθε προσβολή και αδικία, χωρίς να επιθυμεί να περιφρονεί και να υπερηφανεύεται, αλλά εξακολουθεί να επιθυμεί πάντοτε την διόρθωση εκείνου, που του έπταισε και τον αδίκησε.
Αντίθετα προς την εγωιστική και εκ περιφρονήσεως μακροθυμία —την οποία αυτοί, που θέλουν την κηρύττουν δήθεν ως υπεροχή και αξιοπρέπεια— όπου υπάρχει χριστιανική αγάπη, εκεί υπάρχει μακροθυμία γενική, η οποία ταπεινοφρονεί και επιθυμεί το καλό και την ωφέλεια του άλλου. Και συμβαίνει αυτό, γιατί τότε ο άνθρωπος μιμείται το παράδειγμα της Αγίας Τριάδος.
Διότι:
α) Ο Θεός είναι αγάπη και γιʼ αυτό μακροθυμεί. «Δεικνύει μακροθυμία σε μας, διότι δεν θέλει ούτε καν λίγοι να απολεσθούν, αλλά θέλει να προσχωρήσουν όλοι στην μετάνοια». «Μακροθυμεί ο Θεός εις ημάς, μη βουλόμενος τινάς απολέσθαι. Αλλά πάντας εις μετάνοιας χωρήσαι» (Β' Πέτρ. γ' 9).
Επομένως δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία περί του ότι εάν κάποιος πραγματικά μετανοήσει και εκδηλώσει τον πόθο ότι θέλει τη σωτηρία της ψυχής του δεν θα τον αποστραφεί ο Θεός, αλλά θα τον δεχτεί. Ο ίδιος ο Θεός με τον προφήτη Ιεζεκιήλ παραγγέλλει εις τους Ισραηλίτες: «Να πεις εις αυτούς: Σας βεβαιώνω εγώ με την ζωή ενόρκως, αυτά, που λέει ο Κύριος των πάντων: Δεν θέλω να πεθάνει ο ασεβής με την ασέβεια του, αλλά ποθώ να μετανοήσει, να απομακρυνθεί ο ασεβής από τον δρόμο από τον οποίο περιπατεί και ζει (ευτυχής με τον Νόμο μου). Μετανοήσατε, κάνετε μεταβολή στην πορεία σας!».
β) Τα 30 χρόνια της επιγείου ζωής Του ο Κύριος στη Ναζαρέτ την πέρασε μεταξύ των κατοίκων της, που φημίζονταν για την κακία τους τόσο πολύ ώστε να ερωτά ο Ναθαναήλ: Εκ Ναζαρέτ δύναται τι αγαθόν είναι;» (Ίωάνν. Λ' 46). Ασφαλώς πολύ θα υπέφερε όλα αυτά τα χρόνια ο Κύριος μας με την πιο αγαθή καρδιά. Ως ξυλουργός που ήταν, πήγαινε σʼ όλα τα σπίτια, ερχόταν σε επαφή με όλους τους κατοίκους. Και άρα από όλους θα δεχόταν αφορμές. Θα Του κακομιλούσαν. Θα Τον κακομεταχειρίζονταν. Θα Τον αδικούσαν. Οι ίδιοι οι «αδελφοί» Του (παιδιά του Ιωσήφ από άλλη γυναίκα) δεν τον παραδέχονταν και του μιλούσαν με τρόπο άσχημο ( Ίωαν. ζ' 8 ).
Απόδειξη όλων αυτών είναι ότι, όταν αργότερα πήγε στη Ναζαρέτ, για να κηρύξει έξω και εκεί μετάνοια και επιστροφή στον Θεό, οι Ναζαρινοί γεμάτοι θυμό, «Τον έβγαλαν έξω από την πόλη και τον έφεραν μέχρι την άκρη του βουνού, για να Τον κρημνίσουν κάτω» (Λουκ. δ' 29). Τα ανεχόταν, όμως, όλα αυτά ο Σωτήρας με πολλή μακροθυμία.
Ανέχθηκε κατόπιν τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους. Πόσες συκοφαντίες, πόσες δολοπλοκίες δεν φτιάξανε σε βάρος Του. Πόσο μίσος δεν έτρεφαν στις καρδιές τους εναντίον Του και πόσες παγίδες δεν Του έστησαν; Ανέχθηκε τους Ιουδαίους, πού ζητούσαν με κάθε τρόπο να Τον σκοτώσουν (Ίωαν. ε' 16, Ματθ. ιβ' 14, Μάρκ. γ' 6). Ανέχθηκε τον Ηρώδη, που και αυτός ήθελε να Τον φονεύσει (Λουκ. ιγ 31 ).
Το κορύφωμα της ενοχής Του, που το βρίσκουμε; Στο σταυρό, στο Πάθος του Σωτήρα μας. Εκεί —από τον κήπο της Γεθσημανής μέχρι της στιγμής του «τετέλεσται»— παρουσιάζεται συμπυκνωμένη η κακία. Η μοχθηρία των ανθρώπων σαν αφρισμένη θάλασσα ξεσπούσε κατά του Κυρίου μας. Ύβρεις, κατάρες, βλασφημίες, ειρωνείες, απειλές, κτυπήματα, φτυσίματα, μαστιγώματα βαναυσότητες, καρφιά, ξύδι, χολή, αγκάθια, αυτός ο θάνατος του προσφέρονται. Τέλος πάντων, μία διαμαρτυρία,, ένα ξέσπασμα εναντίον όλων αυτών των αδικιών και παρανομιών σα ήταν κάτι το φυσικό, το δίκαιο ακόμη. Τίποτε όμως. Τίποτε απολύτως. Ο Χριστός ανέχεται. Τα ανέχεται όλα. «Λοιδορούμενος ουκ αντελοιδόρει... πάσχων ουκ ήπείλει» (Α' Πέτρ. β' 23). Ενώ δηλαδή ενεπαιζόταν και υβριζόταν, δεν ανταπέδιδε ύβρεις στις ύβρεις ενώ έπασχε άδικα, δεν φοβέριζε με εκδικητικές απειλές εκείνους, πού Τον αδικούσαν. Απλώς ανεχόταν.
Αλλά και τώρα οπότε ο Σωτήρας βρίσκεται στον ουρανό, πόση ανοχή δεν δείχνει απέναντι μας! Τι βλέπει σήμερα στον κόσμο μας; Πόσες κακίες, ποια πάθη, πόσα κακουργήματα! Τι συμπεριφορά, εντελώς αντίθετη προς το άγιο θέλημα Του από τους περισσότερους ανθρώπους! Πόσες απιστίες και περιφρονήσεις και ύβρεις και βλασφημίες δεν ακούει και σήμερα. Και όμως, ανέχεται. Ανέχεται και περιμένει την επιστροφή, τη μετάνοια, τη διόρθωση μας!
Αρχιμ. ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΛΥΡΑΚΗΣ
τ. Ιεροκήρυκας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών
Μακροθυμια...
Συντονιστές: ntinoula, Συντονιστές
Μακροθυμια...
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Ο απόστολος Παύλος συνιστά: «Σας παρακαλώ να φέρεσθε με πραότητα, με μακροθυμία, ανεχόμενοι με αγάπη, ο καθένας τα ελαττώματα των άλλων». «Παρακαλώ υμάς... περιπατήσαι μετά πάσης ταπεινοφροσύνης και πραότητος ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη» (Έφεσ. δ' 1 - 2).
Αλήθεια! Πολύ σπουδαίο το σύνθημα αυτό της πραότητας και της μακροθυμίας, για την καθημερινή μας ζωή. Σπουδαίο, αλλά και δύσκολο. Διότι το να είναι κανείς μακρόθυμος, είναι απόδειξη μεγάλης ψυχικής και εσωτερικής δυνάμεως.
Προϋποθέτει υπερνίκηση και νέκρωση του εγωισμού, της ευθιξίας και αλαζονείας.
Είναι απόδειξη ότι εκείνος, που κατέχει την αρετή αυτή είναι καλλιεργημένος πνευματικά σε βάθος και έχει ανεβεί πολύ στην κλίμακα της αρετής και αγιότητας.
Γράφει ο ιερός Χρυσόστομος: «Παντού εμείς είμαστε κύριοι στο να μη υποφέρουμε, όχι εκείνοι, που μας βλάπτουν; Μάλλον δε όχι στο να μην υποφέρουμε μόνο αλλά και στο να ευχαριστούμαστε εμείς οι ίδιοι έχουμε εξουσία πράγμα στο οποίο βέβαια ιδιαίτερα είναι θαυμαστό, ότι όχι μόνο δεν αδικούμαστε, εάν είμαστε νηφάλιοι, αλλά και ευεργετούμαστε και με αυτά τα οποία αδικούμαστε από άλλους. Πρόσεξε δε: Ύβρισε ο τάδε; Είναι στη δική σου εξουσία να κάνεις την ύβρη αυτή εγκώμιο δικό σου. Διότι εάν μεν ανταποδώσεις την ύβρη, αύξησες την αισχύνη, εάν δε ευλογήσεις εκείνον, που έχει υβρίσει, θα δεις όλους τους παρόντες να σε στεφανώνουν και να σε ζητωκραυγάζουν. Είδες με ποιο τρόπο με εκείνα τα οποία αδικούμαστε, ευεργετούμαστε, αν θέλουμε». (Ι.Χ.Ε. τόμος 81ος σελ. 196 - 197).
Υστέρα από όλα αυτά τι μένει για μας; Τι άλλο παρά ή δική μας ανοχή απέναντι των συνανθρώπων μας. Όταν σκεπτόμαστε, ποια υπήρξε και ποια είναι η ανοχή του Κυρίου απέναντι μας, ω! θα πρέπει να είναι πολύ σκληρές οι καρδιές μας, για να συνεχίσουν να μη ανέχονται τα σφάλματα, τις αδικίες, πού οι συνάνθρωποι μας μάς κάνουν. Σταγόνα στον ωκεανό είναι όλα αυτά, μπροστά στα όσα εμείς κάναμε και κάνουμε κατά του Κυρίου μας. Εάν, λοιπόν, Εκείνος ανέχθηκε και ανέχεται τα δικά μας σφάλματα, δεν θα ανεχόμαστε εμείς των συνανθρώπων μας;
Σπλάγχνα οικτιρμών, μακροθυμίας, ανοχής, να τι εμπνέει το παράδειγμα του Σωτήρα Χριστού! Εφόδια πολυτιμότατα για μια ευτυχισμένη ζωή! 'Ας στρέφουμε το νου μας τακτικά στο παράδειγμα αυτό για να παίρνουμε δυνάμεις και να μπορούμε να ανέχεται ο ένας τον άλλο.
Επειδή όμως η μακροθυμία είναι όχι απλώς ένα στολίδι της ψυχής που αγαπά, αλλά αρετή απαραίτητη για κάθε άνθρωπο, απαραίτητη στην οικογένεια, στη συμβίωση, στην κοινωνία, πρέπει ακόμη να την δούμε, να την εξετάσομε, να την σπουδάσουμε.
Ο απόστολος Παύλος, μολονότι τόσα υπέστη παθήματα από τους Ιουδαίους σε κάθε πόλη όπου κήρυττε το Ευαγγέλιο, οι Ιουδαίοι του δημιουργούσαν θλίψεις, φυλακίσεις, βασανιστήρια, ραβδισμούς, λιθοβολισμούς.
Στα Λύστρα τι έπαθε; «ήλθαν εκεί Ιουδαίοι από την Αντιόχεια και το Ικόνιο και αφού παρέπεισαν τους όχλους, λιθοβόλησαν τον Παύλο και έσυραν αυτόν, καθώς ήταν πάνω στο έδαφος αναίσθητος, έξω από την πόλη, επειδή νόμισαν ότι είχε πεθάνει αυτός και έσπευσαν να αποκρύψουν από τις αρχές το έγκλημα τους» Επήλθον δε από Αντιοχείας και Ικονίου Ιουδαίοι, και πείσαντες τους όχλους και λιθάσαντες τον Παύλον έσυραν έξω της πόλεως, νομισαντες αυτόν τεθνάναι» (Πράξ. ιδ' 19).
Και όμως, ο απόστολος Παύλος μακροθυμεί. Διότι το πυρ της αγάπης έφλεγε την καρδιά του και άναβε τόσο πόθο για την σωτηρία και αυτών των διωκτών του, ώστε ευχόταν: «Θα ευχόμουνα εγώ, τον οποίο τίποτε δεν θα μπορούσε να χωρίσει από τον Χριστό, να χωρισθώ από Αυτόν διαπαντός, εάν ήταν δυνατό να γίνει αυτό, χάρη των αδελφών μου Ιουδαίων, οι όποιοι είναι συγγενείς μου από σαρκική καταγωγή». «Ηυχόμην γάρ αυτός εγώ ανάθεμα είναι από του Χριστού υπέρ των αδελφών μου, των συγγενών μου κατά σάρκα» (Ρωμ. θ' 3).
Τη μακροθυμία απέδειξαν και οι άγιοι Πάντες: «Την ώρα, που οι απιστούντες στο Ευαγγέλιο μας υβρίζουν και μας περιγελούν, εμείς ευχόμαστε αγαθά υπέρ αυτών. Ενώ μας καταδιώκουν, δείχνουμε ανοχή προς τους διώκτες μας». «Λοιδορούμενοι ευλογούμεν, διωκόμενοι ανεχόμενοι» (Α' Κορ. 4,12).
Επομένως ασφαλέστερο μέσο με το οποίο θα ελέγχουμε τους εαυτούς μας, εάν και κατά πόσο έχουμε αγάπη, θα είναι η μακροθυμία, δηλαδή η ανοχή. Στην πρώτη και τη δεύτερη περίπτωση θα λέμε στους εαυτούς μας: Δείξε την αγάπη σου και την πραγματική μόρφωση σου εν Χριστώ με τη μακροθυμία.
Είναι παρατηρημένο ότι όσο περισσότερες είναι οι σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους τόσο και περισσότερες οι ελλείψεις και αδυναμίες τις όποιες εκδηλώνουμε σ' εκείνους, με τους οποίους σχετιζόμαστε τόσο και περισσότερες και οι περιστάσεις κατά τις οποίες η αγάπη θα παρουσιασθεί κάτω από το γνώρισμα της μακροθυμίας.
Εμείς, όμως, ας τις περιλάβουμε μόνο σε τρεις περιπτώσεις.
Πρώτη περίπτωση είναι εκείνη κατά την οποία η βλάβη αφορά σ' εμάς τους ίδιους.
Δεύτερη, τους οικείους και τους φίλους και κάθε χριστιανό τον οποίο οφείλουμε να αγαπούμε.
Η τρίτη τις περιπτώσεις αφορά στο όνομα του ουρανίου Πατέρα, του Χριστού και της Υπεραγίας Θεοτόκου όταν δηλαδή μυκτηρίζουν την πίστη του Χριστού και πολεμούν και καταπατούν το θείο Νόμο οι ασεβείς και άπιστοι άφοβα και ασύστολα.
Ας τις δούμε, όμως, τις τρεις αυτές περιπτώσεις ξεχωριστά.
Η μακροθυμία μέσα στην οικογένεια
Μπορεί να υπάρξει στενότερος δεσμός του αίματος από αυτόν, πού συνδέει τους αδελφούς ή τα παιδιά με τους γονείς; Ή από τον δεσμό, που ενώνει σε πλήρη ενότητα τους συζύγους; Και όμως, τι βλέπουμε;
Όταν η μακροθυμία δεν έχει κατακτήσει τις καρδιές των μελών της οικογένειας, ο φυσικός δεσμός του αίματος, ο σύνδεσμος της συγγένειας, στραπατσαρίζεται κατά τρόπο αξιοθρήνητο. Και γίνεται ο βίος αβίωτος μέσα στην καθημερινή σύγχυση και φιλονικία. Οι σχέσεις ψυχραίνονται. Εξαφανίζεται ο αλληλοσεβασμός. Στις περιπτώσεις αυτές μόλις το παιδί ή η κόρη έλθει σε νεανική ηλικία αποστρέφεται το σπίτι, διακόπτει κάθε δεσμό με τους οικείους. Και πολλές φορές να διαλύεται η οικογένεια. Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Διότι όλοι μας έχομε ελαττώματα, αδυναμίες, όλοι υποπίπτουμε σε σφάλματα, από τα οποία πολλές φορές θίγεται και βλάπτεται και εκείνος με τον όποιο συζούμε και συγκατοικούμε. Πόσες φορές η απρόσεκτη γλώσσα της συζύγου δίνει έναυσμα και ανάβει πυρκαγιά. Αλλά και πόσο συχνά η απαιτητικότητα του συζύγου να επιβάλλει τη γνώμη του δημιουργεί ατμόσφαιρα εκρηκτική. Πόσες φορές οι γονείς παρά το φυσικό φίλτρο, όχι απλά παροξύνονται, αλλά και φιλονικούν και διαπληκτίζονται με τα παιδιά τους, ή και με άλλα μέλη της οικογένειας. Διότι όλοι μας έχουμε τον εγωισμό μας. Αλλά όταν μια πέτρα πέφτει σε βράχο θα κάνει θόρυβο, ενώ όταν πέσει πάνω στο βαμβάκι, κανένας θόρυβος δεν ακούγεται. Όταν το ελάττωμα προσκρούει στον εγωισμό του συζύγου, ο οποίος είναι άκαμπτος και σκληρός σαν βράχος, τότε και οι καυγάδες, οι θόρυβοι, η γκρίνια. Ενώ, όταν υπάρχει η μακροθυμία και η αγάπη τότε το ελάττωμα του - της συζύγου θα συναντήσει την ως το βαμβάκι μαλακή και ήρεμη και μακρόθυμη και πραεία ψυχή της συζύγου ή του συζύγου και τα πάντα θα διαλυθούν.
Επομένως ο καθένας μέσα στην οικογένεια θα ανέχεται τους άλλους, τις ελλείψεις τους, αλλά και να μη εκτρεπόμαστε σε κρίσεις αυστηρές και απαντήσεις στις οποίες προβαίνουν οι ανυπόμονοι και στερημένοι μακροθυμίας. Και τότε η συμβίωση στην οικογένεια θα καθίσταται τερπνή, γλυκεία και θα αποπνέει το άρωμα της χριστιανικής αγάπης και της ηθικής ωραιότητας σε όλους όσους την βλέπουν.
Μία μόνο εξαίρεση πρέπει να σημειωθεί. Ότι συγκατάβαση στις αδυναμίες των άλλων δεν πρέπει να προχωρεί μέχρι παραβάσεως του καθήκοντος. Προκειμένου περί της παιδαγωγίας παιδιών, η ανοχή στις ελλείψεις τους ισοδυναμεί με ενοχή βαριά. Στις ελλείψεις και παρεκτροπές των παιδιών, οι γονείς χωρίς βέβαια να ταράσσονται και να χάνουν την εσωτερική ειρήνη και πραότητα, θα επιμένουν στη διόρθωση με τα ποικίλα μέσα της παιδαγωγίας, τα οποία προσαρμόζονται σε κάθε χριστιανό.
Αρχιμ. ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΛΥΡΑΚΗΣ
τ. Ιερο
κήρυκας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών
Αλήθεια! Πολύ σπουδαίο το σύνθημα αυτό της πραότητας και της μακροθυμίας, για την καθημερινή μας ζωή. Σπουδαίο, αλλά και δύσκολο. Διότι το να είναι κανείς μακρόθυμος, είναι απόδειξη μεγάλης ψυχικής και εσωτερικής δυνάμεως.
Προϋποθέτει υπερνίκηση και νέκρωση του εγωισμού, της ευθιξίας και αλαζονείας.
Είναι απόδειξη ότι εκείνος, που κατέχει την αρετή αυτή είναι καλλιεργημένος πνευματικά σε βάθος και έχει ανεβεί πολύ στην κλίμακα της αρετής και αγιότητας.
Γράφει ο ιερός Χρυσόστομος: «Παντού εμείς είμαστε κύριοι στο να μη υποφέρουμε, όχι εκείνοι, που μας βλάπτουν; Μάλλον δε όχι στο να μην υποφέρουμε μόνο αλλά και στο να ευχαριστούμαστε εμείς οι ίδιοι έχουμε εξουσία πράγμα στο οποίο βέβαια ιδιαίτερα είναι θαυμαστό, ότι όχι μόνο δεν αδικούμαστε, εάν είμαστε νηφάλιοι, αλλά και ευεργετούμαστε και με αυτά τα οποία αδικούμαστε από άλλους. Πρόσεξε δε: Ύβρισε ο τάδε; Είναι στη δική σου εξουσία να κάνεις την ύβρη αυτή εγκώμιο δικό σου. Διότι εάν μεν ανταποδώσεις την ύβρη, αύξησες την αισχύνη, εάν δε ευλογήσεις εκείνον, που έχει υβρίσει, θα δεις όλους τους παρόντες να σε στεφανώνουν και να σε ζητωκραυγάζουν. Είδες με ποιο τρόπο με εκείνα τα οποία αδικούμαστε, ευεργετούμαστε, αν θέλουμε». (Ι.Χ.Ε. τόμος 81ος σελ. 196 - 197).
Υστέρα από όλα αυτά τι μένει για μας; Τι άλλο παρά ή δική μας ανοχή απέναντι των συνανθρώπων μας. Όταν σκεπτόμαστε, ποια υπήρξε και ποια είναι η ανοχή του Κυρίου απέναντι μας, ω! θα πρέπει να είναι πολύ σκληρές οι καρδιές μας, για να συνεχίσουν να μη ανέχονται τα σφάλματα, τις αδικίες, πού οι συνάνθρωποι μας μάς κάνουν. Σταγόνα στον ωκεανό είναι όλα αυτά, μπροστά στα όσα εμείς κάναμε και κάνουμε κατά του Κυρίου μας. Εάν, λοιπόν, Εκείνος ανέχθηκε και ανέχεται τα δικά μας σφάλματα, δεν θα ανεχόμαστε εμείς των συνανθρώπων μας;
Σπλάγχνα οικτιρμών, μακροθυμίας, ανοχής, να τι εμπνέει το παράδειγμα του Σωτήρα Χριστού! Εφόδια πολυτιμότατα για μια ευτυχισμένη ζωή! 'Ας στρέφουμε το νου μας τακτικά στο παράδειγμα αυτό για να παίρνουμε δυνάμεις και να μπορούμε να ανέχεται ο ένας τον άλλο.
Επειδή όμως η μακροθυμία είναι όχι απλώς ένα στολίδι της ψυχής που αγαπά, αλλά αρετή απαραίτητη για κάθε άνθρωπο, απαραίτητη στην οικογένεια, στη συμβίωση, στην κοινωνία, πρέπει ακόμη να την δούμε, να την εξετάσομε, να την σπουδάσουμε.
Ο απόστολος Παύλος, μολονότι τόσα υπέστη παθήματα από τους Ιουδαίους σε κάθε πόλη όπου κήρυττε το Ευαγγέλιο, οι Ιουδαίοι του δημιουργούσαν θλίψεις, φυλακίσεις, βασανιστήρια, ραβδισμούς, λιθοβολισμούς.
Στα Λύστρα τι έπαθε; «ήλθαν εκεί Ιουδαίοι από την Αντιόχεια και το Ικόνιο και αφού παρέπεισαν τους όχλους, λιθοβόλησαν τον Παύλο και έσυραν αυτόν, καθώς ήταν πάνω στο έδαφος αναίσθητος, έξω από την πόλη, επειδή νόμισαν ότι είχε πεθάνει αυτός και έσπευσαν να αποκρύψουν από τις αρχές το έγκλημα τους» Επήλθον δε από Αντιοχείας και Ικονίου Ιουδαίοι, και πείσαντες τους όχλους και λιθάσαντες τον Παύλον έσυραν έξω της πόλεως, νομισαντες αυτόν τεθνάναι» (Πράξ. ιδ' 19).
Και όμως, ο απόστολος Παύλος μακροθυμεί. Διότι το πυρ της αγάπης έφλεγε την καρδιά του και άναβε τόσο πόθο για την σωτηρία και αυτών των διωκτών του, ώστε ευχόταν: «Θα ευχόμουνα εγώ, τον οποίο τίποτε δεν θα μπορούσε να χωρίσει από τον Χριστό, να χωρισθώ από Αυτόν διαπαντός, εάν ήταν δυνατό να γίνει αυτό, χάρη των αδελφών μου Ιουδαίων, οι όποιοι είναι συγγενείς μου από σαρκική καταγωγή». «Ηυχόμην γάρ αυτός εγώ ανάθεμα είναι από του Χριστού υπέρ των αδελφών μου, των συγγενών μου κατά σάρκα» (Ρωμ. θ' 3).
Τη μακροθυμία απέδειξαν και οι άγιοι Πάντες: «Την ώρα, που οι απιστούντες στο Ευαγγέλιο μας υβρίζουν και μας περιγελούν, εμείς ευχόμαστε αγαθά υπέρ αυτών. Ενώ μας καταδιώκουν, δείχνουμε ανοχή προς τους διώκτες μας». «Λοιδορούμενοι ευλογούμεν, διωκόμενοι ανεχόμενοι» (Α' Κορ. 4,12).
Επομένως ασφαλέστερο μέσο με το οποίο θα ελέγχουμε τους εαυτούς μας, εάν και κατά πόσο έχουμε αγάπη, θα είναι η μακροθυμία, δηλαδή η ανοχή. Στην πρώτη και τη δεύτερη περίπτωση θα λέμε στους εαυτούς μας: Δείξε την αγάπη σου και την πραγματική μόρφωση σου εν Χριστώ με τη μακροθυμία.
Είναι παρατηρημένο ότι όσο περισσότερες είναι οι σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους τόσο και περισσότερες οι ελλείψεις και αδυναμίες τις όποιες εκδηλώνουμε σ' εκείνους, με τους οποίους σχετιζόμαστε τόσο και περισσότερες και οι περιστάσεις κατά τις οποίες η αγάπη θα παρουσιασθεί κάτω από το γνώρισμα της μακροθυμίας.
Εμείς, όμως, ας τις περιλάβουμε μόνο σε τρεις περιπτώσεις.
Πρώτη περίπτωση είναι εκείνη κατά την οποία η βλάβη αφορά σ' εμάς τους ίδιους.
Δεύτερη, τους οικείους και τους φίλους και κάθε χριστιανό τον οποίο οφείλουμε να αγαπούμε.
Η τρίτη τις περιπτώσεις αφορά στο όνομα του ουρανίου Πατέρα, του Χριστού και της Υπεραγίας Θεοτόκου όταν δηλαδή μυκτηρίζουν την πίστη του Χριστού και πολεμούν και καταπατούν το θείο Νόμο οι ασεβείς και άπιστοι άφοβα και ασύστολα.
Ας τις δούμε, όμως, τις τρεις αυτές περιπτώσεις ξεχωριστά.
Η μακροθυμία μέσα στην οικογένεια
Μπορεί να υπάρξει στενότερος δεσμός του αίματος από αυτόν, πού συνδέει τους αδελφούς ή τα παιδιά με τους γονείς; Ή από τον δεσμό, που ενώνει σε πλήρη ενότητα τους συζύγους; Και όμως, τι βλέπουμε;
Όταν η μακροθυμία δεν έχει κατακτήσει τις καρδιές των μελών της οικογένειας, ο φυσικός δεσμός του αίματος, ο σύνδεσμος της συγγένειας, στραπατσαρίζεται κατά τρόπο αξιοθρήνητο. Και γίνεται ο βίος αβίωτος μέσα στην καθημερινή σύγχυση και φιλονικία. Οι σχέσεις ψυχραίνονται. Εξαφανίζεται ο αλληλοσεβασμός. Στις περιπτώσεις αυτές μόλις το παιδί ή η κόρη έλθει σε νεανική ηλικία αποστρέφεται το σπίτι, διακόπτει κάθε δεσμό με τους οικείους. Και πολλές φορές να διαλύεται η οικογένεια. Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά; Διότι όλοι μας έχομε ελαττώματα, αδυναμίες, όλοι υποπίπτουμε σε σφάλματα, από τα οποία πολλές φορές θίγεται και βλάπτεται και εκείνος με τον όποιο συζούμε και συγκατοικούμε. Πόσες φορές η απρόσεκτη γλώσσα της συζύγου δίνει έναυσμα και ανάβει πυρκαγιά. Αλλά και πόσο συχνά η απαιτητικότητα του συζύγου να επιβάλλει τη γνώμη του δημιουργεί ατμόσφαιρα εκρηκτική. Πόσες φορές οι γονείς παρά το φυσικό φίλτρο, όχι απλά παροξύνονται, αλλά και φιλονικούν και διαπληκτίζονται με τα παιδιά τους, ή και με άλλα μέλη της οικογένειας. Διότι όλοι μας έχουμε τον εγωισμό μας. Αλλά όταν μια πέτρα πέφτει σε βράχο θα κάνει θόρυβο, ενώ όταν πέσει πάνω στο βαμβάκι, κανένας θόρυβος δεν ακούγεται. Όταν το ελάττωμα προσκρούει στον εγωισμό του συζύγου, ο οποίος είναι άκαμπτος και σκληρός σαν βράχος, τότε και οι καυγάδες, οι θόρυβοι, η γκρίνια. Ενώ, όταν υπάρχει η μακροθυμία και η αγάπη τότε το ελάττωμα του - της συζύγου θα συναντήσει την ως το βαμβάκι μαλακή και ήρεμη και μακρόθυμη και πραεία ψυχή της συζύγου ή του συζύγου και τα πάντα θα διαλυθούν.
Επομένως ο καθένας μέσα στην οικογένεια θα ανέχεται τους άλλους, τις ελλείψεις τους, αλλά και να μη εκτρεπόμαστε σε κρίσεις αυστηρές και απαντήσεις στις οποίες προβαίνουν οι ανυπόμονοι και στερημένοι μακροθυμίας. Και τότε η συμβίωση στην οικογένεια θα καθίσταται τερπνή, γλυκεία και θα αποπνέει το άρωμα της χριστιανικής αγάπης και της ηθικής ωραιότητας σε όλους όσους την βλέπουν.
Μία μόνο εξαίρεση πρέπει να σημειωθεί. Ότι συγκατάβαση στις αδυναμίες των άλλων δεν πρέπει να προχωρεί μέχρι παραβάσεως του καθήκοντος. Προκειμένου περί της παιδαγωγίας παιδιών, η ανοχή στις ελλείψεις τους ισοδυναμεί με ενοχή βαριά. Στις ελλείψεις και παρεκτροπές των παιδιών, οι γονείς χωρίς βέβαια να ταράσσονται και να χάνουν την εσωτερική ειρήνη και πραότητα, θα επιμένουν στη διόρθωση με τα ποικίλα μέσα της παιδαγωγίας, τα οποία προσαρμόζονται σε κάθε χριστιανό.
Αρχιμ. ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΛΥΡΑΚΗΣ
τ. Ιερο
κήρυκας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Ο μακρόθυμος και υπομονετικός αποδεικνύεται «πολύς εν Φρονήσει». Δεν είναι «εύκολο παιχνίδι» η εργασία. Έχει προβλήματα, δυσκολίες, ατυχίες. Ακόμη στην εργασία υπάρχουν και αλλά πρόσωπα. Συνάδελφοι, υπάλληλοι, προϊστάμενοι, υφιστάμενοι. Έχει ο καθένας το χαρακτήρα του, τις αδυναμίες του, τις απαιτήσεις, γιατί όχι την κακία του. Δεν είδατε; Με το παραμικρό ανάβει «καυγάς». Με έθιξε, λέει ο ένας. Με πρόσβαλε, διαμαρτύρεται ο άλλος. Με κακομεταχειρίστηκε, συμπληρώνει ό τρίτος. Και οι αντεγκλήσεις και τα πείσματα και οι θυμοί οδηγούν όχι σπανίως σε σοβαρότερα ζητήματα.
Εάν όμως ο ένας είναι μακρόθυμος, το κακό θα αποφευχθεί. Κατάπιε την προσβολή, τη φράση, που τον πείραξε, τη διαγωγή, που τον λύπησε. Λόγος ήταν και έφυγε, λέει ο μακρόθυμος. Κουρασμένος ήταν ο άλλος και του ξέφυγε. Ας μη δώσουμε συνέχεια. Και το κακό φεύγει και η ειρήνη διατηρείται και το καλό παράδειγμα δίδεται, και γίνεται έτσι ο μακρόθυμος γίνεται παράδειγμα προς μίμηση και διδάσκαλος χωρίς να κηρύττει με το στόμα. Κηρύττει, όμως, με την διαγωγή του, τη διαγωγή τη συνετή και προσεκτική, τη στάση την ειρηνική και αξιοζήλευτη. Έτσι και τα συμφέροντα του ο μακρόθυμος εξυπηρετεί και άξιος γίνεται της προστασίας του Θεού.
Γιʼ αυτό και Κύριος μας προτρέπει: «Μάθετε απʼ εμού, ότι πράος είμι και ταπεινός τη καρδία, και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών» (Ματθ. ια' 29). «Μάθετε από μένα, ότι είμαι πράος και ταπεινός κατά το φρόνημα και την εσωτερική διάθεση, και θα βρείτε ανάπαυση και ειρήνη στις ψυχές μας».
Ο Ιερός Χρυσόστομος σχολιάζοντας τα παραπάνω λόγια του Κυρίου γράφει: «Είδες συγκατάβαση ανέκφραστη; Δεν σας ζήτησα κάτι Βαρύ και ανυπόφορο, δεν είπα: «Μάθετε από μένα ότι έργα ασυνήθη έκανα, ότι νεκρούς ανέστησα, ότι θαύματα τέλεσα, τα οποία μόνο με τη δύναμη εκείνου ήταν δυνατό να γίνουν. Άλλα τι; «Μάθετε από Μένα ότι είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά και θα βρείτε ανάπαυση στις ψυχές σας». Είδες πόσο είναι του ζυγού αυτού το κέρδος, πόση η ωφέλεια; Εκείνος, λοιπόν, πού θα δεχθεί να είναι κάτω από τον ζυγό αυτόν και θα μάθει από τον Κύριο να είναι πράος και ταπεινός στο φρόνημα, θα βρει τέλεια ψυχική ανάπαυση και γαλήνη. Αυτό πράγματι, είναι το κυριότερο μέσο, για να πετύχομε τη σωτηρία μας. Εκείνος, που έχει την αρετή αυτή, θα δυνηθεί αν και φέρει ανθρώπινο σώμα, να συναγωνίζεται τις ασώματες δυνάμεις και να μη έχει τίποτε το κοινό με τα πράγματα του παρόντος κόσμου».
Αυτή δε η μακρόθυμη συμπεριφορά έχει και άλλο αποτέλεσμα ευχάριστο και επαινετό. Ποιο; Εκείνος, που αγαπά και μακροθυμεί καθίσταται σεβαστός και αγαπητός μεταξύ των ανθρώπων. Γιατί; Διότι αυτός, που ανέχεται, ουδέποτε παρέχει αφορμή πικρίας και λύπης. Το σπουδαιότερο ότι ο καθένας θα επιζητεί τη σχέση του, τη φιλία του, την αγάπη του, καθʼ ον χρόνο όλοι απομακρύνονται από τον οργίλο και ευέξαπτο, που εύκολα δημιουργεί ανύπαρκτους λόγους διαφωνίας.
Η δεύτερη περίπτωση είναι εκείνη, που η βλάβη προκαλείται από τους οικείους και από άλλους χριστιανούς τους οποίους αγαπούμε. Αλλά δεν είναι ανάγκη να γράψουμε πολλά. Διότι εκείνος, που από αγάπη κινείται, μακροθυμεί. Και όταν ο ίδιος βλάπτεται από τη συμπεριφορά των άλλων, την αυτή μακρόθυμη συμπεριφορά δείχνει και όταν αυτοί, που τον βλάπτουν είναι οικείοι του. Όχι διότι την βλάβη εκείνη την θεωρεί λιγότερο οδυνηρή από εκείνη, που έγινε εκ μέρους ξένων σʼ αυτόν. Τουναντίον αισθάνεται βαθύτερο πλήγμα, διότι αυτοί, που όφειλαν να τον αγαπούν ως οικείο της πίστεως, παρουσιάζουν τέτοια διαγωγή και ενδιαφέρονται περισσότερο για την υπόληψη, τη ζωή και την ευτυχία των άλλων, τους οποίους αγαπούν, παρά για τη δική τους ζωή και ευτυχία.
Όταν υβρίζεται το όνομα του Θεού
Έχουμε και την περίπτωση κατά την οποία προσβάλλεται, υβρίζεται, συκοφαντείτε το άγιο όνομα του ουράνιου Πατέρα.
Αυτή είναι η πιο σοβαρή από όλες. Για να το καταλάβουμε αυτό, θα πρέπει να λάβουμε υπʼ όψη μας ότι χριστιανός, που αγαπά τον Θεό «εξ όλης της καρδίας του και εξ όλης της ισχύος του και εξ όλης της διανοίας του και εξ όλης της ψυχής του» και ο οποίος είναι έτοιμος να θυσιάσει τα πάντα χάρη του Χριστού, χάρη της αγάπης προς τον Θεόν, όταν ακούει να υβρίζεται, να διαβάλλεται και να διασύρεται κατά τρόπον ασεβή ο Θεός και η αλήθεια Του και να οδηγούνται ψυχές στην καταστροφή και την απώλεια, τότε βρίσκεται σε πολλή σκληρή δοκιμασία. Πονάει, θλίβεται, οδυνάται.
Πώς λοιπόν πρέπει να φερθεί στις περιπτώσεις αυτές; Το παράδειγμα του Κυρίου ομιλεί γεύλωττα. Ποιο είναι; Όταν ο Κύριος ανέβηκε στα Ιεροσόλυμα,και βρήκε μέσα στον περίβολο του ναού, ανθρώπους, που πωλούσαν βόδια, πρόβατα και περιστέρια —για εκείνους, που ήθελαν να προσφέρουν από αυτά θυσίες— και βρήκε ακόμη και τους αργυραμοιβούς , που αντάλλασσαν τα ξένα νομίσματα των προσκυνητών με Ιουδαϊκά και να κάθονται κοντά στα τραπέζια τους, αφού ετοίμασε μαστίγιο από σχοινιά, έβγαλε έξω όλους από τον περίβολο του ναού και τους είπε: «Μη ποιείτε τον οίκον του Πατρός μου οίκον εμπορίου» (Ίω. β' 13-17). Οι μαθητές, που Τον παρακολουθούσαν, θυμήθηκαν τα λόγια του Προφήτη: «ο ζήλος του οίκου σου κατέφαγε με» (Ίω. β' 17).
Και προς τους Φαρισαίους και Γραμματείς εξαπέστειλε τα φοβερά εκείνα «ουαί», τα οποία ακούμε στο Ευαγγέλιο, που διαβάζεται στην ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Τρίτης, που τελείται την Μεγάλη Δευτέρα το βράδυ (Ματθ. κγ' 13-39).
Αλλά δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι η συμπεριφορά αυτή του Κυρίου είναι κατά πάντα δικαιολογημένη. Γιατί; Διότι υπήρξε αναμάρτητος. Και ως κατ' εξοχήν εκπρόσωπος του ουρανίου Πατέρα Του πάνω στη γη, είχε όλο το δικαίωμα να συμπεριφερθεί απέναντι εκείνων, που ασεβούν ποικιλοτρόπως και με αναίδεια κατά του Θεού.
Εμείς, όμως, μπορούμε να κατοχυρωθούμε ότι από ιερή αγανάκτηση να δείξουμε τέτοια συμπεριφορά απέναντι εκείνων, που ασεβούν ποικιλοτρόπως και με αναίδεια κατά του Θεού; Φρονώ όχι. Γιατί; Διότι θα πρέπει να διακατεχόμαστε από ζήλο, που είναι αρεστός στον Θεό. «Δια να είναι τις αρεστός εις τον Θεόν —γράφει ο Καθηγητής Π. Ν Τρεμπέλας— πρέπει να υπακούει προθύμως, δραστηρίως, μετʼ ανιδιοτελούς αφοσιώσεως και αυταπαρνήσεως αδιαφορών δια τας συνεπείας, τας οποίας ενδέχεται να αντιμετωπίσει εκ μέρους ανθρώπων μη σεβομένων τον Θεόν.
Με άλλες λέξεις πρέπει να είναι ζηλωτής. Αλλά ο ζήλος είναι ατελής αρετή και αποβαίνει ου κατʼ επίγνωσιν ζήλος, όταν δεν διαπνέεται και ρυθμίζεται υπό του πνεύματος της αγάπης εξ ενός και της εν επιγνώσει πίστεως εξ ετέρου. Η πεφωτισμένη πίστις κατευθύνει τας ενεργείας μας προς πράγματι θεοφιλείς σκοπούς, εις πραγμάτωσιν των οποίων μας καθοδηγεί να χρησιμοποιώμεν μέσα εξ ολοκλήρου άψογα, δίκαια και ορθά. Άλλως ο ζήλος μας καθίσταται εγωιστικός, τείνων να υπηρετήσει τον Θεόν ουχί όπως αυτός θέλει, αλλʼ όπως θέλομε ημείς επιβάλλοντες το δικό μας θέλημα. Υπομονή, ανεξικακία και απάρνησις των θελημάτων μας, διά να κυριαρχεί πάντοτε εν ημιν το θέλημα του Θεού, είναι τα απαραίτητα στοιχεία και γνωρίσματα του κατ' επίγνωσιν ζήλου.»
Επειδή λοιπόν είμαστε παιδιά του Αδάμ και της Εύας, δηλαδή ένοχοι και αμαρτωλοί. Και ως εκ τούτου δεν μπορούμε να κατοχυρώσουμε ότι από ιερό ζήλο φερθήκαμε όπως φερθήκαμε απέναντι των ασεβών. Θα τους ανεχόμαστε. Χωρίς να φθάνουμε στην κατάσταση της αδράνειας και αδιαφορίας.
Αλλά με τρόπο καλό και ευγενικό και συνετό, προπαντός δε με αγάπη και πραότητα και ανεξικακία θα τους υποδεικνύουμε την παρεκτροπή τους. Αυτό συνιστά ό απόστολος Παύλος όταν λέει:
«Ο δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να φιλονικεί, αλλʼ οφείλει να είναι ήπιος και γλυκύς προς όλους, ικανός να διδάσκει, να είναι ανεξίκακος και να σωφρονίζει με πραότητα εκείνους, που έχουν ενάντια φρονήματα. Ποιος ξέρει μήπως καμιά φορά τους δώσει ο Θεός μετάνοια και οδηγηθούν στη πλήρη και ορθή γνώση της αληθείας».
«Δούλον δε Κυρίου ου δει μάχεσθαι, αλλ' ήπιον είναι προς πάντας, διδακτικόν, ανεξίκακον, εν πραότητι παιδεύοντα τους αντιδιατιθεμένους, μήποτε, δω αυτοίς ο Θεός μετάνοιαν εις επίγνωσιν αληθείας» (Β' Τιμ. β' 24-24).
Αρχιμ.
ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΛΥΡΑΚΗΣ
τ. Ιεροκήρυκας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών
Εάν όμως ο ένας είναι μακρόθυμος, το κακό θα αποφευχθεί. Κατάπιε την προσβολή, τη φράση, που τον πείραξε, τη διαγωγή, που τον λύπησε. Λόγος ήταν και έφυγε, λέει ο μακρόθυμος. Κουρασμένος ήταν ο άλλος και του ξέφυγε. Ας μη δώσουμε συνέχεια. Και το κακό φεύγει και η ειρήνη διατηρείται και το καλό παράδειγμα δίδεται, και γίνεται έτσι ο μακρόθυμος γίνεται παράδειγμα προς μίμηση και διδάσκαλος χωρίς να κηρύττει με το στόμα. Κηρύττει, όμως, με την διαγωγή του, τη διαγωγή τη συνετή και προσεκτική, τη στάση την ειρηνική και αξιοζήλευτη. Έτσι και τα συμφέροντα του ο μακρόθυμος εξυπηρετεί και άξιος γίνεται της προστασίας του Θεού.
Γιʼ αυτό και Κύριος μας προτρέπει: «Μάθετε απʼ εμού, ότι πράος είμι και ταπεινός τη καρδία, και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών» (Ματθ. ια' 29). «Μάθετε από μένα, ότι είμαι πράος και ταπεινός κατά το φρόνημα και την εσωτερική διάθεση, και θα βρείτε ανάπαυση και ειρήνη στις ψυχές μας».
Ο Ιερός Χρυσόστομος σχολιάζοντας τα παραπάνω λόγια του Κυρίου γράφει: «Είδες συγκατάβαση ανέκφραστη; Δεν σας ζήτησα κάτι Βαρύ και ανυπόφορο, δεν είπα: «Μάθετε από μένα ότι έργα ασυνήθη έκανα, ότι νεκρούς ανέστησα, ότι θαύματα τέλεσα, τα οποία μόνο με τη δύναμη εκείνου ήταν δυνατό να γίνουν. Άλλα τι; «Μάθετε από Μένα ότι είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά και θα βρείτε ανάπαυση στις ψυχές σας». Είδες πόσο είναι του ζυγού αυτού το κέρδος, πόση η ωφέλεια; Εκείνος, λοιπόν, πού θα δεχθεί να είναι κάτω από τον ζυγό αυτόν και θα μάθει από τον Κύριο να είναι πράος και ταπεινός στο φρόνημα, θα βρει τέλεια ψυχική ανάπαυση και γαλήνη. Αυτό πράγματι, είναι το κυριότερο μέσο, για να πετύχομε τη σωτηρία μας. Εκείνος, που έχει την αρετή αυτή, θα δυνηθεί αν και φέρει ανθρώπινο σώμα, να συναγωνίζεται τις ασώματες δυνάμεις και να μη έχει τίποτε το κοινό με τα πράγματα του παρόντος κόσμου».
Αυτή δε η μακρόθυμη συμπεριφορά έχει και άλλο αποτέλεσμα ευχάριστο και επαινετό. Ποιο; Εκείνος, που αγαπά και μακροθυμεί καθίσταται σεβαστός και αγαπητός μεταξύ των ανθρώπων. Γιατί; Διότι αυτός, που ανέχεται, ουδέποτε παρέχει αφορμή πικρίας και λύπης. Το σπουδαιότερο ότι ο καθένας θα επιζητεί τη σχέση του, τη φιλία του, την αγάπη του, καθʼ ον χρόνο όλοι απομακρύνονται από τον οργίλο και ευέξαπτο, που εύκολα δημιουργεί ανύπαρκτους λόγους διαφωνίας.
Η δεύτερη περίπτωση είναι εκείνη, που η βλάβη προκαλείται από τους οικείους και από άλλους χριστιανούς τους οποίους αγαπούμε. Αλλά δεν είναι ανάγκη να γράψουμε πολλά. Διότι εκείνος, που από αγάπη κινείται, μακροθυμεί. Και όταν ο ίδιος βλάπτεται από τη συμπεριφορά των άλλων, την αυτή μακρόθυμη συμπεριφορά δείχνει και όταν αυτοί, που τον βλάπτουν είναι οικείοι του. Όχι διότι την βλάβη εκείνη την θεωρεί λιγότερο οδυνηρή από εκείνη, που έγινε εκ μέρους ξένων σʼ αυτόν. Τουναντίον αισθάνεται βαθύτερο πλήγμα, διότι αυτοί, που όφειλαν να τον αγαπούν ως οικείο της πίστεως, παρουσιάζουν τέτοια διαγωγή και ενδιαφέρονται περισσότερο για την υπόληψη, τη ζωή και την ευτυχία των άλλων, τους οποίους αγαπούν, παρά για τη δική τους ζωή και ευτυχία.
Όταν υβρίζεται το όνομα του Θεού
Έχουμε και την περίπτωση κατά την οποία προσβάλλεται, υβρίζεται, συκοφαντείτε το άγιο όνομα του ουράνιου Πατέρα.
Αυτή είναι η πιο σοβαρή από όλες. Για να το καταλάβουμε αυτό, θα πρέπει να λάβουμε υπʼ όψη μας ότι χριστιανός, που αγαπά τον Θεό «εξ όλης της καρδίας του και εξ όλης της ισχύος του και εξ όλης της διανοίας του και εξ όλης της ψυχής του» και ο οποίος είναι έτοιμος να θυσιάσει τα πάντα χάρη του Χριστού, χάρη της αγάπης προς τον Θεόν, όταν ακούει να υβρίζεται, να διαβάλλεται και να διασύρεται κατά τρόπον ασεβή ο Θεός και η αλήθεια Του και να οδηγούνται ψυχές στην καταστροφή και την απώλεια, τότε βρίσκεται σε πολλή σκληρή δοκιμασία. Πονάει, θλίβεται, οδυνάται.
Πώς λοιπόν πρέπει να φερθεί στις περιπτώσεις αυτές; Το παράδειγμα του Κυρίου ομιλεί γεύλωττα. Ποιο είναι; Όταν ο Κύριος ανέβηκε στα Ιεροσόλυμα,και βρήκε μέσα στον περίβολο του ναού, ανθρώπους, που πωλούσαν βόδια, πρόβατα και περιστέρια —για εκείνους, που ήθελαν να προσφέρουν από αυτά θυσίες— και βρήκε ακόμη και τους αργυραμοιβούς , που αντάλλασσαν τα ξένα νομίσματα των προσκυνητών με Ιουδαϊκά και να κάθονται κοντά στα τραπέζια τους, αφού ετοίμασε μαστίγιο από σχοινιά, έβγαλε έξω όλους από τον περίβολο του ναού και τους είπε: «Μη ποιείτε τον οίκον του Πατρός μου οίκον εμπορίου» (Ίω. β' 13-17). Οι μαθητές, που Τον παρακολουθούσαν, θυμήθηκαν τα λόγια του Προφήτη: «ο ζήλος του οίκου σου κατέφαγε με» (Ίω. β' 17).
Και προς τους Φαρισαίους και Γραμματείς εξαπέστειλε τα φοβερά εκείνα «ουαί», τα οποία ακούμε στο Ευαγγέλιο, που διαβάζεται στην ακολουθία του Όρθρου της Μεγάλης Τρίτης, που τελείται την Μεγάλη Δευτέρα το βράδυ (Ματθ. κγ' 13-39).
Αλλά δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι η συμπεριφορά αυτή του Κυρίου είναι κατά πάντα δικαιολογημένη. Γιατί; Διότι υπήρξε αναμάρτητος. Και ως κατ' εξοχήν εκπρόσωπος του ουρανίου Πατέρα Του πάνω στη γη, είχε όλο το δικαίωμα να συμπεριφερθεί απέναντι εκείνων, που ασεβούν ποικιλοτρόπως και με αναίδεια κατά του Θεού.
Εμείς, όμως, μπορούμε να κατοχυρωθούμε ότι από ιερή αγανάκτηση να δείξουμε τέτοια συμπεριφορά απέναντι εκείνων, που ασεβούν ποικιλοτρόπως και με αναίδεια κατά του Θεού; Φρονώ όχι. Γιατί; Διότι θα πρέπει να διακατεχόμαστε από ζήλο, που είναι αρεστός στον Θεό. «Δια να είναι τις αρεστός εις τον Θεόν —γράφει ο Καθηγητής Π. Ν Τρεμπέλας— πρέπει να υπακούει προθύμως, δραστηρίως, μετʼ ανιδιοτελούς αφοσιώσεως και αυταπαρνήσεως αδιαφορών δια τας συνεπείας, τας οποίας ενδέχεται να αντιμετωπίσει εκ μέρους ανθρώπων μη σεβομένων τον Θεόν.
Με άλλες λέξεις πρέπει να είναι ζηλωτής. Αλλά ο ζήλος είναι ατελής αρετή και αποβαίνει ου κατʼ επίγνωσιν ζήλος, όταν δεν διαπνέεται και ρυθμίζεται υπό του πνεύματος της αγάπης εξ ενός και της εν επιγνώσει πίστεως εξ ετέρου. Η πεφωτισμένη πίστις κατευθύνει τας ενεργείας μας προς πράγματι θεοφιλείς σκοπούς, εις πραγμάτωσιν των οποίων μας καθοδηγεί να χρησιμοποιώμεν μέσα εξ ολοκλήρου άψογα, δίκαια και ορθά. Άλλως ο ζήλος μας καθίσταται εγωιστικός, τείνων να υπηρετήσει τον Θεόν ουχί όπως αυτός θέλει, αλλʼ όπως θέλομε ημείς επιβάλλοντες το δικό μας θέλημα. Υπομονή, ανεξικακία και απάρνησις των θελημάτων μας, διά να κυριαρχεί πάντοτε εν ημιν το θέλημα του Θεού, είναι τα απαραίτητα στοιχεία και γνωρίσματα του κατ' επίγνωσιν ζήλου.»
Επειδή λοιπόν είμαστε παιδιά του Αδάμ και της Εύας, δηλαδή ένοχοι και αμαρτωλοί. Και ως εκ τούτου δεν μπορούμε να κατοχυρώσουμε ότι από ιερό ζήλο φερθήκαμε όπως φερθήκαμε απέναντι των ασεβών. Θα τους ανεχόμαστε. Χωρίς να φθάνουμε στην κατάσταση της αδράνειας και αδιαφορίας.
Αλλά με τρόπο καλό και ευγενικό και συνετό, προπαντός δε με αγάπη και πραότητα και ανεξικακία θα τους υποδεικνύουμε την παρεκτροπή τους. Αυτό συνιστά ό απόστολος Παύλος όταν λέει:
«Ο δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να φιλονικεί, αλλʼ οφείλει να είναι ήπιος και γλυκύς προς όλους, ικανός να διδάσκει, να είναι ανεξίκακος και να σωφρονίζει με πραότητα εκείνους, που έχουν ενάντια φρονήματα. Ποιος ξέρει μήπως καμιά φορά τους δώσει ο Θεός μετάνοια και οδηγηθούν στη πλήρη και ορθή γνώση της αληθείας».
«Δούλον δε Κυρίου ου δει μάχεσθαι, αλλ' ήπιον είναι προς πάντας, διδακτικόν, ανεξίκακον, εν πραότητι παιδεύοντα τους αντιδιατιθεμένους, μήποτε, δω αυτοίς ο Θεός μετάνοιαν εις επίγνωσιν αληθείας» (Β' Τιμ. β' 24-24).
Αρχιμ.
ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΛΥΡΑΚΗΣ
τ. Ιεροκήρυκας Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
"Eγείρεσθε, προσεύξασθε, μη τις με αρνήσηται..."
Κύριε, επί το πάθος το εκούσιον παραγενόμενος εβόας τοις μαθηταίς σου
Καν μιαν ώραν ουκ ισχύσατε αγρυπνήσαι μετ' εμού, πως επηγγείλασθε αποθνήσκειν δι' εμέ;
Καν τον Ιούδαν θεάσασθε πως ου καθεύδει, αλλά σπουδάζει παραδουναί με τοις παρανόμοις.
Eγείρεσθε, προσεύξασθε, μη τις με αρνήσηται βλέπων με εν τω Σταυρώ.
Μακρόθυμε, δόξα σοι!
(Aντίφωνον της Μ. Πέμπτης).
Kύριε, πως ανέχθηκες να συρθείς ως ο τελευταίος κακουργος ενώπιον του Συνεδρίου; Πώς καταδέχθηκες εμπτυσμούς και κολαφισμούς, εξευτελισμούς και σταυρικο ατιμωτικο θάνατο;
Κύριε, που συγκινούμαστε όταν την ώρα που βρισκόσουν τόσο κοντά στο θεληματικό πάθος, εκεί στο δάσος των Κέδρων ένιωσες τόσο μόνος και τόσο εγκαταλελειμμένος! Aπο τους στενούς σου φίλους και μαθητές ο ένας έσπευδε στο δρόμο της προδοσίας και οι άλλοι αναπαύονταν. Eξέφρασες δικαίως το παράπονό Σου, γιατί, ενώ υποσχέθηκαν για χάρη Σου να θυσιάσουν και τη ζωή τους, τελικά την ώρα που οι στρατιώτες τών Φαρισαίων έφθαναν στο δάσος των Κέδρων, οδηγημένοι από τον Iούδα, εκείνοι δεν άντεξαν να μείνουν ξάγρυπνοι. Δε μπόρεσαν να θυσιάσουν την ανθρώπινη ανάγκη της ανάπαυσης, όταν το δικό Σου πάθος έφθανε στην κορύφωση. Δε μπόρεσαν να αγρυπνήσουν μαζί Σου ούτε μία ώρα εκείνοι που υποσχέθηκαν να πεθάνουν για χάρη Σου. και μάλιστα, οταν είδαν με πόση αποφασιστικότητα ο Ιούδας έσπευδε να πάρει τα τριάκοντα αργύρια και να παραδώσει το Διδάσκαλο στους παρανόμους!
Κύριε, σ' ευγνωμονούμε, γιατί μας άφησες χρυσή εντολή και μας έδειξες τρόπο να αντιμετωπίσουμε τις μεθοδείες του πονηρού. "Eγείρεσθε, προσεύξασθε μη τις με αρνήσηται βλέπων με εν τω Σταυρώ.Όσες φορές κι αν γέρνετε κουρασμένοι από τον αγώνα, μην παρατείνετε το στάδιο της ανάπαυλας, γιατί ο Ιούδας γρηγορεί. Σηκωθείτε, εντείνατε το τόξο σας, φορέστε την πανοπλία σας, αναπληρώστε το χρόνο και το έδαφος που χάσατε, συνεχίστε και προσεύχεσθε.
Nα προσεύχεσθε συνεχώς κρατώντας την επικοινωνία μαζί μου, γιατί υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να σκανδαλισθεί κάποιος, να ταλαντευτεί στην πίστη του, οταν θα με δει προσηλωμένο στο Σταυρό.
Λίγοι εκλεκτοί θα πάνε πέρα από την ανθρώπινη κοινή λογική και θα ιδούν τη μεγάλη νίκη του Σταυρού. Οι μαθητές μου πρώτοι, βλέπω μακριά την αλυσίδα του χρόνου, να εδραιώνουν την πίστη, να εργάζονται συνεχώς, να καλύπτουν με σύντομο βηματισμό την οικουμένη, να στεφανώνονται για το έργο τους και το μαρτύριο τους. Aν στο δάσος των Κέδρων δεν άντεξαν, εγώ είδα όλη τη μετέπειτα ζωή τους, ζωή προσφοράς και θυσίας. Τους μαθητές μου είδα να ακολουθούν στρατιές μαρτύρων, ομολογητών και οσίων, είδα αναμεσα σε αυτούς και εσάς τους απλούς ανθρώπους, άλλοτε να πέφτετε, άλλοτε να εγείρεσθε, αλλά να μην χάνετε ποτέ από τα μάτια σας τον νικητή του Γολγοθά".
Κύριε, Σε δοξάζουμε για τη μακροθυμία Σου.
TOY ΔHMHTPIOY ΣOYΛIΩTH, ΘEOΛOΓOY
Κύριε, επί το πάθος το εκούσιον παραγενόμενος εβόας τοις μαθηταίς σου
Καν μιαν ώραν ουκ ισχύσατε αγρυπνήσαι μετ' εμού, πως επηγγείλασθε αποθνήσκειν δι' εμέ;
Καν τον Ιούδαν θεάσασθε πως ου καθεύδει, αλλά σπουδάζει παραδουναί με τοις παρανόμοις.
Eγείρεσθε, προσεύξασθε, μη τις με αρνήσηται βλέπων με εν τω Σταυρώ.
Μακρόθυμε, δόξα σοι!
(Aντίφωνον της Μ. Πέμπτης).
Kύριε, πως ανέχθηκες να συρθείς ως ο τελευταίος κακουργος ενώπιον του Συνεδρίου; Πώς καταδέχθηκες εμπτυσμούς και κολαφισμούς, εξευτελισμούς και σταυρικο ατιμωτικο θάνατο;
Κύριε, που συγκινούμαστε όταν την ώρα που βρισκόσουν τόσο κοντά στο θεληματικό πάθος, εκεί στο δάσος των Κέδρων ένιωσες τόσο μόνος και τόσο εγκαταλελειμμένος! Aπο τους στενούς σου φίλους και μαθητές ο ένας έσπευδε στο δρόμο της προδοσίας και οι άλλοι αναπαύονταν. Eξέφρασες δικαίως το παράπονό Σου, γιατί, ενώ υποσχέθηκαν για χάρη Σου να θυσιάσουν και τη ζωή τους, τελικά την ώρα που οι στρατιώτες τών Φαρισαίων έφθαναν στο δάσος των Κέδρων, οδηγημένοι από τον Iούδα, εκείνοι δεν άντεξαν να μείνουν ξάγρυπνοι. Δε μπόρεσαν να θυσιάσουν την ανθρώπινη ανάγκη της ανάπαυσης, όταν το δικό Σου πάθος έφθανε στην κορύφωση. Δε μπόρεσαν να αγρυπνήσουν μαζί Σου ούτε μία ώρα εκείνοι που υποσχέθηκαν να πεθάνουν για χάρη Σου. και μάλιστα, οταν είδαν με πόση αποφασιστικότητα ο Ιούδας έσπευδε να πάρει τα τριάκοντα αργύρια και να παραδώσει το Διδάσκαλο στους παρανόμους!
Κύριε, σ' ευγνωμονούμε, γιατί μας άφησες χρυσή εντολή και μας έδειξες τρόπο να αντιμετωπίσουμε τις μεθοδείες του πονηρού. "Eγείρεσθε, προσεύξασθε μη τις με αρνήσηται βλέπων με εν τω Σταυρώ.Όσες φορές κι αν γέρνετε κουρασμένοι από τον αγώνα, μην παρατείνετε το στάδιο της ανάπαυλας, γιατί ο Ιούδας γρηγορεί. Σηκωθείτε, εντείνατε το τόξο σας, φορέστε την πανοπλία σας, αναπληρώστε το χρόνο και το έδαφος που χάσατε, συνεχίστε και προσεύχεσθε.
Nα προσεύχεσθε συνεχώς κρατώντας την επικοινωνία μαζί μου, γιατί υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να σκανδαλισθεί κάποιος, να ταλαντευτεί στην πίστη του, οταν θα με δει προσηλωμένο στο Σταυρό.
Λίγοι εκλεκτοί θα πάνε πέρα από την ανθρώπινη κοινή λογική και θα ιδούν τη μεγάλη νίκη του Σταυρού. Οι μαθητές μου πρώτοι, βλέπω μακριά την αλυσίδα του χρόνου, να εδραιώνουν την πίστη, να εργάζονται συνεχώς, να καλύπτουν με σύντομο βηματισμό την οικουμένη, να στεφανώνονται για το έργο τους και το μαρτύριο τους. Aν στο δάσος των Κέδρων δεν άντεξαν, εγώ είδα όλη τη μετέπειτα ζωή τους, ζωή προσφοράς και θυσίας. Τους μαθητές μου είδα να ακολουθούν στρατιές μαρτύρων, ομολογητών και οσίων, είδα αναμεσα σε αυτούς και εσάς τους απλούς ανθρώπους, άλλοτε να πέφτετε, άλλοτε να εγείρεσθε, αλλά να μην χάνετε ποτέ από τα μάτια σας τον νικητή του Γολγοθά".
Κύριε, Σε δοξάζουμε για τη μακροθυμία Σου.
TOY ΔHMHTPIOY ΣOYΛIΩTH, ΘEOΛOΓOY
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό