Έχει άμεση σχέση η παραβολή αυτή με τον Θεό Πατέρα και την ιστορία της ανθρωπότητος, που χαρακτηριστικά χωρίζεται σε δύο μέρη, σε δύο γιους.
Εμείς πού βρισκόμαστε; Ποιόν αντιπροσωπεύομε;
Δεν είναι εύκολο να πούμε. Είναι επικίνδυνο βιαστικά να απαντήσωμε. αυτό μας διδάσκει η παραβολή.
Ο νεώτερος υιός από την αρχή που ζήτησε στανικά το επιβάλλον μέρος της ουσίας (και ποιός του είπε ότι είχε δικαίωμα να κάμη κάτι τέτοιο ; ), μέχρις ότου δαπανήση τα πάντα και γίνη ισχυρός λιμός σ΄ όλη τη μακρινή χώρα και πεθάνη της πείνας αυτός και οι πολίτες της χώρας εκείνης… Μέχρις ότου γίνουν όλα αυτά, ήταν ζαλισμένος, δεν ήταν στα καλά του, ήταν εκτός εαυτού. Δεν μπορούσε να διακρίνη, να καταλάβη τί έκανε. Μόνο μετά από όλα αυτά «ήλθεν εις εαυτόν».
Άρα, αν βρισκόμαστε στην κατάσταση αυτή του νεώτερου γυιου, πριν έλθη εις εαυτόν, σημαίνει ότι είμαστε στην πραγματικότητα εκτός εαυτών και δεν ξέρομε πού βρισκόμαστε, τί μας γίνεται, τί αντιπροσωπεύομε. ΄Η και αν νομίζωμε ότι ξέρομε - που συνήθως νομίζομε - πέφτομε έξω. Και μόνο αν έλθωμε εις εαυτούς κάποτε, με τη βοήθεια του Θεού, θα ανακαλύψωμε τη φτώχεια και τη γυμνότητά μας.
Αλλά και ο πρεσβύτερος υιός δεν είναι λιγότερο εκτός εαυτού. ΄Η καλύτερα, αυτός δεν παρουσιάζεται ποτέ στην παραβολή να έρχεται εις εαυτόν, δηλαδή να έρχεται προς τον Πατέρα, να αισθάνεται και να ομολογή με τη ζωή και τη συμπεριφορά του την ανθρώπινη αδυναμία. Αλλά ψεύδεται και αλλοφρονεί: Κάνει πεισματικά το θέλημά του - «ωργίσθη και ουκ ήθελεν εισελθείν» - και νομίζει ότι έχει όλο το δίκιο με το μέρος του. Ενώ κρίσις δικαία είναι εκείνου που δεν κάνει το δικό του θέλημα, αλλά μόνο το θέλημα του ουρανίου Πατρός.
Αυτοδικαιώνεται με τα λόγια του και ταυτόχρονα αναιρείται με τη διαγωγή του, αποδεικνυόμενος κενός οιηματίας, ξένος προς το ήθος του ουρανίου Πατρός.
«Τοσαύτα έτη δουλεύω σοι»: Υπολογίζει τον χρόνο, την κτίση. όχι την αιωνιότητα, την άκτιστη χάρη, που μια ροπή κάνει θεολόγο τον ληστή που μετανοεί.
Κατηγορεί τον αδελφό του για ασωτεία και ανταρσία και ο ίδιος δεν υπακούει στον πατέρα του. Ενώ διαλαλεί την διαρκώς άψογη στάση του - «ουδέποτε εντολήν σου παρήλθον» - την ίδια στιγμή όχι εντολή αυστηρή για δουλειά αρνείται, αλλά παράκληση πατρική για συμμετοχή σε οικογενειακή χαρά καταπατεί.
Άρα δεν είναι εύκολο μόνοι μας να πούμε πού βρισκόμαστε, γιατί μπορεί να πέφτωμε έξω, μπορεί να είμαστε εκτός εαυτών και να μην το ξέρωμε, να μην το αντιλαμβανόμαστε.
Τί φοβερό να είσαι τόσο μακριά, ενώ βρίσκεσαι μέσα στο σπίτι! Και το ακόμη φοβερότερο, να εφαρμόζης τις εντολές και να μην καταλήγης στη γεύση του μόσχου του σιτευτού, να μην γίνεσαι διαιτυμών λαμπρός του μεγάλου Συμποσίου που προσφέρεται «υπέρ της Οικουμένης».
Αρχιμ. Βασίλειος Ιβηρίτης