Η υγεία της ψυχής και του σώματος

[NIKOSZ]

Οι πατέρες της εκκλησίας υποστηρίζουν πως η υγεία τόσο της ψυχής όσο και του σώματος ήταν μια πραγματικότητα ταυτόσημη με το διφυές του προπτωτικού ανθρώπινου προσώπου. Ο άγιος Θεόδωρος ο σαββαίτης επίσκοπος Εδέσσης υποστηρίζει πως ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο διπλή ευκαιρία κοινωνίας μαζί του. Έτσι με το σώμα του δια των αισθήσεων κοινωνούσε με τον υλικό κόσμο και διʼ αυτού αναγόταν προς το Θεό, ενώ με τη λογική ψυχή του κοινωνούσε με τον πνευματικό κόσμο και πάλι μέσα απʼ αυτόν αναγόταν προς τον τριαδικό Θεό.

Ο άνθρωπος λοιπόν, προ της πτώσεως, ήταν υγιής γιατί ήταν άμεσα συνδεδεμένος με το Θεό, ο οποίος κατά το μέγα Βασίλειο, «εστίν η αιτία του είναι τοις ούσιν και η πηγή της ζωής». Η αρρώστια και ο θάνατος θεωρούνται στην πατερική γραμματεία ως απότοκα της παρακοής και συνδέονται άμεσα με την ουσία του ηθικού κακού που είναι η αμαρτία.

Από τη στιγμή που ο άνθρωπος αμάρτησε δηλαδή ξαστόχησε και περιέπεσε από το κατά Θεόν ζην, τότε η όλη ψυχοσωματική του διάσταση δέχτηκε την φθορά, την αρρώστια και τέλος το θάνατο, σαν συνέπεια του χειμώνα της αμαρτίας κατά τον ιερό Χρυσόστομο. Βέβαια, δεν αγνοείται στη συνέχεια η παιδαγωγική σημασία της υπομονετικής αντιμετώπισής της αρρώστιας και του πόνου.

Ο άγιος Διάδοχος ο Φωτικής στο έργο του «Κεφάλαια περί πνευματικής τελειότητας εβδομηνταοχτώ», αναφέρει πως με την πτώση του ο άνθρωπος αρρώστησε και στην ψυχή, αλλά και στο σώμα. Χρειάστηκε, λοιπόν να γίνει ο Λόγο άνθρωπος, ώστε με το μυστήριο του βαπτίσματος να δέχεται ο άνθρωπος τη χάρη του Αγίου Πνεύματος που φυγαδεύει την αμαρτία και να αναγεννάται ψυχή τε και σώματι.

Ο ίδιος ο Χριστός θαυματουργικά επεμβαίνει στην αποκατάσταση της υγείας πλείστων όσων αρρώστων για να δείξει πως από τη βασιλεία του Θεού απουσιάζουν πλήρως τόσο ο πόνος όσο και η ασθένεια. Είναι δε χαρακτηριστικό το γεγονός πως η αποκατάσταση της υγείας των ανθρώπων συνδέεται άμεσα με το χριστολογικό δόγμα που εκφράζει την θεανδρική υπόσταση του Λόγου. Έτσι κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, για την παροχή της υγείας, χρησιμοποιείται από το Χριστό ο λόγος ή κάποιο υλικό στοιχείο που φανερώνει την ανθρωπινή φύση του, ενώ παράλληλα αυτή καθʼ εαυτή η παροχή της θεραπείας, που είναι συνέπεια της θείας χάρης, φανερώνει τη θεϊκή του υπόσταση.

Η εκκλησία, η οποία είναι κατά τον ιερό Αυγουστίνο ο ίδιος ο Χριστός παρατεινόμενος στους αιώνες, ενδιαφέρεται άμεσα για την υγεία των ανθρώπων. Έτσι, λοιπόν στις λειτουργικές συνάξεις της εύχεται «υπέρ νοσούντων», ενώ χαρακτηριστικό είναι το γεγονός πως στο μεγάλο αγιασμό των υδάτων που τελείται στην εορτή των Θεοφανίων σαφώς γίνεται αναφορά και στο θέμα της υγείας των ανθρώπων. Διαβάζουμε ανάμεσα στʼ άλλα στη σχετική ευχή: «Ποίησον αυτό, αφθαρσίας πηγήν, αγιασμού δώρον, αμαρτημάτων λυτήριον, νοσημάτων αλεξιτήριον». Επιπρόσθετα με το μυστήριο του αγίου ευχελαίου, η εκκλησία μας, σαν φιλόστοργη μητέρα, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, ζητά από το Θεό την ίαση της ψυχής και του σώματος του ανθρώπου. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά: «Του εν ασθενεία ψυχή τε και σώματος όντος την ίασιν δώρησαι». Ενδεικτικό ακόμα του ενδιαφέροντος της εκκλησίας για την υγεία του ανθρώπου, είναι και το γεγονός πως στο ευχολόγιο της υπάρχει ευχή, «εις πάσαν ασθένειαν», δηλαδή για κάθε αρρώστια.

Οι πατέρες της εκκλησίας μας τονίζουν εμφαντικά πως η άσκηση, και ιδίως η νηστεία, δεν αφορούν μόνο τη σφαίρα της μεταφυσικής αλλά σχετίζονται άμεσα και με την υγεία του ανθρώπου. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς σʼ ένα λόγο του αναφέρει πως η πολυφαγία είναι γενεσιουργός αιτία πολλών παθήσεων, ενώ η νηστεία είναι η μητέρα της υγείας. Λέει χαρακτηριστικά ότι η πολυφαγία δημιουργεί παθήσεις που ταλαιπωρούν τα πόδια, την κεφαλή και επιφέρει επίσης άλλες αρρώστιες. Η νηστεία όμως είναι μητέρα της υγείας.

Η εκκλησία λοιπόν, επειδή ενδιαφέρεται άμεσα για την υγεία του ανθρώπου, καταδικάζει και απορρίπτει οτιδήποτε τη βλάπτει, όπως π.χ. τα ναρκωτικά, το κάπνισμα, τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα όμως κακίζει τη συνειδητή προώθηση στην αγορά προϊόντων με ουσίες που βλάπτουν την ανθρώπινη υγεία.

Για το σημερινό μεταπτωτικό άνθρωπο, που ζει μακριά από το Θεό και ο οποίος με την όλη διαγωγή του φαίνεται να αδιαφορεί για την υγεία του, ισχύει η θέση ενός μεγάλου σύγχρονου στοχαστή που υποστηρίζει πως: «Η φύση είναι ένα ασύλληπτο σύμπαν και ο άνθρωπος δυστυχώς ένα πλάσμα χωρίς Θεό, χωρίς ήθος, χωρίς αυτογνωσία. Ένα ον που έσπασε το γενετικό κώδικα, αλλά έχασε τον κώδικα της επιβίωσης του».


Σάββας Αλεξάνδρου