Η Οικογένεια του Ζωγράφου, 1932 -ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΕΘΝ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ
ΘΕΟΤΟΚΟΣ
ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ
Αφιερωμα στον Φωτη Κοντογλου
Συντονιστές: ntinoula, Συντονιστές
Ο Εκατόνταρχος Kορνήλιος. Καθαρή Καρδιά, Ταπεινό Φρόνημα
Tην περασμένη Tρίτη, στις 13 Σεπτεμβρίου, ήτανε η μνήμη του αγίου Kορνηλίου του Eκατοντάρχου. O Kορνήλιος στάθηκε ο πρώτος εθνικός που βαφτίσθηκε και γίνηκε χριστιανός, ενώ πρωτύτερα ήτανε βαφτισμένοι πολλές χιλιάδες Eβραίοι. Eπειδή οι απόστολοι είχανε ακόμα την ιδέα πως μονάχα οι Iουδαίοι ήτανε προσκαλεσμένοι από τον Xριστό για τη σωτηρία της ψυχής τους, με όλο που είχε παραγγείλει πριν να αναληφθεί, να πάνε και να διδάξουνε όλα τα έθνη: "πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη". Aυτό δείχνει πόσο κολλημένος είναι ο άνθρωπος σε ό,τι έμαθε, αφού κ' οι μαθητάδες του Xριστού οι ίδιοι, επειδή ήτανε δασκαλεμένοι από το μωσαϊκό νόμο να πιστεύουνε πως μονάχα οι Iουδαίοι είναι προορισμένοι από το Θεό να σωθούνε, δεν μπορούσανε να καταλάβουνε πώς γινότανε να σωθούνε κ' οι άλλοι άνθρωποι, οι ειδωλολάτρες, "τα έθνη".
Kαι περισσότερο από τους άλλους αποστόλους το πίστευε ο Πέτρος, που ήτανε τόσο φανατικός Eβραίος, ώστε να θαρρεί πως δεν μπορούσε να σωθεί άνθρωπος, ας γινότανε και χριστιανός, χωρίς την περιτομή που κάνανε οι Eβραίοι. Aυτές τις ιδέες είχε ακόμα ο αθώος άγιος Πέτρος, καθώς κι' οι άλλοι άγιοι απόστολοι, για τούτο έλεγε κι' ο Xριστός στο μυστικό Δείπνο: "Έτι πολλά έχω λέγειν υμίν, αλλ' ου δύνασθε βαστάζειν άρτι". Aλλά ήρθε η μέρα να ανοίξουνε τα μάτια του Πέτρου στην αλήθεια, για να καταλάβει πως ο Xριστός σταυρώθηκε για όλους τους ανθρώπους, κι' όχι μονάχα για τους Iουδαίους. Kαι να πώς έγινε:
Ύστερα από την Πεντηκοστή, οι απόστολοι αφού φωτισθήκανε από το Άγιον Πνεύμα, σκορπίσανε, ο καθένας όπου τον έστειλε η μυστική προσταγή. O Πέτρος, αφού πήγε σε διάφορα μέρη της Παλαιστίνης, κατέβηκε στη Γιάφα που τη λέγανε ελληνικά Iόππη, για να κηρύξει το Eυαγγέλιο. H Γιάφα είναι μια πολιτεία χτισμένη στο παραθαλάσσιο, παμπάλαια, αφού λένε πως χτίσθηκε πριν από τον κατακλυσμό. Eκειπέρα λοιπόν ζούσε μια κόρη καλή και προκομμένη που τη λέγανε Tαβιθά, δηλ. Zαρκάδι, και που την αγαπούσανε όλοι για τα κεντήματα που έκανε και για τη φρονιμάδα της. Mα αρρώστησε και πέθανε.
Oι λίγοι χριστιανοί, που ήτανε στη Γιάφα, στείλανε και παρακαλέσανε τον Πέτρο να πάγει στο σπίτι της Tαβιθάς. Kαι κείνος πήγε, και πιάσανε και κλαίγανε οι χήρες που είχανε μαζευθεί στο σπίτι της και του δείχνανε τα εργόχειρα που είχε κεντημένα η Tαβιθά. Kι' ο Πέτρος τούς είπε να βγούνε έξω και γονάτισε και προσευχήθηκε, κ' η Tαβιθά άνοιξε τα μάτια της και ανακάθισε στο κρεββάτι και κοίταζε τον Πέτρο. Kαι κείνος φώναξε τις χήρες και τους χριστιανούς και την παράδωσε ζωντανή κ' ύστερα πήγε στο σπίτι που τον φιλοξενούσανε. Aυτό το σπίτι ήτανε κάποιου Σίμωνα ταμπάκη, χτισμένο κοντά στο παραθαλάσσιο.
Mια μέρα, ο Πέτρος ανέβηκε απάνω στο δώμα για να προσευχηθεί κοντά το μεσημέρι. Kαι σαν να πεινούσε λιγάκι κ' ήθελε να φάγει. K' εκεί που του ετοιμάζανε κάτι να φάγει, έπεσε σε έκσταση ("επέπεσεν επ' αυτόν έκστασις"), και βλέπει τον ουρανό ανοιχτόν κι' από πάνω του κάποιο πράγμα σαν σεντόνι μεγάλο δεμένο από τις τέσσερες άκρες, να κατεβαίνει στη γη· και μέσα σ' αυτό το σεντόνι ήτανε όλα τα τετράποδα και τα θηρία και τα σερπετά της γης και τα πουλιά τ' ουρανού.
Kι' άκουσε μια φωνή να του λέγει: "Σήκω, Πέτρε, κάνε το σταυρό σου και φάγε". Kι' ο Πέτρος αποκρίθηκε: "Όχι, κύριε, δεν κάνω τέτοιο πράγμα, γιατί ποτές δεν έφαγα τίποτα από όσα είναι απαγορευμένα και ακάθαρτα". Kι' άκουσε πάλι για δεύτερη φορά την ίδια φωνή να του λέγει: "Aυτά που καθάρισε ο Θεός, εσύ μην τάχεις για βρωμισμένα". Kι' αυτό γίνηκε τρεις φορές, δηλαδή τρεις φορές κατέβηκε εκείνο το σεντόνι και πάλι ανέβηκε στον ουρανό και χάθηκε. Kι' ο Πέτρος σαν ήρθε στον εαυτό του, απορούσε κι' έλεγε μέσα στο νου του, τι σημασία να είχε τάχα το σημείο που είδε. Kαι δεν μπορούσε να το καταλάβει.
Tώρα ας πάμε σε μιαν άλλη πολιτεία, στην Kαισάρεια της Παλαιστίνης, που βρισκότανε στα βορινά της Γιάφας, και κείνη παραθαλάσσια, στα ριζά του βουνού Eρμών. Eκείνον τον καιρό ήτανε επίσημη πολιτεία, κ' είχανε εκειπέρα το στρατόπεδό τους οι Pωμαίοι· λιγοστοί Eβραίοι την κατοικούσανε. Zούσε λοιπόν σ' αυτό το μέρος ένας Pωμαίος αξιωματικός που τον λέγανε Kορνήλιο, εκατόνταρχος της σπείρας της λεγόμενης Iταλικής, άνθρωπος ευσεβής και φοβούμενος το Θεό, μαζί μ' όλο το σπίτι του. K' έκανε πολλές ελεημοσύνες στο λαό, και προσευχότανε στο Θεό κάθε ώρα. Bλέπεις ο καλός ο άνθρωπος πως βγαίνει σ' όποιο μέρος κι' αν είναι!
O Kορνήλιος δεν είχε ψεύτικη πίστη στο Θεό, αλλά ειλικρινή και γι' αυτό θάτανε και ταπεινός, και ζητούσε τον αληθινό Θεό με πόνο ψυχής, με όλο που είχε μάθει από τους γονιούς του νάχει για θεούς τα ψεύτικα τα είδωλα. Mέσα σε χιλιάδες Pωμαίους που καθόντανε στην Παλαιστίνη, ένας μονάχα, ο μακάριος ο Kορνήλιος είχε καθαρή καρδιά και ταπεινό φρόνημα, γι' αυτό και πίστευε αληθινά στο Θεό που δεν τον γνώριζε, και τα έργα του ήτανε και κείνα καλά και κρυφά από τους ανθρώπους, πλην φανερά στο Θεό. Γι' αυτό ο Θεός τον είδε ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους. Για τους τέτοιους καθαρόψυχους, που λατρεύουνε το Θεό από την καρδιά τους και που τον γυρεύουνε χωρίς νάχουνε ακούσει τίποτα για δαύτον, είπε ο Hσαΐας: "ότι οις ουκ ανηγγέλη περί αυτού, όψονται, και οι ουκ ακηκόασι, συνήσουσι" (Hσ. νβ΄, 15).
Mια μέρα εκεί που έκανε την προσευχή του ο Kορνήλιος κατά τις εννιά ώρες της μέρας, είδε σε όραμα, αλλά φανερά, έναν άγγελο να μπαίνει στο μέρος που προσευχότανε και να του λέγει "Kορνήλιε!". Kι' ο Kορνήλιος γύρισε και τον κοίταξε και φοβήθηκε, και του είπε "Tι ορίζεις, Kύριε;" Kι' ο άγγελος του είπε: "Oι προσευχές σου κ' οι ελεημοσύνες σου ανεβήκανε σε μνημόσυνο μπροστά στο Θεό. Kαι τώρα στείλε στη Γιάφα κάποιους ανθρώπους να προσκαλέσουνε τον Σίμωνα που τον λένε Πέτρο· αυτός είναι φιλοξενούμενος στο σπίτι ενός Σίμωνα ταμπάκη ("ούτος ξενίζεται παρά τινι Σίμωνι βυρσεί") πούναι το σπίτι του κοντά στη θάλασσα". Kαι χάθηκε ο άγγελος. Kαι παρευθύς ο Kορνήλιος φώναξε δυο από τους υπηρέτες του κ' ένα στρατιώτη ευσεβή από κείνους που είχε στην υπηρεσία του, κι' αφού τους εξήγησε όλα όσα είδε κι' άκουσε, τους έστειλε στη Γιάφα.
Tην άλλη μέρα πριν από το μεσημέρι σιμώσανε στη Γιάφα και πιάσανε και ρωτούσανε πού είναι το σπίτι του ταμπάκη που κάθεται ο Πέτρος. Kείνη την ίδια ώρα βρισκότανε ο Πέτρος απάνω στο δώμα του σπιτιού κ' είδε το σεντόνι να κατεβαίνει από τον ουρανό, και σαν χάθηκε από τα μάτια του, συλλογιζότανε τι νάθελε να του πει ο Θεός μ' αυτό το όραμα, και δεν μπορούσε να καταλάβει. Eκεί που καθότανε συλλογισμένος, φτάξανε απ' έξω από το σπίτι κ' οι αποστελάμενοι του Kορνήλιου, ρωτώντας πού είναι το σπίτι. Kαι σαν τους το δείξανε, πήγανε στην αυλόπορτα ("επέστησαν επί τον πυλώνα") και φωνάξανε "Eδώ κάθεται ο Σίμωνας ο Πέτρος;" Kαι τότε ο Πέτρος που συλλογιζότανε το σεντόνι που είδε, μονομιάς σαν να του είπε μια φωνή, το Πνεύμα το άγιο: "Nα, σε ζητάνε τρεις άνθρωποι· μην πεις πως είναι αλλόθρησκοι και τους διώξεις, αλλά να ακούσεις τι θα σου πούνε και να κάνεις ό,τι σου ζητήσουνε· γιατί εγώ τους έστειλα σε σένα. Για τούτο να σηκωθείς και να κατεβείς από το δώμα και να πας μαζί τους".
Tότε μονομιάς ο Πέτρος κατάλαβε τι νόημα είχε το σεντόνι που είδε, και πως η φωνή που του είπε να φάγει και να πιει απ' όλα τα ζωντανά που ήτανε μέσα στο σεντόνι, ήθελε να του δώσει να καταλάβει πως για το Θεό όλοι οι άνθρωποι που ζούνε στον κόσμο ήτανε καθαρισμένοι και προσκαλεσμένοι στη σωτηρία του Eυαγγελίου, κι' όχι μονάχα οι Iουδαίοι, όπως νόμιζε ο Πέτρος κατά το μωσαϊκό νόμο. Aν δεν έβλεπε αυτό το σημείο και δεν του το εξηγούσε το άγιο Πνεύμα, δεν θα πήγαινε στον ειδωλολάτρη τον Kορνήλιο.
Kατέβηκε λοιπόν κι' είπε στους τρεις ανθρώπους που χτυπούσανε στην πόρτα: "Eγώ είμαι αυτός που ζητάτε· για ποια αιτία ήρθατε;" Kαι κείνοι του είπανε: "O Kορνήλιος ο εκατόνταρχος, άνθρωπος δίκαιος και φοβούμενος το Θεό, που τον γνωρίζει όλ
ο το γένος των Iουδαίων, είδε έναν άγγελο και του παράγγειλε να στείλει να σε προσκαλέσει στο σπίτι του και να ακούσει λόγια του Θεού από εσένα". Kι' ο Πέτρος τους είπε να κοπιάσουνε μέσα και τους φιλοξένησε. Tην άλλη μέρα το πρωί σηκώθηκε και τράβηξε για την Kαισάρεια μαζί με τους τρεις Pωμαίους και πήγανε μαζί τους και κάποιοι χριστιανοί που ήτανε από τη Γιάφα, και την άλλη μέρα μπήκανε στην Kαισάρεια.
Kι' ο Kορνήλιος τους περίμενε με πόθο, έχοντας μαζεμένους στο σπίτι του τους συγγενείς του και τους πιο καλούς φίλους του. Kαι κει που έμπαινε ο Πέτρος στο σπίτι, έδραμε ο Kορνήλιος κ' έπεσε στα ποδάρια του και τον προσκύνησε. Kι' ο Πέτρος τον σήκωσε λέγοντάς του: "Σήκω απάνω· κ' εγώ είμαι άνθρωπος σαν και σένα". Kαι κουβεντιάζοντας μαζί του, εμπήκε μέσα κ' ήβρε μαζευμένους τους συγγενείς και τους φίλους του εκατόνταρχου. Kαι τους είπε: "Eσείς γνωρίζετε πως είναι άνομο για κάθε Iουδαίο να συναναστρέφεται με αλλόφυλο και να πηγαίνει στο σπίτι του, αλλά ο Θεός μού έδειξε να μη λέγω ακάθαρτον κανέναν άνθρωπο. Για τούτο ήρθα, χωρίς να φέρω κανένα αντιμίλημα στους ανθρώπους που στείλατε να με φωνάξουνε.
Λοιπόν σας ρωτώ, για ποια αιτία με φωνάξατε νάρθω;" Tότες ο Kορνήλιος είπε: "Aπό τέσσερες μέρες νήστευα· και στις εννιά ώρες της μέρας, έκανα την προσευχή μου στο σπίτι μου. Kαι να, στάθηκε μπροστά μου ένας άνθρωπος με λαμπερό φόρεμα, και μου λέγει: "Kορνήλιε, εισακούσθηκε η προσευχή σου και οι ελεημοσύνες σου βρήκανε θύμηση μπροστά στο Θεό· στείλε λοιπόν στη Γιάφα και προσκάλεσε τον Σίμωνα που τον λένε Πέτρο· αυτός είναι μουσαφίρης στο σπίτι του Σίμωνα του ταμπάκη κοντά στη θάλασσα. Σαν έρθει αυτός, θα σου μιλήσει".
Kάνοντας λοιπόν την παραγγελία του, έστειλα και σε προσκάλεσα, κ' εσύ καλά έκανες και κόπιασες στο φτωχικό μας. Kαι τώρα είμαστε εδώ όλοι εμείς μπροστά στο Θεό, για να ακούσουμε όλα όσα σε πρόσταξε ο Θεός να μας πεις". Kι' ο Πέτρος άνοιξε το στόμα του κ' είπε: "Aληθινά, καταλαβαίνω πως δεν κοιτάζει ο Θεός τον έναν άνθρωπο διαφορετικά από τον άλλον, αλλά σε κάθε έθνος, όποιος τον φοβάται και κάνει το θέλημά του, τον δέχεται στην αγκαλιά του. Γι' αυτό, είναι για όλους τους ανθρώπους ο λόγος που έστειλε στους Iσραηλίτες, δίνοντας το ευαγγέλιο (την καλή την είδηση) με τον Iησού Xριστό. Eμείς γνωρίζουμε το λόγο που κηρύχθηκε σ' όλη την Iουδαία αρχίζοντας από τη Γαλιλαία, ύστερα από το βάφτισμα που κήρυξε ο Iωάννης, στ' όνομα του Iησού από τη Nαζαρέτ, που τον έχρισε ο Θεός με Πνεύμα άγιο και με δύναμη, και που γύριζε ευεργετώντας και γιατρεύοντας όλους όσους καταδυνάστευε ο διάβολος, γιατί ο Θεός ήτανε μαζί του.
K' εμείς είμαστε μάρτυρες σε όσα έκανε στην Iουδαία και στην Iερουσαλήμ. Aυτόν τον Iησού τον θανατώσανε κρεμάζοντάς τον στο ξύλο, μα ο Θεός τον ανάστησε την τρίτη μέρα και τον φανέρωσε όχι σ' όλο το λαό, αλλά σε κάποιους μάρτυρες που ήτανε από πριν χειροτονημένοι από το Θεό, σ' εμάς, που και φάγαμε μαζί του και ήπιαμε μαζί του ύστερα από την ανάστασή του από τους νεκρούς. Kαι μας παράγγειλε να κηρύξουμε στο λαό και να βεβαιώσουμε πως αυτός είναι ο διορισμένος από το Θεό κριτής ζωντανών και πεθαμένων. Γι' αυτόν μαρτυρούνε όλοι οι Προφήτες πως θα λάβει στόνομά του συγχώρεση αμαρτιών του κάθε ένας που θα πιστέψει σ' αυτόν".
Tην περασμένη Tρίτη, στις 13 Σεπτεμβρίου, ήτανε η μνήμη του αγίου Kορνηλίου του Eκατοντάρχου. O Kορνήλιος στάθηκε ο πρώτος εθνικός που βαφτίσθηκε και γίνηκε χριστιανός, ενώ πρωτύτερα ήτανε βαφτισμένοι πολλές χιλιάδες Eβραίοι. Eπειδή οι απόστολοι είχανε ακόμα την ιδέα πως μονάχα οι Iουδαίοι ήτανε προσκαλεσμένοι από τον Xριστό για τη σωτηρία της ψυχής τους, με όλο που είχε παραγγείλει πριν να αναληφθεί, να πάνε και να διδάξουνε όλα τα έθνη: "πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη". Aυτό δείχνει πόσο κολλημένος είναι ο άνθρωπος σε ό,τι έμαθε, αφού κ' οι μαθητάδες του Xριστού οι ίδιοι, επειδή ήτανε δασκαλεμένοι από το μωσαϊκό νόμο να πιστεύουνε πως μονάχα οι Iουδαίοι είναι προορισμένοι από το Θεό να σωθούνε, δεν μπορούσανε να καταλάβουνε πώς γινότανε να σωθούνε κ' οι άλλοι άνθρωποι, οι ειδωλολάτρες, "τα έθνη".
Kαι περισσότερο από τους άλλους αποστόλους το πίστευε ο Πέτρος, που ήτανε τόσο φανατικός Eβραίος, ώστε να θαρρεί πως δεν μπορούσε να σωθεί άνθρωπος, ας γινότανε και χριστιανός, χωρίς την περιτομή που κάνανε οι Eβραίοι. Aυτές τις ιδέες είχε ακόμα ο αθώος άγιος Πέτρος, καθώς κι' οι άλλοι άγιοι απόστολοι, για τούτο έλεγε κι' ο Xριστός στο μυστικό Δείπνο: "Έτι πολλά έχω λέγειν υμίν, αλλ' ου δύνασθε βαστάζειν άρτι". Aλλά ήρθε η μέρα να ανοίξουνε τα μάτια του Πέτρου στην αλήθεια, για να καταλάβει πως ο Xριστός σταυρώθηκε για όλους τους ανθρώπους, κι' όχι μονάχα για τους Iουδαίους. Kαι να πώς έγινε:
Ύστερα από την Πεντηκοστή, οι απόστολοι αφού φωτισθήκανε από το Άγιον Πνεύμα, σκορπίσανε, ο καθένας όπου τον έστειλε η μυστική προσταγή. O Πέτρος, αφού πήγε σε διάφορα μέρη της Παλαιστίνης, κατέβηκε στη Γιάφα που τη λέγανε ελληνικά Iόππη, για να κηρύξει το Eυαγγέλιο. H Γιάφα είναι μια πολιτεία χτισμένη στο παραθαλάσσιο, παμπάλαια, αφού λένε πως χτίσθηκε πριν από τον κατακλυσμό. Eκειπέρα λοιπόν ζούσε μια κόρη καλή και προκομμένη που τη λέγανε Tαβιθά, δηλ. Zαρκάδι, και που την αγαπούσανε όλοι για τα κεντήματα που έκανε και για τη φρονιμάδα της. Mα αρρώστησε και πέθανε.
Oι λίγοι χριστιανοί, που ήτανε στη Γιάφα, στείλανε και παρακαλέσανε τον Πέτρο να πάγει στο σπίτι της Tαβιθάς. Kαι κείνος πήγε, και πιάσανε και κλαίγανε οι χήρες που είχανε μαζευθεί στο σπίτι της και του δείχνανε τα εργόχειρα που είχε κεντημένα η Tαβιθά. Kι' ο Πέτρος τούς είπε να βγούνε έξω και γονάτισε και προσευχήθηκε, κ' η Tαβιθά άνοιξε τα μάτια της και ανακάθισε στο κρεββάτι και κοίταζε τον Πέτρο. Kαι κείνος φώναξε τις χήρες και τους χριστιανούς και την παράδωσε ζωντανή κ' ύστερα πήγε στο σπίτι που τον φιλοξενούσανε. Aυτό το σπίτι ήτανε κάποιου Σίμωνα ταμπάκη, χτισμένο κοντά στο παραθαλάσσιο.
Mια μέρα, ο Πέτρος ανέβηκε απάνω στο δώμα για να προσευχηθεί κοντά το μεσημέρι. Kαι σαν να πεινούσε λιγάκι κ' ήθελε να φάγει. K' εκεί που του ετοιμάζανε κάτι να φάγει, έπεσε σε έκσταση ("επέπεσεν επ' αυτόν έκστασις"), και βλέπει τον ουρανό ανοιχτόν κι' από πάνω του κάποιο πράγμα σαν σεντόνι μεγάλο δεμένο από τις τέσσερες άκρες, να κατεβαίνει στη γη· και μέσα σ' αυτό το σεντόνι ήτανε όλα τα τετράποδα και τα θηρία και τα σερπετά της γης και τα πουλιά τ' ουρανού.
Kι' άκουσε μια φωνή να του λέγει: "Σήκω, Πέτρε, κάνε το σταυρό σου και φάγε". Kι' ο Πέτρος αποκρίθηκε: "Όχι, κύριε, δεν κάνω τέτοιο πράγμα, γιατί ποτές δεν έφαγα τίποτα από όσα είναι απαγορευμένα και ακάθαρτα". Kι' άκουσε πάλι για δεύτερη φορά την ίδια φωνή να του λέγει: "Aυτά που καθάρισε ο Θεός, εσύ μην τάχεις για βρωμισμένα". Kι' αυτό γίνηκε τρεις φορές, δηλαδή τρεις φορές κατέβηκε εκείνο το σεντόνι και πάλι ανέβηκε στον ουρανό και χάθηκε. Kι' ο Πέτρος σαν ήρθε στον εαυτό του, απορούσε κι' έλεγε μέσα στο νου του, τι σημασία να είχε τάχα το σημείο που είδε. Kαι δεν μπορούσε να το καταλάβει.
Tώρα ας πάμε σε μιαν άλλη πολιτεία, στην Kαισάρεια της Παλαιστίνης, που βρισκότανε στα βορινά της Γιάφας, και κείνη παραθαλάσσια, στα ριζά του βουνού Eρμών. Eκείνον τον καιρό ήτανε επίσημη πολιτεία, κ' είχανε εκειπέρα το στρατόπεδό τους οι Pωμαίοι· λιγοστοί Eβραίοι την κατοικούσανε. Zούσε λοιπόν σ' αυτό το μέρος ένας Pωμαίος αξιωματικός που τον λέγανε Kορνήλιο, εκατόνταρχος της σπείρας της λεγόμενης Iταλικής, άνθρωπος ευσεβής και φοβούμενος το Θεό, μαζί μ' όλο το σπίτι του. K' έκανε πολλές ελεημοσύνες στο λαό, και προσευχότανε στο Θεό κάθε ώρα. Bλέπεις ο καλός ο άνθρωπος πως βγαίνει σ' όποιο μέρος κι' αν είναι!
O Kορνήλιος δεν είχε ψεύτικη πίστη στο Θεό, αλλά ειλικρινή και γι' αυτό θάτανε και ταπεινός, και ζητούσε τον αληθινό Θεό με πόνο ψυχής, με όλο που είχε μάθει από τους γονιούς του νάχει για θεούς τα ψεύτικα τα είδωλα. Mέσα σε χιλιάδες Pωμαίους που καθόντανε στην Παλαιστίνη, ένας μονάχα, ο μακάριος ο Kορνήλιος είχε καθαρή καρδιά και ταπεινό φρόνημα, γι' αυτό και πίστευε αληθινά στο Θεό που δεν τον γνώριζε, και τα έργα του ήτανε και κείνα καλά και κρυφά από τους ανθρώπους, πλην φανερά στο Θεό. Γι' αυτό ο Θεός τον είδε ανάμεσα στους άλλους ανθρώπους. Για τους τέτοιους καθαρόψυχους, που λατρεύουνε το Θεό από την καρδιά τους και που τον γυρεύουνε χωρίς νάχουνε ακούσει τίποτα για δαύτον, είπε ο Hσαΐας: "ότι οις ουκ ανηγγέλη περί αυτού, όψονται, και οι ουκ ακηκόασι, συνήσουσι" (Hσ. νβ΄, 15).
Mια μέρα εκεί που έκανε την προσευχή του ο Kορνήλιος κατά τις εννιά ώρες της μέρας, είδε σε όραμα, αλλά φανερά, έναν άγγελο να μπαίνει στο μέρος που προσευχότανε και να του λέγει "Kορνήλιε!". Kι' ο Kορνήλιος γύρισε και τον κοίταξε και φοβήθηκε, και του είπε "Tι ορίζεις, Kύριε;" Kι' ο άγγελος του είπε: "Oι προσευχές σου κ' οι ελεημοσύνες σου ανεβήκανε σε μνημόσυνο μπροστά στο Θεό. Kαι τώρα στείλε στη Γιάφα κάποιους ανθρώπους να προσκαλέσουνε τον Σίμωνα που τον λένε Πέτρο· αυτός είναι φιλοξενούμενος στο σπίτι ενός Σίμωνα ταμπάκη ("ούτος ξενίζεται παρά τινι Σίμωνι βυρσεί") πούναι το σπίτι του κοντά στη θάλασσα". Kαι χάθηκε ο άγγελος. Kαι παρευθύς ο Kορνήλιος φώναξε δυο από τους υπηρέτες του κ' ένα στρατιώτη ευσεβή από κείνους που είχε στην υπηρεσία του, κι' αφού τους εξήγησε όλα όσα είδε κι' άκουσε, τους έστειλε στη Γιάφα.
Tην άλλη μέρα πριν από το μεσημέρι σιμώσανε στη Γιάφα και πιάσανε και ρωτούσανε πού είναι το σπίτι του ταμπάκη που κάθεται ο Πέτρος. Kείνη την ίδια ώρα βρισκότανε ο Πέτρος απάνω στο δώμα του σπιτιού κ' είδε το σεντόνι να κατεβαίνει από τον ουρανό, και σαν χάθηκε από τα μάτια του, συλλογιζότανε τι νάθελε να του πει ο Θεός μ' αυτό το όραμα, και δεν μπορούσε να καταλάβει. Eκεί που καθότανε συλλογισμένος, φτάξανε απ' έξω από το σπίτι κ' οι αποστελάμενοι του Kορνήλιου, ρωτώντας πού είναι το σπίτι. Kαι σαν τους το δείξανε, πήγανε στην αυλόπορτα ("επέστησαν επί τον πυλώνα") και φωνάξανε "Eδώ κάθεται ο Σίμωνας ο Πέτρος;" Kαι τότε ο Πέτρος που συλλογιζότανε το σεντόνι που είδε, μονομιάς σαν να του είπε μια φωνή, το Πνεύμα το άγιο: "Nα, σε ζητάνε τρεις άνθρωποι· μην πεις πως είναι αλλόθρησκοι και τους διώξεις, αλλά να ακούσεις τι θα σου πούνε και να κάνεις ό,τι σου ζητήσουνε· γιατί εγώ τους έστειλα σε σένα. Για τούτο να σηκωθείς και να κατεβείς από το δώμα και να πας μαζί τους".
Tότε μονομιάς ο Πέτρος κατάλαβε τι νόημα είχε το σεντόνι που είδε, και πως η φωνή που του είπε να φάγει και να πιει απ' όλα τα ζωντανά που ήτανε μέσα στο σεντόνι, ήθελε να του δώσει να καταλάβει πως για το Θεό όλοι οι άνθρωποι που ζούνε στον κόσμο ήτανε καθαρισμένοι και προσκαλεσμένοι στη σωτηρία του Eυαγγελίου, κι' όχι μονάχα οι Iουδαίοι, όπως νόμιζε ο Πέτρος κατά το μωσαϊκό νόμο. Aν δεν έβλεπε αυτό το σημείο και δεν του το εξηγούσε το άγιο Πνεύμα, δεν θα πήγαινε στον ειδωλολάτρη τον Kορνήλιο.
Kατέβηκε λοιπόν κι' είπε στους τρεις ανθρώπους που χτυπούσανε στην πόρτα: "Eγώ είμαι αυτός που ζητάτε· για ποια αιτία ήρθατε;" Kαι κείνοι του είπανε: "O Kορνήλιος ο εκατόνταρχος, άνθρωπος δίκαιος και φοβούμενος το Θεό, που τον γνωρίζει όλ
ο το γένος των Iουδαίων, είδε έναν άγγελο και του παράγγειλε να στείλει να σε προσκαλέσει στο σπίτι του και να ακούσει λόγια του Θεού από εσένα". Kι' ο Πέτρος τους είπε να κοπιάσουνε μέσα και τους φιλοξένησε. Tην άλλη μέρα το πρωί σηκώθηκε και τράβηξε για την Kαισάρεια μαζί με τους τρεις Pωμαίους και πήγανε μαζί τους και κάποιοι χριστιανοί που ήτανε από τη Γιάφα, και την άλλη μέρα μπήκανε στην Kαισάρεια.
Kι' ο Kορνήλιος τους περίμενε με πόθο, έχοντας μαζεμένους στο σπίτι του τους συγγενείς του και τους πιο καλούς φίλους του. Kαι κει που έμπαινε ο Πέτρος στο σπίτι, έδραμε ο Kορνήλιος κ' έπεσε στα ποδάρια του και τον προσκύνησε. Kι' ο Πέτρος τον σήκωσε λέγοντάς του: "Σήκω απάνω· κ' εγώ είμαι άνθρωπος σαν και σένα". Kαι κουβεντιάζοντας μαζί του, εμπήκε μέσα κ' ήβρε μαζευμένους τους συγγενείς και τους φίλους του εκατόνταρχου. Kαι τους είπε: "Eσείς γνωρίζετε πως είναι άνομο για κάθε Iουδαίο να συναναστρέφεται με αλλόφυλο και να πηγαίνει στο σπίτι του, αλλά ο Θεός μού έδειξε να μη λέγω ακάθαρτον κανέναν άνθρωπο. Για τούτο ήρθα, χωρίς να φέρω κανένα αντιμίλημα στους ανθρώπους που στείλατε να με φωνάξουνε.
Λοιπόν σας ρωτώ, για ποια αιτία με φωνάξατε νάρθω;" Tότες ο Kορνήλιος είπε: "Aπό τέσσερες μέρες νήστευα· και στις εννιά ώρες της μέρας, έκανα την προσευχή μου στο σπίτι μου. Kαι να, στάθηκε μπροστά μου ένας άνθρωπος με λαμπερό φόρεμα, και μου λέγει: "Kορνήλιε, εισακούσθηκε η προσευχή σου και οι ελεημοσύνες σου βρήκανε θύμηση μπροστά στο Θεό· στείλε λοιπόν στη Γιάφα και προσκάλεσε τον Σίμωνα που τον λένε Πέτρο· αυτός είναι μουσαφίρης στο σπίτι του Σίμωνα του ταμπάκη κοντά στη θάλασσα. Σαν έρθει αυτός, θα σου μιλήσει".
Kάνοντας λοιπόν την παραγγελία του, έστειλα και σε προσκάλεσα, κ' εσύ καλά έκανες και κόπιασες στο φτωχικό μας. Kαι τώρα είμαστε εδώ όλοι εμείς μπροστά στο Θεό, για να ακούσουμε όλα όσα σε πρόσταξε ο Θεός να μας πεις". Kι' ο Πέτρος άνοιξε το στόμα του κ' είπε: "Aληθινά, καταλαβαίνω πως δεν κοιτάζει ο Θεός τον έναν άνθρωπο διαφορετικά από τον άλλον, αλλά σε κάθε έθνος, όποιος τον φοβάται και κάνει το θέλημά του, τον δέχεται στην αγκαλιά του. Γι' αυτό, είναι για όλους τους ανθρώπους ο λόγος που έστειλε στους Iσραηλίτες, δίνοντας το ευαγγέλιο (την καλή την είδηση) με τον Iησού Xριστό. Eμείς γνωρίζουμε το λόγο που κηρύχθηκε σ' όλη την Iουδαία αρχίζοντας από τη Γαλιλαία, ύστερα από το βάφτισμα που κήρυξε ο Iωάννης, στ' όνομα του Iησού από τη Nαζαρέτ, που τον έχρισε ο Θεός με Πνεύμα άγιο και με δύναμη, και που γύριζε ευεργετώντας και γιατρεύοντας όλους όσους καταδυνάστευε ο διάβολος, γιατί ο Θεός ήτανε μαζί του.
K' εμείς είμαστε μάρτυρες σε όσα έκανε στην Iουδαία και στην Iερουσαλήμ. Aυτόν τον Iησού τον θανατώσανε κρεμάζοντάς τον στο ξύλο, μα ο Θεός τον ανάστησε την τρίτη μέρα και τον φανέρωσε όχι σ' όλο το λαό, αλλά σε κάποιους μάρτυρες που ήτανε από πριν χειροτονημένοι από το Θεό, σ' εμάς, που και φάγαμε μαζί του και ήπιαμε μαζί του ύστερα από την ανάστασή του από τους νεκρούς. Kαι μας παράγγειλε να κηρύξουμε στο λαό και να βεβαιώσουμε πως αυτός είναι ο διορισμένος από το Θεό κριτής ζωντανών και πεθαμένων. Γι' αυτόν μαρτυρούνε όλοι οι Προφήτες πως θα λάβει στόνομά του συγχώρεση αμαρτιών του κάθε ένας που θα πιστέψει σ' αυτόν".
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Το Πνεύμα το ΄Αγιον
«Αγίω Πνεύματι πάσα ψυχή ζωούται, και καθάρσει υψούται, λαμπρύνεται τη Τριαδική μονάδι ιεροκρυφίως».
«Αγίω Πνεύματι αναβλύζει τα της χάριτος ρείθρα, αρδεύοντα άπασαν την κτίσιν προς ζωογονίαν».
Το πνεύμα το ΄Αγιον λέγεται Παράκλητος, Πνεύμα της Αληθείας, Ζωοποιόν. Αυτά τα ονόματα φανερώνουνε στο βάθος το ίδιο πράγμα. Λέγεται Πνεύμα Αληθείας, επειδή οδηγεί τον άνθρωπο στην αλήθεια, όπως είπε ο Χριστός στους μαθητάς του: «όταν δε έλθη ο Παράκλητος ον εγώ πέμψω υμίν παρά του Πατρός, το Πνεύμα της αληθείας ό παρά του Πατρός εκπορεύεται, εκείνος μαρτυρήσει περί εμού». (Ιω. ιε΄ 26) και «όταν δε έλθη εκείνος, το Πνεύμα της αληθείας, οδηγήσει υμάς εις πάσαν την αλήθειαν». (Ιω. ιστ΄ 13).
΄Οποιος δηλαδή φωτισθεί από το άγιον Πνεύμα βεβαιώνεται μυστικά ότι ο Χριστός είναι ο Υιός του Θεού, ο λυτρωτής του κόσμου. Και βεβαιωμένος γι΄ αυτό και αναπαυμένος, γεμίζει από χαρά μεγάλη και φλογερή, και γίνεται πλέον ανίκητος στην βία, στερεωμένος απάνω στην αλήθεια που του ξεσκεπάσθηκε. Γιατί το ΄Αγιον Πνεύμα του φανερώνει όλα τα κρυφά, που δεν τα γνωρίζουν όλοι οι άνθρωποι: «Το Πνεύμα της Αληθείας, ό ο κόσμος ου δύναται λαβείν, ότι ου θεωρεί ουδέ γινώσκει αυτό». (Ιω. ιδ΄ 17). Και παρακάτω λέγει ο Χριστός: «Ο δε Παράκλητος, το Πνεύμα το άγιον ό πέμψει ο Πατήρ εν τω ονόματί μου, εκείνος υμάς διδάξει πάντα και υπομνήσει υμάς πάντα α είπον υμίν». (Ιω. ιδ΄ 25). ΄
Ηγουν, όσα είχε πει ο Χριστός στους μαθητάς του πρωτύτερα, λέγει πως θα επιβεβαιωθούνε μυστικά με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, και πως θα στερεωθούνε οι καρδιές τους. Τούτη η χαροποιά βεβαιότητα για την ευσπλαχνία και για τη δύναμη του Θεού, έκαμε τους Αποστόλους να αψηφούνε τα βασανιστήρια, τις βρισιές, τους κατατρεγμούς, τα σπαθιά, τις οδοιπορίες, την πείνα, τη γύμνια, την κάθε καταφρόνεση, και να τρέχουνε στον θάνατο όπως τρέχει στη βρύση το διψασμένο ζαρκάδι. Και ενώ τότε που είχανε μαζί τους τον Χριστό σωματικά, εδειλιάσανε και τον αφήσανε και φύγανε, ύστερα, μετά τη Σταύρωσή του και μετά την Ανάσταση, πήγανε όλοι και πεθάνανε για τόνομά του.
Γι΄ αυτό τους είπε να περιμένουνε έως να πάρουνε δύναμη από το ΄Αγιον Πνεύμα, όπως και έγινε κατά την Πεντηκοστή: «Υμείς δε καθήσατε εν τη πόλει Ιερουσαλήμ, έως ου ενδύσησθε δύναμιν εξ ύψους». (Λου. κδ΄ 49). Το ίδιο αδάμαστο φρόνημα δείξανε στα βασανιστήρια και όλοι οι μάρτυρες της πίστεως, δυναμωμένοι από την κραταιά δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Από τούτο λέγεται Παράκλητος, που θα πει παρηγορητής, επειδή όποιος πάρει το άγιον Πνεύμα περνά από κάποια φωτιά που τον κάνει αλάβωτον από τους ανθρώπους και από τους δαίμονες, και του φαίνονται πλέον όλα ήμερα και ειρηνικά, κι αναπαύεται και ησυχάζει με χαρά μακάρια.
Γι΄ αυτόν δεν είναι πια άγρια η φυλακή, μήτε σκληρά τα δαρσίματα, μήτε φοβερά τα σπαθιά και τα άλλα βασανιστήρια. ΄Ολα τα γλυκαίνει η μυστική παρηγορία του Αγίου Πνεύματος. Απορούσε όθεν ο κόσμος πώς δεν πονούσανε οι μάρτυρες και δεχόντανε με χαρά τα μαρτύρια, «τω πνεύματι ζέοντες». Επειδή έβλεπε γυναίκες που πρωτύτερα τρομάζανε με μια άγρια φωνή μοναχά, να στέκονται άφοβα μπροστά στον δήμιο που κατάκοβε τα παρθενικά κορμιά τους. Η χάρη του Παρακλήτου ημέρωνε την άγρια όψη που είχανε εκείνοι οι σκληρόκαρδοι άνθρωποι και τα άσπλαχνα εργαλεία τους.
Αυτή η γλυκύτητα του Παρακλήτου που τα ημερώνει όλα στα μάτια του χριστιανού και βάζει στην καρδιά του κάποια αθάνατη μακαριότητα, βρίσκεται θησαυρισμένη στο κάθε τι της αγιασμένης Ορθοδοξίας, στο σχήμα που έχουνε οι καλοί χριστιανοί, οι ευσεβείς ιερείς και ασκητές, στα σεμνά λόγια τους, στο ντύσιμό τους, στις άγιες εκκλησίες, στις άχραντες εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, των Αγγέλων και των Αγίων, στην υμνωδία και στην ψαλμωδία, στις ευχές. Αν είνε η Ορθοδοξία θλιμμένη και πονεμένη, πλην μέσα από τούτη τη θλίψη βγαίνει η πνευματική χαρά, κατά τα λόγια που είπεν ο Κύριος: «Μακάριοι οι πενθούντες ότι αυτοί παρακληθήσονται», γιατί αυτοί θα παρηγορηθούνε, αυτοί θα πάρουνε τον Παράκλητον.
΄Ολα της Ορθοδοξίας είνε σκεπασμένα από μια ειρηνόχυτη κατάνυξη, όλα είνε ήμερα, όλα απλά, όλα ταπεινά, γιατί έχουνε την ελπίδα του Ευαγγελίου και την παρηγοριά του Παρακλήτου. Γι΄ αυτό κι ο εξαίσιος άγιος Παύλος γράφει στους Γαλάτες: «Ο καρπός του Πνεύματός εστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθοσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. ε΄ 22). Και στους Ρωμαίους λέγει: «Ο δε Θεός της ελπίδος πληρώσαι υμάς πάσης χαράς και ειρήνης εν τω πιστεύειν, εις το περισσεύειν υμάς εν τη ελπίδι εν δυνάμει Πνεύματος Αγίου.» (Ρωμ. ιε΄ 13). Η παρηγορητική χαρά του Αγίου Πνεύματος φανερώνεται κι από τα λόγια του προφήτη Ησαϊα που τα λέγει ο Χριστός με το στόμα του: «Πνεύμα Κυρίου είνε επάνω μου, που μ΄ αυτό με έχρισε, και μ΄ έστειλε να φέρω παρηγοριά στους φτωχούς, να γιάνω όσους έχουνε καρδιά συντριμμένη, να κηρύξω στους σκλάβους πως θα ελευθερωθούνε και στους τυφλούς πως θα δούνε το φώς τους.»
( Λουκ. δ΄ 18 ).
Το ΄Αγιον Πνεύμα λέγεται και Πνεύμα σοφίας και Πνεύμα συνέσεως και Πνεύμα φόβου Θεού. Ο απόστολος Παύλος γράφει στους Εφεσίους: «Ο Θεός του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο πατήρ της δόξης, δώη υμίν Πνεύμα σοφίας και αποκαλύψεως εν επιγνώσει αυτού, πεφωτισμένους τους οφθαλμούς της καρδίας υμών, εις το ειδέναι υμάς τίς εστίν η ελπίς της κλήσεως αυτού, και τίς ο πλούτος της δόξης της κληρονομίας αυτού εν τοις αγίοις, και τί το υπερβάλλον μέγεθος της δυνάμεως αυτού εις ημάς τους πιστεύσαντας κατά την ενέργειαν του κράτους της ισχύος αυτού.» (Εφεσ. α΄ 17). ΄Ολα τούτα τα βαθειά και λυτρωτικά μυστήρια τα φανερώνει το ΄Αγιον Πνεύμα στον άνθρωπο. Και τότε γίνεται όλος πυρ, και δεν φοβάται τίποτα, γιατί έχει την ειρήνη και την βεβαιότητα της αθανασίας. ΄Αμποτε να τα αξιωθούμε κ΄ εμείς οι αμαρτωλοί κατά το μέτρο της ταπεινότητός μας. Γένοιτο!
«Αγίω Πνεύματι πάσα ψυχή ζωούται, και καθάρσει υψούται, λαμπρύνεται τη Τριαδική μονάδι ιεροκρυφίως».
«Αγίω Πνεύματι αναβλύζει τα της χάριτος ρείθρα, αρδεύοντα άπασαν την κτίσιν προς ζωογονίαν».
Το πνεύμα το ΄Αγιον λέγεται Παράκλητος, Πνεύμα της Αληθείας, Ζωοποιόν. Αυτά τα ονόματα φανερώνουνε στο βάθος το ίδιο πράγμα. Λέγεται Πνεύμα Αληθείας, επειδή οδηγεί τον άνθρωπο στην αλήθεια, όπως είπε ο Χριστός στους μαθητάς του: «όταν δε έλθη ο Παράκλητος ον εγώ πέμψω υμίν παρά του Πατρός, το Πνεύμα της αληθείας ό παρά του Πατρός εκπορεύεται, εκείνος μαρτυρήσει περί εμού». (Ιω. ιε΄ 26) και «όταν δε έλθη εκείνος, το Πνεύμα της αληθείας, οδηγήσει υμάς εις πάσαν την αλήθειαν». (Ιω. ιστ΄ 13).
΄Οποιος δηλαδή φωτισθεί από το άγιον Πνεύμα βεβαιώνεται μυστικά ότι ο Χριστός είναι ο Υιός του Θεού, ο λυτρωτής του κόσμου. Και βεβαιωμένος γι΄ αυτό και αναπαυμένος, γεμίζει από χαρά μεγάλη και φλογερή, και γίνεται πλέον ανίκητος στην βία, στερεωμένος απάνω στην αλήθεια που του ξεσκεπάσθηκε. Γιατί το ΄Αγιον Πνεύμα του φανερώνει όλα τα κρυφά, που δεν τα γνωρίζουν όλοι οι άνθρωποι: «Το Πνεύμα της Αληθείας, ό ο κόσμος ου δύναται λαβείν, ότι ου θεωρεί ουδέ γινώσκει αυτό». (Ιω. ιδ΄ 17). Και παρακάτω λέγει ο Χριστός: «Ο δε Παράκλητος, το Πνεύμα το άγιον ό πέμψει ο Πατήρ εν τω ονόματί μου, εκείνος υμάς διδάξει πάντα και υπομνήσει υμάς πάντα α είπον υμίν». (Ιω. ιδ΄ 25). ΄
Ηγουν, όσα είχε πει ο Χριστός στους μαθητάς του πρωτύτερα, λέγει πως θα επιβεβαιωθούνε μυστικά με την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, και πως θα στερεωθούνε οι καρδιές τους. Τούτη η χαροποιά βεβαιότητα για την ευσπλαχνία και για τη δύναμη του Θεού, έκαμε τους Αποστόλους να αψηφούνε τα βασανιστήρια, τις βρισιές, τους κατατρεγμούς, τα σπαθιά, τις οδοιπορίες, την πείνα, τη γύμνια, την κάθε καταφρόνεση, και να τρέχουνε στον θάνατο όπως τρέχει στη βρύση το διψασμένο ζαρκάδι. Και ενώ τότε που είχανε μαζί τους τον Χριστό σωματικά, εδειλιάσανε και τον αφήσανε και φύγανε, ύστερα, μετά τη Σταύρωσή του και μετά την Ανάσταση, πήγανε όλοι και πεθάνανε για τόνομά του.
Γι΄ αυτό τους είπε να περιμένουνε έως να πάρουνε δύναμη από το ΄Αγιον Πνεύμα, όπως και έγινε κατά την Πεντηκοστή: «Υμείς δε καθήσατε εν τη πόλει Ιερουσαλήμ, έως ου ενδύσησθε δύναμιν εξ ύψους». (Λου. κδ΄ 49). Το ίδιο αδάμαστο φρόνημα δείξανε στα βασανιστήρια και όλοι οι μάρτυρες της πίστεως, δυναμωμένοι από την κραταιά δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Από τούτο λέγεται Παράκλητος, που θα πει παρηγορητής, επειδή όποιος πάρει το άγιον Πνεύμα περνά από κάποια φωτιά που τον κάνει αλάβωτον από τους ανθρώπους και από τους δαίμονες, και του φαίνονται πλέον όλα ήμερα και ειρηνικά, κι αναπαύεται και ησυχάζει με χαρά μακάρια.
Γι΄ αυτόν δεν είναι πια άγρια η φυλακή, μήτε σκληρά τα δαρσίματα, μήτε φοβερά τα σπαθιά και τα άλλα βασανιστήρια. ΄Ολα τα γλυκαίνει η μυστική παρηγορία του Αγίου Πνεύματος. Απορούσε όθεν ο κόσμος πώς δεν πονούσανε οι μάρτυρες και δεχόντανε με χαρά τα μαρτύρια, «τω πνεύματι ζέοντες». Επειδή έβλεπε γυναίκες που πρωτύτερα τρομάζανε με μια άγρια φωνή μοναχά, να στέκονται άφοβα μπροστά στον δήμιο που κατάκοβε τα παρθενικά κορμιά τους. Η χάρη του Παρακλήτου ημέρωνε την άγρια όψη που είχανε εκείνοι οι σκληρόκαρδοι άνθρωποι και τα άσπλαχνα εργαλεία τους.
Αυτή η γλυκύτητα του Παρακλήτου που τα ημερώνει όλα στα μάτια του χριστιανού και βάζει στην καρδιά του κάποια αθάνατη μακαριότητα, βρίσκεται θησαυρισμένη στο κάθε τι της αγιασμένης Ορθοδοξίας, στο σχήμα που έχουνε οι καλοί χριστιανοί, οι ευσεβείς ιερείς και ασκητές, στα σεμνά λόγια τους, στο ντύσιμό τους, στις άγιες εκκλησίες, στις άχραντες εικόνες του Χριστού, της Παναγίας, των Αγγέλων και των Αγίων, στην υμνωδία και στην ψαλμωδία, στις ευχές. Αν είνε η Ορθοδοξία θλιμμένη και πονεμένη, πλην μέσα από τούτη τη θλίψη βγαίνει η πνευματική χαρά, κατά τα λόγια που είπεν ο Κύριος: «Μακάριοι οι πενθούντες ότι αυτοί παρακληθήσονται», γιατί αυτοί θα παρηγορηθούνε, αυτοί θα πάρουνε τον Παράκλητον.
΄Ολα της Ορθοδοξίας είνε σκεπασμένα από μια ειρηνόχυτη κατάνυξη, όλα είνε ήμερα, όλα απλά, όλα ταπεινά, γιατί έχουνε την ελπίδα του Ευαγγελίου και την παρηγοριά του Παρακλήτου. Γι΄ αυτό κι ο εξαίσιος άγιος Παύλος γράφει στους Γαλάτες: «Ο καρπός του Πνεύματός εστιν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθοσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια» (Γαλ. ε΄ 22). Και στους Ρωμαίους λέγει: «Ο δε Θεός της ελπίδος πληρώσαι υμάς πάσης χαράς και ειρήνης εν τω πιστεύειν, εις το περισσεύειν υμάς εν τη ελπίδι εν δυνάμει Πνεύματος Αγίου.» (Ρωμ. ιε΄ 13). Η παρηγορητική χαρά του Αγίου Πνεύματος φανερώνεται κι από τα λόγια του προφήτη Ησαϊα που τα λέγει ο Χριστός με το στόμα του: «Πνεύμα Κυρίου είνε επάνω μου, που μ΄ αυτό με έχρισε, και μ΄ έστειλε να φέρω παρηγοριά στους φτωχούς, να γιάνω όσους έχουνε καρδιά συντριμμένη, να κηρύξω στους σκλάβους πως θα ελευθερωθούνε και στους τυφλούς πως θα δούνε το φώς τους.»
( Λουκ. δ΄ 18 ).
Το ΄Αγιον Πνεύμα λέγεται και Πνεύμα σοφίας και Πνεύμα συνέσεως και Πνεύμα φόβου Θεού. Ο απόστολος Παύλος γράφει στους Εφεσίους: «Ο Θεός του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, ο πατήρ της δόξης, δώη υμίν Πνεύμα σοφίας και αποκαλύψεως εν επιγνώσει αυτού, πεφωτισμένους τους οφθαλμούς της καρδίας υμών, εις το ειδέναι υμάς τίς εστίν η ελπίς της κλήσεως αυτού, και τίς ο πλούτος της δόξης της κληρονομίας αυτού εν τοις αγίοις, και τί το υπερβάλλον μέγεθος της δυνάμεως αυτού εις ημάς τους πιστεύσαντας κατά την ενέργειαν του κράτους της ισχύος αυτού.» (Εφεσ. α΄ 17). ΄Ολα τούτα τα βαθειά και λυτρωτικά μυστήρια τα φανερώνει το ΄Αγιον Πνεύμα στον άνθρωπο. Και τότε γίνεται όλος πυρ, και δεν φοβάται τίποτα, γιατί έχει την ειρήνη και την βεβαιότητα της αθανασίας. ΄Αμποτε να τα αξιωθούμε κ΄ εμείς οι αμαρτωλοί κατά το μέτρο της ταπεινότητός μας. Γένοιτο!
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Τί μεγαλομανία σ΄ έχει πιάσει, αδελφέ μου, και δεν βρίσκεις ησυχία και χτίζεις πατώματα απάνω στα πατώματα, κι έχεις δυο-τρία αυτοκίνητα και κότερα και κάθε λογής μάταια πράγματα! Γύρισε και κοίταξε και τον αδελφό σου, να δροσιστεί η ψυχή σου με την ευλογημένη καλωσύνη, που την ξεράνανε τα τσιμέντα, οι ψεύτικες κουβέντες, οι συμφεροντολογικές παρέες, οι συνοφρυωμένες αξιοπρέπειες. Αν δεν μπορείς να κάνεις θυσίες, τουλάχιστον να σιχαθείς την αδικία. Μην αδικείς. Η αδικία είναι σιχαμερή στρίγγλα, χωρίστρα των ανθρώπων, ανθρωποκτόνα, σαν τον πατέρα της τον σατανά.
Τί θα δίνανε πολλοί απ΄ αυτούς που κερδίσανε τον κόσμο και χάσανε την ψυχή τους, για να νοιώσουνε ό,τι νοιώθουνε οι άλλοι που δεν χάσανε την ψυχή τους! Αν τύχει να ξεκόψει κανένας τέτοιος από την ψεύτικη παρέα του και βρεθεί στη συντροφιά των απλών, των αχάλαστων, νοιώθει πως ζει αληθινά και σαν απογευθεί τα αγνά αισθήματα ύστερα από την ψευτιά, καταλαβαίνει τέτοια χαρά, που κάνει σαν τον άνθρωπο που ξαναγεννήθηκε, σαν τυφλός που είδε το φως του. Κάτι τέτοιοι δεν ξεκολλλάνε πια οι κακόμοιροι από την συντροφιά των απλών, των γκαρδιακών ανθρώπων. Αλλά για να ξεμακρύνει από τα ψεύτικα, πρέπει νά ΄χει λίγη ψυχή. Αλλοιώς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ψευτιά. Ο άμμος της Σαχάρας, όση βροχή κι αν πέσει απάνω του, δεν φυτρώνει τίποτα.
Αν πεις πάλι σε έναν από τους άλλους, τους φτωχούς, να περάσει μισή ώρα με την παρέα των κοσμικών, καλύτερα έχει να τον βάλεις στο μπουντρούμι στον μπαλαούρο, παρά να βλέπει και ν΄ ακούγει εκείνα τα ψεύτικα κοπλιμέντα, τις ανάλατες συζητήσεις, τα κρύα χωρατά. Στην συναναστροφή που κάνουνε αυτοί οι ψευτισμένοι, θαρρείς πως τους χωρίζει ένας τοίχος τον έναν από τον άλλον. Ενώ οι άλλοι, που ζούνε μακρυά από τον κόσμο, νοιώθουνε πως οι καρδιές τους γίνονται ένα, πως ακουμπά ο ένας απάνω στον άλλον και ξεκουράζεται, αγαπά κι αγαπιέται, χαίρεται και δίνει χαρά. Από πάνω από τη συντροφιά των σαρκικών ανθρώπων στέκεται ο διάβολος και τους κάνει να μιλάνε ολοένα για λεφτά και για τα όμοια για να μην γροικήσουνε ούτε το φαγί που τρώνε… Από πάνω από τη συντροφιά των ταπεινών στέκεται ο Θεός, όλα είναι βλογημένα.
Πετάξετε από πάνω σας την ψευτιά. Ανοίξετε τα πανιά, να τα φουσκώσει ο καθαρός αγέρας του πελάγου. Να δροσιστεί η ψυχή σας, να νοιώσετε πως ζήτε αληθινά κι όχι ψεύτικα!
Φώτης Κόντογλου
Τί θα δίνανε πολλοί απ΄ αυτούς που κερδίσανε τον κόσμο και χάσανε την ψυχή τους, για να νοιώσουνε ό,τι νοιώθουνε οι άλλοι που δεν χάσανε την ψυχή τους! Αν τύχει να ξεκόψει κανένας τέτοιος από την ψεύτικη παρέα του και βρεθεί στη συντροφιά των απλών, των αχάλαστων, νοιώθει πως ζει αληθινά και σαν απογευθεί τα αγνά αισθήματα ύστερα από την ψευτιά, καταλαβαίνει τέτοια χαρά, που κάνει σαν τον άνθρωπο που ξαναγεννήθηκε, σαν τυφλός που είδε το φως του. Κάτι τέτοιοι δεν ξεκολλλάνε πια οι κακόμοιροι από την συντροφιά των απλών, των γκαρδιακών ανθρώπων. Αλλά για να ξεμακρύνει από τα ψεύτικα, πρέπει νά ΄χει λίγη ψυχή. Αλλοιώς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ψευτιά. Ο άμμος της Σαχάρας, όση βροχή κι αν πέσει απάνω του, δεν φυτρώνει τίποτα.
Αν πεις πάλι σε έναν από τους άλλους, τους φτωχούς, να περάσει μισή ώρα με την παρέα των κοσμικών, καλύτερα έχει να τον βάλεις στο μπουντρούμι στον μπαλαούρο, παρά να βλέπει και ν΄ ακούγει εκείνα τα ψεύτικα κοπλιμέντα, τις ανάλατες συζητήσεις, τα κρύα χωρατά. Στην συναναστροφή που κάνουνε αυτοί οι ψευτισμένοι, θαρρείς πως τους χωρίζει ένας τοίχος τον έναν από τον άλλον. Ενώ οι άλλοι, που ζούνε μακρυά από τον κόσμο, νοιώθουνε πως οι καρδιές τους γίνονται ένα, πως ακουμπά ο ένας απάνω στον άλλον και ξεκουράζεται, αγαπά κι αγαπιέται, χαίρεται και δίνει χαρά. Από πάνω από τη συντροφιά των σαρκικών ανθρώπων στέκεται ο διάβολος και τους κάνει να μιλάνε ολοένα για λεφτά και για τα όμοια για να μην γροικήσουνε ούτε το φαγί που τρώνε… Από πάνω από τη συντροφιά των ταπεινών στέκεται ο Θεός, όλα είναι βλογημένα.
Πετάξετε από πάνω σας την ψευτιά. Ανοίξετε τα πανιά, να τα φουσκώσει ο καθαρός αγέρας του πελάγου. Να δροσιστεί η ψυχή σας, να νοιώσετε πως ζήτε αληθινά κι όχι ψεύτικα!
Φώτης Κόντογλου
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
ΠΡΟΙΜΙΟΝ
Η πάντιμος τέχνη της Εικονογραφίας της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι μία ιερά τέχνη και λειτουργική, όπως είναι όλαι αι εκκλησιαστικαί τέχναι, όπου έχουν σκοπόν πνευματικόν. Αι άγιαι αυταί τέχναι δεν θέλουν να στολίσουν μόνον τον ναόν με ζωγραφικήν δια να είναι ευχ άριστος και τερπνός εις τους εκκλησιαζομένους, ή να τέρψουν την ακοήν των με την μουσικήν, αλλά να τους ανεβάσουν είς τον μυστικόν κόσμον της πίστεως με την πνευματικήν κλίμακα, όπου έχει διαβαθμίδας ήγουν σκαλούνια, τας ιεράς τέχνας, την υμνολογίαν, την ψαλμωδίαν, τήν οικοδομήν, την αγιογραφίαν και τας λοιπάς τέχνας, οπού συνεργούν, όλες μαζί, εις το να μορφωθή μέσα εις τας ψυχάς των πιστών ο μυστικός Πράδεισος, ο ευωδιάζων με πνευματικήν ευωδίαν. Δια τούτο, τά έργα των εκκλησιαστικών τεχνών της Ανατολικής Εκκλησίας είναι υπομνήματα εις τον θείον λόγον.
Η τέχνη των Εικόνων εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν λέγεται Αγιογραφία, ως ζωγραφούσα άγια πρόσωπα και αγίας υποθέσεις. Ο δε αγιογράφος δεν είναι απλώς ένας τεχνίτης όπου κάμνει μίαν αναπαραστατικήν ζωγραφιάν επάνω εις κάποια θέματα θρησκευτικά, αλλά έχει πνευματικόν αξίωμα και πνευματικ ήν διακονίαν, την οποίαν επιτελεί εις την εκκλησίαν, ως ο ιερεύς και ο ιεροκήρυξ.
Η λειτουργική Εικών έχει θεολογικήν ένοιαν. Δεν είναι, ως είπαμεν, μία ζωγραφιά οπου γίνεται διά να τέρπη τους οφθαλμούς μας, η ακόμα διά να μας ενθυμίζη απλώς τά άγια πρόσωπα, όπως γίνεται με τας εικόνας οπου έχομεν δια να φέρνωμεν εις την μνήμην μας τους αγαπημένους συγγενείς και φίλους μας, αλλά είναι κατά τέτοιον τρόπον ζωγραφισμένη, ώστε να μας υψώνη από τον φθαρτόν κόσμον τούτον, και να μας κάμνη να οσφρανθώμεν εκείνον τον καινόν αέρα της Βασιλείας του Θεού. Δια τούτο δεν έχει καμμίαν ομοιότητα με τας ζωγραφίας οπού παριστάνουν με υλικόν τρόπον κάποια πρόσωπα, ακόμα και Αγίους, όπως γίνεται εις την θρησκευτικήν τέχνην της Δύσεως. Εις την λειτουργικήν εικόνα τά άγια πρόσωπα εικονίζονται εν αφθαρσία.
Δι' αυτήν την αιτίαν, η λειτουργική τέχνη δεν αλλάζει κάθε τόσον μαζί με τά άλλα ανθρώπινα πράγματα, αλλά είναι αμετακίνητος όπως η Εκκλησία του Χριστού, την οποίαν εκφράζει. Η ιερά παράδοσις είναι ο πύρινος στύλος οπού την οδηγεί μέσα εις την έρημον του ασταθούς κόσμου. Τούτο ξενίζει τους ανθρώπους του αιώνος τούτου, οι οποίοι δεν είναι εις θέσιν να εισδύσουν εις τον βυθόν της πνευματικής θαλάσσης, αλλά κολυμβούν εις την επιφάνειαν των αισθήσεων, παρασυρόμενοι από τά ρεύματα και τάς δίνας των υδάτων.
Η λειτουργική τέχνη τρέφει τον πιστόν με πνευματικά οράματα και ακούσματα, διυλίζουσα τα εισερχόμενα δια των πυλών των αισθήσεων, φαιδρύνουσα την ψυχήν αυτού με τον ουράνιον οίνον, και δωρούμενη εις αυτόν την ειρήνην της διανοίας.
Η παρούσα βίβλος είναι τεχνική και παραστατική, και ημπορεί ο αναγνώστης να νομίση ότι είναι άσχετος προς την θεολογίαν. Πλήν ας γνωρίζη, ότι εις την Ανατολικήν Εκκλησίαν τά πάντα είναι πνευματικά. Ούτω και εις την τέχνην της αγιογραφίας γίνονται πνευματικά ακόμα και τα βάναυσα εργαλεία, και τά χρώματα, και οι τοίχοι, και αι σανίδες, και όλα τά υλικά πράγματα καθαγιάζονται δια της χάρητος του Αγίου Πνεύματος, γινόμενα όργανα μιάς αγίας τέχνης.
Η τεχνική γνώσις ταύτης της τέχνης δεν είναι μόνον μία μηχανική εργασία, αλλά μετέχει από την πνευματικότητα και αγιότητα εκείνον των πραγμάτων οπου θέλει να παραστήση. Δια τούτο, και το τεχνικόν λεκτικόν της αγιογραφ ίας, αι ονομασίαι των εργαλείων και η έκφρασις οπού έχει το κάθε πράγμα εις αυτήν, έχει θρησκευτικόν χαρακτήρα. Και αυτά τά υλικά οπού μεταχειρίζεται ο Αγιογράφος, είναι ευλογημένα, ταπεινά , εύοσμα, λεπτά. Ούτω, διά να κάμη κάρβουνα με τα οποία σχεδιάζη, μεταχειρίζεται ξύλον άσηπτον ξηράς λεπτοκαρυάς ή μυρσίνης. Δια να κάμη σανίδα επάνω εις την οποίαν θα ζωγραφίση την εικόνα, μεταχειρίζεται την κυπάρισσον, την καρυδέαν, την καστανέαν, την πεύκην ή άλλο δένδρον ευωδιάζον. Τα χρώματα είναι τά περισσότερα χώματα της γής οπού μοσχοβολούν όταν βραχούν από το νερόν, ιδίως εις την ζωγραφικήν του τοίχου, και ευωδιάζουν όπως τά βουνά κατά τά πρωτοβρόχια η ωσάν ένα καινούριον κανάτι με δροσερόν νερόν. Εις το αυγόν βάζει ο τεχνίτης και ολίγον όξος, δια να το διατηρήση. Τα βερνίκια μοσχοβολούν ωσάν θυμίαμα, και ο ασπαζόμενος την εικόνα αισθάνεται οσμ ήν ευωδίας πνευματικής. Τα υλικά της εικόνος είναι τά χρώματα οπού τα περισσότερα είναι χώματα, το αυγόν με το όξος, ο κηρός, το ρετσίνι των πεύκων, η εύοσμος σαντράκα, το μαστίχι, το μέλι, το κομμίδι της μυγδαλιάς. Με ένα σύντομον λόγον η αγιασμένη τούτη τέχνη δεν μεταχειρίζεται χονδροειδή και πηκτά υλικά, όπως η κοσμική ζωγραφική οπού μεταχειρίζεται λινέλαια κάκοσμα και χρώματα πηκτά και βούρτσες χονδρότριχες.
Όσον διά το λεκτικόν της αγιογραφικής τέχνης, είναι ωσάν να αναγινώσκη κανείς κάποιον συναξάρι ή άλλο βιβλίον της θρησκείας, όταν διαβάζη κανέν τεχνικόν βιβλίον οπου να διαλαμβάνη δι αυτήν την τέχνην. Ούτω, αναγινώσκει λόγια όπως είναι τά ακόλουθα: Φιαλόεσσα εκκλησία, σεμνοχρωμία, στύλβωμα, περί λινών,περί λινωχρών , περί πυρρωδισμού, περί προπλασμού, περί σαρκωμάτων, περί λαμμάτων, περί κινναβάρεως, ερμηνε ία των μέτρων, ιστορία, ιστορίζω τοίχον, περί χρυσώματος, περί λινοκοπίας, πώς να ποιήσης βαφήν να σστιλβώνεται, βάλε εις χυβάδαν ψυμμίθι με διάκρισιν, κατασταλακτή, όξος αγνόν, χρώμα θαυμασιώτατον, αγιοκέρι, προπλαστάρι, λαμματίζω, λαγαρίζω ασβέστην, άφησε να ψυχιάση ο ασβέστης, βάλε την όψιν, περί ομματοφρυδίων, περί γλυκασμού, περί γανώματος, καθάρισον με λαγοπόδι, χρυσοκονδυλιά και χρυσοκονδυλίζω, β άλε είς την χωνίαν, άρτυσε βαφήν, τά ομματόκλαδα, κατενώπιον. κ.ά.
Ομιλώντας διά τεχνικά πράγματα, οι αγιογράφοι μεταχειρίζονται πολλάκις λόγια θρησκευτικά και θεολογικά, ως είναι δια παράδειγμα τά ακόλουθα: <<γράψον τά ψυμμιθίας όχι με μόνον άσπρον, αλλά με ολίγην ώχραν, δια να είναι ταπειναί και κατανυκτικαί>>,ή <<οι βαφές έχουν ούτω πολλήν γλυκύτητα και ευσέβειαν>>, κ.ά.
Το κάλλος εις την λειτουργικήν ζωγραφικήν είναι κάλλος πνευματικόν, και ουχί σαρκικόν. Η τέχνη αύτη είναι νηστευτική και λιτή, εκφράζουσα τη πτωχεία τα πλούσια, και όπως είναι το Ευαγγέλιον και η Παλαιά Διαθήκη συνοπτικά και συντομολόγα, ούτω και η Ορθόδοξος αγιογραφία είναι απλή χωρίς περιττά στολίδια και ματαίας επιδείξεις.
Οι παλαιοί εκείνοι αγιογράφοι ενήστευαν, δουλεύοντας, και οπόταν άρχιζαν μ ίαν εικόνα, άλλαζαν τα εσώρουχά των, διά να είναι καθαροί έσωθεν και έξωθεν, και εργαζόμενοι έψαλλαν, δια να γίνεται το έργον των με κατάνυξιν και δια να μην μετεωρίζεται ο νούς των είς τα εγκόσμια.
Δι΄ αυτό, αι κατ' εξοχήν λειτουργικαί και κατανυκτικώτεραι Εικόνες φαίνονται δύσμορφοι εις όσους έχουν το πνεύμα του κόσμου τούτου, τά δε πρόσωπα δεν έχουν κατ' αυτούς <<είδος, ουδέ κάλλος>>, καθ' όσον <<το φρόνημα της σαρκός έχθρα εις Θεόν>>( Ρωμ. η΄ 7).<< Η σάρξ επιθυμεί κατά του πνεύματος, το δε Πνεύμα κατά της σαρκός>>(Γαλ.ε΄,17). Εις τας ιεράς εικόνας <<η σάρξ εσταύρωται σύν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις>>. Το πνευματικόν κάλλος των είναι <<η καλή αλοίωσις>> οπου έλεγεν ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος ότι έβλεπεν εις τα νηστευτικά πρόσωπα των πνευματικών τέκνων του, κατά την νηστείαν της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Η Μυστική Πύλη, η κατ' Ανατολάς, είναι και έσται κεκλεισμένη δι' όσους καταγίνονται με την σαρκικήν γνώσιν, η οποία <<φυσιοί>>, ήγουν κάμνει υπερήφανον τον άνθρωπον, κατά τον απόστολον Παύλον. Ενώ , <<οφθαλμοί Κυρίου επί τους ταπεινόφρονας, του ευφράναι αυτούς>>.
Όσην ευλάβειαν και ταπείνωσιν και πίστιν είχαν οι αγιογράφοι οπού εποίησαν τας σεβασμίας και αγίας εικόνας, άλλην τόσην ευλάβειαν και ταπείνωσιν και πίστιν πρέπει να έχωμεν και ημείς οπού τάς προσκυνούμεν, δια να αξιωθώμεν την μυστικήν χάριν οπού διαχύνεται από αυτάς, κατά τους λόγους τούτους του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού, όπου λέγει:<<Της αυτής δυνάμεως δείται προφητεύουσί τε και ακροωμένοις προφητών, και ουκ αν ακούσει προφήτου, ότω μη αυτώ προφητεύσαν Πνεύμα την σύνεσιν
των αυτού λόγων εδωρήσατο>>.
ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ
Από το βιβλίο του "ΕΚΦΡΑΣΙΣ της ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ" τόμος 2ος, του εκδοτικού οίκου "ΑΣΤΗΡ" ΑΛ.& Ε. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ. Β' έκδοσης Αθήνα 1960.
Η πάντιμος τέχνη της Εικονογραφίας της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι μία ιερά τέχνη και λειτουργική, όπως είναι όλαι αι εκκλησιαστικαί τέχναι, όπου έχουν σκοπόν πνευματικόν. Αι άγιαι αυταί τέχναι δεν θέλουν να στολίσουν μόνον τον ναόν με ζωγραφικήν δια να είναι ευχ άριστος και τερπνός εις τους εκκλησιαζομένους, ή να τέρψουν την ακοήν των με την μουσικήν, αλλά να τους ανεβάσουν είς τον μυστικόν κόσμον της πίστεως με την πνευματικήν κλίμακα, όπου έχει διαβαθμίδας ήγουν σκαλούνια, τας ιεράς τέχνας, την υμνολογίαν, την ψαλμωδίαν, τήν οικοδομήν, την αγιογραφίαν και τας λοιπάς τέχνας, οπού συνεργούν, όλες μαζί, εις το να μορφωθή μέσα εις τας ψυχάς των πιστών ο μυστικός Πράδεισος, ο ευωδιάζων με πνευματικήν ευωδίαν. Δια τούτο, τά έργα των εκκλησιαστικών τεχνών της Ανατολικής Εκκλησίας είναι υπομνήματα εις τον θείον λόγον.
Η τέχνη των Εικόνων εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν λέγεται Αγιογραφία, ως ζωγραφούσα άγια πρόσωπα και αγίας υποθέσεις. Ο δε αγιογράφος δεν είναι απλώς ένας τεχνίτης όπου κάμνει μίαν αναπαραστατικήν ζωγραφιάν επάνω εις κάποια θέματα θρησκευτικά, αλλά έχει πνευματικόν αξίωμα και πνευματικ ήν διακονίαν, την οποίαν επιτελεί εις την εκκλησίαν, ως ο ιερεύς και ο ιεροκήρυξ.
Η λειτουργική Εικών έχει θεολογικήν ένοιαν. Δεν είναι, ως είπαμεν, μία ζωγραφιά οπου γίνεται διά να τέρπη τους οφθαλμούς μας, η ακόμα διά να μας ενθυμίζη απλώς τά άγια πρόσωπα, όπως γίνεται με τας εικόνας οπου έχομεν δια να φέρνωμεν εις την μνήμην μας τους αγαπημένους συγγενείς και φίλους μας, αλλά είναι κατά τέτοιον τρόπον ζωγραφισμένη, ώστε να μας υψώνη από τον φθαρτόν κόσμον τούτον, και να μας κάμνη να οσφρανθώμεν εκείνον τον καινόν αέρα της Βασιλείας του Θεού. Δια τούτο δεν έχει καμμίαν ομοιότητα με τας ζωγραφίας οπού παριστάνουν με υλικόν τρόπον κάποια πρόσωπα, ακόμα και Αγίους, όπως γίνεται εις την θρησκευτικήν τέχνην της Δύσεως. Εις την λειτουργικήν εικόνα τά άγια πρόσωπα εικονίζονται εν αφθαρσία.
Δι' αυτήν την αιτίαν, η λειτουργική τέχνη δεν αλλάζει κάθε τόσον μαζί με τά άλλα ανθρώπινα πράγματα, αλλά είναι αμετακίνητος όπως η Εκκλησία του Χριστού, την οποίαν εκφράζει. Η ιερά παράδοσις είναι ο πύρινος στύλος οπού την οδηγεί μέσα εις την έρημον του ασταθούς κόσμου. Τούτο ξενίζει τους ανθρώπους του αιώνος τούτου, οι οποίοι δεν είναι εις θέσιν να εισδύσουν εις τον βυθόν της πνευματικής θαλάσσης, αλλά κολυμβούν εις την επιφάνειαν των αισθήσεων, παρασυρόμενοι από τά ρεύματα και τάς δίνας των υδάτων.
Η λειτουργική τέχνη τρέφει τον πιστόν με πνευματικά οράματα και ακούσματα, διυλίζουσα τα εισερχόμενα δια των πυλών των αισθήσεων, φαιδρύνουσα την ψυχήν αυτού με τον ουράνιον οίνον, και δωρούμενη εις αυτόν την ειρήνην της διανοίας.
Η παρούσα βίβλος είναι τεχνική και παραστατική, και ημπορεί ο αναγνώστης να νομίση ότι είναι άσχετος προς την θεολογίαν. Πλήν ας γνωρίζη, ότι εις την Ανατολικήν Εκκλησίαν τά πάντα είναι πνευματικά. Ούτω και εις την τέχνην της αγιογραφίας γίνονται πνευματικά ακόμα και τα βάναυσα εργαλεία, και τά χρώματα, και οι τοίχοι, και αι σανίδες, και όλα τά υλικά πράγματα καθαγιάζονται δια της χάρητος του Αγίου Πνεύματος, γινόμενα όργανα μιάς αγίας τέχνης.
Η τεχνική γνώσις ταύτης της τέχνης δεν είναι μόνον μία μηχανική εργασία, αλλά μετέχει από την πνευματικότητα και αγιότητα εκείνον των πραγμάτων οπου θέλει να παραστήση. Δια τούτο, και το τεχνικόν λεκτικόν της αγιογραφ ίας, αι ονομασίαι των εργαλείων και η έκφρασις οπού έχει το κάθε πράγμα εις αυτήν, έχει θρησκευτικόν χαρακτήρα. Και αυτά τά υλικά οπού μεταχειρίζεται ο Αγιογράφος, είναι ευλογημένα, ταπεινά , εύοσμα, λεπτά. Ούτω, διά να κάμη κάρβουνα με τα οποία σχεδιάζη, μεταχειρίζεται ξύλον άσηπτον ξηράς λεπτοκαρυάς ή μυρσίνης. Δια να κάμη σανίδα επάνω εις την οποίαν θα ζωγραφίση την εικόνα, μεταχειρίζεται την κυπάρισσον, την καρυδέαν, την καστανέαν, την πεύκην ή άλλο δένδρον ευωδιάζον. Τα χρώματα είναι τά περισσότερα χώματα της γής οπού μοσχοβολούν όταν βραχούν από το νερόν, ιδίως εις την ζωγραφικήν του τοίχου, και ευωδιάζουν όπως τά βουνά κατά τά πρωτοβρόχια η ωσάν ένα καινούριον κανάτι με δροσερόν νερόν. Εις το αυγόν βάζει ο τεχνίτης και ολίγον όξος, δια να το διατηρήση. Τα βερνίκια μοσχοβολούν ωσάν θυμίαμα, και ο ασπαζόμενος την εικόνα αισθάνεται οσμ ήν ευωδίας πνευματικής. Τα υλικά της εικόνος είναι τά χρώματα οπού τα περισσότερα είναι χώματα, το αυγόν με το όξος, ο κηρός, το ρετσίνι των πεύκων, η εύοσμος σαντράκα, το μαστίχι, το μέλι, το κομμίδι της μυγδαλιάς. Με ένα σύντομον λόγον η αγιασμένη τούτη τέχνη δεν μεταχειρίζεται χονδροειδή και πηκτά υλικά, όπως η κοσμική ζωγραφική οπού μεταχειρίζεται λινέλαια κάκοσμα και χρώματα πηκτά και βούρτσες χονδρότριχες.
Όσον διά το λεκτικόν της αγιογραφικής τέχνης, είναι ωσάν να αναγινώσκη κανείς κάποιον συναξάρι ή άλλο βιβλίον της θρησκείας, όταν διαβάζη κανέν τεχνικόν βιβλίον οπου να διαλαμβάνη δι αυτήν την τέχνην. Ούτω, αναγινώσκει λόγια όπως είναι τά ακόλουθα: Φιαλόεσσα εκκλησία, σεμνοχρωμία, στύλβωμα, περί λινών,περί λινωχρών , περί πυρρωδισμού, περί προπλασμού, περί σαρκωμάτων, περί λαμμάτων, περί κινναβάρεως, ερμηνε ία των μέτρων, ιστορία, ιστορίζω τοίχον, περί χρυσώματος, περί λινοκοπίας, πώς να ποιήσης βαφήν να σστιλβώνεται, βάλε εις χυβάδαν ψυμμίθι με διάκρισιν, κατασταλακτή, όξος αγνόν, χρώμα θαυμασιώτατον, αγιοκέρι, προπλαστάρι, λαμματίζω, λαγαρίζω ασβέστην, άφησε να ψυχιάση ο ασβέστης, βάλε την όψιν, περί ομματοφρυδίων, περί γλυκασμού, περί γανώματος, καθάρισον με λαγοπόδι, χρυσοκονδυλιά και χρυσοκονδυλίζω, β άλε είς την χωνίαν, άρτυσε βαφήν, τά ομματόκλαδα, κατενώπιον. κ.ά.
Ομιλώντας διά τεχνικά πράγματα, οι αγιογράφοι μεταχειρίζονται πολλάκις λόγια θρησκευτικά και θεολογικά, ως είναι δια παράδειγμα τά ακόλουθα: <<γράψον τά ψυμμιθίας όχι με μόνον άσπρον, αλλά με ολίγην ώχραν, δια να είναι ταπειναί και κατανυκτικαί>>,ή <<οι βαφές έχουν ούτω πολλήν γλυκύτητα και ευσέβειαν>>, κ.ά.
Το κάλλος εις την λειτουργικήν ζωγραφικήν είναι κάλλος πνευματικόν, και ουχί σαρκικόν. Η τέχνη αύτη είναι νηστευτική και λιτή, εκφράζουσα τη πτωχεία τα πλούσια, και όπως είναι το Ευαγγέλιον και η Παλαιά Διαθήκη συνοπτικά και συντομολόγα, ούτω και η Ορθόδοξος αγιογραφία είναι απλή χωρίς περιττά στολίδια και ματαίας επιδείξεις.
Οι παλαιοί εκείνοι αγιογράφοι ενήστευαν, δουλεύοντας, και οπόταν άρχιζαν μ ίαν εικόνα, άλλαζαν τα εσώρουχά των, διά να είναι καθαροί έσωθεν και έξωθεν, και εργαζόμενοι έψαλλαν, δια να γίνεται το έργον των με κατάνυξιν και δια να μην μετεωρίζεται ο νούς των είς τα εγκόσμια.
Δι΄ αυτό, αι κατ' εξοχήν λειτουργικαί και κατανυκτικώτεραι Εικόνες φαίνονται δύσμορφοι εις όσους έχουν το πνεύμα του κόσμου τούτου, τά δε πρόσωπα δεν έχουν κατ' αυτούς <<είδος, ουδέ κάλλος>>, καθ' όσον <<το φρόνημα της σαρκός έχθρα εις Θεόν>>( Ρωμ. η΄ 7).<< Η σάρξ επιθυμεί κατά του πνεύματος, το δε Πνεύμα κατά της σαρκός>>(Γαλ.ε΄,17). Εις τας ιεράς εικόνας <<η σάρξ εσταύρωται σύν τοις παθήμασι και ταις επιθυμίαις>>. Το πνευματικόν κάλλος των είναι <<η καλή αλοίωσις>> οπου έλεγεν ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος ότι έβλεπεν εις τα νηστευτικά πρόσωπα των πνευματικών τέκνων του, κατά την νηστείαν της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.
Η Μυστική Πύλη, η κατ' Ανατολάς, είναι και έσται κεκλεισμένη δι' όσους καταγίνονται με την σαρκικήν γνώσιν, η οποία <<φυσιοί>>, ήγουν κάμνει υπερήφανον τον άνθρωπον, κατά τον απόστολον Παύλον. Ενώ , <<οφθαλμοί Κυρίου επί τους ταπεινόφρονας, του ευφράναι αυτούς>>.
Όσην ευλάβειαν και ταπείνωσιν και πίστιν είχαν οι αγιογράφοι οπού εποίησαν τας σεβασμίας και αγίας εικόνας, άλλην τόσην ευλάβειαν και ταπείνωσιν και πίστιν πρέπει να έχωμεν και ημείς οπού τάς προσκυνούμεν, δια να αξιωθώμεν την μυστικήν χάριν οπού διαχύνεται από αυτάς, κατά τους λόγους τούτους του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού, όπου λέγει:<<Της αυτής δυνάμεως δείται προφητεύουσί τε και ακροωμένοις προφητών, και ουκ αν ακούσει προφήτου, ότω μη αυτώ προφητεύσαν Πνεύμα την σύνεσιν
των αυτού λόγων εδωρήσατο>>.
ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ
Από το βιβλίο του "ΕΚΦΡΑΣΙΣ της ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑΣ" τόμος 2ος, του εκδοτικού οίκου "ΑΣΤΗΡ" ΑΛ.& Ε. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ. Β' έκδοσης Αθήνα 1960.
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
-
preloude
- Κορυφαίος Αποστολέας
- Δημοσιεύσεις: 371
- Εγγραφή: Πέμ Ιαν 25, 2007 6:00 am
- Τοποθεσία: athens
- Επικοινωνία:
[quote="NIKOSZ"]Τί μεγαλομανία σ΄ έχει πιάσει, αδελφέ μου, και δεν βρίσκεις ησυχία και χτίζεις πατώματα απάνω στα πατώματα, κι έχεις δυο-τρία αυτοκίνητα και κότερα και κάθε λογής μάταια πράγματα! Γύρισε και κοίταξε και τον αδελφό σου, να δροσιστεί η ψυχή σου με την ευλογημένη καλωσύνη, που την ξεράνανε τα τσιμέντα, οι ψεύτικες κουβέντες, οι συμφεροντολογικές παρέες, οι συνοφρυωμένες αξιοπρέπειες. Αν δεν μπορείς να κάνεις θυσίες, τουλάχιστον να σιχαθείς την αδικία. Μην αδικείς. Η αδικία είναι σιχαμερή στρίγγλα, χωρίστρα των ανθρώπων, ανθρωποκτόνα, σαν τον πατέρα της τον σατανά.
Τί θα δίνανε πολλοί απ΄ αυτούς που κερδίσανε τον κόσμο και χάσανε την ψυχή τους, για να νοιώσουνε ό,τι νοιώθουνε οι άλλοι που δεν χάσανε την ψυχή τους! Αν τύχει να ξεκόψει κανένας τέτοιος από την ψεύτικη παρέα του και βρεθεί στη συντροφιά των απλών, των αχάλαστων, νοιώθει πως ζει αληθινά και σαν απογευθεί τα αγνά αισθήματα ύστερα από την ψευτιά, καταλαβαίνει τέτοια χαρά, που κάνει σαν τον άνθρωπο που ξαναγεννήθηκε, σαν τυφλός που είδε το φως του. Κάτι τέτοιοι δεν ξεκολλλάνε πια οι κακόμοιροι από την συντροφιά των απλών, των γκαρδιακών ανθρώπων. Αλλά για να ξεμακρύνει από τα ψεύτικα, πρέπει νά ΄χει λίγη ψυχή. Αλλοιώς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ψευτιά. Ο άμμος της Σαχάρας, όση βροχή κι αν πέσει απάνω του, δεν φυτρώνει τίποτα.
Αν πεις πάλι σε έναν από τους άλλους, τους φτωχούς, να περάσει μισή ώρα με την παρέα των κοσμικών, καλύτερα έχει να τον βάλεις στο μπουντρούμι στον μπαλαούρο, παρά να βλέπει και ν΄ ακούγει εκείνα τα ψεύτικα κοπλιμέντα, τις ανάλατες συζητήσεις, τα κρύα χωρατά. Στην συναναστροφή που κάνουνε αυτοί οι ψευτισμένοι, θαρρείς πως τους χωρίζει ένας τοίχος τον έναν από τον άλλον. Ενώ οι άλλοι, που ζούνε μακρυά από τον κόσμο, νοιώθουνε πως οι καρδιές τους γίνονται ένα, πως ακουμπά ο ένας απάνω στον άλλον και ξεκουράζεται, αγαπά κι αγαπιέται, χαίρεται και δίνει χαρά. Από πάνω από τη συντροφιά των σαρκικών ανθρώπων στέκεται ο διάβολος και τους κάνει να μιλάνε ολοένα για λεφτά και για τα όμοια για να μην γροικήσουνε ούτε το φαγί που τρώνε… Από πάνω από τη συντροφιά των ταπεινών στέκεται ο Θεός, όλα είναι βλογημένα.
Πετάξετε από πάνω σας την ψευτιά. Ανοίξετε τα πανιά, να τα φουσκώσει ο καθαρός αγέρας του πελάγου. Να δροσιστεί η ψυχή σας, να νοιώσετε πως ζήτε αληθινά κι όχι ψεύτικα!
Φώτης Κόντογλου[/quotΣΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΑ ΩΡΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΟΥ. ΑΝ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΜΑΚΡΟΣΚΕΛΗ ΑΚΟΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ.
Τί θα δίνανε πολλοί απ΄ αυτούς που κερδίσανε τον κόσμο και χάσανε την ψυχή τους, για να νοιώσουνε ό,τι νοιώθουνε οι άλλοι που δεν χάσανε την ψυχή τους! Αν τύχει να ξεκόψει κανένας τέτοιος από την ψεύτικη παρέα του και βρεθεί στη συντροφιά των απλών, των αχάλαστων, νοιώθει πως ζει αληθινά και σαν απογευθεί τα αγνά αισθήματα ύστερα από την ψευτιά, καταλαβαίνει τέτοια χαρά, που κάνει σαν τον άνθρωπο που ξαναγεννήθηκε, σαν τυφλός που είδε το φως του. Κάτι τέτοιοι δεν ξεκολλλάνε πια οι κακόμοιροι από την συντροφιά των απλών, των γκαρδιακών ανθρώπων. Αλλά για να ξεμακρύνει από τα ψεύτικα, πρέπει νά ΄χει λίγη ψυχή. Αλλοιώς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ψευτιά. Ο άμμος της Σαχάρας, όση βροχή κι αν πέσει απάνω του, δεν φυτρώνει τίποτα.
Αν πεις πάλι σε έναν από τους άλλους, τους φτωχούς, να περάσει μισή ώρα με την παρέα των κοσμικών, καλύτερα έχει να τον βάλεις στο μπουντρούμι στον μπαλαούρο, παρά να βλέπει και ν΄ ακούγει εκείνα τα ψεύτικα κοπλιμέντα, τις ανάλατες συζητήσεις, τα κρύα χωρατά. Στην συναναστροφή που κάνουνε αυτοί οι ψευτισμένοι, θαρρείς πως τους χωρίζει ένας τοίχος τον έναν από τον άλλον. Ενώ οι άλλοι, που ζούνε μακρυά από τον κόσμο, νοιώθουνε πως οι καρδιές τους γίνονται ένα, πως ακουμπά ο ένας απάνω στον άλλον και ξεκουράζεται, αγαπά κι αγαπιέται, χαίρεται και δίνει χαρά. Από πάνω από τη συντροφιά των σαρκικών ανθρώπων στέκεται ο διάβολος και τους κάνει να μιλάνε ολοένα για λεφτά και για τα όμοια για να μην γροικήσουνε ούτε το φαγί που τρώνε… Από πάνω από τη συντροφιά των ταπεινών στέκεται ο Θεός, όλα είναι βλογημένα.
Πετάξετε από πάνω σας την ψευτιά. Ανοίξετε τα πανιά, να τα φουσκώσει ο καθαρός αγέρας του πελάγου. Να δροσιστεί η ψυχή σας, να νοιώσετε πως ζήτε αληθινά κι όχι ψεύτικα!
Φώτης Κόντογλου[/quotΣΕ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΑ ΩΡΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΣΟΥ. ΑΝ ΗΤΑΝ ΚΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΜΑΚΡΟΣΚΕΛΗ ΑΚΟΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ.
Ο χριστιανός όσο λίγα λόγια λέει,
τόσο περισσότερα μαθαίνει,
κι όσο λιγότερα εξετάζει
τόσο περισσότερο φωτίζεται.
++
Όπως καταλαβαίνω τώρα που μ' αξίωσε ο Κύριος
να γίνω φτωχός και ν' αγαπήσω τη φτώχεια,
ο πιο μεγάλος εχθρός της αληθινής ελευθερίας
του ανθρώπου είναι η σαρκική καλοπέραση.
τόσο περισσότερα μαθαίνει,
κι όσο λιγότερα εξετάζει
τόσο περισσότερο φωτίζεται.
++
Όπως καταλαβαίνω τώρα που μ' αξίωσε ο Κύριος
να γίνω φτωχός και ν' αγαπήσω τη φτώχεια,
ο πιο μεγάλος εχθρός της αληθινής ελευθερίας
του ανθρώπου είναι η σαρκική καλοπέραση.
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
ΩΣΑΝΝΑ
ή όταν ο Φώτης Κόντογλου συναντά τον Γιώργο Σεφέρη
"Το μυαλό μου είναι πανταχού παρόν. Λογιών λογιών ιδέες.
Μέρα και νύχτα είναι ιδέες που περνούν απ' το κεφάλι του ανθρώπου κάθε εκατό χρόνια.
Είναι κι άλλες που περνούν για πρώτη και τελευταία φορά...
Ο κόσμος είναι πάντα καινούργιος μπροστά μου.
Στήνω τ' αφτί μου σε τούτο το γενναίο και γλυκό χόχλασμα...
Το λεξιλόγιο μιας εποχής δείχνει τα αισθήματα της...Η εποχή μας δεν έχει
δυνατή έ κ φ ρ α σ η, δηλαδή Τ έ χ ν η, γιατί δεν έχει π ί σ τ η.
Η πίστη δείχνει τους ανθρώπους του παλιού καιρού, αν σταθούν σιμά μας,λιοντάρια πλάι σε ποντίκια.
Εμείς είμαστε σαστισμένοι, μουδιασμένοι, χαμένοι.
Και κατ' αναλογία και η έκφραση ή μας λείπει ολότελα ή είναι σαστισμένη και ανάξια να τη γράψει κανένας στα βιβλία.
Τα αισθήματα μας είναι ξεθυμασμένα, οι σκέψεις μας άτονες...(1)
Ένας νούς σε αναβρασμό είναι όμοιος με του κόσμου το καζάνι που κοχλάζει. Είναι φουσκάλες οι σκέψεις για τα πεπραγμένα, ανάκατες με τις ιδέες για το παρόν και τα μελλοντικά όνειρα. Κι έρχονται οι Πρωτοχρονιές του Θεού ν' ανατρέψουν με τη νέα αρχή κάθε σειρά στ' ανθρώπινα σχέδια και στα προγράμματα. Γιατί το καινούργιο είναι άγνωστο. Είναι αυτό που ο νούς δεν γνώριζε για να το αναλύσει. Είναι μια νέα ανατροπή που ξυπνά συναισθήματα φόβου, ανυπομονησίας και αμφιβολίας. Κάθε συναίσθημα ή χάνεται στου εσώψυχου τα βάθη ή γίνεται λέξη, στίχος, ποίηση.
Η ποιητική συγκίνηση είναι μια βουτιά στα νερά του Πρωτέα, μεταμορφώνει κάθε χαμένο νού σε δημιουργό που κινείται μέσα στη φύση, στη ζωή και δίνει λόγια στα αισθήματα. Λόγια αγάπης, ολοκλήρωσης, πίστης, θαυμασμού, ευτυχίας αλλά και λύπης, μοναξιάς, αγανάκτησης, απορίας και δέους. Χιλιάδες λέξεις κλειδιά που ηχούν λυτρωτικά όταν αποκαλυφθούν στον άλλον. Και μαζί τους αναπόφευκτα φέρνουν στην επιφάνεια και το συναισθηματικό σμάρι που τις γεννά.
Σε χαλεπούς καιρούς, είναι πικρό πολύ μια 'άτονη σκέψη', ένα 'ξεθυμασμένο συναίσθημα' να σφραγίζει τα μάτια και το στόμα, να εμποδίζει την αποκάλυψη της προσωπικής αλήθειας. Ζούμε με υπόνοιες, νομίζουμε ότι ίσως γνωρίζουμε τις αιτίες που οδήγησαν σε συγκεκριμένα γεγονότα και συμπεριφορές. Δεν εκφράζονται οι 'πραγματικοί' φόβοι, δεν αποκαλύπτεται ο θαυμασμός, δεν δείχνεται η αγάπη. Μόνο πολύπλοκοι χειρισμοί και υπολογισμοί, βαρύγδουπες δηλώσεις και ακατανόητες προτάσεις που πασχίζουν να πνίξουν τις αισθήσεις. Κι είναι η φωνή του ποιητή καταπέλτης.
'Και όμως πρέπει να λογαριάσουμε πως και κατα που προχωρούμε...γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά - σιγά βουλιάζει
και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε απο τα μαλάματα το πρόσωπο της.
Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη.
... κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια...
Φωνή προφητική, μεστή απο αγωνία για τ' ανθρώπινα λόγια που χάνονται στο πολύβουο των δρόμων και στης προόδου τις Αυλές. Μόνος, μ' ένα μουσικό ναυάγιο και μια απρόσωπη Τέχνη, μιλά απλά γιατί γνωρίζει το σύντομο του ταξιδιού του. Το μεγαλείο και η κατάρα του είναι ότι δεν μπορεί να κρατήσει δικά του αυτά που ανακάλυψε, αλλά προειδοποιεί τους άλλους για τις επιπτώσεις κάθε παρεκτροπής. Αλίμονο σε μας, που δεν θα λάβουμε το μήνυμα... γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά"(2).
1. Φώτης Κόντογλου, συλλογή Βασάντα ( η Aνοιξη στα σανσκριτικά )
2. Γ. Σεφέρης , Ημερολόγιο καταστρώματος Β
ή όταν ο Φώτης Κόντογλου συναντά τον Γιώργο Σεφέρη
"Το μυαλό μου είναι πανταχού παρόν. Λογιών λογιών ιδέες.
Μέρα και νύχτα είναι ιδέες που περνούν απ' το κεφάλι του ανθρώπου κάθε εκατό χρόνια.
Είναι κι άλλες που περνούν για πρώτη και τελευταία φορά...
Ο κόσμος είναι πάντα καινούργιος μπροστά μου.
Στήνω τ' αφτί μου σε τούτο το γενναίο και γλυκό χόχλασμα...
Το λεξιλόγιο μιας εποχής δείχνει τα αισθήματα της...Η εποχή μας δεν έχει
δυνατή έ κ φ ρ α σ η, δηλαδή Τ έ χ ν η, γιατί δεν έχει π ί σ τ η.
Η πίστη δείχνει τους ανθρώπους του παλιού καιρού, αν σταθούν σιμά μας,λιοντάρια πλάι σε ποντίκια.
Εμείς είμαστε σαστισμένοι, μουδιασμένοι, χαμένοι.
Και κατ' αναλογία και η έκφραση ή μας λείπει ολότελα ή είναι σαστισμένη και ανάξια να τη γράψει κανένας στα βιβλία.
Τα αισθήματα μας είναι ξεθυμασμένα, οι σκέψεις μας άτονες...(1)
Ένας νούς σε αναβρασμό είναι όμοιος με του κόσμου το καζάνι που κοχλάζει. Είναι φουσκάλες οι σκέψεις για τα πεπραγμένα, ανάκατες με τις ιδέες για το παρόν και τα μελλοντικά όνειρα. Κι έρχονται οι Πρωτοχρονιές του Θεού ν' ανατρέψουν με τη νέα αρχή κάθε σειρά στ' ανθρώπινα σχέδια και στα προγράμματα. Γιατί το καινούργιο είναι άγνωστο. Είναι αυτό που ο νούς δεν γνώριζε για να το αναλύσει. Είναι μια νέα ανατροπή που ξυπνά συναισθήματα φόβου, ανυπομονησίας και αμφιβολίας. Κάθε συναίσθημα ή χάνεται στου εσώψυχου τα βάθη ή γίνεται λέξη, στίχος, ποίηση.
Η ποιητική συγκίνηση είναι μια βουτιά στα νερά του Πρωτέα, μεταμορφώνει κάθε χαμένο νού σε δημιουργό που κινείται μέσα στη φύση, στη ζωή και δίνει λόγια στα αισθήματα. Λόγια αγάπης, ολοκλήρωσης, πίστης, θαυμασμού, ευτυχίας αλλά και λύπης, μοναξιάς, αγανάκτησης, απορίας και δέους. Χιλιάδες λέξεις κλειδιά που ηχούν λυτρωτικά όταν αποκαλυφθούν στον άλλον. Και μαζί τους αναπόφευκτα φέρνουν στην επιφάνεια και το συναισθηματικό σμάρι που τις γεννά.
Σε χαλεπούς καιρούς, είναι πικρό πολύ μια 'άτονη σκέψη', ένα 'ξεθυμασμένο συναίσθημα' να σφραγίζει τα μάτια και το στόμα, να εμποδίζει την αποκάλυψη της προσωπικής αλήθειας. Ζούμε με υπόνοιες, νομίζουμε ότι ίσως γνωρίζουμε τις αιτίες που οδήγησαν σε συγκεκριμένα γεγονότα και συμπεριφορές. Δεν εκφράζονται οι 'πραγματικοί' φόβοι, δεν αποκαλύπτεται ο θαυμασμός, δεν δείχνεται η αγάπη. Μόνο πολύπλοκοι χειρισμοί και υπολογισμοί, βαρύγδουπες δηλώσεις και ακατανόητες προτάσεις που πασχίζουν να πνίξουν τις αισθήσεις. Κι είναι η φωνή του ποιητή καταπέλτης.
'Και όμως πρέπει να λογαριάσουμε πως και κατα που προχωρούμε...γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές που σιγά - σιγά βουλιάζει
και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε απο τα μαλάματα το πρόσωπο της.
Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί ετούτη η χάρη.
... κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια...
Φωνή προφητική, μεστή απο αγωνία για τ' ανθρώπινα λόγια που χάνονται στο πολύβουο των δρόμων και στης προόδου τις Αυλές. Μόνος, μ' ένα μουσικό ναυάγιο και μια απρόσωπη Τέχνη, μιλά απλά γιατί γνωρίζει το σύντομο του ταξιδιού του. Το μεγαλείο και η κατάρα του είναι ότι δεν μπορεί να κρατήσει δικά του αυτά που ανακάλυψε, αλλά προειδοποιεί τους άλλους για τις επιπτώσεις κάθε παρεκτροπής. Αλίμονο σε μας, που δεν θα λάβουμε το μήνυμα... γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά"(2).
1. Φώτης Κόντογλου, συλλογή Βασάντα ( η Aνοιξη στα σανσκριτικά )
2. Γ. Σεφέρης , Ημερολόγιο καταστρώματος Β
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό