Κυριακή της Τυρινής: Η ώρα της συγγνώμης

[filotas]

ΣΥΓΓΝΩΜΗ (Κυριακή της Τυροφάγου)

Φτάσαμε πια στις τελευταίες μέρες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή. Ήδη κατά την εβδομάδα της Απόκρεω πού είναι πριν από την Κυριακή της Συγγνώμης, δύο μέρες, η Τετάρτη και η Παρασκευή, ξεχωρίστηκαν να ανήκουν στη Σαρακοστή. Η θεία Λειτουργία δεν τελέοτηκε και ή όλη τυπική διάταξη στις ακολουθίες έχει πάρει τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της Μεγάλης Σαρακοστής. Στόν Εσπερινό της Τετάρτης χαιρετίζουμε τη Μεγάλη Σαρακοστή με τούτο τον ωραιότατο ύμνο:

Άνέτειλε το έαρ της νηστείας, και το ανθός της μετανοίας άγνίσωμεν ούν εαυτούς αδελφοί, οπό παντός μολυσμού, τω φωτοδότη ψάλλοντας, είπωμεν
δόξα σοι, μόνε φιλάνθρωπε.

Κατόπιν, το Σάββατο της Τυροφάγου ή 'Εκκλησία μας «ποιεί μνείαν πάντων των εν ασκήσει λαμψάντων άγιων ανδρών τε και γυναικών». Οι άγιοι είναι τα πρότυπα πού θ' ακολουθήσουμε, οι οδηγοί στη δύσκολη τέχνη της νηστείας και της μετάνοιας Στόν αγώνα πού πρόκειται ν' αρχίσουμε δεν είμαστε μόνοι:

Δεύτε άπαντες πιστοί, τάς των οσίων Πατέρων, χορείας υμνήσωμεν. Άντώνιον τον κορυφαίον, τον φαεινόν Εύθύμιον, και έκαστον και πάντας όμού' και τούτων ώσπερ Παράδεισον άλλον τρυφής. τάς πολιτείας νοητώς διεξερχόμενοι, τερπνώς άνακράξωμεν...

Έχουμε βοηθούς και παραδείγματα:

Των Μοναστών τα πλήθη, τους καθηγητάς νυν τιμώμεν. Πατέρες, όσιοι- δι' υμών γαρ τον τρίβον, την όντως ευθείαν πορεύεσθαι έγνωμεν μακάριοι έστέ τω Χριστώ δουλεύσαντες...

Τελικά έρχεται ή τελευταία μέρα, πού συνήθως, την ονομάζουμε Κυριακή της συγγνώμης, αλλά έχει και ένα άλλο λειτουργικό όνομα πού θα πρέπει να θυμόμαστε: «της από του Παραδείσου της τρυφής εξορίας του Πρωτόπλαστου Αδάμ». Το όνομα αυτό συνοψίζει ουσιαστικά την πλήρη προπαρασκευή για τη Μεγάλη Σαρακοστή. Ξέρουμε ότι ό άνθρωπος πλάστηκε για να ζει στον Παράδεισο, για τη γνώση του Θεού και την κοινωνία μαζί Του. ' Η αμαρτία του όμως τον απομάκρυνε άπα την ευλογημένη ζωή και έτσι ή ύπαρξη του στη γη είναι μια εξορία. 'Ο Χριστός, ο Σωτήρας του κόσμου, ανοίγει την πόρτα του Παραδείσου στον καθένα πού Τον ακολουθεί, και ή Εκκλησία με τα να μας αποκαλύπτει την ομορφιά της Βασιλείας, κάνει τη ζωή μας μια προσκυνηματική πορεία προς την ουράνια πατρική γη. "Ετσι, αρχίζοντας τη Μεγάλη Σαρακοστή είμαστε σαν τον Αδάμ:
Έξεβλήθη Αδάμ του Παραδείσου, δια της βρώσεως διό και καθεζόμενος απέναντι τούτου, ώδυρετο όλολλυζων, ελεεινή τη φωνή και έλεγεν οίμοι, τί πέπονθα ο τάλας εγώ! Μίαν έντολήν παρέβην την του Δεσπότου, και τών αγαθών παντοίων έστέρημαι. Παράδεισε άγιώτατε, ο δι' έμέ πεφυτευμένος, και δια την Εύαν κεκλεισμένος, ικέτευε τω σε ποιήσαντι, καμέ πλάσαντι, όπως των σων ανθέων πλησθήσωμαι. Διό και πρός αυτόν ό Σωτήρ· το έμόν πλάσμα ου θέλω άπολέσθαι, αλλά βούλομαι τούτο σώζεσθαι και εις έπίγνωσιν αληθείας έλθείν ότι τον έρχόμενον προς με, ου μη εκ βάλω έξω.

Η Μεγάλη Σαρακοστή είναι ή απελευθέρωση μας από τη σκλαβιά της αμαρτίας, από τη φυλακή του «κόσμου τούτου». Και τό ευαγγελικό ανάγνωσμα αυτής της Κυριακής (Ματθ. 6, 14-21} θέτει τους όρους για μια τέτοια απελευθέρωση. Πρώτος όρος είναι ή νηστεία, ή άρνηση δηλαδή να δεχτούμε τίς έπιθυμίες και τίς ανάγκες της «πεπτωκυίας» φύσης μας σαν όμαλές, ή προσπάθεια να ελευθερωθούμε από τη δικτατορία της σάρκας και της ύλης πάνω στο πνεύμα. Για να είναι αποτελεσματική ή νηστεία μας δεν πρέπει να είναι υποκριτική, δηλαδή «προς το θεαθήναι». Να μη φαινόμαστε «τοίς άνθρώποις νηστεύοντες», αλλά «τώ Πατρί ημών τω εν τω κρύπτω».

Δεύτερος όρος είναι ή συγγνώμη. «Εάν άφήτε τοίς άνθρώποις τα παραπτώματα αυτών, αφήσει και ύμίν Ο Πατήρ υμών ό ουράνιος», (Ματθ. 6,14). Ό θρίαμβος της αμαρτίας, το κύριο σημάδι του ρόλου της πάνω στον κόσμο, είναι ή διαίρεση, ή αντίθεση, ό χωρισμός, το μίσος. "Ετσι το πρώτο σπάσιμο σ' αυτά το φρούριο της αμαρτίας είναι ή συγχωρητικότητα: ή επιστροφή στην ενότητα, στην σύμπνοια, στην αγάπη. Το να συγχωρήσω κάποιον σημαίνει να βάζω ανάμεσα σε μένα και στον «εχθρό» μου την ακτινοβόλα συγχώρεση του ίδιου του Θεού. Το να συγχωρήσω είναι να αγνοήσω τα απελπιστικό αδιέξοδο στις ανθρώπινες σχέσεις και να τα αναφέρω στο Χριστό. Συγχώρεση πραγματικά είναι ένα πέρασμα της Βασιλείας του Θεού μέσα στον αμαρτωλό και «πεπτωκότα» κόσμο.

Ουσιαστικά ή Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει με τον Εσπερινό αυτής της Κυριακής. Αυτή ή μοναδική σε βάθος και ωραιότητα ακολουθία έχει δυστυχώς εκλείψει από αρκετές εκκλησίες. Όμως παρ' όλα αυτά τίποτε, άλλο δεν αποκαλύπτει καλύτερα το Χαρακτηριστικό τόνο της Μεγάλης Σαρακοστής στην ' Ορθόδοξη ' Εκκλησία και πουθενά άλλου δε διακηρύσσεται τόσο καλά ή έντονη πρόσκληση στον άνθρωπο. ' Η ακολουθία αρχίζει με τον κατανυκτικό εσπερινό όπου ό ιερέας είναι ντυμένος με λαμπερά άμφια. Τα κατανυκτικά στιχηρά πού λέγονται ύστερα από τον ψαλμό «Κύριε εκέκραξα προς Σε...» αναγγέλλουν τον ερχομό της Μεγάλης Σαρακοστής και, πέρα απʼ αυτή, τον ερχομό του Πάσχα!

Τον της Νηστείας καιρόν, φαιδρώς άπαρξώμεθα, προς αγώνας πνευματικούς εαυτούς υποβάλλοντες· άγνίσωμεν την ψυχήν, την σάρκαν καθάρωμεν νηστεύσωμεν ώσπερ εν τοίς βρώμασιν εκ παντός πάθους, τάς άρετάς τρυφώντες του Πνεύματος· εν αίς διατελούντες ποθώ. άξιωθείημεν πάντες, κατιδείν το πάνσεπτον πάθος Χρίστου του Θεού, και το άγιον Πάσχα, πνευματικώς έναγαλλιωμένοι.

Κατόπιν γίνεται ή είσοδος του Ευαγγελίου με τον εσπερινό ύμνο: «φως ίλαρόν αγίας δόξης...». Ό ιερέας τώρα προχωρεί προς την Ωραία Πύλη για ν' αναφωνήσει το εσπερινό Προκείμενο πού πάντοτε αναγγέλλει το τέλος της μιας και την αρχή της άλλης μέρας. Το Μέγα προκείμενο αυτής της ημέρας αναγγέλλει την αρχή της Μεγάλης Σαρακοστής.

Μη άποστρέψης το πρόσωπο σου από του παιδός σου, ότι θλίβομαι· ταχύ έπάκουσόν μου' πρόσχες τη ψυχή μου, και λύτρωσαι αυτήν.

Ακουστέ τη θαυμάσια μελωδία του στίχου τούτου, αυτή την κραυγή πού ξαφνικά γεμίζει την εκκλησία «... ότι θλίβομαι!», και θα καταλάβετε το σημείο από το όποιο ξεκινάει ή Μεγάλη Σαρακοστή: το μυστηριώδες μείγμα της ελπίδας με την απογοήτευση, του φωτάς με το σκοτάδι. ' Η όλη προετοιμασία έφτασε πια στο τέλος. Στέκομαι μπροστά στο θεό, μπροστά στη δόξα και στην Ομορφιά της Βασιλείας Του. Συνειδητοποιώ ότι ανήκω σ' αυτή, ότι δεν έχω άλλη κατοικία, ούτε άλλη χαρά, ούτε άλλο σκοπό. Συναισθάνομαι ακόμα ότι είμαι εξόριστος από αυτή μέσα στο σκοτάδι και στη λύπη της αμαρτίας γι' αυτό «θλίβομαι»! Τελικά παραδέχομαι ότι μόνο ό θεός μπορεί να με βοηθήσει σ' αυτή τη θλίψη, ότι μόνον σ' Αυτόν μπορώ να πω «πρόσχες τη ψυχή μου». Μετάνοια πάνω απʼ όλα, είναι το απελπισμένο κάλεσμα για τη Θεία βοήθεια.

Πέντε φορές επαναλαμβάνουμε αυτό το Προκείμενο. Και τότε να! ή Μεγάλη Σαρακοστή αρχίζει. Τα φωτεινά χρωματιστά άμφια και καλύμματα του ναού αλλάζουν τα φώτα σβήνουν. Ο ιερέας εκφωνεί τίς αιτήσεις, ό χορός απαντάει με τα «Κύριε ελέησον» την κατ' εξοχήν σαρακοστιανή απάντηση. Για πρώτη φορά διαβάζεται ή προσευχή του Αγίου Έφραίμ πού συνοδεύεται από μετάνοιες. Στό τέλος της ακολουθίας όλοι οί πιστοί πλησιάζουν τον ιερέα και ό ένας τον άλλο, ζητώντας την αμοιβαία συγχώρεση. 'Αλλά καθώς γίνεται αυτή ή ιεροτελεστία της συμφιλίωσης, καθώς ή Μεγάλη Σαρακοστή εγκαινιάζεται μ' αυτή την κίνηση της αγάπης, της ενότητας και της αδελφοσύνης, ό χορός ψάλλει πασχαλινούς ύμνους. Πρόκειται τώρα πια να περιπλανηθούμε σαράντα Ολόκληρες μέρες στην έρημο της Μεγάλης Σαρακοστής. Όμως από τώρα βλέπουμε να λάμπει στο τέλος το φως της Ανάστασης, το φως της Βασιλείας του Θεού.

Από το βιβλίο: "Μεγάλη Σαρακοστή: Η πορεία προς το Πάσχα"
του π. Αλεξάνδρου Σμέμαν

[Byzantine_Spirit]

Η Κυριακή της Συγγνώμης (επειδή δε γνωρίζω) είναι συμβολική σε ότι έχει σχέση με την πτώση των πρωτοπλάστων ή και κυριολεκτική;
Είναι δηλαδή μία Κυριακή ανάλογη με εκείνη του Εσπερινού της Αγάπης την Κυριακή του Πάσχα;
Τότε π.χ. στο τέλος της λειτουργίας, λέμε το Χριστός Ανέστη και αγκαλιαζόμαστε όλοι αναμεταξύ μας.
Την Κυριακή της Συγνώμης γίνεται το ίδιο;
Ανταλλάσουμε συγνώμες με τον κόσμο μετά τη λειτουργία; ή ανταλλάσουμε συγνώμες κατ' ιδίαν με τους δικούς μας;
ή πάλι δε γίνεται αυτό;