Γίνονται εκλογές Επισκόπων από τους πιστούς;

[filotas]

Να μια καλή ερώτηση. Θα βοηθούσε άραγε την Εκκλησία οι πιστοί να συμμετείχαν στην εκλογή των Μητροπολιτών; Τι γινόταν τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια; Ο καθηγητής κ. Δημήτριος Μόσχος παραθέτει ιστορικά στοιχεία και εκφράζει την άποψή του στο Περιοδικό "Ορθόδοξος Κόσμος", σ' αυτό το θέμα που έχει συζητηθεί αρκετά τώρα τελευταία.

Παραθέτω το κείμενο και εκφράζω μετά την άποψή μου για να το συζητήσουμε. Επίσης το βάζω σε ψηφοφορία για όσους θέλουν να εκφράσουν τη γνώμη τους εν συντομία.

Γίνονται εκλογές Επισκόπων από τους πιστούς;
18.02.08

Η διεθνής πρακτική στην εκκλησιαστική ιστορία για το «ψήφω κλήρου και λαού»

Γράφει ο Δημήτριος Ν. Μόσχος*

Η πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα του Ο.Κ., στο προηγούμενο φύλλο, ανέδειξε ένα υψηλό ποσοστό απαντήσεων που θα επιθυμούσαν την ανάδειξη λαϊκών στην εκλογή του αρχιεπισκόπου. Αυτό το εύρημα μας ωθεί σε μια ιστορική εξέταση, ώστε να δούμε αν η εκλογή επισκόπων γινόταν από (ή και από) μη κληρικούς, δηλαδή λαϊκούς. Όπως είναι γνωστό, σήμερα οι λαϊκοί παίζουν ενεργό ρόλο σε μια τέτοια διαδικασία, βασικά, στην Εκκλησία της Κύπρου, ενώ επίσης εμφανίζονται να συμμετέχουν, τουλάχιστον στο πρόσφατο παρελθόν, με αποφασιστικές αρμοδιότητες και σε Σύνοδο, στο παράδειγμα της Εκκλησίας της Γεωργίας (κληρικολαϊκή συνέλευση που διακήρυξε το Αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Γεωργίας και εξέλεξε Πατριάρχη και επισκόπους, τον Σεπτέμβριο του 1917). Αντίθετα, οι κληρικολαϊκές συνελεύσεις που διοργανώνονται στην δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου δεν υποκαθιστούν σε καμιά περίπτωση το συνοδικό θεσμό.

1. Η χειροτονία επισκόπων από Σύνοδο.

Αποτελεί αρχαίο έθος για την Εκκλησία η τοποθέτηση (κατάσταση) ενός επισκόπου να γίνεται από τους επισκόπους όμορων περιοχών - δύο ή τριών τουλάχιστον - σε μια διαδικασία που βαθμιαία χρησιμοποιήθηκε και για να λύσει κι άλλα ζητήματα, δηλαδή το συνοδικό θεσμό. Ο επίσκοπος τοποθετείται στη θέση του με ένα πανηγυρικό τυπικό, το οποίο περιέχει τα κεντρικά μυστηριακά στοιχεία που ενεργοποιούν τον ιδιαίτερο εκκλησιολογικό του ρόλο, δηλαδή την ομολογία της ορθοδοξίας του, την επίθεση των χειρών, την τέλεση της Θ. Λειτουργίας από τον χειροτονηθέντα, τις επευφημίες του λαού.
Το πρώτο μας ερώτημα είναι, λοιπόν, αν λαϊκοί ή κληρικοί που δεν είναι επίσκοποι μπορούν να συμμετέχουν στη σύνοδο. Είναι φανερό, από την πρώτη μαρτυρία της Εκκλησίας, ήδη από την αποστολική εποχή μέχρι την παγίωση του θεσμού των συνόδων σε τοπικό και οικουμενικό επίπεδο μέχρι τον 4ο αιώνα, ότι συμμετοχή με δικαίωμα ψήφου έχουν μόνο οι απόστολοι και οι διάδοχοί τους επίσκοποι, διότι ο καθένας τους εικονίζει την πληρότητα-καθολικότητα της κάθε τοπικής εκκλησίας και εμπεριέχει την ενότητά της, χωρίς να καταργεί τις άλλες διακονίες και λειτουργίες σʼ αυτήν.

Όμως, είναι εξίσου παλαιό έθος η συμμετοχή με λόγο και υπογραφή στα πρακτικά κληρικών, μοναχών (αργότερα) και λαϊκών, οι οποίοι πολλές φορές επέδρασαν καθοριστικά στο θεολογικό αποτέλεσμα των συνόδων. Ενδεικτικό είναι ότι η ορθοδοξία στην Αʼ Οικουμενική σύνοδο διατυπώθηκε από τον διάκονο τότε Μέγα Αθανάσιο και αποτυπώθηκε σε Σύμβολο κάτω από την πολιτική καθοδήγηση ενός λαϊκού, που δεν ήταν τότε ούτε καν Χριστιανός, του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου! Σπουδαίοι, επίσης, μοναχοί όπως ο Μάξιμος ο Ομολογητής, ο Ιωάννης Δαμασκηνός και ο Γρηγόριος Παλαμάς, συνέβαλαν άμεσα ή έμμεσα στις αποφάσεις των Συνόδων του Λατερανού το 649, της Νικαίας (Ζʼ Οικουμενική) το 787 και της Κωνσταντινουπόλεως το 1341 και κατόπιν. Επομένως, σε μια σύνοδο που χειροτονεί και καθιστά κάποιον επίσκοπο οι λαϊκοί και γενικά οι μη επίσκοποι μόνο έμμεσα θα μπορούσαν να συμμετάσχουν.

2. Η εκλογή ενός επισκόπου.

Προσεκτική, όμως, εξέταση της όλης διαδικασίας δείχνει ότι αυτή γίνεται σε δύο φάσεις. Πριν την συνοδική χειροτονία και κατάσταση του επισκόπου, γίνεται η εκλογή του προσώπου. Στις μέρες μας, όπως προείπαμε, κι αυτό γίνεται μέσα στη σύνοδο των επισκόπων. Όμως, εδώ υπάρχει μια διαφοροποίηση, που έχει μάλιστα μελετήσει το πρόσφατο βιβλίο του λογίου π. Αντωνίου Πινακούλα «Ψήφω κλήρου και λαού», Αθήνα 2007 (εκδόσεις Εν πλω), στο οποίο και παραπέμπουμε: υπήρχε προηγουμένως τοπική εκλογή. Κανόνες της τοπικής συνόδου της Λαοδικείας (380) απαγόρευαν συμμετοχή σε εκλογές στους όχλους (κανόνας 13) και τους ακροωμένους (αποκλεισμένους από τη Θ. Ευχαριστία, κανόνας 5).
Άρα επέτρεπαν σε άλλους; Προφανώς, πρέπει να επέτρεπαν μόνο συντεταγμένη συμμετοχή όσων λαϊκών ήταν πλήρη μέλη του εκκλησιαστικού σώματος. Αυτό, πράγματι, επιβεβαιώνεται από περιπτώσεις όπου ανέκυψαν κάποια προβλήματα με επισκόπους στην Α΄ και τη Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο το 325 και το 451 αντίστοιχα. Εκεί διαβάζουμε τη φράση «ει ο λαός αιροίτο» (αν ο λαός διαλέξει), ή χρησιμοποιείται ο τεχνικός όρος «ψηφίσματα». Επίσης, σε επιστολές του ο Μέγας Βασίλειος σε χηρεύουσες επισκοπές υπονοεί ότι πρέπει να οργανώσουν μια διαδικασία εκλογής.

Όμως, ήδη από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, προστίθεται πλέον σε δεύτερο βαθμό η επιλογή του προσώπου ή των προσώπων από την επαρχιακή σύνοδο και η επισφράγιση της διαδικασίας από το Μητροπολίτη (τον πρόεδρο) ή τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, μετά την εισαγωγή του μητροπολιτικού συστήματος, όπως το έχουμε περιγράψει σε άλλο άρθρο μας. Αργότερα, οι Μητροπολίτες επιλέγονται σε δεύτερο βαθμό από τον Πατριάρχη. Σʼ αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να υποβάλλεται από την «πρωτοβάθμια» εκλογή ένας κατάλογος τριών προσώπων (τριπρόσωπο) και σε «δεύτερο βαθμό» επιλέγεται ένα, ώστε να αποφεύγεται η τοπική συναλλαγή – αυτό τουλάχιστον προβλέπεται στον Ιουστινιάνειο Κώδικα.
Όσο, πάντως, η αυτονομία και η οικονομική σημασία των πόλεων παρακμάζει τόσο ο πρώτος βαθμός εκλογής υποβαθμίζεται. Μια Νεαρά (νέος νόμος) του Ιουστινιανού το 546 περιορίζει τη λαϊκή συμμετοχή για την κατάρτιση του τριπρόσωπου στους «πρώτους της πόλεως». Στην Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο (787) απαγορεύεται αυστηρά η ανάμειξη λαϊκών (από το φόβο νέων επεμβάσεων των αυτοκρατόρων στις πατριαρχικές εκλογές) και, τελικά, ο αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄ (886-912) κατήργησε τελείως τις συνελεύσεις των πόλεων (που ήταν από καιρό νεκρό γράμμα). Οι λαϊκοί συνέχισαν, κατά περιπτώσεις, να παίζουν κάποιο ρόλο σε εκλογή Πατριαρχών, ειδικά σε έκτακτες περιπτώσεις (π.χ. στον πρώτο Πατριάρχη επί Τουρκοκρατίας Γεννάδιο Δ΄ το Σχολάριο), αλλά δεν υπάρχει ένα μόνιμο θεσμοποιημένο σύστημα, εκτός από την περίοδο των Γενικών Κανονισμών του Οικουμενικού Πατριαρχείου (1860-1923).

Αυτό που συμπεραίνουμε είναι ότι η συμμετοχή των λαϊκών δεν είναι άγνωστη στα της Εκκλησίας. Καταβλήθηκε, όμως, κάθε προσπάθεια να είναι συντεταγμένη και να συμπληρώνεται από τη σύνοδο των επισκόπων, τον Πατριάρχη ή τελικά το κράτος, ώστε να αποφεύγεται η συναλλαγή, η βία, η ανάμιξη άσχετων προσώπων κλπ. Φυσικά, με τα χρόνια υποβαθμίστηκε πολύ και σήμερα περιορίζεται στην υποβολή ενστάσεων, κατά την κατάρτιση των πινάκων των «προς αρχιερατεία εκλόγιμων». Μέσα από προσεκτικά, αλλά σταθερά βήματα μπορεί, παρά τα πελώρια τεχνικά και ουσιαστικά προβλήματα εφαρμογής, να αποτελέσει, πάντως, ανανεωτικό παράγοντα στα εκκλησιαστικά πράγματα, απεικονίζοντας την ενότητα της Εκκλησίας και στην πρακτική καθημερινότητα.

*O κ. Δημήτριος Μόσχος είναι Λέκτωρ Γενικής Εκκλησιαστικής Ιστορίας Τμήματος Θεολογίας Παν/μίου Αθηνών

Πηγή: www.rnn.gr

Η προσωπική μου άποψη είναι ότι πρέπει να έχει κάποιο λόγο ο λαός για τον ποιμενάρχη του, αφού οι αποφάσεις του και συνολικά η πορεία του στα πολλά χρόνια, που συνήθως θα θητεύσει σε μια περιοχή, θα επηρεάσει καθοριστικά τη ζωή των πιστών.

Αναφύονται όμως κάποια πολύ κρίσιμα ερωτήματα επί της διαδικασίας:

1. Ποιοι θα πάρουν μέρος στην ψηφοφορία; Όλοι όσων οι ταυτότητα γράφει Χριστιανός Ορθόδοξος ή μόνο τα ενεργά μέλη της Εκκλησίας; Και πως θα γίνει επιλογή μεταξύ των ενεργων και μη ενεργών μελών της Εκκλησίας;

2. Γνωρίζουν οι πιστοί την προσωπικότητα των υποψηφίων Αρχιμανδριτώ
ν ή Επισκόπων; Πως θα τους γνωρίσουν; Θα κάνουν προεκλογική εκστρατεία;

3. Μήπως η διαδικασία εκλογής από το λαό θα ενέπλεκε τα κόμματα ή άλλους μη εκκλησιαστικούς φορείς στη ζωή της Εκκλησίας;

Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν είναι μονοσήμαντες γι αυτό θέλει πολύ σκέψη. Μια πιο λάιτ εκδοχή της συμμετοχής του λαού θα ήταν να επιλέγει ο λαός ένα αριθμό επικρατέστερων υποψηφίων από τους οποίους η Σύνοδος να επιλέγει τελικά τον καταλληλότερο.

Νομίζω τελικά, ότι αν λυθεί το πρόβλημα του ποιοι θα ψηφίζουν, η εκδοχή της ανάδειξης από το λαό των προτεινόμενων υποψηφίων θα μπορούσε να βοηθήσει στην καλύτερη αποδοχή των Μητροπολιτών από το ποίμνιό τους.

[nikolaos-9]

Η δική μου γνώμη είναι, πως εάν οι επίσκοποι ψηφίζοταν από το λαό, θα έπεφταν (η μάλλον θα τους έριχνε ο εξ' από 'δώ) σε μεγάλες περιπέτειες.

Φαντάζεστε υποψήφιους επισκόπους να κάνουν προεκλογικό αγώνα;
Φαντάζεστε προεκλογικές ομιλίες υποψηφίων επισκόπων, μπροστά σε οπαδούς τους;

Δε θέλω να το διακωμωδίσω, αλλά θυμάμαι αρχές του '90, τα επεισόδια που γίνοταν εδώ στη Λάρισα ανάμεσα σε οπαδούς του μακαριστού μητροπολίτη Θεολόγου και στους οπαδούς του Δημήτριου, που έριχναν αυγά οι μεν στους δε και κάποια απ' αυτά πέρναγαν ξυστά από τον Επιτάφειο...

Ας έχουμε εμπιστοσύνη στην Ιερά Σύνοδο, που εν Πνεύματι Αγίω τοποθετεί τους ποιμενάρχες μας.

[alithis]

ενα πρωτο βημα προς τη διευρυνση του εκλεκτορικου σωματος των επισκοπων θα ειναι πιστευω το να συμπεριληφθουν οι κληρικοι-πρεσβυτεροι και διακονοι-καθως,εστω και προαιρετικα, και οι μοναχοι και μοναχες σε αυτο το εκλκτορικο σωμα!ειναι δυνατον οι κληρικοι και μοι μοναχοι να μην εχουν λογο για τον επισκοπο που θα βαλουν στο κεφαλι τους???

[filotas]

Φαντάζεστε υποψήφιους επισκόπους να κάνουν προεκλογικό αγώνα;
Φαντάζεστε προεκλογικές ομιλίες υποψηφίων επισκόπων, μπροστά σε οπαδούς τους;

Δε θέλω να το διακωμωδίσω, αλλά θυμάμαι αρχές του '90, τα επεισόδια που γίνοταν εδώ στη Λάρισα ανάμεσα σε οπαδούς του μακαριστού μητροπολίτη Θεολόγου και στους οπαδούς του Δημήτριου, που έριχναν αυγά οι μεν στους δε και κάποια απ' αυτά πέρναγαν ξυστά από τον Επιτάφειο...

Ας έχουμε εμπιστοσύνη στην Ιερά Σύνοδο, που εν Πνεύματι Αγίω τοποθετεί τους ποιμενάρχες μας.

Νικόλαε δεν χρειάζεται να το φανταστούμε. Γίνεται στην Κύπρο και δεν ήταν και τόσο τραγικό. Πάντως η προεκλογική εκστρατεία δεν πρέπει να γίνεται με πολιτικούς όρους.

Όσο για το επεισόδιο που αναφέρεις επιβεβαιώνει την άποψή μου ότι η συμμετοχή του λαού με κάποια μορφή θα μπορούσε ν' αμβλύνει τις αντιδράσεις του λαού για το πρόσωπο του Μητροπολίτη.

Τι θα έλεγες για τη συμμετοχή εκπροσώπων του λαού και του κλήρου της Μητρόπολης στη Σύνοδο που εκλέγει το Μητροπολίτη;

Τώρα για το τελευταίο που γράφεις, έχουμε όλοι δει εξαιρετικά επιτυχημένες επιλογές Μητροπολιτών, όσο και άλλες λιγότερο επιτυχημένες Και οι Ποιμενάρχες άνθρωποι είναι. Θα σου πω ένα παράδειγμα από τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια, την εκλογή του διακόνου Νικολάου από τους ίδιους τους Αποστόλους, που αργότερα έγινε ο πρώτος αιρετικός της αίρεσης του Νικολαϊτισμού, και 200 χρόνια αργότερα του Αρείου, που συντάραξε με την αίρεσή του την Εκκλησία.

[filotas]

Ζητούν τον Αρχιμ. Καλλίνικο Δεμενόπουλο για Ποιμενάρχη
31.03.08

Στο πρόσωπο του Β΄ Γραμματέα της Ιεράς Συνόδου, Αρχιμανδρίτη Καλλίνικου Δεμενόπουλου ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της Νάξου και της Πάρου αναγνωρίζει τον επόμενο ποιμενάρχη, στη θέση του μακαριστού Αμβρόσιου. Ο Αρχιμανδρίτης που έχει γεννηθεί το 1959, κατάγεται από τη Νάξο και υπηρετεί στην Ιερά Σύνοδο επί σειράς ετών.

Τόσο απλοί πολίτες όσο και εκπρόσωποι φορέων της περιοχής εκφράζονται ανοιχτά υπέρ του συγκεκριμένου κληρικού τον οποίον όπως λένε γνωρίζουν και επιθυμούν να αναλάβει την διαποίμανση της Ιεράς Μητροπόλεως Παροναξίας.

Πληροφορίες θέλουν τον Αρχιεπίσκοπο να μην έχει εκφράσει προτιμήσεις για το ποιον θα στηρίξει στις επόμενες εκλογές και όπως όλα δείχνουν ο κ. Ιερώνυμος δεν προτίθεται να δώσει χρίσμα σε κανέναν υποψήφιο. Αυτό σημαίνει πως οι Μητροπολίτες που θα εκλεγούν από την επόμενη Ιεραρχία, όποτε αυτή συγκληθεί, δεν θα προκύψουν από την «γραμμή» που θα δοθεί από τον Αρχιεπίσκοπο αλλά από το έρισμα που θα έχει τόσο στους κόλπους των Ιεραρχών, όσο και στις τάξεις των πιστών.

Η μόνη περίπτωση στην οποία ο κ. Ιερώνυμος θα εκφράσει την επιθυμία του, είναι αυτή της Μητρόπολης Θηβών από την οποία προέρχεται ο ίδιος. Για εκεί προορίζεται ο ηγούμενος της Ι.Μ. Οσίου Λουκά Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Μαντζουράνης.

Πηγή: www.rnn.gr

Να, λοιπόν, μια περίπτωση (αν είναι σωστά όσα γράφει το άρθρο) που υπάρχει εκφρασμένη προτίμηση ενός ποιμνίου για το ποιον θέλει για Μητροπολίτη.

Εσείς πιστεύετει ότι, αν εκλεγεί άλλος Ιεράρχης για τη Μητρόπολη αυτή, θα έχει την ίδια αποδοχή με το συγκεκριμένο κληρικό;

[alithis]

οπως εγραψα και πριν,πιστευω ακραδαντως οτι ,αν μη τι αλλο,τουλαχιστον οι κληρικοι και οι μοναχοι-μοναχες πρεπει να εχουν λογω για τον μελλοντα ποιμεναρχη τους!εστω και προαιρετικως,να τους διδεται παντως η δυνατοτητα!
ο λαος θα μπορουσε εκπροσωπουμενος ισως να συμμετασχει στην αναδειξη επισκοπου!

[Sfakianos]

Δε κουνίεται ούτε φύλλο στο δέντρο χωρίς να το θέλει ο Θεός . Αυτός αποφασίζει και εμείς ήμαστε τα όργανά Του . Είτε μέσα απ τη θέληση και την βούληση ιεραρχών είτε από το λαό . Δεν θα ήθελα ο λαός να αποφασίζει γιατί όλοι θα είχαν γνώμη χωρίς απαραίτητηα και καλή κρίση..Γιατί π.χ. να αποφασίσει για μένα κάποιος που δεν πατάει ποτέ το πόδι του στην Εκκλησία ? Ας μη δούμε κληρικούς να κάνουν ψηφοθηρία και να ακολουθούν επικοινωνιακά τρυκ για να κερδίσουν ψήφο-θρόνο . Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπως στη Κίσσαμο στα μέρη μου που τον πρώην μητροπολίτη τον γέροντα Σεβ. πρώην Κισσάμου & Σελίνου κ. Ειρηναίο Γαλανάκη που τον είχε εξορίσει η χούντα στην μητρόπολη Γερμανίας τον απήγαγαν κυριολεκτικά οι πιστοί και με το έτσι θέλω τον επανέφεραν στο θρόνο του και καλά έκαναν... Αυτός ο γέροντας μας θα πάει γραμμή στη Παράδεισο..

[filotas]

Πράγματι τίποτε στην Εκκλησία δεν συμβαίνει χωρίς να το επιτρέψει ο Θεός. Όμως πολλές φορές ο Θεός επιτρέπει να συμβαίνουν και τα σκάνδαλα και οι αιρέσεις για να δοκιμάζει την ορθή πίστη μας.

Βλέπω όμως ότι σιγά σιγά όλοι συμφωνούμε πως με κάποιο τρόπο πρέπει να έχει και ο λαός λόγο στην εκλογή των Μητροπολιτών.

Ψηφίστε, λοιπόν, για να δούμε ποιος είναι ο προτιμότερος τρόπος κατά την άποψη των μελών αυτού του forum.