Ο θεσμός τής Πενταρχίας των πατριαρχών

[Dimokratis]

Ο θεσμός της Πενταρχίας των πατριαρχών

Ο κανονικός θεσμός της Πενταρχίας των πατριαρχών,στην οποία συμπεριλαμβανόταν ως πρώτος κατά την τάξη και ο παπικός θρόνος,αποτέλεσε τον συλλογικό τύπο του Πρώτου της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στον κανονικό αυτό θεσμό οι πέντε πατριάρχες συγκροτούν την ανώτατη διοικητική αρχή στην Εκκλησία,
ʼʼτο πεντακόρυφον κράτοςʼʼτης Εκκλησίας.
Συμφώνως προς την κανονική αυτή διοικητική αρχή,η οποία κατοχυρώθηκε με αποφάσεις Οικουμενικών συνόδων,μόνο οι θρόνοι,οι οποίοι τιμήθηκαν με υπέρδιοικητικά πρεσβεία τιμής,αποτελούν τα πέντε εκκλησιαστικά κέντρα ενότητας και κοινωνίας όλων των τοπικών εκκλησιών της οικουμένης στην ορθή πίστη και στην αγάπη.
Η σύζευξη της υπερδιοικητικής αυθεντίας σε ζητήματα πίστεως με την κανονική διοικητική ευθύνη επί των πέντε πατριαρχικών περιφερειών δια των πρεσβειών τιμής υπήρξε η βάση του κανονικού θεσμού της Πενταρχίας των πατριαρχών.
Οι πέντε πατριάρχες είναι ίσοι μεταξύ τους,η δε τάση προκαθεδρίας δεν υποδηλώνει αντίστοιχη διαφοροποίηση εξουσίας.
Ο επίσκοπος Ρώμης είναι ʽʼprimus inter paresʼʼ όχι βεβαίως στο όλο σώμα των επισκόπων της Εκκλησίας,αλλά μόνο στην τάξη των πέντε πατριαρχών.
Ο κάθε πατριάρχης πρέπει να βρίσκεται σε πλήρη εκκλησιαστική κοινωνία με όλους τους άλλους πατριάρχες.

Πράγματι με τις κοινωνικές ή συνοδικές επιστολές των εκάστοτε εκλεγομένων πατριαρχών ενεργοποιείται η κανονική διαδικασία της βεβαιώσεως της ενότητας και τής κοινωνίας των πέντε πατριαρχικών θρόνων στην ορθή πίστη και στην αγάπη,η οποία αισθητοποιείται με την αναγραφή στα Δίπτυχα και με το εκκλησιαστικό Μνημόσυνο όλων των εκλεγομένων πατριαρχών.
Κάθε πατριαρχικός θρόνος δηλαδή δεν αποτελείʼʼκλειστήʼʼ εκκλησιαστική διοικητική μονάδα,αλλά ζει υπό την ιδία του κανονική κεφαλή σε συνεχή κοινωνία και ενότητα με όλες τις τοπικές εκκλησίες των άλλων πατριαρχικών θρόνων.
Αντί λοιπόν της μονοκεντρικής εκκλησιαστικής βάσεως,η οποία προβαλλόταν εκκλησιαστικώς με το παπικό πρωτείο για τη διαφύλαξη της ενότητας και της κοινωνίας των τοπικών εκκλησιών,η Ορθόδοξη Ανατολή επέμεινε στην κανονική παράδοση για τα πέντε εκκλησιαστικά κέντρα ενότητας και κοινωνίας των τοπικών εκκλησιών,τα οποία καθιερώθηκαν με τις κανονικές αποφάσεις και την πράξη των Οικουμενικών συνόδων.

Τα πατριαρχικά πρωτεία είναι αναμφιβόλως εκκλησιαστικού και όχι θείου δικαίου.Οπωσδήποτε όμως είναι μείζονος κύρους και αυθεντίας από τα απλά διοικητικά πρωτεία,αφού θεμελιώνονται επί των υπερδιοικητικών πρεσβείων τιμής,τα οποία αποδόθηκαν στους πέντε πατριάρχικούς θρόνους με αποφάσεις Οικουμενικών συνόδων.Με την έννοια αυτή η συμμετοχή ή η αντιπροσώπευση ή και η συμφωνία των πέντε πατριαρχών είναι αναγκαία για την σύγκληση μιας Οικουμενικής συνόδου,γιʼαυτό και η μη συμμετοχή κανενός πατριάρχη στη σύνοδο της Ιερείας(754) αποτελούσε αυτοτελές πρόκριμα κατά του κύρους των αποφάσεων της.
Η διασφάλιση όμως της ενότητας και του κύρους των πέντε πατριαρχών συντελείται με κανονικές διαδικασίες,οι οποίες δεν εξαντλούνται βεβαίως μόνο στην αποδοχή της χειροτονίας ή της εκθρονίσεως τους από τους άλλους πατριάρχες.