Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος
Περί προσευχής
18. Η συγκεφαλαίωση κάθε μιας αγαθής επιμέλειας και η κορυφή των κατορθωμάτων είναι η επιμονή στην προσευχή ,με την οποία αποκτούμε και τις άλλες αρετές, καθώς ο Θεός που Τον επικαλούμαστε ,μας απλώνει το χέρι Του σε βοήθεια. Κατά την προσευχή γίνεται στους αξίους κοινωνία της μυστικής ενέργειας του Θεού και συνάφεια της διαθέσεώς τους προς την αγιότητά Του ,όπως και του νου προς τον Κύριο με άρρητη αγάπη . « Έδωσες, λέει ο ψαλμωδός ,ευφροσύνη στην καρδιά μου » . Και ο ίδιος ο Κύριος λέει: « Η βασιλεία των ουρανών βρίσκεται εδώ μέσα σας » . Το να βρίσκεται εσωτερικά η βασιλεία τι άλλο σημαίνει ,παρά ότι η ουράνια ευφροσύνη του Πνεύματος φανερώνεται με ενάργεια στις άγιες ψυχές; Γιατί οι άξιες ψυχές ,με την ενεργό κοινωνία του Πνεύματος ,από εδώ ήδη δέχονται τον αρραβώνα και τα προοίμια της απολαύσεως και της χαράς και της πνευματικής ευφροσύνης, στην οποία θα μετάσχουν μέσα σε αιώνιο φως οι Άγιοι στη βασιλεία του Χριστού. Κάτι αντίστοιχο εννοεί και ο θείος Απόστολος που λέει: « Ο Θεός μας παρηγορεί στη θλίψη μας ,για να μπορούμε κι εμείς να παρηγορούμε όσους περνούν κάθε είδους θλίψη ,με την παρηγοριά που παίρνομε οι ίδιοι από το Θεό » . Αλλά και το ρητό: « Η καρδιά μου και η σάρκα μου αναγάλλιασαν στην παρουσία του ζώντος Θεού », όπως και το : « Η ψυχή μου θα χορτάσει ,σαν από λιπαρό και θρεπτικό φαγητό » και τα όμοια ,έχουν το ίδιο νόημα και υπαινίσσονται την ενεργό ευφροσύνη και παρηγορία του πνεύματος.
19. Όπως μεγαλύτερο από τα άλλα είναι το έργο της προσευχής ,έτσι χρειάζεται και περισσότερο κόπο και φροντίδα εκείνος που έχει έρωτα για αυτήν, μην τυχόν τον εξαπατήσει η κακία χωρίς να το καταλάβει. Γιατί εκείνους που φροντίζουν για μεγαλύτερο αγαθό ,τους προσβάλει και ο πονηρός περισσότερο. Για αυτό ο προσευχόμενος χρειάζεται πολλή νήψη ,για να παρουσιάζει κάθε μέρα περισσότερους καρπούς αγάπης και ταπεινοφροσύνης , απλότητας και αγαθότητας, όπως επίσης και διακρίσεως , καθώς θα παραμένει καρτερικά στην προσευχή. Οι καρποί αυτοί θα κάνουν φανερή την προκοπή και την επίδοσή του στα θεία ,ενώ θα παρακινούν και τους άλλους στον ίδιο ζήλο.
20. Ο θείος Απόστολος διδάσκει να προσευχόμαστε αδιαλείπτως και να επιμένομε στην προσευχή, όπως επίσης και ο Κύριος με εκείνο που είπε: « Πόσο περισσότερο ο Θεός θα αποδώσει το δίκαιο σε εκείνους που τον παρακαλούν νύχτα-μέρα » , και με το « Αγρυπνείτε και προσεύχεστε » . Πρέπει λοιπόν πάντοτε να προσευχόμαστε και να μην ραθυμούμε. Όπως λοιπόν εκείνος που επιμένει καρτερικά στην προσευχή διάλεξε το σπουδαιότερο έργο ,έτσι πρέπει να αναλάβει μεγάλον αγώνα και ανένδοτη ευψυχία ,για το λόγο ότι η κακία φέρνει πολλά εμπόδια στην επίμονη προσευχή ,δηλαδή ύπνο, ακηδία, βάρος του σώματος, εκτροπή των λογισμών, ακαταστασία του νου, ατονία και τα λοιπά τεχνάσματα της κακίας. Έπειτα θλίψεις και εξεγέρσεις των πονηρών πνευμάτων που πολεμούν σφοδρά εναντίον μας και αντιστέκονται , και εμποδίζουν να πλησιάσει το Θεό η ψυχή εκείνη που αληθινά ζητά το Θεό ακατάπαυστα.
21. Εκείνος που επιμελείται την προσευχή , πρέπει να δείχνει ανδρεία και με κάθε προθυμία και νήψη ,με υπομονή και αγώνα ψυχής και κόπο του σώματος ,χωρίς να χαλαρώνει και να αφήνεται στις εκτροπές των λογισμών ,ή στον πολύ ύπνο , ή στην ακηδία , στην ατονία και στη σύγχυση, ή να μεταχειρίζεται θορυβώδεις και απρεπείς φωνές ,ή να παραδίνει σε κάτι τέτοια τη διάνοιά του ,μένοντας ικανοποιημένος μόνο με την παρατεταμένη ορθοστασία στην προσευχή και στην γονυκλισία ,ενώ έχει το νου του να περιπλανιέται μακριά από όσα γίνονται. Γιατί αν δεν αγωνίζεται να έχει καθαρή νήψη, ώστε από τη μία να εναντιώνεται στους περιττούς λογισμούς, και από την άλλη να τους εξετάζη σχολαστικά και να τους να κρίνει με μεγάλη ακρίβεια, και αν δεν ποθεί θερμά τον Κύριο ,τίποτε δεν τον εμποδίζει να δελεάζεται κρυφά με ποικίλους τρόπους από τον πονηρό. Ή ακόμη και να υπερηφανεύεται εις βάρος εκείνων που δεν μπορούν να επιμένουν άλλο στην προσευχή, και με τα τεχνάσματα αυτά του πονηρού να διαφθείρει την καλή εργασία της προσευχής και να τη θυσιάζει στον πονηρό δαίμονα.
22. Αν την προσευχή μας δεν την καταστολίζουν η ταπεινοφροσύνη, η αγάπη, η απλότητα και η αγαθότητα, τότε η προσευχή μας αυτή, μάλλον το πρόσχημα αυτό της προσευχής, πολύ λίγο μπορεί να μας ωφελήσει. Και δεν το λέμε αυτό μόνο για την προσευχή ,αλλά και για τα κάθε κόπο και μόχθο, παρθενία ή νηστεία ή αγρυπνία ή ψαλμωδία ή διακονία, ή οποιαδήποτε εργασία που κάνομε για χάρη της αρετής. Αν δεν δούμε ότι έχομε μέσα μας τους καρπούς της αγάπης ,της ειρήνης, της χαράς, της απλότητας, της ταπεινοφροσύνης, της πραότητας, της απουσίας προσποιήσεως, της ορθής πίστεως, της μακροθυμίας, της ευπροσηγορίας, δεν ωφεληθήκαμε διόλου από τους κόπους . Γιατί τους κόπους τους υπομένομε για την ωφέλεια των καρπών. Αν δεν βρίσκονται μέσα μας οι καρποί της αγάπης , είναι περιττή κάθε εργασία. Ώστε αυτοί που δεν έχουν μέσα τους αυτούς τους καρπούς, δεν διαφέρουν καθόλου από τις πέντε μωρές παρθένες, οι οποίες, επειδή δεν είχαν από αυτόν τον κόσμο μέσα στις καρδιές τους το πνευματικό λάδι, δηλαδή την ενέργεια των παραπάνω αρετών με τη δύναμη του Πνεύματος , ονομάστηκαν μωρές και αποκλείσθηκαν με αξιοθρήνητο τρόπο από τον βασιλικό νυμφώνα, χωρίς να ωφεληθούν διόλου από τον κόπο της παρθενίας. Όπως όταν καλλιεργείται το αμπέλι , όλη η επιμέλεια και ο κόπος γίνονται με την ελπίδα των καρπών, και αν δεν παραχθούν καρποί ,αποδεικνύεται μάταιη όλη η εργασία, έτσι αν με την ενέργεια του Πνεύματος δεν δούμε καρπούς αγάπης, ειρήνης, χαράς και των λοιπών που απαριθμεί ο Απόστολος, και αν αυτό δεν το ομολογούμε με κάθε εσωτερική βεβαιότητα και πνευματική αίσθηση, τότε αποδεικνύεται περιττός ο κόπος της παρθενίας, της προσευχής, της ψαλμωδίας, της νηστείας και της αγρυπνίας. Γιατί όπως είπαμε , οι κόποι αυτοί και οι προσπάθειες της ψυχής και του σώματος πρέπει να γίνονται με την ελπίδα πνευματικών καρπών ,ενώ η καρποφορία των αρετών είναι απόλαυση πνευματική με άφθαρτη ηδονή ,που ενεργείται από το Πνεύμα με τρόπο ανέκφραστο μέσα σε πιστές και ταπεινές καρδιές. Ώστε οι κόποι και οι προσπάθειες ας θεωρούνται αυτό που είναι, δηλαδή κόποι και προσπάθειες ,ενώ οι καρποί, καρποί. Αν τώρα κανείς από έλλειψη γνώσεως , την εργασία και τον κόπο του ,τα νομίζει καρπούς του Πνεύματος , ας μην αγνοεί ότι εξαπατά και παραπλανά τον εαυτό του , και έτσι τον στερεί από τους μεγάλους πράγματι καρπούς του Πνεύματος.
23. Όπως εκείνος που είναι όλος παραδομένος στην αμαρτία ,πράττει σαν φυσικά τα παρά φύση πάθη της ατιμίας , δηλαδή την ασέλγεια, την πορνεία, την πλεονεξία, το μίσος, τη δολιότητα και τις λοιπές εκδηλώσεις της κακίας, με απόλαυση και ηδονή , έτσι και ο αληθινός και τέλειος Χριστιανός ,όλες τις αρετές και όλους τους υπερφυσικούς καρπούς του Πνεύματος, δηλαδή την αγάπη, την ειρήνη, την υπομονή, την πίστη, την ταπείνωση και όλο το χρυσό πράγματι γένος των αρετών ,τα πραγματοποιεί σαν φυσικά με μεγάλη πνευματική απόλαυση και πνευματική ηδονή ,άκοπα και εύκολα. Και δε μάχεται πλέον εναντίον των παθών της κακίας ,γιατί λυτρώθηκε τελείως από τον Κύριο και δέχθηκε από το αγαθό Πνεύμα στην καρδιά του την τέλεια ειρήνη και αγαλλίαση του Χριστού. Αυτός είναι εκείνος που προσκολλήθηκε στον Κύριο και έγινε ένα πνεύμα με Αυτόν.
24. Εκείνοι που από ανωριμότητα δεν μπορούν ακόμη να επιδοθούν τελείως στο έργο της προσευχής ,αυτοί πρέπει να αναλάβουν την υπηρεσία των αδελφών με ευλάβεια και πίστη και φόβο Θεού, σαν να υπηρετούν εντολή Θεού και πνευματική υπόθεση ,και όχι σαν να περιμένουν μισθό και δόξα ή ευχαριστία από ανθρώπους. Επίσης να μη γογγύζουν διόλου, ούτε να υψηλοφρονούν ή να αμελούν ή να χαλαρώνουν. Έτσι δε θα σπιλώνεται και δε θα διαφθείρεται το αγαθό αυτό έργο, αλλά μάλλον με την ευλάβεια, το φόβο και τη χαρά , θα γίνεται ευπρόσδεκτο από το Θεό.
25. Πόση είναι η θεϊκή ευσπλαχνία απέναντί μας! Με τόσο μεγάλη φιλανθρωπία και αγαθότητα έκανε συγκατάβαση στους ανθρώπους ο Κύριος, ώστε υποσχέθηκε να μην παραβλέψει κανενός αγαθού έργου το μισθό , αλλά να μας ανυψώσει από τις μικρές στις μεγάλες αρετές, έτσι που και έν
α ποτήρι κρύο νερό να δώσει κανείς, να μην του στερήσει την ανταπόδοση. Γιατί είπε: « Όποιος δώσει σε κάποιον ένα ποτήρι κρύο νερό, μόνο επειδή είναι μαθητής μου, σας βεβαιώνω ότι δε θα χάσει το μισθό του » ,και πάλι : « Εφόσον το κάνατε σ ʼ ένα από αυτούς, σ ʼ εμένα το κάνατε » . Μόνο, ό,τι γίνεται ,να γίνεται γιατί το θέλει ο Θεός και όχι για δόξα ανθρώπινη. Γιατί ο Κύριος πρόσθεσε: « μόνο επειδή είναι μαθητής μου », δηλαδή από φόβο και αγάπη Χριστού. Και, κατηγορώντας εκείνους που κάνουν το καλό επιδεικτικά, κατέληξε: « Σας βεβαιώνω ότι δεν θα πάρουν άλλη ανταμοιβή », βεβαιώνοντας έτσι το λόγο Του με αμετάκλητη απόφαση. ..
Από το βιβλίο « Φιλοκαλία
Των ιερών Νηπτικών »
Τόμος Γ΄
ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Περί προσευχής-Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος
Συντονιστές: ntinoula, Συντονιστές