Χριστούγεννα: Κλασσικά ερωτήματα & απόπειρα απαντήσεων

[panosgreece]

να ερχεσαι πιο συχνα konstantinoupolitis

λειπουν τα κειμενα σου

[theodora]

Σε ευχαριστούμε πάρα πολύ αδερφέ!

(Πού να τα ξετρυπώσουμε όλα αυτά τα υπέροχα θέματα, με τόσο όγκο θεμάτων εδώ!)

[Teri]

Θερμές ευχαριστίες για το υπέροχο θέμα Κωνσταντίνε!

[theodore]

Σε ευχαριστώ

[eleimon]

Καλες γιορτες και σε σενα και σευχαριστουμε πολυ!!!!

[eleimon]

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΧΩΡΙΣ ΧΡΙΣΤΟ!
"Πριν χρόνια, κάποιος χριστιανός, είχε διηγηθεί με απορία και θλίψη,
ένα περιστατικό που του συνέβη τις ημέρες των Χριστουγέννων.
Συνήθιζε να γυρνάει στους δρόμους και να μοιράζει κάποια φυλλάδια που
έγραφαν για την Αγάπη του Θεού. Το ίδιο έκανε και τις γιορτινές ημέρες.
Όταν πήγε σε κάποιο σπίτι και πήγε να δώσει το φυλλάδιο, έκπληκτος άκουσε
τον οικοδεσπότη να του λέει, κάπως αγριεμένα,: «Ε, όχι και χριστουγεννιάτικα να
μας μιλάς για τον Χριστό!»
Όσο και κωμικοτραγικό και αν ακούγεται, το περιστατικό αυτό φανερώνει μία
μεγάλη (και πικρή) αλήθεια. Οι άνθρωποι συνήθισαν να έχουν ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ
ΧΩΡΙΣ ΧΡΙΣΤΟ! Έτσι έμαθαν, έτσι το κατάλαβαν και έτσι το ζούνε.
Μόνο που στις ΕΣΧΑΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ που ζούμε και ενώ το ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ
ΑΝΟΜΙΑΣ ήδη ενεργείται, (Β΄ Θεσ. 2:7), δεν διστάζουν να το απαιτούν χωρίς ίχνος
συστολής. «Βγάλτε έξω από τα Χριστούγεννα τον Χριστό!»
Όσο εξωφρενικό και να είναι, σήμερα φτάσαμε στο σημείο, σε πολλά
«χριστιανικά» κράτη και το να πεις ακόμα «Καλά Χριστούγεννα», να θεωρηθεί
αναχρονιστικό, μη «πολιτικά ορθό» και προσβλητικό για τους άλλους… Αντί για
«Καλά Χριστούγεννα» καλύτερα να λέμε (το γενικό και αφηρημένο) «Καλές
Γιορτές». Και αντί να λέμε «ήρθαν τα Χριστούγεννα» καλύτερα να λέμε «ήρθε η
Εορτή του Χειμώνα»…
Την ίδια στιγμή που πολλές μη χριστιανικές κυβερνήσεις, όπως στην Ιαπωνία
και στην Τουρκία, υποστηρίζουν την εορτή των Χριστουγέννων με την κλασσική της
μορφή, (για καθαρά ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ λόγους φυσικά), σε «χριστιανικά» κράτη έχει
ξεσπάσει επισήμως – και ήδη μαίνεται - ο λεγόμενος «πόλεμος κατά των
Χριστουγέννων»!
Στην Αγγλία, το 74% των ιδιωτικών
επιχειρήσεων, πέρσι, απείχε από κάθε
χριστουγεννιάτικη εκδήλωση.
Ο εκτοπισμός των χριστουγεννιάτικων εθίμων
και συμβόλων στην Αγγλία σε ορισμένες περιπτώσεις
έχει φτάσει στα όρια του παραλογισμού. Στο
Νοσοκομείο του Τόρκι απαγορεύθηκε η είσοδος στις
χορωδίες που ήθελαν όπως κάθε χρόνο να ψάλλουν
και να παίξουν χριστουγεννιάτικους ύμνους και
τραγούδια, με την δικαιολογία ότι με το …συνάχι που μπορεί να είχαν ορισμένοι
μπορεί να έθεταν σε κίνδυνο την υγεία των ασθενών!!!
Ο Δήμος του Λούτον μετονόμασε τα Χριστούγεννα σε «Φώτα» για να μην
ακουστεί η λέξη που αναφέρεται στον Χριστό, ενώ ο δήμος του Μπέρμιγχαμ
αντικατέστησε στις εορτές του την ονομασία «Χριστούγεννα» με αυτήν του
“Winterval” (Φεστιβάλ του Χειμώνα). Σε άλλη περίπτωση, ιδιωτικό σχολείο του
Λονδίνου, απαγόρευσε την ανταλλαγή εορταστικών καρτών μεταξύ των παιδιών και
επειδή κάποια αρνήθηκαν να υπακούσουν, τιμωρήθηκαν ως ρατσιστές ύστερα από
καταγγελία Πακιστανού συμμαθητή τους!
Στην Γερμανία, η προετοιμασία της γιορτής των Χριστουγέννων ξεκινάει στις
11 Νοεμβρίου, κατά την εορτή του Αγίου Μαρτίνου. Φέτος σε πολλές πόλεις
αποφασίστηκε η εορτή να μην ονομάζεται του Αγίου Μαρτίνου αλλά της…
«λατέρνας». Στο Βερολίνο, που είναι η δεύτερη πολυπληθέστερη τουρκική πόλη μετά
την Κωνσταντινούπολη, ο δήμος επέβαλε περιορισμένης έκτασης χριστιανικές
εορτές, αν και η πλειοψηφία των μουσουλμάνων δεν δείχνει να ενοχλείται από την
χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα!
Ακόμα και στην καθολική Ισπανία παρατηρούνται τέτοια πρωτόγνωρα
φαινόμενα, όπως στο δημόσιο Ινστιτούτο «Ιλαρίων Τζιμέντο ντι Σαραγόσα», όπου οι
μαθητές δεν θα παρουσιάσουν την χριστουγεννιάτικη θεατρική τους παράσταση και
δεν θα ψάλλουν χριστουγεννιάτικα τραγούδια, όπως συνέβαινε κάθε χρόνο. Η
διεύθυνση αποφάσισε να καταργήσει την κλασσική χριστουγεννιάτικη εορτή. Η
επίσημη δικαιολογία ήταν ότι δεν υπάρχει …χρόνος για προετοιμασία τέτοιων
εορτών και δεν πρέπει οι μαθητές άλλων θρησκειών να αισθάνονται
παραγκωνισμένοι…
Το φαινόμενο είναι ορατό και στην Ιταλία, όπου ο Πάπας Βενέδικτος XVI
αναγκάστηκε να δηλώσει υποστήριξη προς τη χριστουγεννιάτικη φάτνη, καθώς
κινδυνεύει σοβαρά να απαγορευτεί από τη δημόσια θέα.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο πόλεμος βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο και
καταγράφονται καθημερινά ποικίλα επεισόδια. Δεκατέσσερα χριστουγεννιάτικα
δένδρα που είχαν στηθεί στο αεροδρόμιο του Σιάτλ αποσύρθηκαν ύστερα από
διαμαρτυρίες ενός ραβίνου ο οποίος επέμεινε να περιληφθούν στη διακόσμηση
στολίδια για την εβραϊκή εορτή Χανουκά! Τα δένδρα επέστρεψαν στη θέση τους
μόνο όταν ο ραβίνος διαβεβαίωσε ότι δεν θα κάνει μήνυση...
Σε ορισμένα σχολεία οι δάσκαλοι συνέστησαν στα παιδιά να αποφύγουν τη
λέξη «Χριστούγεννα» στις επιστολές τους προς τους Αμερικανούς στρατιώτες στο
Ιράκ.
Η αλήθεια είναι βέβαια, ότι εδώ και καιρό τα Χριστούγεννα, είχαν καταντήσει
μια γιορτή χωρίς κανένα απολύτως ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ περιεχόμενο.
Κυριολεκτικά, ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΧΩΡΙΣ ΧΡΙΣΤΟ!
Σπίτια, πλατείες, δρόμοι και μαγαζιά φορτωμένα με χίλια δύο εντυπωσιακά
στολίδια, Αγιοβασίληδες κάθε μεγέθους, ελαφάκια,
χιονανθρωπάκια, έλκηθρα, αστεράκια, γλυκά, ζαχαρωτά,
«εορταστικά προγράμματα» στην ΤV, πλούσια τραπέζια,
ακριβές τουαλέτες, πολυτελή ρεβεγιόν, ξέφρενα γλέντια,
και τυχερά παιχνίδια μέχρι τα ξημερώματα και
του…χρόνου πάλι καλά νάμαστε…
Αλήθεια, αν κάποιος «άσχετος» επισκεπτόταν τις
«χριστιανικές» πόλεις, αυτές τις «γιορτινές» ημέρες,
αποκλείεται να καταλάβαινε ότι το τιμώμενο πρόσωπο
είναι ο Χριστός. Εάν τον ρωτούσαν, μάλλον θα απαντούσε ότι πρόκειται για κάποιο
παππού με άσπρη γενειάδα και κόκκινα ρούχα!
Μάλιστα! Χριστούγεννα, που ο μόνος ΑΠΩΝ είναι ο Χριστός! Ποιος τον
θυμάται άραγε.
Αυτό όμως που συμβαίνει στις ημέρες μας είναι, ίσως, το τελειωτικό
κτύπημα σε μία εορτή που, έτσι κι αλλιώς, είναι φορτωμένη με κάθε λογής έθιμα
που καμία σχέση δεν έχουν με την διδασκαλία του Ιησού Χριστού και την ζωή των
πρώτων χριστιανών, αλλά έχουν ξεκάθαρη ειδωλολατρική προέλευση και αποτελούν
απομεινάρια αρχαίων παγανιστικών κοινωνιών.
Όπου και να ανατρέξει κάποιος για να αντλήσει πληροφορίες σχετικά με τις
ρίζες αυτής της γιορτής, θα μάθει ότι ο εορτασμός αυτής της ημέρας ως ημέρας
γέννησης του Χριστού επηρρεάστηκε από αρχαίες παγανιστικές γιορτές που
τηρούνταν εκείνον τον καιρό.

Η προετοιμασία ειδικών φαγητών, η διακόσμηση των σπιτιών με φυτά, το
τραγούδι και ανταλλαγή δώρων αποτελούσαν μέρος όλων αυτών των εορτασμών.
Αυτά τα έθιμα σταδιακά ενσωματώθηκαν στον εορτασμό των Χριστουγέννων.
Έτσι, τα λουλούδια και τα κλαδιά με τα πράσινα φύλλα προέρχονται από
τους Ρωμαίους. Ο κισσός το πουρνάρι και η δάφνη
προήλθαν από τις ειδωλολατρικές γιορτές των
Σαξόνων. Το γκι (ιξός) που κρεμάνε σε πόρτες και
παράθυρα δεν είναι τίποτε άλλο από το μαγικό φυτό
που συμβόλιζε την ειρήνη και την ελπίδα κατά τους
Κέλτες ιερείς, τους Δρυίδες. Το έθιμο του δένδρου
προήλθε από την Γερμανία όπου οι εκεί πρωτόγονοι
λαοί λάτρευαν τα αειθαλή δένδρα που δεν έχαναν τα
φύλλα τους το χειμώνα και έτσι τα θεωρούσαν
αθάνατα... Η παράδοση του στολισμού του δένδρου
είναι Σκανδιναβική καθώς οι βόρειοι λαοί είχαν αφθονία δασών, ενώ το πρώτο
στολισμένο χριστουγεννιάτικο δένδρο εμφανίστηκε το 1520 στην Ρίγα της Λετονίας.

Από ότι φαίνεται, ο εορτασμός της 25ης Δεκεμβρίου άρχισε να τηρείται στη
Ρώμη γύρω στο 335 μ.Χ. Από τη δύση ο εορτασμός της Γεννήσεως στις 25
Δεκεμβρίου πέρασε και στην Ανατολή γύρω στο 376 και με τον χρόνο επικράτησε σε
όλο τον χριστιανικό κόσμο εκτός της Αρμενικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που συνεχίζει
τον συνεορτασμό με τα Θεοφάνια.
Έτσι, σε μία εποχή που είχαν ήδη σταματήσει οι διωγμοί, ο Χριστιανισμός
είχε γίνει η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, και είχε, δυστυχώς, αρχίσει να
εξαπλώνεται η προφητευθείσα «αποστασία» (Α' Τιμ.,4:1), η 25η Δεκεμβρίου, ημέρα
που οι ειδωλολάτρες γιόρταζαν την Γέννηση του Ανίκητου Ήλιου, ορίσθηκε και ως
ημέρα εορτής του νοητού Ηλίου της Δικαιοσύνης-Χριστού, μολονότι ο Χριστός
γεννήθηκε πολύ αργότερα από τον μήνα Δεκέμβριο.
Ήταν μία ανθρώπινη προσπάθεια από την χριστιανική εκκλησία να
απορροφήσει και να δώσει νέα διάσταση και νέα σημασία σε πανάρχαια λατρευτικά
έθιμα και λατρευτικές συνήθειες αιώνων.
Έτσι, τα χρόνια περάσανε και φτάσαμε εδώ που φτάσαμε.
Η αλήθεια όμως είναι ότι όσα χρόνια και να
περάσουν, οι χριστιανοί πάντοτε θα χαίρονται, θα
δοξάζουν και θα υμνούν τον Θεό του Ουρανού για τον
Σωτήρα που έστειλε πριν 2000 χρόνια, για να μας σώσει
από την δουλεία της αμαρτίας. Πολύ δε περισσότερο
καθώς η ΩΡΑ είναι ΕΣΧΑΤΗ και σε λίγο θα Τον δούμε
πρόσωπο προς πρόσωπο…
Διότι παιδίον εγεννήθη εις ημάς, υιός εδόθη εις ημάς· και η εξουσία θέλει
είσθαι επί τον ώμον αυτού· και το όνομα αυτού θέλει καλεσθή Θαυμαστός,
Σύμβουλος, Θεός ισχυρός, Πατήρ του μέλλοντος αιώνος, Άρχων ειρήνης». (Ησαΐας
9:6)"

[konstantinoupolitis]

Ευχαριστώ απο καρδιάς και αντεύχομαι.

Κωνσταντίνος

[konstantinoupolitis]

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ
.
Αναμφίβολα η εικόνα της Γεννήσεως συνιστά μαζί με την λεγόμενη και Παπική της "Αγίας Τριάδος", τις δύο πιο ενδιαφέρουσες βυζαντινές εικόνες απο απόψεως ερμηνευτικής και ιστορικής.
Η διαφορά με την δεύτερη είναι πως πρόκειται για εικονογραφικό τύπο που διαμορφώθηκε στα βασικά της στοιχεία πολύ γρήγορα στην Χριστιανική Τέχνη, ήδη απο την Παλαιοχριστιανική Περίοδο(όπως μαρτυρεί και η παλαιότερη μάλλον σχετική φορητή εικόνα με την οποία ξεκινάει το παρόν άρθρο), ενώ παράλληλα δύναται απο έργο σε έργο η σύνθεσή της να εντάσσει στοιχεία και επιρροές απο τις Ευαγγελικές διηγήσεις, τα Απόκρυφα, τις Προφητικές διηγήσεις, την Συμβολική, την Υμνογραφία έως και την αρχαία ελληνική θεματογραφία σε παραπλήσια θέματα.
Αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα συνθέσεως, δεδομένου ότι φέρει έντονο τον αφηγηματικό χαρακτήρα εγγράφοντας σε ένα ενιαίο πλαίσιο, γεγονότα ξεχωριστά που διαδραματίστηκαν(ή μαρτυρούνται ότι διαδραματίστηκαν σε εκτός Ευαγγελίου πηγές) εκ παραλλήλου ή σε διαφορετικό χρόνο. Έτσι η εικόνα καθίσταται αντιπροσωπευτική της Βυζαντινής Αγιογραφίας, που σε αρκετά έργα της λειτουργεί με καθαρά παιδαγωγικό σκοπό, ως οπτικοποίηση των γεγονότων που η Εκκλησία εορτάζει και καταλύοντας τον χρόνο που τεχνική αδεία ενοποιείται.

Ως πηγές το έργο αντλεί κατα κύριο λόγο ή μπορεί να αντλεί ανάλογα με τα επιμέρους θέματα της συνθέσεως που απαντούν, στις δύο σχετικές Κανονικές Ευαγγελικές περικοπές του Ματθαίου δηλαδή και του Λουκά:

Ματθαίος Α΄ 18 - 25 & Β΄ Κεφάλαιο:

18. Του δε Ιησού Χριστού η γέννησις ούτως ην. Μνηστευθείσης γαρ της μητρός αυτού Μαρίας τω Ιωσήφ, πριν η συνελθείν αυτούς ευρέθη εν γαστρί έχουσα εκ Πνεύματος Αγίου.
19. Ιωσήφ δε ο ανήρ αυτής, δίκαιος ων και μη θέλων αυτήν παραδειγματίσαι, εβουλήθη λάθρα απολύσαι αυτήν.
20. Ταύτα δε αυτού ενθυμηθέντος ιδού άγγελος Κυρίου κατ΄ όναρ εφάνη αυτώ λέγων Ιωσήφ υιός Δαυΐδ, μη φοβηθής παραλαβείν Μαριάμ την γυναίκα σου το γαρ εν αυτή γεννηθέν εκ Πνεύματος εστίν Αγίου
21. τέξεται δε υιόν και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν αυτός γαρ σώσει τον λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτών.
22. Τούτο δε όλον γέγονεν ίνα πληρωθή το ρηθέν υπό του Κυρίου δια του προφήτου λέγοντος:
23. ιδού η παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται υιόν, και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ, ο εστί μεθερμηνευόμενον μεθ΄ ημών ο Θεός. 24. Διεγερθείς δε ο Ιωσήφ από του ύπνου εποίησεν ως προσέταξεν αυτώ ο άγγελος Κυρίου και παρέλαβε την γυναίκα αυτού,
25. και ουκ εγίνωσκεν αυτήν έως ου έτεκε τον υιόν αυτής τον πρωτότοκον, και εκάλεσε το όνομα αυτού Ιησούν.

Κεφάλαιο Β΄

1. Του δε Ιησού γεννηθέντος εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας εν ημέραις Ηρώδου του βασιλέως, ιδού μάγοι από ανατολών παρεγένοντο εις Ιεροσόλυμα
2. λέγοντες που εστίν ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων; είδομεν γαρ αυτού τον αστέρα εν τη ανατολή και ήλθομεν προσκυνήσαι αυτώ.
3. Ακούσας δε Ηρώδης ο βασιλεύς εταράχθη και πάσα Ιεροσόλυμα μετ΄ αυτού,
4. και συναγαγών πάντας τους αρχιερείς και γραμματείς του λαού επυνθάνετο παρ΄ αυτών που ο Χριστός γεννάται.
5. οι δε είπον αυτώ εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας ούτω γαρ γέγραπται δια του προφήτου
6. και συ Βηθλεέμ, γη Ιούδα, ουδαμώς ελαχίστη ει εν τοις ηγεμόσιν Ιούδα· εκ σου γαρ εξελεύσεται ηγούμενος, όστις ποιμανεί τον λαόν μου τον Ισραήλ.
7. Τότε Ηρώδης λάθρα καλέσας τους μάγους ηκρίβωσε παρ΄ αυτών τον χρόνον του φαινομένου αστέρος,
8. και πέμψας αυτούς εις Βηθλεέμ είπε πορευθέντες ακριβώς εξετάσατε περί του παιδίου, επάν δε εύρητε, απαγγείλατέ μοι, όπως καγώ ελθών προσκυνήσω αυτώ.
9. οι δε ακούσαντες του βασιλέως επορεύθησαν και ιδού ο αστήρ ον είδον εν τη ανατολή προήγεν αυτούς, έως ελθών έστη επάνω ου ην το παιδίον. 10. Ιδόντες δε τον αστέρα εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα,
11. και ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, και πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν
12. και χρηματισθέντες κατ΄ όναρ μη ανακάμψαι προς Ηρώδην, δι΄ άλλης οδού ανεχώρησαν εις την χώραν αυτών.
13. Αναχωρησάντων δε αυτών ιδού άγγελος Κυρίου φαίνεται κατ΄ όναρ τω Ιωσήφ λέγων εγερθείς παράλαβε το παιδίον και την μητέρα αυτού και φεύγε εις Αίγυπτον, και ίσθι εκεί έως αν είπω σοι μέλλει γαρ Ηρώδης ζητείν το παιδίον του απολέσαι αυτό.
14. Ο δε εγερθείς παρέλαβε το παιδίον και την μητέρα αυτού νυκτός και ανεχώρησεν εις Αίγυπτον,
15. και ην εκεί έως της τελευτής Ηρώδου, ίνα πληρωθή το ρηθέν υπό του Κυρίου δια του προφήτου λέγοντος εξ Αιγύπτου εκάλεσα τον υιόν μου.
16. Τότε Ηρώδης ιδών ότι ενεπαίχθη υπό των μάγων, εθυμώθη λίαν, και αποστείλας ανείλε πάντας τους παίδας τους εν Βηθλεέμ και εν πάσι τοις ορίοις αυτής από διετούς και κατωτέρω, κατά τον χρόνον ον ηκρίβωσε παρά των μάγων.
17. τότε επληρώθη το ρηθέν υπό Ιερεμίου του προφήτου λέγοντος
18. φωνή εν Ραμά ηκούσθη, θρήνοι και κλαυθμός και οδυρμός πολύς Ραχήλ κλαίουσα τα τέκνα αυτής, και ουκ ήθελε παρακληθήναι, ότι ουκ εισίν.
19. Τελευτήσαντος δε του Ηρώδου ιδού άγγελος Κυρίου κατ΄ όναρ φαίνεται τω Ιωσήφ εν Αιγύπτω
20. λέγων εγερθείς παράλαβε το παιδίον και την μητέρα αυτού και πορεύου εις γην Ισραήλ τεθνήκασι γαρ οι ζητούντες την ψυχήν του παιδίου.
21. ο δε εγερθείς παρέλαβε το παιδίον και την μητέρα αυτού και ήλθεν εις γην Ισραήλ.
22. ακούσας δε ότι Αρχέλαος βασιλεύει επί της Ιουδαίας αντί Ηρώδου του πατρός αυτού, εφοβήθη εκεί απελθείν χρηματισθείς δε κατ΄ όναρ ανεχώρησεν εις τα μέρη της Γαλιλαίας,
23. και ελθών κατώκησεν εις πόλιν λεγομένην Ναζαρέτ, όπως πληρωθή το ρηθέν δια των προφητών ότι Ναζωραίος κληθήσεται.

Λουκάς Β΄ 1-20:

1. Εγένετο δε εν ταις ημέραις εκείναις εξήλθε δόγμα παρά Καίσαρος Αυγούστου απογράφεσθαι πάσαν την οικουμένην.
2. αύτη η απογραφή πρώτη εγένετο ηγεμονεύοντος της Συρίας Κυρηνίου. 3. και επορεύοντο πάντες απογράφεσθαι, έκαστος εις την ιδίαν πόλιν.
4. ανέβη δε και Ιωσήφ από της Γαλιλαίας εκ πόλεως Ναζαρέτ εις την Ιουδαίαν εις πόλιν Δαυΐδ, ήτις καλείται Βηθλεέμ, δια το είναι αυτόν εξ οίκου και πατριάς Δαυΐδ,
5. απογράψασθαι συν Μαριάμ τη μεμνηστευμένη αυτώ γυναικί, ούση εγκύω.
6. εγένετο δε εν τω είναι αυτούς εκεί επλήσθησαν αι ημέραι του τεκείν αυτήν,
7. και έτεκε τον υιόν αυτής τον πρωτότοκον, και εσπαργάνωσεν αυτόν και ανέκλινεν αυτόν εν τη φάτνη, διότι ουκ ην αυτοίς τόπος εν τω καταλύματι. 8. Και ποιμένες ήσαν εν τη χώρα τη αυτή αγραυλούντες και φυλάσσοντες φυλακάς της νυκτός επί την ποίμνην αυτών.
9. και ιδού άγγελος Κυρίου επέστη αυτοίς και δόξα Κυρίου περιέλαμψεν αυτούς, και εφοβήθησαν φόβον μέγαν.
10. και είπεν αυτοίς ο άγγελος μη φοβείσθαι. ιδού γαρ ευαγγελίζομαι υμίν χαράν μεγάλην, ήτις έσται παντί τω λαώ,
11. ότι ετέχθη υμίν σήμερον σωτήρ, εστι Χριστός Κύριος, εν πόλει Δαυΐδ. 12. και τούτο υμίν το σημείον ευρήσετε βρέφος εσπαργανωμένον, κείμενον εν φάτνη.
13. και εξαίφνης εγένετο συν τω αγγέλω πλήθος στρατιάς ουρανίου αινούντων τον Θεόν και λεγόντων
14. δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία.
15. και εγένετο ως απήλθον απ΄ αυτών εις τον ουρανόν οι άγγελοι, και οι άνθρωποι οι ποιμένες είπον προς αλλήλους: διέλθωμεν δη έως Βηθλεέμ και ίδωμεν το ρήμα τούτο το γεγονός, ο ο Κύριος εγνώρισεν ημίν.
16. και ήλθον σπεύσαντες, και ανεύρον την τε Μαριάμ και τον Ιωσήφ και το βρέφος κείμενον εν τη φάτνη.
17. ιδόντες δε διεγνώρισαν περί του ρήματος του λαληθέντος αυτοίς περί του παιδίου τούτου.
18. Και πάντες οι ακούσαντες εθαύμασαν περί των λαληθέντων υπό των ποιμένων προς αυτούς.
19. η δε Μαριάμ πάντα συνετήρει τα ρήματα ταύτα συμβάλλουσα εν τη καρδία αυτής.
20. και υπέστρεψαν οι ποιμένες δοξάζοντες και αινούντες τον Θεόν επί πάσιν οις ήκουσαν και είδον καθώς ελαλήθη προς αυτούς.

Μια άλλη βασική πηγή απ΄όπου μπορεί η εν λόγω εικόνα να αντλεί είναι το λεγόμενπο Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου:

Απόκρυφο Πρωτευαγγέλιο του "Ιακώβου" ΙΖ΄ - ΚΑ΄:

ΙΖ΄Κεφάλαιο:
1 Kέλευσις δε εγένετο από Αυγούστου βασιλέως, απογράφεσθαι πάντας τους εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Και είπεν Ιωσήφ: «Εγώ απογράψομαι τους υιούς μου. Ταύτην δε την παίδα τί ποιήσω; Πως αυτήν απογράψομαι; Γυναίκα εμήν; Αισχύνομαι ! Αλλά θυγατέρα; Αλλ΄ οίδασιν πάντες οι υιοί Ισραήλ, ότι ούκ έστι μου θυγάτηρ ! Αυτή η ημέρα Κυρίου ποιήσει, ως βούλεται Κύριος !»
2 Και επέστρωσεν την όνο και επεκάθισεν αυτήν και είλκεν ο υιός αυτού και ηκολούθει Ιωσήφ. Και ήγγισαν επί μιλίων τριών. Και εστράφη Ιωσήφ και είδε αυτήν στυγνή και είπεν εν εαυτώ: «Ίσως το εν αυτή, χειμάζει αυτήν». Και πάλι εστράφη Ιωσήφ και είδεν αυτή γελώσαν και είπεν αυτή: «Μαρία ! Τι σοι έστι τούτο; Ότι το πρόσωπό σου βλέπω, πότε μεν γελών, πότε δε στυγνάζον». Και είπε Μαριάμ τω Ιωσήφ: «Ότι δύο λαούς βλέπω τοις οφθαλμοίς μου, ένα κλαίοντα και κοπτόμενο και ένα χαίροντα και αγαλλιώμενον !»
3 Και ήλθον εν τη μέση οδώ και είπεν αυτώ Μαριάμ: «Κατάγαγέ με από της όνου, ότι το εν εμοί επείγει με προελθείν». Και κατήγαγεν αυτήν από της όνου και είπεν αυτή: «Που σε απάξω και σκεπάσω σου την ασχημοσύνη; Ότι ο τόπος έρημος εστί».

ΙΗ΄ Κεφάλαιο: 1

Kαι εύρε σπήλαιο εκεί και εισήγαγε αυτήν και παρέστησεν αυτή τους υιούς αυτού. Και εξελθών, εζήτει μαία εν χώρα Βηθλεέμ.
2 «Εγώ δε» (λέγει) Ιωσήφ «περιεπάτουν και ου περιεπάτουν. Και ανέβλεψα εις τον αέρα και είδον τον ουρανό έκθαμβο. Και ανέβλεψα εις τον πόλο του ουρανού και είδον αυτόν εστώτα και τα πετεινά του ουρανού ηρεμούντα. Και επέβλεψα επί την γήν και είδον σκάφη κειμένη και εργάτας ανακειμένους και αι χείρες αυτών εν τη σκάφη. Και οι μασσώμενοι ουκ εμασσώντο και οι αίροντες ουκ ανέφερον. Και οι προσφέροντες τω στόματι αυτών ου προσέφερον, αλλά πάντων ήν τα πρόσωπα άνω βλέποντα. Και είδον πρόβατα ελαυνόμενα και τα πρόβατα ειστήκει. Και επήρε ο ποιμήν την χείρα αυτού του πατάξαι αυτά και η χειρ αυτού έστη άνω. Και επέβλεψα επί τον χείμαρρο του ποταμού και είδον τα στόματα των ερίφων επικείμενα και μη πίνοντα. Και πάντα υπό θήξιν τω δρόμω αυτών διελαύνετο !»

ΙΘ΄ Κεφάλαιο:

1 «Kαι είδον γυναίκα καταβαίνουσαν από της ορεινής και είπεν μοι:
Άνθρωπε που πορεύη; Και είπον: «Μαία ζητώ, Εβραία».
Και αποκριθείσα είπε μοι: Εξ Ισραήλ εί;
Και είπον αυτή: «Ναι.»
Η δε είπεν: Και τις εστί η γεννώσα εν τω σπηλαίω;
Και είπον εγώ: «Η μεμνηστευμένη μοι».
Και είπε μοι: Ούκ έστιν σου γυνή;
Και είπον αυτή: «Μαριάμ εστί η ανατραφείσα εν τω Ναώ Κυρίου. Και εκληρωσάμην αυτήν γυναίκα και ούκ έστιν μου γυνή, αλλά σύλληψιν έχει εκ πνεύματος Αγίου !»
Και είπεν αυτώ η μαία: «Τούτο αληθές;» Και είπεν αυτή ο Ιωσήφ: «Δεύρο και ίδε !»
Και απίει η μαία μετ΄ αυτού.

2 Και έστησαν εν τω τόπω του σπηλαίου. Και ιδού ! Νεφέλη φωτεινή επισκιάζουσα το σπήλαιο. Και είπεν η μαία: «Εμεγαλύνθη η ψυχή μου σήμερον, ότι είδον οι οφθαλμοί μου παράδοξα, ότι σωτηρία τω Ισραήλ εγεννήθη !». Και παραχρήμα η νεφέλη υπεστέλλετο εκ του σπηλαίου και εφάνη φώς μέγα εν τω σπηλαίω, ώστε τους οφθαλμούς μη φέρειν. Και προς ολίγον, το φως εκείνο υπεστέλλετο, έως ού εφάνη το βρέφος και ήλθε και έλαβε μασθόν εκ της μητρός αυτού Μαρίας. Και ανεβόησε η μαία και είπεν: «Μεγάλη μοι σήμερον η ημέρα αύτη, ότι είδον το καινό θέαμα τούτο !»

3 Και εξήλθε η μαία εκ του σπηλαίου και υπήντησεν αυτή Σαλώμη και είπεν αυτή: «Σαλώμη, Σαλώμη, καινόν σοι θέαμα έχω διηγήσασθαι ! Παρθένος εγέννησεν, ό ου χωρεί η φύσις αυτής !» Και είπεν Σαλώμη: «Ζή Κύριος ο Θεός μου! Εάν μή βαλώ τον δάκτυλόν μου και ερευνήσω την φύσιν αυτής, ου μή πιστέψω ότι παρθένος εγέννησεν !».

Κ΄ Κεφάλαιο:

1 Kαι εισήλθε η μαία και είπε τη Μαριάμ: «Σχημάτισον σεαυτήν. Ου γαρ μικρός αγών περίκειται, περί σου !» Και έβαλε Σαλώμη τον δάκτυλο αυτής, εις την φύσιν αυτής ! Και ηλάλαξε και είπεν: «Ουαί τη ανομία μου και τη απιστία μου, ότι εξεπείρασα Θεόν ζώντα. Και ιδού ! Η χείρ μου πυρί αποπίπτεται απ΄ εμού»

2 Και έκλινε τα γόνατα αυτής, προς τον Δεσπότην λέγουσα: «Ο Θεός των πατέρων μου ! Μνήσθητί μου, ότι σπέρμα ειμί Αβραάμ και Ισαάκ και Ιακώβ. Μη παραδειγματίσης με, τοις υιοίς Ισραήλ, αλλά απόδος με τοις πένησιν. Συ γαρ οίδας, Δέσποτα, ότι επί τω Σω ονόματι τας θεραπείας μου επετέλουν και τον μισθό μου, παρά Σου ελάμβανον !»

3 Και ιδού ! Άγγελος Κυρίου επέστη λέγων προς αυτήν: «Σαλώμη, Σαλώμη, επήκουσεν σου Κύριος. Προσένεγκε την χείρα σου τω παιδίω και βάσταξον αυτό και έσται σοι σωτηρία και χαρά !»

4 Και προσήλθε Σαλώμη και εβάσταξεν αυτό λέγουσα: «Προσκυνήσω αυτώ, ότι Βασιλεύς εγεννήθη Μέγας τω Ισραήλ ! Και ιδού ! Φωνή λέγουσα: «Σαλώμη, Σαλώμη, μη αναγγέλεις όσα είδες παράδοξα, έως ου εισέλθη εις Ιερουσαλήμ ο παίς !»

ΚΑ΄ Κεφάλαιο:

1 Kαι ιδού ! Ιωσήφ ετοιμάσθη του εξελθείν εις την Ιουδαία. Και θόρυβος εγένετο μέγας εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Ήλθον γαρ Μάγοι λέγοντες: «Που έστιν ο τεχθείς Βασιλεύς των Ιουδαίων; Είδομεν γαρ Αυτού τον αστέρα εν τη Ανατολή και ήλθομεν προσκυνήσαι Αυτόν».

2 Και ακούσας Ηρώδης εταράχθη και έπεμψεν υπηρέτας προς τους Μάγους. Και μετεπέμψατο τους Αρχιερείς και ανέκρινε αυτούς λέγων: «Πως γέγραπται περί του Χριστού; Που γεννάται;» Λέγουσι αυτώ: «Εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας. Ούτως γαρ γέγραπται». Και απέλυσεν αυτούς. Και ανέκρινε τους Μάγους λέγων αυτοίς: «Τι είδετε σημείο επί τον γεννηθέντα Βασιλέα;» Και είπον οι μάγοι: «Είδομεν αστέρα παμμεγέθη, λάμψαντα εν τοις άστροις τούτοις και αμβλύνοντα αυτούς, ώστε τους αστέρας μή φαίνεσθαι ! Και ημείς, ούτως, έγνωμεν ότι Βασιλεύς εγεννήθη τω Ισραήλ και ήλθομεν προσκυνήσαι Αυτόν». Και είπεν Ηρώδης: «Υπάγετε και ζητήσατε και εάν εύρητε απαγγείλατέ μοι, όπως καγώ ελθών προσκυνήσαι Αυτόν».

3 Και εξήλθον οι Μάγοι και ιδού ! Όν είδον αστέρα εν τη Ανατολή προήγεν αυτούς, έως ου ήλθον εν τω σπηλαίω και έστη επί την κεφαλήν του σπηλαίου. Και είδον οι Μάγοι το Παιδίον, μετά της μητρός Αυτού Μαρίας. Και εξέβαλον από της πήρας αυτών χρυσόν και λίβανο και σμύρνα.

4 Και χρηματισθέντες υπό του Αγγέλου μή εισελθείν εις την Ιουδαία, δι΄ άλλης οδού επορεύθησαν, εις την χώρα αυτών.

Μια άλλη ίσως πιο σημαντική επιρροή που δέχθηκε αυτή η εικόνα είναι η εξέλιξη του "Πρωτευαγγελίου" στη μορφή του "Ευαγγελίου του Ψευδο-Ματθαίου", του οποίου δεν έχω να παραθέσω το πρωτότυπο αν και νομίζω ότι είναι λατινικό και γενικά τύπος που αναπτύχθηκε στη Δύση προς το τέλος της Παλαιοχριστιανικής Περιόδου(Ζ΄ αιών) ή τις αρχές της Καρολίνειας(Η΄ - Θ΄ αιών). Και αναφερόμαστε βασικά στην παρουσία του ποιμένος ενώπιον του Ιωσήφ που σε κάποιες περιπτώσεις ως αφήγηση απαντά.

Κατα τρίτο λόγο η εικόνα της Γεννήσεως αντλεί απο την Υμνολογία και τροπάρια των Χριστουγέννων που διαμορφώθηκαν απο την εποχή του Ρωμανού του Μελωδού έως τα πιο όψιμα Βυζαντινά χρόνια(Τα δύο κοντάκια "Η Παρθένος σήμερον", το "Τι σοι προσενέγκωμεν..." κ.α. ) αλλά και Πατερικές απόψεις ερμηνευτικές των γεγονότων

[konstantinoupolitis]

Κεντρικό Θέμα της Γεννήσεως είναι η ίδια η Ενσάρκωση του Χριστού(και όχι η Θεοτόκος), το αειπάρθενο της Θεοτόκου και ο ρόλος του Ιωσήφ που πάλι αμφότερα αποδίδουν στον Χριστό.
Η Εκκλησία για την τιμή της Θεοτόκου αναφορικά με την Γέννηση του Θεανθρώπου, όρισε ως Εορτή την Σύναξη της Υπεραγίας Θεοτόκου την επομένη των Χριτουγέννων στις 26 Δεκεμβρίου.

Αναμφίβολα η συγκεκριμένη εικόνα θα είχε σημαντικούς λόγους να φιλοτεχνηθεί αμα τη εμφανίσει της Χριστιανικής Τέχνης συνάμα δε και με την ολοκλήρωση των επίσημων Δογματικών Όρων αναφορικά με την Χριστολογία και το Αειπάρθενο της Θεοτόκου και άρα με τις Οικουμενικές Συνόδους του 431 στην Έφεσο και το 451 στην Χαλκηδόνα.

1) Η ίδια η Θεοτόκος φιλοτεχνείται κατα κανόνα ξαπλωμένη.

Ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις απαντά σε περίπου καθιστή στάση. Σε αυτήν την περίπτωση, εικονογραφείται πατερική άποψη περι ανωδύνου τοκετού και γεννήσεως του Χριστού υπο της Θεοτόκου. Όπως θα ήταν δηλαδή κατα το "αυξάνεσθαι και πληθύνεσθαι" οι γεννήσεις των ανθρώπων, εάν δεν είχε συμβεί η πτώση των Πρωτοπλάστων.
Σχετική με το θέμα είναι και η άποψη του Λεβέντη Χ. Αντωνίου:

"Συγκεκριμένα, ήδη από τον 11ο αιώνα, η Θεοτόκος παριστάνεται καθισμένη μπροστά στη Φάτνη. Η στάση αυτή συνδέεται με τη θεολογική ιδέα περί ανωδύνου τοκετού της Θεοτόκου. Στον Ακάθιστο Ύμνο(η ιδέα αυτή) αναφέρεται(με το) «Άχραντε ακόπως βαστάσασα…» και στην Θ΄ Ωδή του Κανόνος του Μεγάλου Σαββάτου (με το) «Επί τω ξένω σου τόκω τας ωδίνας φυγούσα υπερφυώς»".
Σε αυτήν την περίπτωση και με δεδομένη την αποδοχή έργων όπως ο περίφημος Ακάθιστος, μπορούμε εδώ να δεχθούμε την επιρροή της Επίσημης Εκκλησιαστικης Υμνογραφίας.

Σε άλλη περίπτωση εξιστορείται γονατιστή. Η εισαγωγή αυτή, πιθανότατα δυτική και μεταγενεστέρα, υποδηλώνει την προσκύνηση των πάντων προς τον Δημιουργό βρέφος ακόμα και της ίδιας της μονάχα κατ΄ οικονομίαν μητρός Του.

Η πιο σπάνια στάση είναι η Θηλάζουζα Θεοτόκος. Στάση που καταδεικνύει έτι περισσότερο την Ενσάρκωση ως Τελείου Ανθρώπου του Χριστού και έχει δύο βασικές πηγές: Τον Λουκά: «Μακαρία η κοιλία η βαστάσασά σε και μαστοί ους εθήλασας.(ΙΑ΄, 27)» και το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου: «και έλαβε μασθόν εκ της μητρός Αυτού Μαρίας(ΙΘ΄, 2)».

Δίπλα στην Θεοτόκο όπως λέει και ο Λεβέντης "τοποθετείται συχνά και ένα δένδρο. Το στοιχείο αυτό, δεν είναι μόνο διακοσμητικό και δηλωτικό του περιβάλλοντος χώρου, αλλά συνδέεται με την ιδιότητα της Παναγίας ως Μητέρας του «Δένδρου της Ζωής». Στην προφητεία του Ησαΐου αναφέρεται: «και εξελεύσεται ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί και άνθος εκ της ρίζης αναβήσεται. Και αναπαύεται επ΄ αυτού Πνεύμα Θεού»(Ησαΐας ΙΑ΄, 1–2)".


2) Η όλη παράσταση κατ΄ άλλους εμπνέεται απο το Κοντάκιο "η Παρθένος σήμερον"

«Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει/
και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει/
Άγγελοι μετά ποιμένων δοξολογούσι/
Μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσιν/
Δι' ημάς γαρ εγεννήθη παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός».

Το Κοντάκιο αυτό, εφόσον είναι του Ρωμανού του μελωδού χρονολογείται βάσιμα περι τον ΣΤ΄ αιώνα και άρα μπορεί τουλάχιστον χρονολογικά να υποστηρίξει την άποψη αυτή, αφού είναι προϊόν την Παλαιοχριστιανικής Υμνογραφίας.

Εντούτοις δείχνει να έχει μεγαλύτερη βάση η άποψη που θέλει την εικόνα αυτή, καίτοι με κεντρικό πρόσωπο πάντα τον Ενσαρκωμένο Χριστό, ως εποπτική προβολή του Αειπάρθενου της Θεοτόκου με βάση την Παλαιοδιαθηκική διήγηση περι του ονείρου του βασιλέα Νεβουχεδνεζάρ / Ναβουχοδόσορα και την ερμηνευτική του Προγφήτου Δανιήλ. Γράφει σχετικά ο μοναχός π. Γρηγόριος Κρούγκ στο " σημειώσεις ενός εικονογράφου ":

"Στην εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού περιέχεται μυστηριακά στο όνειρο του Ναβουχοδονόσορα και εξηγείται προφητικά από τον προφήτη Δανιήλ (κεφ.2).

Ο βράχος που ξεριζώθηκε από το όρος χωρίς να τον αγγίξει ανθρώπινο χέρι και κατέστρεψε το μεγάλο είδωλο, είναι η εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού. Συνήθως στην εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού, ο Σωτήρας έχει μια κάποια εικονική ομοιότητα με την πέτρα που νίκησε και κατέστρεψε τον τρομερό ανθρώπινο εγωισμό υπό τη μορφή του ειδώλου.

Το Παιδίον αναπαριστάνεται στο μέσο της εικόνας, σπαργανωμένο· το μέγεθός του είναι εξαιρετικά μικρό. Συχνά, λόγω των διαστάσεών της, η αναπαράσταση του Σωτήρα είναι πιο μικρή απ' όλα τ' άλλα πρόσωπα της εικόνας, κι όμως, παρ' όλα αυτά παραμένει η εικόνα του Κυρίου - η εικόνα του Χριστού. Μέσα στην εικόνα o Σωτήρας καταλαμβάνει τη βασιλική θέση του Δεσπότου. Ωστόσο, η Θεοτόκος εικονίζεται πιο μεγάλη απ' όλα τ' άλλα πρόσωπα της εικόνας κι εδώ είναι ακριβώς που ερμηνεύεται η προφητεία του Δανιήλ, διά μέσου του ονείρου του Ναβουχοδονόσορα. Ο τύπος του όρους και του βράχου που ξεριζώθηκε από μόνος του, είναι η προφητική εικόνα του Αειπαρθένου της Θεοτόκου".

Στην περίπτωση που ευσταθεί η παραπάνω άποψη, η εικόνα με πάντα κυρίαρχο πρόσωπο τον ενσαρκωμένο και άρα Τέλειο Θεό και Άνθρωπο Λόγο / Χριστό / Ιησού, προορίσθηκε αρχικά ή στην πιο ολοκληρωμένη πρώτη μορφή της κατα των αιρετικών Μονοφυσιτών που εκπροσωπούσαν σε διαφορετικές μορφές οι Σχολές του Θεοδώρου Μοψουεστίας, του Νεστορίου, του αρχιμανδρίτου Ευτυχούς ή του Σεβήρου.

[konstantinoupolitis]

Το Σπήλαιο εικονίζεται πάντα εν σκότει. Σε συνδυασμό με την νεκρική εικόνα του Θείου Βρέφους(σαβανωμένο περισσότερο αντί σπαργανωμένο, ξαπλωμένο εντός τάφου ή κιβωτιόσχημης σαρκοφάγου και με Λειτουργικές αναφορές του Θανάτου και της Αναστάσεως{π.χ. ακτίνες του αστέρος σε σχήμα λόγχης ενδεχομένως Λειτουργικής Ιερατικής λόγχης που τέμνει τον Αμνό; αλλά και μορφή της Φάτνης παρόμοιας Αγίας Τραπέζης}), παραπέμπει στην εικόνα του Άδου που καταλύεται με το επικείμενο Πάθος και την Αναστασή Του.

Η αντίθεση του αρχοντα του Σκότους με τον εν δυνάμει Φώς είναι διακριτή και σε ένα άλλο Απόκρυφο που επηρέασε αρκετά την Εικονογραφία και την Υμνογραφία: Την Απόκρυφη Διήγηση περι της εις Άδου Καθόδου:

Κεφάλαιο Ε΄:

3 "Ήλθε, ούν, πάλιν φωνή Άρατε πύλας λέγουσα. Ακούσας ο Άδης, εκ δευτέρου, την φωνή απεκρίθη ως δήθεν μη γινώσκων και λέγει: Τίς έστιν Ούτος, ο Βασιλεύς της Δόξης; Λέγουσιν οι Άγγελοι του Δεσπότου: Κύριος, κραταιός και δυνατός, Κύριος δυνατός εν πολέμω! Και ευθέως, άμα τω λόγω τούτω, αι χαλκαί πύλαι συνετρίβησαν και οι σιδηροί μοχλοί συνεθλάσθησαν. Και οι δεδεμένοι, πάντες νεκροί, ελύθησαν των δεσμών και ημείς μετ΄ αυτών. Και εισήλθε ο Βασιλεύς της Δόξης ώσπερ άνθρωπος και πάντα τα σκοτεινά του Άδου εφωτίσθησαν !"

Προφανώς όμως το Σκότος της Φάτνης είναι άμεσα συνδεδεμένο με το προφητικό χωρίο του Προφήτου Ησαΐου: "Ο Λαός ο πορευόμενος εν σκότει ! Ίδετε Φως Μέγα"!

Εντούτοις το Σκότος αυτό, έχω την εντύπωση πως δεν είναι ο π. Χ. Παγανιστικός Σκοταδισμός όπως περίπου αναφέρθηκε αλλού, αλλά ο κυρίαρχος Θάνατος ως αποτέλεσμα της Πτώσεως του ανθρώπου.