Ιερά Εξέταση

[Dimokratis]

Η Ιερά Εξέταση υπήρξε συνέπεια της αποτυχίας της Δυτικής εκκλησίας να εξουδετερώσει τις εντυπωσιακές επιτυχίες των αιρετικών στην Ν.Γαλλία,τη Β.Ισπανία και τη Β.Ιταλία,οπού η θέση της εκκλησίας είχε κλονισθεί σημαντικά.
Άλλωστε ορισμένοι τοπικοί ηγεμόνες έδειχναν ιδιαίτερη συμπάθεια προς τους ζηλωτές κήρυκες των αιρέσεων,ενώ ο ενοριακός κλήρος δεν είχε τις προυποθέσεις για τη διεξαγωγή ενός αποτελεσματικού αντιαιρετικού αγώνα.
Η εμμονή του πάπα Αλεξάνδρου Γ΄ να αναληφθεί σταυροφορία για τον βίαιο διωγμό των αιρετικών (1181) επιβεβαίωνε μεν την κρισιμότητα της καταστάσεως,αλλά δεν προσέφερε και την λύση του προβλήματος.

Η διάδοση των αιρέσεων ήταν εντυπωσιακή,παρά τους επιτυχείς αγώνες των ΄΄επαιτικών΄΄ ταγμάτων.Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ (1198-1216) επωφελήθηκε από την δολοφονία ενός παπικού λεγάτου (1208) και πέτυχε,με την υποστήριξη και του βασιλιά της Γαλλίας,την οργάνωση μιας σταυροφορίας εναντίον των Καθαρών της Ν.Γαλλίας και των υποστηρικτών τους τοπικών ηγεμόνων,οι οποίοι διεκδικούσαν την αυτονομία τους και δεν επιθυμούσαν καλές σχέσεις με τον βασιλιά της Γαλλίας.

Η αντιαιρετική σταυροφορία άρχισε το 1209 και συνεχίσθηκε για μια ολόκληρη εικοσαετία (1209-1229).Κατά την περίοδο αυτή καταστράφηκαν ολόκληρες πόλεις και επαρχίες της Ν.Γαλλίας,στις οποίες ήταν ισχυρή η παρουσία των Καθαρών,ενώ οι υποστηρικτές τους ηγεμόνες όχι μόνο έχασαν την αυτονομία τους έναντι του βασιλιά της Γαλλίας αλλά και υποχρεώθηκαν να ενισχύσουν τον αντιαιρετικό αγώνα.
Η σύνοδος της Τολούζης (1229) επισφράγισε τον θρίαμβο της σταυροφορίας εναντίον των αιρέσεων των Καθαρών.

Η σύνοδος απαγόρευσε στους πιστούς να κρατούν την Αγία Γραφή επειδή είχε γίνει σύμβολο των αιρετικών,με εξαίρεση τους προορισμένους για λατρευτική χρήση ψαλμούς,ενώ αποφάσισε τον συστηματικό έλεγχο και την αυστηρή τιμωρία των αιρετικών.

Ο Ιννοκέντιος Γ΄ είχε υποστηρίξει οτί η αίρεση είναι προδοσία του Θεού,γι΄αυτό και έπρεπε να τιμωρείται αυστηρότερα.Ο βασιλιάς της Αραγωνίας Πέτρος Β΄ είχε ήδη καθιερώσει τον δια πυράς θάνατο των αιρετικών (1197),αλλά η θανατική ποινή προκαλούσε αντιδράσεις και στους εκκλησιαστικούς κύκλους.

[Dimokratis]

Ο πάπας Γρηγόριος Θ΄ (1227-1241) αποφάσισε τη συγκρότηση ειδικού οργάνου για την εππισήμανση των αιρετικών,η πλειονότητα δε των μελών του σώματος αυτού προήρχετο συνήθως από το τάγμα των Δομινικανών (1231).

Η Ιερά Εξέταση είχε ως αποστολή την αποδοχή καταγγελιών και τη διεξαγωγή ανακρίσεων για κάθε υποψία εκτροπής των πιστών προς την αίρεση.

Ο ιεροεξεταστής είχε το δικαίωμα να δέχεται καταγγελίες χωρίς να αποκαλύπτη τους κατηγόρους,να καλεί μάρτυρες κατά την ανακριτική διαδικασία και να υποβάλλει τον κατηγορούμενο σε ποικίλα βασανιστήρια για την απόσπαση της επιθυμητής ομολογίας.

Το σώμα των ιεροεξεταστών αναπτύχθηκε ταχύτατα σε όλες τις περιοχές,στις οποίες είχαν διαδοθή οι αιρέσεις των Καθαρών των Βαλδίων κ.α.,έγινε δε ο φόβος και ο τρόμος για όλους τους πιστούς των περιοχών αυτών.Η ανακριτική διαδικασία ήταν βεβαίως μυστική,αλλά ο ιεροεξετεστής είχε το δικαίωμα να φυλακίση και να υποβάλει σε φρικτά βασανιστήρια τον καταγορούμενο.

Ο πάπας Ιννοκέντιος Δ΄ (1243-1254) με ειδική βούλα (1252) επέτρεψε επίσημα την ανεξέλεγκτη χρήση βασανιστηρίων για την απόσπαση ομολογίας των κατηγορουμένων.Η ομολογία της ενοχής συνεπαγόταν την αμεση επιβολή μιας από τον ευρύτατο κύκλο ποινών,ο οποίος άρχιζε με την απλή επιβολή εκκλ. επιτιμίων (νηστεία,προσευχή κ.λ.π.) μέχρι την δήμευση της περιουσίας και την ισόβια φυλάκιση.

Όσοι από τους αιρετικούς επέμεναν ή επέστρεφαν στην αίρεση παραδίδονταν στον κοσμικό κλάδο της Ιεράς Εξετάσεως,ο οποίος μόνος μπορούσε να τους επιβάλη οποιαδήποτε από τις καθιερωμένες μορφές της θανατικής ποινής.Η δήμευόμενη περιουσία των αιρετικών αποδιδόνταν στους τοπικούς άρχοντες,οι οποίοι επιδείκνυαν ευνόητο ζήλο για την ανεύρεση και καταδίκη νέων αιρετικών.

Κατά τον ΙΓ΄ αιώνα νομοθετήθηκε η θανατική ποινή εναντίον των αιρετικών τόσο στην Γερμανία από τον Φρεδερίκο Β΄,όσο και στην Γαλλία από τον Λουδοβίκο Θ΄,υπήρξε δε πανίσχυρο όπλο στην διάθεση της Ιεράς Εξετάσεως,η οποία πέτυχε με την καταχρηστική εφαρμογή των βασανιστηρίων και των σκληρών ποινών να εξαφανίσει την αίρεση των Καθαρών και να αποδυναμώσει την δράση των Βαλδίων.

Η Ιερά εξέταση επανήλθε στο προσκήνιο κατά τον ΙΕ΄ αιώνα με την επίμονη αξίωση των ρωμαιοκαθολικών μοναρχών των κρατιδίων της Ισπανίας (Καστίλλης,Αραγωνίας,Βαλένθιας,Καταλωνίας).

Ο πάπας Σίξτος Δ΄ ενέκρινε το 1478 την ίδρυση της ισπανικής Ιεράς Εξετάσεως για τη δίωξη των Εβραίων των Μουσουλμάνων και των αιρετικών, δέχθηκε δε να παραχωρήση στους ισπανούς μονάρχες και το δικαίωμα του διορισμού του ΄΄μεγάλου ιεροεξεταστή΄΄.Η ισπανική Ιερά Εξέταση υπήρξε,όπως θα δούμε, το πρότυπο για την γενικότερη ανάπτυξη της στην Δύση κατά την περίοδο της προτεσταντικής Μεταρρυθμίσεως.

[efraim21]

Κάπου έχω διαβάσει ότι και η ιερά εξέταση το καλό των ανθρώπων ήθελε άσχετα με το αποτέλεσμα....

[nikolaos-9]

Η μεγαλύτερη "κληρονομιά που άφησε η Ιερά Εξέταση κι ο Μεσαίωνας, ήταν η αντίδραση του μέσου ανθρώπου των επόμενων γενεών στο όλο οικοδόμημα της δυτικής εκκλησίας. Ο Ρωμαιοκαθολικισμός από τη μία, με την τρομοκρατία, το σκοταδισμό, τις παπικές κακοδοξίες καί ο Προτεσταντισμός από την άλλη με τα δογματικά και πνευματικά του αδιέξοδα, οδήγησαν κατά την εποχή του διαφωτισμού τους δυτικούς φιλοσόφους σε αμφισβήτηση της ύπαρξης ακόμη καί του Θεού.
Η διανόηση του 17ου αιώνα συνέκλινε πως η θρησκεία είναι ένα μέσο της εξουσίας να ελέγχει τις συνηδείσεις των πιστών. Την περιορίζει ως ένα ιδεολόγημα που έχει μοναδικό σκοπό να συγκρατεί τις κοινωνικές δομές (την οικογένεια, το κράτος κλπ.), καθώς καί τις ηθικές αξίες μεταξύ των ανθρώπων. Καί όλα αυτά με ένα Θεό τιμωρό που στέλνει τους αμαρτωλούς σε μία Κόλαση όμοια με αυτή του Δάντη, με φωτιές και καζάνια με πίσσα και βραστό λάδι.
Όπως είναι λογικό εκεί που υπάρχει δράση υπάρχει και αντίδραση, οπότε και οι άνθρωποι γύρισαν την πλάτη στην πίστη, με τα ολέθρια αποτελέσματα που βιώνει η πνευματική πορεία της Δυτικής Ευρώπης (και όχι μόνο πλέον..).

Μακριά από το Θεό, μακριά από την αγάπη που πρεσβεύει η Μία του Χριστού Εκκλησία, ο άνθρωπος χάνεται στο σκοτάδι και την απόγνωση. Η κοινωνία των ανθρώπων που αποτελούν το σώμα του Κυρίου, γνωρίζουν πως μόνο αυτή είναι η οδός της σωτηρίας. Η οδός που έδειξε ο ίδιος ο Θεός, ούτως ώστε ο άνθρωπος να γίνει θεός κατά χάρι.
Δεν είναι τιμωρός Θεός, είναι τόσο σπλαχνικός που "ντύθηκε" το ανθρώπινο σώμα, ούτως ώστε να γίνει κατανοητός από εμάς -με την τόσο αδύναμη φύση μας- καί πάνω σε αυτά που μας δίδαξε, να μπορούμε κι εμείς να σωθούμε. Δε μας εκβιάσε, μας υπέδειξε το δρόμο. Η Ιερά Παράδοση, -μέσα από τους Πατέρες που μετείχαν στην εμπειρεία της θέωσης και είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της ορθότητας των λόγων της Εκκλησίας- μας δείχνει τον τρόπο και τη μέθοδο της σωτηρίας. Σωτηρία, όπου είναι μιά υπόθεση που ξεκινά από αυτή τη ζωή και ολοκληρώνεται στην άλλη, σύμφωνα με το σχέδιο του Δημιουργού.

Την Ορθόδοξη πνευματικότητα ο άνθρωπος του δυτικού ορθολογισμού δε μπορεί να κατανοήσει μέσα στο λαβύρινθο της αναζήτησης και δυστυχώς σε αυτό συνέδραμε καί ο σκοτεινός Μεσαίωνας.