"Αγιον Ορος" Χριστιανικό Ορθόδοξο Φόρουμ

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΗ (συνέχεια)

– Ποιό εἶναι τό «Πιστεύω»;
Εἶναι τό ἑξῆς:
1. – Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα, παντοκράτορα, ποιητήν οὐρανοῦ καί γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καί ἀοράτων.
2. – Καί εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τόν Υἱόν τοῦ Θεοῦ τόν μονογενῆ, τόν ἐκ τοῦ Πατρός γεννηθέντα πρό πάντων τῶν αἰώνων· φῶς ἐκ φωτός, Θεόν ἀληθινόν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα, οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι’ οὗ τά πάντα ἐγένετο.
3. – Τόν δι’ ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν καί σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καί Μαρίας τῆς Παρθένου καί ἐνανθρωπήσαντα.
4. – Σταυρωθέντα τε ὑπέρ ἡμῶν ἐπί Ποντίου Πιλάτου καί παθόντα καί ταφέντα.
5. – Καί ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ κατά τάς Γραφάς.
6. – Καί ἀνελθόντα εἰς τούς οὐρανούς καί καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός.
7. – Καί πάλιν ἐρχόμενον μετά δόξης κρῖναι ζῶντας καί νεκρούς, οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος.
8. – Καί εἰς τό Πνεῦμα τό Ἅγιον, τό κύριον, τό ζωοποιόν, τό ἐκ τοῦ Πατρός ἐκπορευόμενον, τό σύν Πατρί καί Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καί συνδοξαζόμενον, τό λαλῆσαν διά τῶν προφητῶν.
9. – Εἰς μίαν, ἁγίαν, καθολικήν καί ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν.
10. – Ὁμολογῶ ἕν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.
11. – Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν.
12. – Καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Ἀμήν.

– Ἀπό ποιούς ἔχουμε αὐτή τήν ἔκθεση τῆς πίστης;
Ἀπό τούς Πατέρες τῆς Πρώτης καί Δεύτερης Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

– Τί εἶναι μιά Οἰκουμενική Σύνοδος;
Εἶναι μιά Σύναξη τῶν Ποιμένων καί Διδασκάλων τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ἀπ’ ὅλο τόν κόσμο ὅσο τό δυνατόν, γιά τόν καθορισμό τῆς διδαχῆς καί τῆς ἐκκλησιαστικῆς πειθαρχίας.

– Πόσες Οἰκουμενικές Συνόδους ἔχουμε;
Ἑπτά:
- Πρώτη τῆς Νικαίας τῆς Βιθυνίας (325 μ.Χ.)
- Δεύτερη τῆς Κωνσταντινουπόλεως (381)
- Τρίτη τῆς Ἐφέσου (431)
- Τέταρτη τῆς Χαλκηδόνος (451)
- Πέμπτη τῆς Κωνσταντινουπόλεως (553)
- Ἕκτη τῆς Κωνσταντινουπόλεως (680) καί
- Ἑβδόμη τῆς Νικαίας (787).

–Ποῦ στηριζόμαστε καί κάνουμε σύγκληση Συνόδων;
Στό παράδειγμα τῶν Ἀποστόλων, πού ἔκαναν Σύνοδο στά Ἱεροσόλυμα. Βλ. Πράξ. κεφ. 15.
Ἡ σύγκληση Συνόδων βασίζεται ἐπίσης στά λόγια τοῦ Ἴδιου τοῦ Χριστοῦ, πού ἔδωσε τέτοια ἰσχύ στίς ἀποφάσεις τῆς Ἐκκλησίας, ὥστε ὅποιος δέν ὑπακούει σ’ αὐτές θεωρεῖται στερημένος ἀπό τήν θεία Χάρη, σάν εἰδωλολάτρης. Τό μέσον δέ μέ τό ὁποῖο ἡ Ἐκκλησία ἐκφέρει τίς ἀποφάσεις Της εἶναι ἡ Οἰκουμενική Σύνοδος.
«Νά τό πεῖς στήν Ἐκκλησία· ἄν δέ καί τήν Ἐκκλησία δέν ἀκούσει, τότε νά τόν θεωρεῖς ὡς ἐθνικό ἤ τελώνη» (Ματθ. 18,17).

– Ποιές ἦταν οἱ αἰτίες γιά τήν σύγκληση τῆς Πρώτης καί Δεύτερης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, στίς ὁποῖες καθορίστηκε τό «Πιστεύω»;
Ἡ Πρώτη Οἰκουμενική Σύνοδος ἔγινε γιά τόν καθορισμό τοῦ δόγματος σχετικά μέ τό Πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, πρός ἀπόκρουση τῆς πλάνης τοῦ Ἀρείου, πού δίδασκε βλάσφημα περί τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ·
καί ἡ Δεύτερη ἔγινε γιά τόν καθορισμό τοῦ δόγματος περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πρός ἀπόκρουση τοῦ Μακεδονίου, πού δίδασκε βλάσφημα περί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 19 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ (συνέχεια από πριν)
ΓΙΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ

–Ποιά μέθοδο πρέπει νά ἀκολουθήσουμε γιά νά σπουδάσουμε καλύτερα τό «Πιστεύω»;
Πρέπει νά προσέξουμε τόν χωρισμό του σέ δώδεκα ἄρθρα καί νά ἐξετάσουμε κάθε ἄρθρο χωριστά.

–Γιά τί μᾶς μιλάει τό κάθε ἄρθρο χωριστά;
Τό πρῶτο ἄρθρο τοῦ «Πιστεύω» μιλάει γιά τόν Θεό ὡς τήν δημιουργό αἰτία ὅλων τῶν πραγμάτων καί πιό εἰδικά, μιλάει γιά τό πρῶτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, γιά τόν Θεό ὡς Πατέρα καί ὡς Δημιουργό τοῦ κόσμου.
Τό δεύτερο ἄρθρο μιλάει γιά τό δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τόν Ἰησοῦ Χριστό, τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ.
Τό τρίτο ἄρθρο μιλάει γιά τήν σάρκωση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ.
Τό τέταρτο γιά τό πάθος καί τόν θάνατο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Τό πέμπτο γιά τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ.
Τό ἕκτο ἄρθρο μιλάει γιά τήν ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ.
Τό ἕβδομο γιά τήν δεύτερη ἔλευση τοῦ Χριστοῦ.
Τό ὄγδοο γιά τό τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τό Ἅγιο Πνεῦμα.
Τό ἔνατο γιά τήν Ἐκκλησία.
Τό δέκατο γιά τό Βάπτισμα, στό ὁποῖο πρέπει νά νοήσουμε ἐπίσης καί τά ἄλλα Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας.
Τό ἐνδέκατο ἄρθρο μιλάει γιά τήν μέλλουσα ἀνάσταση τῶν νεκρῶν.
Τό δωδέκατο ἄρθρο μιλάει γιά τήν αἰώνιο ζωή.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (α΄ μέρος)
"Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα, παντοκράτορα, ποιητήν οὐρανοῦ καί γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καί ἀοράτων."

–Τί σημαίνει τό νά πιστεύουμε στόν Θεό;
Τό νά πιστεύουμε στόν Θεό σημαίνει νά ἔχουμε μιά ζωντανή πίστη στήν ὕπαρξή Του, στίς ἐνέργειές Του καί στά ἔργα Του· καί ἀκόμη τό νά πιστεύουμε στόν Θεό σημαίνει νά δεχόμαστε μέ ὅλη τήν καρδιά μας τόν ἀποκαλυφθέντα λόγο τοῦ Θεοῦ, πού δόθηκε γιά τήν σωτηρία μας.

–Μπορεῖτε νά δείξετε ἀπό τήν Ἁγία Γραφή ὅτι ἡ πίστη στόν Θεό πρέπει νά εἶναι ἔτσι:
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει:
«Χωρίς πίστη εἶναι ἀδύνατο νά γίνει κανείς εὐάρεστος στόν Θεό. Ἔτσι αὐτός πού προσέρχεται στόν Θεό πρέπει πρῶτα νά πιστεύει ὅτι ὑπάρχει Θεός καί ὅτι ἀνταμείβει ἐκείνους πού τόν ζητοῦν μέ πόθο» (Ἑβρ. 11,6).
Ὁ ἴδιος ἀπόστολος ἐκφράζει στούς χριστιανούς τό ἀποτέλεσμα τῆς πίστης μέ τήν ἀκόλουθη προσευχή γι’ αὐτούς στόν Θεό:
«Νά σᾶς δώσει (ὁ Θεός) κατά τόν πλοῦτο τῆς δόξας Του νά ἐνισχυθεῖτε μέ δύναμη διά τοῦ Πνεύματός Του στόν ἐσωτερικό σας ἄνθρωπο, νά κατοικήσει ὁ Χριστός διά τῆς πίστεως στίς καρδιές σας» (Ἐφεσ. 3,16.17).

– Ποιό εἶναι τό ἄμεσο καί τό συνεχές ἀποτέλεσμα μιᾶς καρδιακῆς πίστης στόν Θεό;
Ἡ ὁμολογία αὐτῆς τῆς πίστης.

– Τί εἶναι ἡ ὁμολογία τῆς πίστης;
Εἶναι νά ὁμολογοῦμε τήν ὀρθόδοξη πίστη μας μέ τέτοια εἰλικρίνεια καί σταθερότητα, ὥστε κανένα θέλγητρο καί καμμιά ἀπειλή, καμμία βάσανος, οὔτε καί ὁ ἴδιος ὁ θάνατος νά μή μπορέσουν νά μᾶς κάνουν νά ἀρνηθοῦμε τήν πίστη μας στόν ἀληθινό μας Θεό Ἰησοῦ Χριστό.

– Γιατί εἶναι ἀναγκαία ἡ ὁμολογία τῆς πίστης;
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς λέει ὅτι ἡ ὁμολογία τῆς πίστης εἶναι ἀναγκαία γιά τήν σωτηρία μας:
«Γιατί μέ τήν καρδιά ὁ ἄνθρωπος πιστεύει γιά δικαίωση καί μέ τό στόμα ὁμολογεῖ γιά σωτηρία» (Ρωμ. 10,10).

– Γιατί, κατά τόν παραπάνω λόγο, εἶναι ἀναγκαῖο γιά τήν σωτηρία μας ὄχι μόνο τό νά πιστεύουμε στόν Θεό, ἀλλά ἐπίσης καί τό νά ὁμολογοῦμε τήν ὀρθόδοξη πίστη;
Ἄν ἕνας, ἐπειδή ἀγαπάει τήν ζωή του καί τά ἐπίγεια ἀγαθά του, διστάζει νά ὁμολογήσει τήν ὀρθόδοξη πίστη, ἀποδεικνύει ἀπ’ αὐτό ὅτι δέν ἔχει μέσα του ριζωμένη τήν ἀληθινή πίστη στόν Χριστό καί στήν αἰώνια ζωή.

– Γιατί στό «Πιστεύω» δέν λέμε ἁπλῶς «Πιστεύω εἰς Θεόν» ἀλλά λέμε «Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν»;
Γιά νά ἀποκρούσουμε τήν πλάνη τῆς εἰδωλολατρίας, ἡ ὁποία λέει ὅτι πολλοί θεοί δημιούργησαν τόν κόσμο.

– Τί λέει ἡ Ἁγία Γραφή γι᾿ αὐτό;
Οἱ φράσεις τοῦ «Πιστεύω» μας σ’ αὐτό τό σημεῖο ἔχουν ληφθεῖ ἀπ’ αὐτή τήν περικοπή τοῦ ἀποστόλου Παύλου:
«Δέν ὑπάρχει κανείς ἄλλος θεός ἐκτός ἀπό τόν Ἕνα. Γιατί καί ἄν ἀκόμη ὑπάρχουν, εἴτε στόν οὐρανό εἴτε στήν γῆ, λεγόμενοι θεοί –ὅπως πραγματικά ὑπάρχουν πολλοί ψευδοθεοί καί πολλοί ψευδοκύριοι – γιά μᾶς ὅμως ἕνας Θεός ὑπάρχει, ὁ Πατέρας, ἀπό τόν ὁποῖο προέρχονται ὅλα καί ἐμεῖς ἀνήκουμε σ’αὐτόν· καί ἕνας Κύριος ὑπάρχει, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, διά τοῦ ὁποίου ἔγιναν τά πάντα καί ἐμεῖς δι’ αὐτοῦ» (Α´ Κορ. 8,4-6).

– Μποροῦμε νά γνωρίσουμε τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ;
Ὄχι! Αὐτό εἶναι ἀδύνατο ὄχι μόνο γιά τούς ἀνθρώπους, ἀλλά εἶναι ἀδύνατο καί γιά τούς ἀγγέλους.

– Τί λέει ἡ Ἁγία Γραφή γι’ αὐτό τό θέμα;
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι ὁ Θεός «κατοικεῖ σέ φῶς, πού δέν μπορεῖ κανείς νά τό πλησιάσει· δέν Τόν εἶδε κανείς ἀπό τούς ἀνθρώπους, οὔτε μπορεῖ νά Τόν δεῖ» (Α´ Τιμ. 6,16).
Γι’ αὐτό καί οἱ ἅγιοι Πατέρες καλοῦν τόν Θεό «ἄρρητο», «ἀνεκδιήγητο», «ἀπερίγραπτο», «ἀνώνυμο», «ἀκατονόμαστο», «ἀνονόμαστο» (Ὁ Ἰουστῖνος, MPG 6,421· ὁ Μάξιμος, MPG 91,772· ὁ Γρηγόριος θεολ. ΒΕΠ 59,262.12· ὁ Τατιανός, MPG 6,813).
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέγει σαφῶς: «Ὅτι μέν οὖν ἐστι Θεός, δῆλον· τί δέ ἐστι κατ᾿ οὐσίαν καί φύσιν, ἀκατάληπτον τοῦτο παντελῶς καί ἄγνωστον». Καί ὁ ἴδιος πατέρας λέγει πάλι ὅτι ἀπό τόν Θεό «τοῦτο μόνο καταληπτόν, ἡ ἀπειρία καί ἡ ἀκαταληψία» (Ἔκδοσις Ὀρθοδόξου Πίστεως, MPG 94,800).

–Δηλαδή, δέν ἔχει ὄνομα ὁ Θεός;
Κατά τήν οὐσία Του ὁ Θεός δέν ἔχει ὄνομα, γι’ αὐτό καί εἶναι ἀνόητο τό ἐρώτημα τῶν «Χιλιαστῶν» (ἤ τῶν «Μαρτύρων τοῦ Ἰεχωβᾶ», ὅπως αὐτοαποκαλοῦνται),(*1) «Ποιό εἶναι τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ;».
Ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος λέει σχετικά ἐπί λέξει: «Ὄνομα τῷ ἀρρήτῳ Θεῷ, οὐδείς ἔχει εἰπεῖν· εἰ δέ τις τολμήσειεν εἶναι λέγειν, μέμηνε τήν ἄσωτον μανίαν» (Ἀπολογία Α´, 11. ΒΕΠ. 3,195).

------------------------------------------------------------------------------

(*1). Πρέπει ὅμως ἡμεῖς νά ἀποφεύγουμε νά καλοῦμε τούς Χιλιαστές «Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ», γιατί στήν πραγματικότητα Μάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ εἴμαστε ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι, ἐπειδή ἡμεῖς δίνουμε σωστή μαρτυρία τοῦ Γιαχβέ Θεοῦ μας, κατά τό Ἠσ. .«ὑμεῖς μάρτυρές μου» (Ἠσ. 43,10.12). Οἱ Χιλιαστές εἶναι ψευδομάρτυρες τοῦ Ἰεχωβᾶ. Βιβλία κατά τῆς πλάνης τοῦ Χιλιασμοῦ ὑπάρχουν πολλά. Ὡς ἰσχυρά θεωροῦμε τά: Ἀναστασίου Πιερίου, Ἡ Ὀρθοδοξία κατά τοῦ Χιλιασμοῦ καί τῆς Διαμαρτυρήσεως, Ἐν Ἀθήναις 1956 καί, ἰσχυρότερον, Ν. Σωτηροπούλου, Ἀντιχιλιαστικόν Ἐγχειρίδιον,3 Ἀθῆναι 1986.


Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 20 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 5 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (β΄ μέρος)

-Ἀφοῦ δέν μποροῦμε νά γνωρίσουμε τόν Θεό, πῶς τότε μιλᾶμε γιά «γνώση Θεοῦ»;
Ἄν δέν μποροῦμε νά κατανοήσουμε τόν Θεό στήν οὐσία Του, ὅμως μποροῦμε νά τόν γνωρίσουμε στά ἔργα Του· στήν δημιουργία Του καί τήν πρόνοιά Του,(*1) στήν ὁρατή φύση,(*2) στήν συνείδησή μας,(*3) καί κυρίως στήν ὑπερφυσική θεία ἀποκάλυψη·(*4) στίς θεῖες ἐνέργειες.

–Τί καλοῦμε «θεῖες ἐνέργειες»;
Λέγοντες «θεῖες ἐνέργειες» νοοῦμε τόν ἴδιο τόν Θεό στήν δραστηριότητά Του καί στήν αὐτοαποκάλυψή Του. Ὅλα τά κτίσματα εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς δημιουργικῆς ἐνέργειας τοῦ Θεοῦ.

– Ἄλλο οὐσία τοῦ Θεοῦ καί ἄλλο θεῖες ἐνέργειες;
Βεβαίως!
Πρέπει νά κάνουμε αὐτή τήν διάκριση στόν Θεό μεταξύ οὐσίας Του καί θείων ἐνεργειῶν Του, πού συνάπτονται διηρημένως καί διαιροῦνται συνημμένως.
Αὐτό εἶναι τό μυστήριο τῆς ἀδιαιρέτου διαιρέσεως οὐσίας καί ἐνέργειας στόν Θεό.
Καί κατά μέν τήν οὐσία Του ὁ Θεός εἶναι ἄγνωστος, εἶναι «ἄρρητος» καί «ἀνονόμαστος», ὅπως τόν καλοῦν οἱ ἅγιοι Πατέρες· κατά δέ τίς θεῖες ἐνέργειές Του εἶναι γνωστός· κατά τήν οὐσία Του εἶναι κρυμμένος, κατά τίς ἐνέργειές Του ὅμως εἶναι ἀποκαλυμμένος. Κατά τήν οὐσία Του ὁ Θεός εἶναι ἀμέθεκτος, κατά δέ τίς ἐνέργειές Του εἶναι μεθεκτός. Ἔτσι, ἔχουμε γνώση Θεοῦ ἐκ τῶν θείων ἐνεργειῶν Του.
Ὁ ἅγιος Βασίλειος λέει ἐπί λέξει: «Ἡμεῖς ἐκ τῶν ἐνεργειῶν γνωρίζειν λέγομεν τόν Θεόν... Αἱ γάρ ἐνέργειαι αὐτοῦ πρός ἡμᾶς καταβαίνουσιν» (Ἐπιστολή 234, 1. Β.Ε.Π. 55,283).
Πρέπει δέ νά γνωρίζουμε ὅτι ὅπως ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄκτιστη (θεία), ἔτσι καί οἱ ἐνέργειές Του εἶναι καί αὐτές ἄκτιστες.

–Γιατί πρέπει νά κάνουμε διάκριση στόν Θεό μεταξύ οὐσίας καί θείων ἐνεργειῶν;
Γιατί πέφτουμε σέ πλάνη, σέ αἵρεση, ἄν δέν κάνουμε αὐτή τήν διάκριση.
Γιά παράδειγμα: Ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ θέωση, ἡ ἕνωσή του μέ τόν Θεό. Ἀλλά πῶς θεωνόμαστε, ἄν ὁ Θεός εἶναι οὐσία μόνο; Μέ τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι δυνατόν νά ἑνωθοῦμε, γιατί αὐτή εἶναι «ἀμέθεκτη». Θεωνόμαστε μετέχοντες στίς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ.
Ἄλλο παράδειγμα: Ἄν ποῦμε ὅτι ὁ Θεός δέν ἔχει ἐνέργειες, ἀλλά οὐσία μόνο, τότε πῶς ἔγινε ὁ κόσμος; Ἀπό τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ; Μεγάλη αἵρεση αὐτό, ἄν τό ποῦμε, ἀλλά ἐκεῖ πραγματικά καταλήγουμε ἄν παραδεχθοῦμε στόν Θεό οὐσία μόνο. Τότε «τῆς οὐσίας τοῦ Θεοῦ τά κτίσματα μεθέξουσι», λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, πού εἶναι «τό πάντων ἀτοπώτατον».
Μή δεχόμενοι θεῖες ἐνέργειες στόν Θεό κηρύττουμε ἕνα Θεό ὑπερβατικό, μέ τόν ὁποῖο δέν μπορεῖ νά ἔχουμε κοινωνία καί καμμιά σχέση· ἀνοίγουμε «χάσμα μέγα καί ἀδιάβατον» μεταξύ Θεοῦ καί κόσμου, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Τελικά πέφτουμε στήν ἀθεΐα, ἄν παραδεχθοῦμε Θεό χωρίς ἐνέργειες («ἀνενέργητος»), ἀλλά οὐσία μόνο.
«Θεός ἀνενέργητος» σημαίνει «Θεός ἀνύπαρκτος» (ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς). Καί ἐδῶ, σέ Θεό ὑπερβατικό ἤ στήν ἀθεΐα κατέληξε ἡ Δύση, γιατί ἔγινε πιστή μαθήτρια τοῦ αἱρετικοῦ Βαρλαάμ, πού κήρυττε Θεό ὡς οὐσία μόνο.(*5)

–Τί μποροῦμε νά ποῦμε γενικά γιά τόν Θεό στηριζόμενοι στήν θεία Ἀποκάλυψη;
Ὅτι ὁ Θεός εἶναι Πνεῦμα, πανταχοῦ παρών, αἰώνιος, παντοδύναμος, ἀναλλοίωτος, παντογνώστης, πάνσοφος, πανάγαθος, δίκαιος.

– Φαίνονται ὅλα αὐτά ἀπό τήν Ἁγία Γραφή;
Ὁ Ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶπε ὅτι «ὁ Θεός εἶναι πνεῦμα» (Ἰωάν. 4,24).
Γιά τήν αἰωνιότητα τοῦ Θεοῦ ὁ Δαυΐδ λέει: «Προτοῦ νά γίνουν τά βουνά καί νά πλαστεῖ ἡ γῆ καί ἡ οἰκουμένη Ἐσύ ὑπάρχεις ἀπό τήν ἀρχή» (Ψαλμ. 89,2).
Στήν Ἀποκάλυψη διαβάζουμε αὐτή τήν δοξολογία στόν Θεό: «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος ὁ Θεός ὁ Παντοκράτορας, ὁ ὁποῖος ὑπῆρχε, ὑπάρχει καί ἔρχεται» (4,8).
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι τό Εὐαγγέλιο φανερώθηκε «κατά τήν ἐντολή τοῦ αἰωνίου Θεοῦ» (Ρωμ. 14,25).
Γιά τήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ ὁ Ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶπε: «Δέν ὑπάρχει κανένας ἀγαθός, παρά μόνο ἕνας, ὁ Θεός» (Ματθ. 19,17).
Ὁ ἀπόστολος καί εὐαγγελιστής Ἰωάννης λέει: «Ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη» (Α´ Ἰωάν. 4,16).
Ὁ Δαυΐδ λέει: «Ὁ Κύριος εἶναι οἰκτίρμονας καί ἐλεήμονας, εἶναι μακρόθυμος καί πολυέλεος. Εἶναι καλοκάγαθος σ’ ὅλους καί οἱ οἰκτιρμοί του σ’ ὅλα τά ἔργα Του» (Ψαλμ. 144,8.9).
Γιά τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ ὁ ἀπόστολος Ἰωάννης λέει: «Ὁ Θεός εἶναι πάνω ἀπό τήν συνείδησή μας καί τά ξέρει ὅλα» (Α´ Ἰωάν. 3,20).
Καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος κραυγάζει: «Ὦ βάθος πλούτου καί σοφίας καί γνώσεως τοῦ Θεοῦ! Πόσο ἀνεξερεύνητες εἶναι οἱ κρίσεις του καί πόσο ἀνεξιχνίαστοι εἶναι οἱ τρόποι τῶν ἐνεργειῶν Του» (Ρωμ. 11,33)!
Γιά τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ ὁ Δαυΐδ λέει: «Ὁ Κύριος εἶναι δίκαιος καί ἀγαπάει τήν δικαιοσύνη· καί τό Πρόσωπό Του βλέπει τό δίκαιο πράγμα» (Ψαλμ. 10,7).
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι ὁ Θεός «θά ἀποδώσει στόν καθένα σύμφωνα μέ τά ἔργα του» καί ὅτι «δέν ὑπάρχει προσωποληψία στόν Θεό» (Ρωμ. 2,6.11).
Γιά τήν παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ ὁ Δαυΐδ λέει: Ὁ Θεός «εἶπε λόγο μόνο καί ἔγιναν ὅλα, ἔδωσε ἐντολή καί κτίσθηκαν τά πάντα» (Ψαλμ. 32,9).
Καί ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ λέει στό Εὐαγγέλιο: «Κανένα πράγμα δέν εἶναι ἀδύνατο στόν Θεό» (Λουκ. 1,37).
Τήν πανταχοῦ παρουσία τοῦ Θεοῦ ὁ Δαυΐδ τήν περιγράφει ὡς ἑξῆς: «Ποῦ νά ξεφύγω ἀπό τό πνεῦμα Σου καί ποῦ νά κρυφτῶ ἀπό τό Πρόσωπό Σου; Ἄν ἀνεβῶ στόν οὐρανό, Ἐσύ εἶσαι ἐκεῖ· ἄν κατεβῶ στόν ἅδη εἶσαι πάλι ἐκεῖ. Ἄν πάρω φτερά κατά τά ξημερώματα καί πάω νά κατασκηνώσω στίς ἐσχατιές τῆς θάλασσας καί ἐκεῖ τό Χέρι Σου θά μέ ὁδηγήσει καί θά μέ κρατάει σφιχτά ἡ δεξιά Σου» (Ψαλμ. 138,7-10).
Ὁ ἀπόστολος Ἰάκωβος λέει ὅτι «στόν Πατέρα τῶν φώτων δέν ὑπάρχει ἀλλοίωση οὔτε σκιά λόγω κινήσεως» (1,17).
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει ὅτι ὁ Θεός «δέν ὑπηρετεῖται ἀπό χέρια ἀνθρώπων σάν νά εἶχε ἀνάγκη ἀπό κάτι, ἀφοῦ αὐτός δίνει σέ ὅλους ζωή καί πνοή καί γενικά ὅλα τά πράγματα» (Πράξ. 17,25).
Ὁ ἴδιος ἀπόστολος καλεῖ τόν Θεό ὡς τόν «μακάριο καί μόνο Ἐξουσιαστή, τόν Βασιλέα τῶν βασιλευόντων καί Κύριο τῶν κυριευόντων» (Α´ Τιμ. 6,15).

– Ἀφοῦ ὁ Θεός εἶναι Πνεῦμα, γιατί ἡ Ἁγία Γραφή τόν παριστάνει σάν νά ἔχει σῶμα, ὅτι, γιά παράδειγμα, νά ἔχει καρδιά, μάτια, αὐτιά καί χέρια;
Ἡ Ἁγία Γραφή ἐκφράζεται μέ τήν γλώσσα τῶν ἀνθρώπων.(*6)
Ἀλλά τίς ἐκφράσεις αὐτές περί Θεοῦ θά πρέπει νά τίς νοήσουμε μέ ὑψηλότερη καί πνευματική ἔννοια.
Γιά παράδειγμα, ὅταν ἡ Ἁγία Γραφή μιλάει γιά καρδιά τοῦ Θεοῦ, θά πρέπει νά νοοῦμε τήν ἀγαθότητά Του ἤ τήν ἀγάπη Του· ὅταν μιλάει γιά ὀφθαλμούς ἤ γιά αὐτιά Του, θά πρέπει νά νοοῦμε τήν παγγνωσία Του· καί ὅταν μιλάει γιά χέρια Του θά πρέπει νά νοοῦμε τήν παντοδυναμία Του.

– Ἄν ὁ Θεός εἶναι πανταχοῦ παρών, γιατί λέμε ὅτι εἶναι στόν οὐρανό ἤ εἶναι στήν Ἐκκλησία;
Ὁ Θεός εἶναι παντοῦ· στόν οὐρανό ὅμως ἔχει μιά εἰδική παρουσία, πού φανερώνεται μέ τήν δόξα τῶν μακαρίων ἀγγέλων· καί στήν Ἐκκλησία Του ἐπίσης ὁ Θεός ἔχει πάλι μιά εἰδική παρουσία, διά μέσου τῶν ἁγίων Μυστηρίων, πού τήν γεύονται μέ εὐλάβεια οἱ πιστοί καί ἐκδηλώνεται μερικές φορές μέ θαυμαστά σημεῖα.
Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός εἶπε: «Ὅπου εἶναι δύο ἤ τρεῖς συναγμένοι στό ὄνομά μου, ἐκεῖ εἶμαι ἀνάμεσά τους» (Ματθ. 18,20).
Στήν Ἐκκλησία (τόν Ναό) ὁ Θεός εἶναι καί σωματικά παρών! Γιατί πάνω στήν ἁγία Τράπεζα εἶναι ὁ σεσαρκωμένος Υἱός τοῦ Θεοῦ.

--------------------------------------------
(*1). Βλ. τούς δέκα λόγους τοῦ Θεοδωρήτου Περί Προνοίας, MPG 83,556-774.
(*2). Μ. Ἀθανάσιος, Λόγος κατά Ἑλλήνων, MPG 25,4 ἑξ.
(*3). Χρυσόστομος, Περί Ἄννης ὁμιλία Α´, Εἰς Α.Α.Π. 31,703Β, σ. 112.
(*4). Ἀθανάσιος, Κατά Ἑλλήνων 25, 4 ἑξ. κ.ἄ.
(*5). Περισσότερα γιά τήν γνώση Θεοῦ, γιά τήν διάκριση οὐσίας καί ἐνεργειῶν στό Θεό καί γιατί οἱ θεῖες ἐνέργειες εἶναι «ἄκτιστες» βλ. μελέτη μας γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ, ὅπου καί παραπομπές.
(*6). Τό κάνει αὐτό ἡ Ἁγία Γραφή γιά νά νοήσουμε ἡμεῖς οἱ ἀδύνατοι ἄνθρωποι καλύτερα τά θεῖα. Ἀναφέρουμε ἕνα παράδειγμα: Ὅταν εἶναι δύο, ἕνας Γερμανός καί ἕνας Ἕλληνας γιά νά ἐπικοινωνήσουν, ἤ ὁ Γερμανός πρέπει νά μάθει ἑλληνικά ἤ ὁ Ἕλληνας γερμανικά. Ἔτσι γιά νά νοήσουμε τά θεῖα, ἤ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά μιλήσει τήν γλώσσα τοῦ Θεοῦ ἤ ὁ Θεός τήν γλώσσα τοῦ ἀνθρώπου. Γίνεται τό δεύτερο καί στήν Ἁγία Γραφή ἔχουμε λοιπόν ἀνθρωπομορφισμούς τοῦ Θεοῦ.

Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 20 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 5 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (γ΄ μέρος)

– Πῶς πρέπει νά νοήσουμε αὐτή τήν φράση τοῦ «Πιστεύω», «Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν Πατέρα»;
Πρέπει νά τήν νοήσουμε ὅτι ἀναφέρεται στό Μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος· γιατί ὁ Θεός εἶναι ἕνας στήν οὐσία, ἀλλά τρία πρόσωπα, ὁ Πατέρας, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, Τριάδα ὁμοούσια καί ἀδιαίρετη.(*1)

–Τί λέει ἡ ἁγία Γραφή γιά τήν Ἁγία Τριάδα;
Ἀναφέρουμε τρία μόνο χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης γιά τήν Ἁγία Τριάδα:
Ὁ Κύριος εἶπε στούς μαθητές Του· «Πηγαίνετε νά κάνετε ὅλα τά ἔθνη μαθητές μου, βαπτίζοντες αὐτούς εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28,19).
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος εὔχεται· «Ἡ Χάρις τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ (Πατρός) καί ἡ κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἴθε νά εἶναι μέ ὅλους σας» (Β´ Κορ. 13,13).
Καί ὁ ἀπόστολος Ἰωάννης λέγει· «Τρεῖς εἶναι ἐκεῖνοι πού μαρτυροῦν στόν οὐρανό, ὁ Πατέρας, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα καί αὐτοί οἱ τρεῖς εἶναι ἕνα» (Α´ Ἰωάν. 5,7).(*2)

–Μιλάει ἡ Παλαιά Διαθήκη γιά τήν Ἁγία Τριάδα;
Μάλιστα! Δέν μιλάει ὅμως μέ σαφήνεια, γιατί οἱ ἀσθενεῖς Ἰουδαῖοι θά ἔπεφταν σέ πολυθεΐα.
Ἀναφέρουμε μερικά χωρία:
Κατά τήν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου ὁ Θεός εἶπε: «Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν» (Γεν. 1,26). Διά τοῦ «ποιήσωμεν» ὁ Θεός ἀπευθύνεται πρός τά ἄλλα δύο Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τό ἴδιο παρατηροῦμε καί στούς σέ πληθυντικό ἀριθμό λόγους τοῦ Θεοῦ «ἰδού Ἀδάμ γέγονεν ὡς εἷς ἐξ ἡμῶν» (Γεν. 3,22) καί «Δεῦτε καταβάντες συγχέωμεν αὐτῶν ἐκεῖ τήν γλῶσσαν» (Γεν. 11,7).
Παραθέτουμε καί δύο χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀπό τά πολλά πού μιλοῦν ἔμμεσα γιά τήν Ἁγία Τριάδα:
«Μέ τόν Λόγο τοῦ Κυρίου στερεώθηκαν οἱ οὐρανοί καί μέ τό Πνεῦμα τοῦ στόματός Του ὅλη ἡ δύναμή τους» (Ψαλμ. 32,6).
«Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶναι ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων. Γεμάτη εἶναι ὅλη ἡ γῆ ἀπό τήν δόξα Του» (Ἡσ. 6,3).
Ἡ τριπλῆ ἀναφορά τοῦ «ἅγιος» στήν δοξολογία τοῦ τελευταίου χωρίου ἑρμηνεύθηκε ὅτι ἀναφέρεται στά τρία Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ὡς ἀναφορά ἐπίσης στήν Ἁγία Τριάδα στήν Παλαιά Διαθήκη θεωρεῖται, καί ἀπό τούς ἁγίους Πατέρες, ἀλλά καί ἀπό νεώτερους ἑρμηνευτές, ἡ γνωστή φιλοξενία τῶν τριῶν θείων ἐπισκεπτῶν ἀπό τόν Ἀβραάμ στίς βελανιδιές τοῦ Μαμβρῆ (Γεν. 18,1-21).(*3)
Ἀλλά γενικά ὡς ὀρθόδοξοι πρέπει νά δεχόμαστε ὅτι οἱ θεοφάνειες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι ἡ φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος διαμέσου τοῦ ἄσαρκου Λόγου, τοῦ Ἀγγέλου τοῦ Κυρίου.
Κατά τήν δραματική ἔξοδο τοῦ Ἰσραήλ ἀπό τήν Αἴγυπτο ὁ Τριαδικός Θεός εἶναι παρών στήν νεφέλη· γι᾿ αὐτό καί τά Φῶτα, ὅπου ἔχουμε τήν φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀποτελοῦν κατά τόν Γρηγόριο τόν θεολόγο ἐπανάληψη τοῦ ἴδιου ἐκείνου γεγονότος πού εἶχε γίνει κατά τήν ἔξοδο τοῦ Ἰσραήλ. (*4)

–Πῶς εἶναι ἕνας Θεός σέ τρία Πρόσωπα;
Αὐτό δέν μποροῦμε νά τό νοήσουμε. Εἶναι μυστήριο.
Τό πιστεύουμε ὅμως ἀπόλυτα, γιατί τό μαρτυρεῖ ὁ ἀψευδής λόγος τοῦ Θεοῦ.
«Ποιός ἀπό τούς ἀνθρώπους γνωρίζει τά μυστικά τοῦ ἀνθρώπου παρά μόνο τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι μέσα του; Ἔτσι καί τό τί εἶναι ὁ Θεός κανείς δέν τό ξέρει παρά μόνον τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ» (Α´ Κορ. 2,11).
Τήν πίστη μας γιά τήν Ἁγία Τριάδα τήν ἐκφράζει σύντομα αὐτή ἡ ὡραία πατερική ἔκφραση:
«Μονάδα ἐν τριάδι καί τριάδα ἐν μονάδι προσκυνουμένην, παράδοξον ἔχουσαν καί τήν διαίρεσιν καί τήν ἕνωσιν» (Γρηγόριος Ναζιανζ. Λόγος 25, 17. MPG 35,1221).(*5)

– Πῶς νοοῦμε τήν «μονάδα» καί πῶς τήν «τριάδα» κατά τό πατερικό αὐτό χωρίο;
Τήν «μονάδα» νοοῦμε ἀπό τό ὅτι τά τρία θεῖα Πρόσωπα ἔχουν μιά θεία φύση. Λόγω τῆς μιᾶς θείας φύσης τά θεῖα Πρόσωπα συνάπτονται μεταξύ τους, γιατί εἶναι ὁμοούσια καί περιχωρεῖ τό ἕνα Πρόσωπο τό ἄλλο, χωρίς ὅμως νά συγχέονται.
Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός εἶπε: «Ἐγώ εἶμαι μέσα στόν Πατέρα καί ὁ Πατέρας μέσα σ᾿ ἐμένα» (Ἰωάν. 14,11).
Τήν «τριάδα» νοοῦμε ἀπό τό ὅτι τά τρία Πρόσωπα εἶναι χωριστά τό ἕνα ἀπό τό ἄλλο, χωρίς ὅμως νά χωρίζεται καί νά μερίζεται ἡ μία θεία οὐσία, ἡ ὁποία εἶναι ὁλόκληρη καί ἀμέριστη καί στόν Πατέρα καί στόν Υἱό καί στό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἔτσι «ἀμέριστος ἐν μεμερισμένοις ἡ θεότης» (Γρηγόριος Ναζιανζ. Λόγος 31,14. MPG 36,149).

–Ποιό εἶναι τό χαρακτηριστικό κάθε Προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος;
Ὁ Πατέρας εἶναι ἀγέννητος, δέν προῆλθε ἀπό ἄλλο Πρόσωπο.
Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ γεννᾶται αἰώνια ἀπό τόν Πατέρα.
Καί τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐκπορεύεται αἰώνια ἀπό τόν Πατέρα.
Αὐτά λέγονται «ὑποστατικές ἰδιότητες» τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὥστε ὑποστατικό ἰδίωμα τοῦ Πατέρα εἶναι ἡ ἀγεννησία καί ἡ πατρότητα, τοῦ Υἱοῦ ἡ γέννηση καί ἡ υἱότητα καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἡ ἐκπόρευση ἤ ἡ ἔκπεμψη. «Ἴδιον Πατρός μέν ἡ ἀγεννησία, Υἱοῦ δέ ἡ γέννησις, Πνεύματος δέ ἡ ἔκπεμψις» (Γρηγόριος Ναζιανζ. Λόγος 25, 16. MPG 35,1221).
Δηλαδή· Ἡ διαφορά καί διάκριση τῶν τριῶν Προσώπων (ἤ Ὑποστάσεων) τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι μόνο σ᾿ αὐτά τά τρία ἰδιώματα, τά ὁποῖα σάν τοιαῦτα εἶναι ἀκοινοποίητα, γιατί εἶναι ἰδιαίτερα τοῦ κάθε Προσώπου: Ἡ ἀγεννησία γιά τόν Πατέρα, ἡ γέννηση γιά τόν Υἱόν καί ἡ ἐκπόρευση γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα.(*6)

– Πῶς νοοῦνται οἱ ὑποστατικές αὐτές ἰδιότητες τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος;
Νοοῦνται, ὅπως λέγουν οἱ ἅγιοι Πατέρες, ὡς τρόποι τῆς ὕπαρξης τῶν τριῶν Προσώπων καί τῆς σχέσης τους μεταξύ τους (*7) καί ὄχι ὡς τρόποι τῆς ἀποκάλυψής τους στόν κόσμο, ὅπως ἔλεγε ὁ αἱρετικός Σαβέλλιος.(*8)

– Τά τρία Πρόσωπα ἤ οἱ τρεῖς Ὑποστάσεις τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι τῆς ἴδιας τιμῆς;
Μάλιστα! Καί τά τρία Πρόσωπα εἶναι ἀπολύτως τῆς ἴδιας ἀξίας, γιατί εἶναι ὁμοούσια.
Ὁ Πατέρας εἶναι ἀληθινός Θεός· καί ὁ Υἱός ὁμοίως εἶναι ἀληθινός Θεός· καί τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἐπίσης ἀληθινός Θεός.
Δέν εἶναι ὅμως τρεῖς Θεοί, ἀλλά ἕνας Θεός τρισ - Υπόστατος.
Ὅταν μιλᾶμε γιά Πρῶτο ἤ Δεύτερο ἤ Τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος δέν τό λέγουμε αὐτό κατά τήν ἀξία ἤ ἀνωτερότητα, ἀλλά κατά τόν τρόπο ὑπάρξεως τοῦ κάθε Προσώπου.
Τοποθετοῦμε πρῶτα τόν Πατέρα γιατί, ὅπως εἴπαμε, Αὐτός εἶναι ἡ πηγή θεότητος, γιατί Αὐτός γεννᾶ ἀϊδίως τόν Υἱό καί Αὐτός, ὁ Πατέρας, ἐκπορεύει, ἀϊδίως πάλι, τό Ἅγιο Πνεῦμα.
Ὅπως λέγει ὁ Μ. Βασίλειος «μία ἀρχή καί ρίζα καί πηγή τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Κατά Σαβελλιανῶν...4, MPG 31,609) καί μόνος αἴτιος αὐτῶν. Καί ἄς ποῦμε ἐδῶ, ἐπειδή τό καλεῖ ὁ λόγος, ὅτι ἡ ἑνότητα τῶν Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος ὀφείλεται βεβαίως στήν κοινή θεία Οὐσία, ὅπως εἴπαμε, ἀλλά ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι τονίζουμε καί τήν μοναρχία τοῦ Πατέρα, ὡς πηγή θεότητος.

-----------------------------
(*1). Βλ. τίς μελέτες τοῦ πατρός Δημητρίου Στανιλοάε Ἁγιοτριαδικές σχέσεις καί ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί Ἁγία Τριάδα διάρθρωση ὑπερτάτης ἀγάπης στό βιβλίο του Θεολογία καί Ἐκκλησία, Ἐκδόσεις Τῆνος, Ἀθήνα 1989 (κεφ. α´καί γ´).
(*2). Τό χωρίο αὐτό λείπει μέν ἀπό ὅλους τούς ἀρχαίους κώδικες καί τά χειρόγραφα, ἀλλά, γιά νά παρεμβληθεῖ στήν Ἁγία Γραφή καί νά γίνει δεκτή ἡ παρεμβολή αὐτή, φανερώνει τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας στήν Ἁγία Τριάδα.
(*3). Ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Εὐσέβιος, ὁ Μ. Κωνσταντῖνος προέτρεψε τόν Μακάριο Παλαιστίνης καί ἄλλους Ἐπισκόπους νά κτίσουν ἐκκλησία στόν τόπο αὐτό τοῦ Μαμβρῆ γιά τήν ἐκεῖ φιλοξενία τῶν θείων ἀνδρῶν ἀπό τόν Ἀβραάμ. Ὅπως εἶναι γνωστό ἡ ἀπεικόνιση τῆς Ἁγίας Τριάδος στήν ὀρθόδοξη εἰκονογραφία εἶναι ἡ θεοφάνεια αὐτή τῶν τριῶν ἀνδρῶν στόν Ἀβραάμ. Ἡ ἄλλη ἀπεικόνιση, πού εἰκονίζει τόν Πατέρα ὡς γέροντα, τόν Υἱό ὡς ὥριμο ἄνδρα καί δίπλα τό Ἅγιο Πνεῦμα, εἶναι δυτική τεχνοτροπία καί υἱοθετήθηκε σέ μᾶς μετά τήν Ἅλωση.
(*4). Βλ. Εἰς τά Θεοφάνεια, MPG 36,313 ΑΒ. – Χωρία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀναφερόμενα ἐμμέσως στό Τριαδικό δόγμα βλ. εἰς βιβλίον, Ἀντιχιλιαστικόν Ἐγχειρίδιον τοῦ Ν. Σωτηροπούλου σελ. 27 - 45. Βλ. καί τήν μελέτη μας Τό δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἰς τήν Παλαιάν Διαθήκην στήν ἐργασία μας Ἡ περί προϋπάρξεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ διδασκαλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς κατά τόν ἱερόν Χρυσόστομον (Διατριβή ἐπί διδακτορίᾳ), σελ. 143-161.
(*5). Βλ. Ν. Ματσούκα τίς μελέτες του Τρισυπόστατη μονάδα καί Ἑνώσεις καί διακρίσεις στό βιβλίο του Δογματική καί συμβολική Θεολογία Β´, Ἐκδόσεις Π. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 80-118.
(*6). «Ἐν ταύταις μόναις ταῖς ὑποστατικαῖς ἰδιότησι διαφέρουσιν ἀλλήλων αἱ ἅγιαι τρεῖς ὑποστάσεις οὐκ οὐσίᾳ, τῷ δέ χαρακτηριστικῷ τῆς ἰδίας ὑποστάσεως, ἀδιαιρέτως διαιρούμεναι» (Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις Ὀρθοδόξου πίστεως, MPG 94, 824.837.
(*7). Οἱ ὑποστατικές ἰδιότητες «οὐκ οὐσίας εἰσί δηλωτικαί, ἀλλά τῆς πρός ἄλληλα σχέσεως καί τῆς ὑπάρ
ξεως τρόπου» (Ἰωάν. Δαμασκηνός, MPG 94, 824.837).
(*8). Βλ. καί τήν μελέτη τοῦ Ν. Ματσούκα Ἰδιότητες τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ στό βιβλίο του Δογματική καί συμβολική Θεολογία Β´, Ἐκδόσεις Π. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη 2004, σελ.118 ἑξ.


Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 21 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 12 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (δ΄ μέρος)

–Γιατί στό «Πιστεύω» ὀνομάζουμε τόν Θεό «Παντοκράτορα»;
Γιατί Αὐτός μέ τήν δύναμή Του καί τό θέλημά Του κρατεῖ καί συντηρεῖ ὅλα τά πράγματα.

– Τί σημαίνουν οἱ φράσεις τοῦ «Πιστεύω», «Ποιητήν οὐρανοῦ καί γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καί ἀοράτων»;
Σημαίνουν ὅτι ὅλα ἔγιναν ἀπό τόν Θεό καί τίποτε δέν μποροῦσε νά ὑπάρξει χωρίς τόν Θεό.

–Τό λέει αὐτό ἡ Ἁγία Γραφή;
Οἱ πρῶτες λέξεις τοῦ πρώτου βιβλίου τῆς Ἁγίας Γραφῆς εἶναι: «Στήν ἀρχή ἐποίησε ὁ Θεός τόν οὐρανό καί τήν γῆ».
Καί ἀπό τόν στίχο αὐτό εἶναι ἡ ἔκφραση τοῦ «Πιστεύω» μας «Ποιητήν οὐρανοῦ καί γῆς».
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος μιλώντας γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό, τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, λέει: «Ἀπό αὐτόν δημιουργήθηκαν τά πάντα, τά ἐπουράνια καί τά ἐπίγεια, τά ὁρατά καί τά ἀόρατα, εἴτε αὐτά εἶναι θρόνοι, εἴτε εἶναι κυριότητες, εἴτε εἶναι ἀρχές, εἴτε εἶναι ἐξουσίες» (Κολ. 1,16).(*1)

– Ἀπό ποιά ἀνάγκη ὁ Θεός ἔκανε τόν κόσμο;
Εἶναι βλασφημία νά ποῦμε ὅτι ὁ Θεός ἔκανε τόν κόσμο «ἀπό ἀνάγκη»· γιατί ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (MPG 52, 496) «οὐδέν χρῄζων ἡμῶν τῆς διακονίας παρήγαγεν».
Ἡ δημιουργία τοῦ κόσμου καί τοῦ ἀνθρώπου εἶναι προϊόν τῆς ἀγαθότητας, τῆς ἀγάπης καί τῆς ἐλευθέρας βουλήσεως τοῦ Θεοῦ. Καί ὡς ἐλεύθερη πράξη τοῦ Θεοῦ ἡ δημιουργία δέν εἶναι αἰώνια, ἀλλά εἶχε χρονική ἀρχή. Ἡ βούληση ὅμως τοῦ Θεοῦ καί τό σχέδιό Του γιά τόν κόσμο ἦταν προαιώνιο.

–Τί νοοῦμε στό «Πιστεύω» μέ τήν λέξη «ἀοράτων»;
Νοοῦμε τόν ἀόρατο ἤ πνευματικό κόσμο, στόν ὁποῖο ἀνήκουν οἱ ἄγγελοι.

– Τί εἶναι οἱ ἄγγελοι;(*2)
Εἶναι ἀσώματα ὄντα, πού ἔχουν νοῦ, θέληση καί δύναμη. Ἦρθαν στήν ὕπαρξη ἀπό τόν Θεό γιά νά Τόν ὑμνοῦν καί Τόν ὑπηρετοῦν. Εἶναι ὑπηρέτες τοῦ Θεοῦ, εἶναι «λειτουργικά, πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα» (Ἑβρ. 1,14), βρίσκονται ἀμέσως πανταχοῦ, εἶναι καί αὐτοί «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» πλασμένοι, ἀλλά δέν ἔχουν τό «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ», ὅπως ἀκριβῶς τό ἔχει ὁ ἄνθρωπος. Τό «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο εἶναι ἰσχυρότερο ἀπό τό «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» στούς ἀγγέλους.(*3)

– Τί σημαίνει τό ὄνομα ἄγγελος;
Σημαίνει ἕνας ἀγγελιαφόρος. Τό ὄνομα «ἄγγελος» εἶναι δηλωτικό ὄχι τῆς οὐσίας, ἀλλά τῆς διακονίας του.

– Γιατί ὀνομάστηκαν ἔτσι οἱ ἄγγελοι;
Γιατί ἀποστέλλονται ἀπό τό Θεό, γιά νά ἀναγγείλουν στούς ἀνθρώπους τό θέλημά Του. Ἔτσι, γιά παράδειγμα, ὁ Γαβριήλ στάλθηκε ἀπό τόν Θεό νά ἀναγγείλει στήν παρθένο Μαριάμ τήν σάρκωση τοῦ Σωτήρα.

– Πόσοι εἶναι οἱ ἄγγελοι;
Ὁ ἀριθμός τῶν ἀγγέλων εἶναι πολύ μεγάλος, εἶναι μέγιστος. Κατά τίς διάφορες δέ σχέσεις τῆς διακονίας τους ἀποτελοῦν διάφορες τάξεις.

– Πόσες εἶναι οἱ τάξεις τῶν ἀγγέλων;
Κατά τόν Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη ὁ ἀγγελικός κόσμος χωρίζεται σέ ἐννέα τάγματα:
Σεραφείμ - Χερουβίμ - Θρόνοι
Κυριότητες - Δυνάμεις - Ἐξουσίες
Ἀρχές - Ἀρχάγγελοι - Ἄγγελοι.

–Γνωρίζουμε κανένα ὄνομα ἀγγέλου;
Ὀνομαστικά γνωρίζουμε μόνο τρεῖς ἀγγέλους: Τόν Μιχαήλ (Δανιήλ, 10, 13.21), τόν Γαβριήλ (Λουκ. 1, 19. Δαν. 8, 16) καί τόν Ραφαήλ (Τωβίτ 3, 16).
Οἱ δυό πρῶτοι λέγονται καί Ἀρχάγγελοι.

– Ποιός δημιουργήθηκε πρῶτος ὁ ὁρατός ἤ ὁ ἀόρατος κόσμος;
Ὁ ἀόρατος κόσμος δημιουργήθηκε πρίν ἀπό τόν ὁρατό καί οἱ ἄγγελοι πρίν ἀπό τούς ἀνθρώπους. Βλ. Πέτρου Μογίλα, Ἡ Ὀρθόδοξος Ὁμολογία, Πρῶτον μέρος, ἐρωτ. 18.

– Μποροῦμε νά βροῦμε καμμιά μαρτυρία γι’ αὐτό στήν Ἁγία Γραφή;
Στό βιβλίο τοῦ Ἰώβ ὁ Ἴδιος ὁ Θεός μιλάει γιά τήν δημιουργία τῆς γῆς καί λέει: «Ποιός ἔβαλε τόν ἀκρογωνιαῖο λίθο της; Ὅταν ἔγιναν τά ἄστρα μέ ὕμνησαν μέ μεγάλη φωνή ὅλοι οἱ ἄγγελοί μου» (Ἰώβ 38, 6-7). Ἄρα οἱ ἄγγελοι ὑπῆρχαν προτοῦ νά γίνει ὁ ὑλικός κόσμος. (*4)

– Ἀπό ποῦ βγάλαμε τόν χαρακτηρισμό τῶν ἀγγέλων ὡς «Φύλακες»;
Ἀπό τά ἑξῆς λόγια τῆς ἁγίας Γραφῆς: «Ὁ Κύριος θά δώσει ἐντολή στούς ἀγγέλους Του γιά σένα, νά σέ διαφυλάξουν σ’ ὅλα τά ἔργα σου» (Ψαλμ. 90, 11).(*5)

– Ἔχει καθένας ἀπό μᾶς τόν φύλακα ἄγγελό του;
Καί βέβαια ἔχει!
Γι’ αὐτό μποροῦμε νά βεβαιωθοῦμε ἀπό τά παρακάτω λόγια τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ: «Προσέχετε νά μήν περιφρονήσετε κανένα ἀπό τούς μικρούς τούτους. Γιατί σᾶς λέγω ὅτι οἱ ἄγγελοί τους στούς οὐρανούς βλέπουν συνεχῶς τό πρόσωπο τοῦ οὐρανίου Πατέρα μου» (Ματθ. 18, 10).

--------------------------------------

(*1). Γενικά γιά τό σπουδαῖο κεφάλαιο τῆς θεολογίας, τό περί δημιουργίας, βλ. τήν μελέτη τοῦ π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ Ἡ ἔννοια τῆς δημιουργίας στόν ἅγιο Ἀθανάσιο στό βιβλίο του Θέματα Ὀρθοδόξου θεολογίας2, Ἔκδοσις «Ἄρτος Ζωῆς», Ἀθήνα 1989 καί τά ὅσα ἰσχυρά πάλι γράφει ὁ καθηγητής Ν. Ματσούκας στά βιβλία του Δογματική καί συμβολική Θεολογία Β, σελ. 144-216 καί Δογματική καί συμβολική Θεολογία Γ, σελ. 155 ἑξ.
(*2). Γενικά περί τῶν ἀγγέλων βλ. Ν. Ματσούκα, Δογματική καί συμβολική Θεολογία Β, σελ.187 ἑξ.
(*3). Τό θέμα αὐτό, τῆς ὑπεροχῆς τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» στόν ἄνθρωπο ἔναντι τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» στούς ἀγγέλους, τό θίγουμε σέ ἄλλη μας παρακάτω ἀπάντηση. Βλ. καί Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ἱεροθέου Βλάχου, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία σ. 98.99. Κατά τόν Δαμασκηνό, ἄγγελος εἶναι «οὐσία νοερά, ἀεικίνητος, αὐτεξούσιος, ἀσώματος,Θεῷ λειτουργοῦσα, κατά χάριν ἐν τῇ φύσει τό ἀθάνατον εἰληφυῖα» (Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Β, 3. MPG 94, 94,865).
(*4). Ὁ Θεοδώρητος θεωρεῖ ὡς περιττό τό ἐρώτημα περί τοῦ χρόνου δημιουργίας τῶν ἀγγέλων («τίς γάρ ὄνησις προσγενήσεται τοῖς ἐγνωκόσι τόν τῆς τῶν ἀγγέλων δημιουργίας καιρόν;»), δέν θεωρεῖ δέ ὡς ἰσχυρόν τό ἐπιχείρημα ἐκ τοῦ Ἰώβ, γιατί οἱ ἀστέρες δημιουργήθηκαν τήν τετάρτη ἡμέρα! Κατ᾿ αὐτόν οἱ ἄγγελοι ὡς κτιστοί καί περιγραφόμενοι καί αὐτοί δέονται τόπου καί δέν ἔγιναν λοιπόν πρό τοῦ ὑλικοῦ κόσμου: «Μόνον δέ τό θεῖον ὡς ἀπερίγραπτον ἐν τόπῳ. Εἰ δέ τό περιγραφόμενον ἐν τόπῳ, πῶς οἷόν τε προϋπάρχειν οὐρανοῦ καί γῆς τούς ἀγγέλους; Οὐ γάρ ὄντος τοῦ φέροντος, πῶς ἔνεστι τό φερόμενον εἶναι;» (MPG 80, 80-84).
(*5). Βλ. καί Θεοδωρήτου, εἰς MPG 80, 81.



Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 22 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (ε΄ μέρος)

–Εἶναι ὅλοι οἱ ἄγγελοι καλοί καί ἀγαθοεργοί;
Ὄχι! Ὑπάρχουν ἐπίσης καί κακοί ἄγγελοι, πού ὀνομάζονται «δαίμονες».(*1)

–Πῶς ἔγιναν αὐτοί κακοί δαίμονες;
Καί αὐτοί δημιουργήθηκαν καλοί· ἀλλά ὑπερηφανεύτηκαν ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, ἔπεσαν ἀπό ἀλαζονεία καί ἔγιναν κακοί, γιατί ἔκαναν μέ τό θέλημά τους κατάχρηση τοῦ αὐτεξουσίου τους.
Ὅπως τό λέει ὁ ἀδελφόθεος Ἰούδας αὐτοί εἶναι«ἄγγελοι, οἱ ὁποῖοι δέν κράτησαν τό ὑπούργημά τους, ἀλλά ἐγκατέλειψαν τήν θέση τους» (στίχ. 6).

– Ὥστε μποροῦσαν οἱ ἄγγελοι νά τραποῦν πρός τό κακό;
Ὡς λογικοί καί αὐτεξούσιοι οἱ ἄγγελοι ἦταν καί τρεπτοί· μποροῦσαν νά διαμείνουν καί νά προκόπτουν στό ἀγαθό, ἀλλά καί νά τρέπονται πρός τό κακό, ὅπως ἔγινε μέ τούς δαίμονες.(*2)
Μετά τήν πτώση ὅμως τῶν κακῶν ἀγγέλων (τῶν δαιμόνων) οἱ ἀγαθοί ἄγγελοι μέ τήν θεία Χάρη σταθεροποιήθηκαν στό ἀγαθό.(*3)
Οἱ κακοί ὅμως ἄγγελοι μετά τήν πτώση τους στερεοποιήθηκαν στό κακό καί δέν ὑπάρχει πιά γι’ αὐτούς μετάνοια.
Ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέει σχετικά:
«Μετά τήν ἔκπτωσιν οὐκ ἔστιν αὐτοῖς μετάνοια, ὥσπερ οὐδέ τοῖς ἀνθρώποις μετά τόν θάνατον... Οἱ δαίμονες μετά τήν ἔκπτωσιν οὐ μετανοοῦσιν, οὐδέ οἱ ἄγγελοι νῦν ἁμαρτάνουσιν, ἀλλ᾿ ἀμφότεροι ἔσχον τό ἄτρεπτον» (Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως ΙΙ,4. MPG 94, 877. Κατά Μανιχαίων 75, MPG 94,1573).

–Τί σημαίνει ἡ λέξη «Διάβολος»;(*4)
Σημαίνει αὐτόν πού μᾶς διαβάλλει, πού μᾶς συκοφαντεῖ καί κατηγορεῖ· ὅπως τό λέει ὁ ἀπόστολος καί εὐαγγελιστής Ἰωάννης στήν Ἀποκάλυψή του:
«Ὁ κατήγορος τῶν ἀδελφῶν μας, πού τούς κατηγορεῖ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ μας ἡμέρα καί νύκτα» (Ἀποκάλ. 12,10).
Ὁ Διάβολος εἶναι ὁ χειρότερος ἐχθρός μας, εἶναι ὁ μεγαλύτερος ἀπατεώνας, γιατί ξαπλώνει τά δίχτυα του, τούς πειρασμούς του, καί μᾶς παρασύρει στήν ἁμαρτία.
Μιλώντας ὁ Κύριός μας πρός τούς ἀπίστους Ἰουδαίους λέει:
«Σεῖς εἶσθε ἀπό τόν πατέρα τόν Διάβολο, καί θέλετε νά κάνετε τίς ἐπιθυμίες τοῦ πατέρα σας. Ἐκεῖνος ὑπῆρχε ὁ πρῶτος ἀνθρωποκτόνος καί δέν στέκεται στό καλό, γιατί δέν ὑπάρχει καλό σ᾿ αὐτόν. Ὅταν λαλεῖ τό κακό, τό λέει ἀπό τόν ἑαυτό του, γιατί εἶναι κακός καί ὁ πατέρας τοῦ κακοῦ» (Ἰωάν. 8,44).
Ὅμως ὁ Διάβολος, ἄν καί εἶναι ὁ προσωπικός φορέας καί ἀρχηγέτης τοῦ κακοῦ στόν κόσμο, δέν μπορεῖ νά ἐξαναγκάζει στό κακό τούς λογικούς καί ἐλευθέρους ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι μποροῦν «ν᾿ ἀντιμετωπίσουν τίς πανουργίες τοῦ Διαβόλου» (Ἐφ. 6,11).
Πρέπει δέ νά γνωρίζουμε ὅτι «εἰς τοῦτο ἐφανερώθη ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ἵνα λύσῃ τά ἔργα τοῦ Διαβόλου» (Α΄ Ἰωάν. 3,8).

– Τί μᾶς λέει ἡ Ἁγία Γραφή γιά τήν δημιουργία τοῦ κόσμου;
Μᾶς λέει ὅτι στήν ἀρχή ὁ Θεός δημιούργησε ἀπό τό μή ὄν τόν οὐρανό καί τήν γῆ· ἡ γῆ ἦταν ἀσχημάτιστη καί ἔρημη.
Ἔπειτα ὁ Θεός ἔκανε διαδοχικά:
- Τήν πρώτη ἡμέρα τοῦ κόσμου, τό φῶς
- τήν δεύτερη, ἔκανε τό στερέωμα ἤ τόν ὁρατό οὐρανό
- τήν τρίτη, συγκεντρώθηκαν τά νερά σέ ὡρισμένους τόπους καί ἔτσι ἔγινε ἡ ξηρά καί ὅ,τι βλαστάνει πάνω σ’ αὐτή
- τήν τέταρτη ἡμέρα ἔκανε τόν ἥλιο, τήν σελήνη καί τά ἀστέρια
- τήν πέμπτη, τά ψάρια καί τά πτηνά
- καί τήν ἕκτη ἡμέρα τά ζῶα τῆς ξηρᾶς καί τελευταῖα τόν ἄνθρωπο. Μέ τόν ἄνθρωπο τελείωσε ἡ δημιουργία
- καί τήν ἕβδομη μέρα «ἀναπαύτηκε» ὁ Θεός ἀπό ὅλα τά ἔργα Του.
Γι’ αὐτό καί ἡ ἕβδομη μέρα καλεῖται «Σάββατο», πού στήν ἑβραϊκή γλώσσα σημαίνει «ἀνάπαυση» (βλ. Γεν. 1,1-2,3).

–Πῶς ἑρμηνεύεται ἡ λέξη «ἡμέρα» ἐδῶ στίς δημιουργικές πράξεις τοῦ Θεοῦ;
Δέν τό γνωρίζουμε ἀκριβῶς. «Οἱ ἕξι ἡμέρες τῆς δημιουργίας εἶναι ἕξι φάσεις τῆς κοσμογονικῆς πορείας.
Ἡ ἡμέρα, κατά τήν γενική συμβολική γλώσσα τῶν πατέρων, εἶναι ἕνα σύμβολο πού φανερώνει παραστατικά τήν ὁλοκλήρωση μιᾶς φάσης, πού θά μποροῦσε νά εἶναι ἕνα δευτερόλεπτο ἤ δισεκατομμύρια χρόνια» (Ματσούκας).(*5)
Στό πρῶτο κεφάλαιο τῆς Γένεσης, πού ἐκτίθεται ἡ δημιουργία, ὅπως τήν ἀναφέραμε παραπάνω,ἡ λ. «ἡμέρα» φαίνεται νά χρησιμοποιεῖται μέ διάφορες ἔννοιες.
Στόν στίχ. 5 ἡ λ. «ἡμέρα» σημαίνει τό φῶς καί δέν ἀναφέρεται στόν χρόνο («Καί ἐκάλεσεν ὁ Θεός τό φῶς ἡμέραν»).
Στόν ἴδιο στίχο πάλι ἡ λ. «ἡμέρα» σημαίνει τό χρονικό διάστημα, πού περιλαμβάνει καί τήν ἡμέρα καί τήν νύκτα («Καί ἐγένετο ἑσπέρα καί ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα μία»).
Στόν στίχ. 14 ἡ λ. «ἡμέρα» φαίνεται νά σημαίνει διάρκεια 12 ὡρῶν («Γενηθήτωσαν φωστῆρες ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ... τοῦ διαχωρίζειν ἀνά μέσον τῆς ἡμέρας καί ἀνά μέσον τῆς νυκτός»)
Στόν στίχ. 16 ἡ λέξη δηλώνει μόνο τήν φωτεινή περίοδο τῆς ἡμέρας («Ἐποίησεν ὁ Θεός... τόν φωστῆρα τόν μέγαν εἰς ἀρχάς τῆς ἡμέρας»).
Καί στόν στίχ. 2, 4 ἡ ἡμέρα εἶναι ὁ χρόνος κατά τόν ὁποῖον ἔγινε ὅλο τό δημιουργικό ἔργο («ᾟ ἡμέρᾳ ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν»).
Γενικά οἱ ἕξι μέρες, οἱ ἑσπέρες καί πρωΐες, μπορεῖ νά θεωρηθοῦν ὅτι καθορίζουν ἕξι διαδοχικές περιόδους στό ἔργο τῆς δημιουργίας.
Ἀλλά ὑπάρχει καί μιά ἄλλη ἑρμηνεία περί τῶν ἡμερῶν αὐτῶν.

–Ποιά ἑρμηνεία;
Κατά τήν ἑρμηνεία αὐτή, πού πρέπει νά προσεχθεῖ, οἱ ἕξι μέρες τῆς δημιουργίας ἀναφέρονται ὄχι στό ἴδιο τό ἔργο τῆς δημιουργίας, ἀλλά στήν ἀποκάλυψη αὐτοῦ τοῦ ἔργου τοῦ Θεοῦ σέ ᾿μᾶς.
Ἡ ἑρμηνεία αὐτή ὑποστηρίζεται ἀπό παλαιά. Τό ἔργο τοῦ παντοδύναμου Δημιουργοῦ εἶναι ἕνα, εἶπε κάποιος, καί δέν μποροῦσε νά διακοπεῖ μέ διαλείμματα καί καθυστερήσεις, γιατί τό σκοτάδι καί τό φῶς στόν Θεό εἶναι τό ἴδιο.
Τό ὅτι, λοιπόν, ἡ διήγηση τῆς δημιουργίας διαιρεῖται σέ ἕξι τμήματα, γίνεται – κατ’ αὐτήν τήν ἑρμηνεία – ἀπό συγκατάβαση στήν ἀδύνατη νόησή μας, καί γιά νά μᾶς βοηθήσει νά στοχαστοῦμε τό ὑπέροχο δημιουργικό ἔργο τοῦ Θεοῦ.
Τό χωρίο «Ὁ ζῶν εἰς τόν αἰῶνα ἔκτισε τά πάντα κοινῇ» (Σοφ. Σειρ. 18, 1) ἑρμηνεύεται:
«Ὁ Θεός, πού ζεῖ αἰώνια, δημιούργησε ὅλα τά πράγματα ἀμέσως».
Γι’ αὐτό καί ὁ Μωυσῆς μετά τήν ἀπαρίθμηση τῶν ἕξι ἡμερῶν μιλάει γιά μιά ἡμέρα (Γεν. 2, 4), γιά νά δείξει ὅτι οἱ ἕξι ἡμέρες τῆς δημιουργίας δέν εἶναι παρά ἡ ἔκφραση, νά τό ποῦμε ἔτσι, μιᾶς μέρας τοῦ Θεοῦ.(*6)

–Τί βασικό πρέπει νά γνωρίζουμε γιά τήν κτίση;
Γενικά πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι δύο πράγματα ὑπάρχουν, ὁ Θεός καί ἡ κτίση καί αὐτά τά δύο πρέπει νά τά διακρίνουμε (ἑτερότητα θεότητος καί κτίσης).
Κατά βάση ὅμως ΜΙΑ πραγματικότητα ὑπάρχει: Ο ΘΕΟΣ. Αὐτός εἶναι τό ὄν καί ἡ κτίση εἶναι τό μή ὄν.
Ἡ κτίση ὑπάρχει ἐπειδή μετέχει στήν θεότητα καί παίρνει ἀπ᾿ αὐτήν τήν δύναμη καί γιά νά συνεχίζει νά ὑπάρχει καί γιά νά ἐξελίσσεται. Αὐτοΰπαρκτος εἶναι μόνο ὁ Θεός, πού καλεῖται ὁ Ὤν· ἡ δημιουργία, ἡ κτίση, δέν εἶναι αὐτοΰπαρκτη.
Ὑπάρχει μόνο ἐπειδή μετέχει στόν Ὄντα Θεό.
Λοιπόν: Τό βασικό πού πρέπει νά γνωρίζουμε γιά τήν δημιουργία, πού εἶναι καί βασική διδασκαλία στήν πατερική θεολογία, εἶναι ἡ διάκριση ὄντος καί μή ὄντος, θεότητος καί κτίσης, κτιστοῦ καί ἀκτίστου.(*7)
Καί τήν διάκριση αὐτή, αὐτό δηλαδή τό δόγμα τῆς ἑτερότητας τῆς θεότητας καί τῆς κτίσεως, τό συναντᾶμε σέ ὅλα τά βιβλικά κείμενα:
Ὁ Θεός εἶναι ὁ κυρίαρχος τῶν πάντων καί τά πάντα ἐξαρτῶνται ἀπό τό ἅγιο θέλημά του.
Ἀκόμη πρέπει νά γνωρίζουμε καί αὐτό τό βασικό γιά τήν δημιουργία, ὅτι ὅλα τά κτιστά ὄντα (καί τά αἰσθητά καί τά λογικά) δέν εἶναι ἄτρεπτα καί ἀναλλοίωτα, ἀλλά ἀντίθετα εἶναι τρεπτά καί ἀλλοιωτά. Γι᾿ αὐτό καί μπορεῖ νά ἐκπέσουν ἀπό αὐτό πού εἶναι.
Δέν ἐκπίπτουν ὅμως λόγω τῆς μετοχῆς τους στό ὄν, τῆς μετοχῆς τους στίς θεῖες ἐνέργεις.(*8)

–Εἶναι ἡ ἴδια μετοχή ὅλων τῶν κτιστῶν ὄντων στίς θεῖες ἐνέργειες;
Πραγματικά ὅλη ἡ κτιστή πραγματικότητα μετέχει στίς θεῖες ἐνέργειες, ἀλλά ἀνάλογα μέ τήν δεκτικότητά του τό κάθε κτιστό ὄν.
Ὅλα μετέχουν στήν οὐσιοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, γι᾿ αὐτό καί ὅλα ἔχουν τό «εἶναι», τήν ὕπαρξη.
Ἄλλα ὄντα μαζί μέ τήν οὐσιοποιό μετέχουν καί στή ζωοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί ἔχουν ὄχι μόνο τό «εἶναι», ἀλλά καί τό «ζῆν» (σ᾿ αὐτά ὑπάγονται καί τά φυτά)· ὁ ἄνθρωπος μαζί μέ τίς ἄλλες δύο προηγούμενες ἐνέργειες μετέχει καί στήν σοφοποιό καί τήν θεοποιό ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί ἔχει ἐπί πλέον τό «σοφίζεσθαι» καί τό «θεοῦσθαι».

–Τά ὁρατά δημιουργήματα δημιουργήθηκαν ἔτσι, ὅπως τά βλέπουμε τώρα;
Ὄχι! Κατά τήν δημιουργία ὅλα τά πράγματα ἔγιναν «καλά λίαν», ἔγιναν δηλαδή ὡραῖα καί χωρίς ἐλάττωμα.
Τό παρατηρούμενο στήν φύση κακό («φυσικό κακό») προῆλθε ἀπό τήν ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

(*1). Περί δαιμόνων βλ. τό ἰσχυρόν ἔργον τοῦ Ἑτεοκλέους Ι. Θεοδωροπούλου (πρόκειται περί τοῦ μεγάλου στήν ἀρετή καί τήν θεολογία πατρός, τοῦ μακαριστοῦ π. Ἐπιφανίου), Ἁγία Γραφή καί πονηρά πνεύματα, Ἀθῆναι 1956. Ὁμοίως βλ. Ν. Ματσούκα, Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β΄, σελ.190 καί τό εἰδικά περί τοῦ Σατανᾶ γραμμένο βιβλίο του.
(*2). Ἡ φύση τῶν ἀγγέλων ὡς κτιστῶν ἦταν δεκτική τροπῆς καί ἀλλοιώσεως, «ἅτε δή ἔξωθεν οὖσα τῆς τοῦ Θεοῦ οὐσίας καί ἐξ οὐκ ὄντων ὑποστᾶσα» (Μ. Ἀθανασίου, Ἐπιστολή πρός Σεραπίωνα Ι,26. MPG 26,592. Βλ. καί MPG 25,117).
(*3). Μέ ἄλλα λόγια οἱ ἀγαθοί ἄγγελοι τώρα «ἔχουσι μέν ἐν προαιρέσει τό αὐτεξούσιον, οὐδέποτε δέ ἐκ τῆς τοῦ ὄντως ἀγαθοῦ προσεδρείας ἐκπίπτουσιν» (Μ. Βασίλειος, MPG 32, 137).
(*4). Γράφουμε τόν Διάβολο μέ κεφαλαῖο γράμμα, γιατί πρόκειται γιά πρόσωπο καί ὄχι γιά μία ἀφηρημένη δύναμη κακοῦ.
(*5). Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β, σελ. 169.
(*6). Γιά τό πῶς τῆς δημιουργίας ἔχουμε ἀξιοσημείωτα χωρία τοῦ Μ. Βασιλείου καί τοῦ Γρηγορίου Νύσσης πού κατ᾿ ἀναλογία παρουσιάζουν ὁμοιότητες μέ σημερινές θέσεις τῶν ἐξελικτῶν. Κατά τίς ἀπόψεις αὐτές στίς γνωστές φάσεις τῆς δημιουργίας (ἡμέρες) τά διάφορα εἴδη δέν δημιουργήθηκαν ἀπό τήν ἀρχή μέ τήν σημερινή τους μορφή, ἀλλά προῆλθαν ἀπό σπερματικές καταβολές, πού ἔβαλε στήν γῆ ἡ δημιουργική ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ.
Λέγει ὁ Μ. Βασίλειος: «Ἑκάστου γένους τάς ἀπαρχάς νῦν, οἱονεί σπέρματά τινα τῆς φύσεως προβληθῆναι κελεύει· τό δέ πλῆθος αὐτῷ ἐν τῇ μετά ταῦτα διαδοχῇ ταμιεύεται, ὅταν “αὐξάνεσθαι καί πληθύνεσθαι” δέῃ...» (Εἰς τήν Ἐξαήμερον MPG 29,149C).
Kαί ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης λέγει καί αὐτός: «Πάντων τῶν ὄντων τάς ἀφορμάς καί τάς αἰτίας καί τάς δυνάμεις συλλήβδην ὁ Θεός ἐν ἀκαρεῖ κατεβάλετο καί ἐν τῇ πρώτῃ τοῦ θελήματος ὁρμῇ ἡ ἑκάστου τῶν ὄντων οὐσία συνέδραμεν, οὐρανός, αἰθήρ, ἀστέρες, πῦρ, ἀήρ, θάλασσα, γῆ, ζῶα, φυτά...». Βλ. Ν. Ματσούκα, Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β΄, (σελ.171-174. Τοῦ ἰδίου, Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Α, σελ. 143.144. Τοῦ ἰδίου, Ὀρθοδοξία καί αἵρεση4, σελ. 274).
(*7). Αὐτή εἶναι ἡ βασική καί πρωταρχική διάκριση τῆς Ὀρθόδοξης θεολογίας: Μεταξύ κτιστοῦ καί ἀκτίστου καί ὄχι μεταξύ ὑλικοῦ καί πνευματικοῦ, αἰσθητοῦ καί νοητοῦ, ὁρατοῦ καί ἀοράτου, σωματικοῦ καί ψυχικοῦ. Οἱ διακρίσεις αὐτές εἶναι μᾶλλον φιλοσοφικές. Βλ. καί τήν μελέτη τοῦ π. Γεωργίου ΦλωρόφσκυἩ κτίσις καί τό κτιστόν στό βιβλίο Ἀνατομία προβλημάτων τῆς πίστεως (μετάφραση μελετῶν π. Φλωρόφσκυ ὑπό τοῦ Μητροπολίτου Πρεβέζης κ. Μελετίου).
(*8). Βλ. Ν. Ματσούκα, Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β, (σελ. 46. 47. 174 ἑξ.).



Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 22 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (στ΄ μέρος)

–Μᾶς λέει ἡ Ἁγία Γραφή κάτι εἰδικό γιά τήν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου;
Ὁ Θεός Πατέρας εἶπε στά ἄλλα Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος: «Ἄς κάνωμεν ἄνθρωπο κατά τήν εἰκόνα μας καί τήν ὁμοίωσή μας» (Γεν. 1,26).
Καί ὁ Θεός ἔκανε τό σῶμα τοῦ πρώτου ἀνθρώπου, τοῦ Ἀδάμ, ἀπό τήν γῆ· ἔπειτα φύσηξε στούς ρώθωνές του «πνοή ζωῆς» καί τόν ἔβαλε στόν Παράδεισο· γιά τροφή τοῦ ἔδωσε τούς καρπούς τοῦ Παραδείσου· καί τέλος, ἀφαιρώντας του μία πλευρά, τήν ὥρα πού τόν ὕπνωσε, ἔκανε ἀπ’ αὐτή τήν πρώτη γυναίκα, τήν Εὔα (Γεν. 2,22 ).

– Σέ τί συνίσταται τό «κατ᾿ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο;
Ὁ Καθηγητής Βασίλειος Βέλλας λέγει:
«Ἡ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἐνυπάρχουσα εἰκών τοῦ Θεοῦ δέν ἔγκειται μόνον εἰς τήν πνευματικήν τοῦ ἀνθρώπου φύσιν καί ἀθανασίαν, ὡς συνήθως τονίζεται, ἀλλ᾿ ἐπειδή ὁ Ἰσραηλίτης τόν Θεόν προσεπάθησε νά κατανοήσῃ καί πλησιάσῃ οὐχί διά τῆς θεωρητικῆς σκέψεως, ἀλλά κυρίως διά τῶν ἠθικῶν δυνάμεων, παραστήσας τοῦτον ὡς τό Ὕψιστον ἠθικόν ὄν, τό ἀπολύτως ἅγιον, διά τοῦτο καί τό θεῖον ἐν τῷ ἀνθρώπῳ στοιχεῖον ἔγκειται καί εἰς τήν συνείδησιν καί γνῶσιν τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν ἀφ᾿ ἑνός καί εἰς τήν δυνατότητα καί προσπάθειαν ἀφ᾿ ἑτέρου τῆς ἀναπτύξεως τῶν ἐν τῷ ἀνθρώπων τεθειμένων ἠθικῶν ἀξιῶν» (Ὁ ἄνθρωπος κατά τήν Παλαιάν Διαθήκην2, σελ. 8-9).
Καί πιό συγκεκριμένα ὁ Καθηγητής Π. Μπρατσιώτης λέγει ὡραῖα:
«Ὡς κύριον καί οὐσιῶδες στοιχεῖον τῆς εἰκόνος τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἐκδεχόμεθα τήν ἀγάπην, στηριζόμενοι ἀφ᾿ ἑνός μέν ἐπί τῆς Ἁγίας Γραφῆς (Ματθ. ε´ 45-48, Λουκ. ς´ 35-36, Ἰω. ιζ´ 11-21, Α´ Ἰω. δ´ 7-12.16), ἀφ᾿ ἑτέρου δ᾿ ἐπί τῶν Πατέρων. Ἄξιον δέ παρατηρήσεως ὅτι πρός τήν ὑψηλήν ταύτην ἀλήθειαν δέν παρέμεινεν ὅλως ξένη, ὑπό τήν ἐπίδρασιν τοῦ Σπερματικοῦ λόγου, οὐδέ ἡ ἑλληνική διανόησις τῆς προχριστιανικῆς ἐποχῆς, ὡς βλέπομεν π.χ. ἐν τῇ βαρυσημάντῳ ρήτρᾳ τῆς Ἀντιγόνης ἐν τῇ φερωνύμῳ τραγωδίᾳ τοῦ Σοφοκλέους (D 523: “οὔτοι συνέχθειν, ἀλλά συμφιλεῖν ἔφυν”)» (Στήν σπουδαιοτάτη μελέτη Του Τό Γενέσεως Α´26 ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ θεολογίᾳ, 1953, σελ. 16).
Γενικῶς ὅμως λέγουμε ὅτι τό «κατ᾿ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο συνίσταται στό νοερό καί τό αὐτεξούσιο τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως Β´, 12), πού πρίν ἀπό τήν πτώση εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τήν «ἀρχέγονο δικαιοσύνη» (βλ. καί Ἐφεσ. 4,24).(*1)

–Τί εἶναι ἡ «ἀρχέγονος δικαιοσύνη»;
Ἡ «ἀρχέγονος δικαιοσύνη», ὅπως τήν λέγουν οἱ θεολόγοι, εἶναι ἡ ἔκφραση καί ἡ ἐκδήλωση καί τό ἀποτέλεσμα τοῦ «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο.
Δηλαδή:
Ὁ ἄνθρωπος ὡς «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ εἶχε τήν κυριαρχία στά ζῶα καί σ’ ὅλη τήν κτίση, τήν δυνατότητα τῆς ἀθανασίας καί τῆς ἀναμαρτησίας, εἶχε τήν ἀπάθεια καί τήν ἔλλειψη πόνου καί θλίψεων, τήν ἀληθινή θεογνωσία, τήν ἄμεση κοινωνία μέ τόν Θεό. Ὅλα αὐτά, πού εἶναι ἔκφραση τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο, ἀποτελοῦν τήν «ἀρχέγονο δικαιοσύνη».
Ὁ Μέγας Βασίλειος γράφει, ὅτι ὁ Θεός «ἐν τούτῳ ἔδωκεν ἡμῖν τό κατ’ εἰκόνα, ἐν τῷ κατακυριεύειν τῶν τε ἐνύδρων ὁμοῦ καί τῶν χερσαίων» (Εἰς Ἡσαΐαν 2, 83. MPG 30, 256).
Μέ τήν πτώση του ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἀμαύρωσε τό «κατ’ εἰκόνα», ἀλλά χωρίς νά τό χάσει ἐντελῶς· τό ξαναπέκτησε στό Πρόσωπο τοῦ νέου Ἀδάμ, τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Πρέπει ὅμως νά ποῦμε ὅτι ἡ κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου στόν Παράδεισο μέ τήν «ἀρχέγονο δικαιοσύνη» του, ἡ προπτωτική λεγόμενη κατάσταση, δέν ἦταν ἀπόλυτα τέλεια,(*2) ἀλλά σχετική καί ἐπιδεκτική μεγαλύτερης ἀνάπτυξης καί προόδου μέ τήν συνέργεια τῆς θείας Χάριτος.
Καί ἔτσι τό «κατ’ εἰκόνα» Θεοῦ θά γινόταν «καθ’ ὁμοίωσιν».

– Τί σημαίνει ὅτι ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο «καθ’ ὁμοίωσίν» Του;
Μέ τά προσόντα πού ἔλαβε ὁ ἄνθρωπος μέ τό «κατ’ εἰκόνα» μποροῦσε ν’ ἀναπτυχθεῖ καί τελειοποιηθεῖ καί νά ἀποβεῖ «καθ’ ὁμοίωσιν» Θεοῦ.
Ἔτσι ἑρμηνεύει τήν ἔκφραση «καθ’ ὁμοίωσιν» ὁ Μέγας Βασίλειος:
«Τό μέν κατ’ εἰκόνα φύσει δέδοται ἡμῖν καί ἀμετάβλητον ἐξ ἀρχῆς. Τό δέ καθ’ ὁμοίωσιν ἐκ προαιρέσεως καί οἴκοθεν κατορθοῦμεν ὕστερον» (MPG 30,29 ἑξ. 32).
Ἄλλοι πατέρες ὅμως θεωροῦν τίς ἐκφράσεις «κατ’ εἰκόνα» καί «καθ’ ὁμοίωσιν» ὡς ταυτόσημες.

–Τί εἶναι ἡ «πνοή ζωῆς», πού ἔδωσε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο φυσώντας στό πρόσωπό του;
Ὁ Θεός φύσηξε στό πρόσωπο τοῦ νεκροῦ χωματένιου ἀγάλματος τοῦ ἀνθρώπου (στούς «ρώθωνας» λέει τό Ἑβραϊκό κείμενο) «πνοήν ζωῆς» καί ὁ ἄνθρωπος ἔλαβε ζωή.
Δέν εἶναι ὅμως ἡ ἁπλή ζωή πού ἔλαβε ὁ ἄνθρωπος μέ τό φύσημα αὐτό τοῦ Θεοῦ· ἔλαβε τό Ἅγιο Πνεῦμα.
Ἔτσι καί στήν νέα δημιουργία ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός φύσηξε ἐπίσης στούς Ἀποστόλους καί αὐτοί ἔλαβαν Ἅγιο Πνεῦμα (Ἰωάν. 20, 22). Τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου γίνεται ὁ οἶκος, ἡ σκηνή, στήν ὁποία κατοικεῖ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ (Α´ Κορ. 3, 16).
Τό ἐμφύσημα, λοιπόν, τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο κατά τήν δημιουργία του, ὅπως ἑρμηνεύουν οἱ ἅγιοι Πατέρες, ἦταν ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἔκτισε ψυχή στόν ἄνθρωπο.
Δέν ἦταν τό ἴδιο τό ἐμφύσημα ἡ ψυχή, δέν ἔγινε αὐτό ψυχή, ἀλλά ἔκτισε ψυχή (βλ. Ἑορτοδρόμιον, ἁγ. Νικοδήμου ἁγιορ., Ἔκδοση Σπανοῦ, σ. 73, ὑποσημ. 1).


---------------------------------------------------------------------------------

(*1). Γιά τήν ἔννοια τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα» καί τοῦ «καθ᾿ ὁμοίωσιν» βλ. περισσότερα εἰς Ν. Ματσούκα στά βιβλία του Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Β, σελ. 194 ἑξ. καί Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Γ, σελ. 192 ἑξ.
(*2). Μερικές πατερικές ἐκφράσεις καί μεταγενέστερα ὀρθόδοξα κείμενα λέγουν ὡς ἀπόλυτα τέλεια τήν προπτωτική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου. Οἱ ἐκφράσεις αὐτές εἶναι ὑπερβολικές. Βλ. Ἰωάν. Καρμίρη, Σύνοψις τῆς Δογματικῆς... σ. 31 (ὑποσημ. 2). Χ. Ἀνδρούτσου Συμβολική σ. 165/7. Δογματική σ. 143 (ὑποσημ. 3).


Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 23 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (ζ΄ μέρος)

– Ἀπό τί συνίσταται ὁ ἄνθρωπος;
Ἀπό ψυχή καί σῶμα. Γι’ αὐτό καί λέγεται «σύνθετος» κατά τόν ἅγιο Βασίλειο, ἤ «μεικτός», κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο, γιατί ἀποτελεῖται καί ἀπό πνεῦμα καί ἀπό ὕλη.
Ἔτσι εἶναι «σύνδεσμος» τῆς ὁρατῆς καί τῆς ἀόρατης φύσης κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν θεολόγο (MPG 36, 317).
Ὁ Χρυσόστομος λέει: «Διπλοῦν εἶναι αὐτό τό ζῶο, γιά τόν ἄνθρωπο μιλάω, ἀποτελούμενος ἀπό δυό οὐσίες· ἡ μιά εἶναι αἰσθητή καί ἡ ἄλλη νοητή, ἡ ψυχή καί τό σῶμα· ἔτσι ἔχει συγγένεια καί μέ τόν οὐρανό καί μέ τήν γῆ· καί μέ τήν νοητή μέν οὐσία (τήν ψυχή) κοινωνεῖ μέ τίς δυνάμεις τοῦ οὐρανοῦ, μέ τήν αἰσθητή δέ οὐσία (τό σῶμα) συνάπτεται μέ τά πράγματα τῆς γῆς καί ἔτσι εἶναι ἀκριβής σύνδεσμος καί τῶν δύο κτίσεων» (MPG 56, 182).(*1)

–Τί ἐννοοῦμε λέγοντας «ψυχή»;
Ἡ ἔννοια τῆς λέξης «ψυχή» εἶναι ἀπό τίς πιό δύσκολες μέσα στήν Ἁγία Γραφή.
«Ψυχή εἶναι ἡ ζωή πού ὑπάρχει σέ κάθε κτίσμα, ὅπως στά φυτά καί τά ζῶα, ψυχή εἶναι καί ἡ ζωή πού ὑπάρχει μέσα στόν ἄνθρωπο, εἶναι καί ὁ κάθε ἄνθρωπος πού ἔχει ζωή, ψυχή εἶναι καί ἡ ζωή πού ἐκφράζεται μέσα ἀπό τό πνευματικό στοιχεῖο τῆς ὑπάρξεώς μας, εἶναι αὐτό τό πνευματικό στοιχεῖο τῆς ὑπάρξεώς μας. Ἐπειδή εἶναι πολυσήμαντος ὁ ὅρος ψυχή, γι’ αὐτό καί σέ πολλά σημεῖα δέν εἶναι ξεκαθαρισμένα τά πράγματα» (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, σ. 92).
Ἡ λέξη «ψυχή», λοιπόν, σημαίνει καί ἁπλῶς «ζωή» (βλ. Ματθ. 2, 20. Ἰωάν. 10, 11. Ρωμ. 16, 4), ἀλλά χρησιμοποιεῖται κυρίως γιά νά δηλώσει τό πνευματικό στοιχεῖο τῆς ὕπαρξής μας (βλ. Ματθ. 10, 28).
Θά ἀναφέρουμε ἕνα λόγο τοῦ Κυρίου μας, ὅπου φαίνεται ὅτι ἡ λέξη αὐτή, χρησιμοποιεῖται καί μέ τίς δύο παραπάνω ἔννοιες. Ὁ Κύριος εἶπε: «Ἐκεῖνος πού θέλει νά σώσει τήν ψυχή του θά τήν χάσει. Ἐκεῖνος δέ πού θά χάσει τήν ψυχή του ἐξ αἰτίας μου, αὐτός θά τήν βρεῖ» (Ματθ. 16, 25). Στήν μιά περίπτωση μέ τόν ὅρο «ψυχή» ἐννοεῖ ὁ Κύριος τό πνευματικό στοιχεῖο τῆς ὕπαρξής μας καί στήν ἄλλη περίπτωση ἐννοεῖ τήν ζωή.
Καί ἀκόμη ἡ λ. «ψυχή» χρησιμοποιεῖται στήν ἁγία Γραφή γιά νά δηλώσει τόν ὅλο ἄνθρωπο (βλ. Ρωμ. 13, 1).
Λοιπόν: Μέ τόν ὅρο «ψυχή» «ἐννοεῖται καί ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος καί τό πνευματικό στοιχεῖο τῆς ὑπάρξεώς μας καί ἡ ζωή πού ὑπάρχει στόν ἄνθρωπο, στά φυτά καί τά ζῶα, σ’ ὅλα ἐκεῖνα πού μετέχουν τῆς ζωοποιοῦ ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ» (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, σ. 93).

–Τί λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες γιά τήν ἔννοια τῆς ψυχῆς;
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μιλάει κάπου γιά τό ἄκτιστο Φῶς, πού ἀπολαμβάνει ἡ θεοφόρα ψυχή, πού ἔχει μέσα της τόν Θεό· καί αὐτό τό Φῶς εἶναι ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ καί ὄχι ἀσφαλῶς ἡ οὐσία Του, μέ τήν ὁποία δέν μπορεῖ νά ἔχει μέθεξη ὁ ἄνθρωπος. Καί ὅμως· ὅπως ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ λέγεται «Φῶς», ἔτσι λέγεται «Φῶς» καί ἡ ἐνέργεια αὐτή τοῦ Θεοῦ.
Τό ἴδιο, λοιπόν, γίνεται καί μέ τήν ψυχή: «Ψυχή» ὀνομάζουμε καί τό πνευματικό στοιχεῖο τῆς ὕπαρξής μας καί τήν βιολογική μας ζωή.
Καί αὐτό γιατί ἡ ψυχή, ὡς πνευματικό στοιχεῖο, ζωοποιεῖ τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου:
«Ὅπως ἡ ζωή μεταδίδεται ἀπό τήν ψυχή στό ἔμψυχο σῶμα, λέγομε δέ καί τήν ἴδια τήν ζωή ψυχή, ἀλλά γνωρίζουμε ὅτι ἡ μέσα μας εὑρισκομένη καί παρεκτική τῆς ζωῆς ψυχή εἶναι διάφορη ἀπ’ αὐτή, ἔτσι καί στήν θεοφόρα ψυχή ἐπιφέρεται τό φῶς ἀπό τόν Θεό, πού κατοικεῖ σ’ αὐτή» (Γρηγόριος Παλαμᾶς, ΕΠΕ 2, 198).

–Πῶς νοεῖται ἡ ψυχή μέ τήν ἔννοια τοῦ πνευματικοῦ στοιχείου τῆς ὕπαρξής μας;
Μέ τήν ἔννοια αὐτή ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέει:
«Ψυχή εἶναι οὐσία ζῶσα, ἁπλή, ἀσώματη, ἀόρατη κατά τήν φύση της στά σωματικά μάτια, λογική καί νοερή, ἀσχημάτιστη, ἐνῶ χρησιμοποιεῖ ὡς ὄργανο τό σῶμα καί δίνει σ’ αὐτό ζωή καί αὔξηση καί αἴσθηση καί γέννηση, χωρίς νά ἔχει ἄλλο νοῦ στήν περιοχή της, ἀλλά δικό της ὡς τό πιό καθαρό μέρος, (γιατί ὅπως εἶναι τό μάτι στό σῶμα, ἔτσι ὁ νοῦς στήν ψυχή), αὐτεξούσια, θελητική καί ἐνεργητική, τρεπτή, δηλαδή ἐθελότρεπτη, γιατί εἶναι καί κτιστή, ἀφοῦ ὅλα αὐτά τά ἔχει πάρει κατά φύση ἀπό τήν χάρη τοῦ δημιουργοῦ της, ἀπό τήν ὁποία πῆρε τό εἶναι καί τό κατά φύση της ἔτσι εἶναι» (Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως Β, 12).

--------------------------------------------------------------------

(*1)Βλ. Ν. Ματσούκα, Σῶμα καί ψυχή στό βιβλίο του Δογματική καί Συμβολική Θεολογία Γ, σελ. 223ἑξ.



Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 23 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (η΄ μέρος)

–Τά ζῶα ἔχουν ψυχή;
Μέ τήν ἔννοια τῆς βιολογικῆς ζωῆς ἔχουν. Ἀλλά ἄς ποῦμε τί λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες σ’ αὐτό.
Ξέρουμε, ὅπως ἀναπτύξαμε σέ ἄλλο ἐρώτημα, ὅτι στόν Θεό ὑπάρχουν οὐσία καί ἐνέργειες. Καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέει ὅτι, ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, τήν διάκριση αὐτή μεταξύ οὐσίας καί ἐνεργειῶν πρέπει νά τήν ἐφαρμόσουμε καί στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. Ἔτσι τοῦ ἀνθρώπου ἡ ψυχή διακρίνεται σέ οὐσία καί ἐνέργεια.
Τά ζῶα ὅμως λέει ὁ ἅγιος, ἔχουν τήν ψυχή κατ’ ἐνέργεια μόνο καί ὄχι κατ’ οὐσία.
Λέει ἀκριβῶς:
«Ἡ ψυχή καθενός ἀπό τά ἄλογα ζῶα εἶναι ζωή τοῦ σώματος πού ἐμψυχώνει. Καί δέν ἔχουν αὐτά τήν ζωή ὡς οὐσία, ἀλλά ὡς ἐνέργεια, ἐπειδή αὐτή ὑπάρχει σέ σχέση μέ κάτι ἄλλο καί ὄχι καθ’ ἑαυτήν. Γιατί βλέπουμε ὅτι αὐτή (ἡ ψυχή - ζωή) δέν ἔχει τίποτε ἄλλο, ἐκτός ἀπ’ ὅσα ἐνεργεῖ μέσω τοῦ σώματος. Γι’ αὐτό καί ὅταν διαλύεται τό σῶμα, ἀναγκαστικά διαλύεται κι αὐτή, ἐπειδή εἶναι τό ἴδιο θνητή μέ αὐτό, καί ὅ,τι εἶναι αὐτή, εἶναι καί λέγεται σέ σχέση μέ τό θνητό σῶμα. Γι’ αὐτό καί ὅταν τό σῶμα πεθαίνει, πεθαίνει κι αὐτή μαζί του» (Ἀπό τά 150 κεφάλαια, κεφ. 31).
Ἀντίθετα ὅμως, λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου «ἔχει τήν ζωή ὄχι μόνο ὡς ἐνέργεια, ἀλλά καί ὡς οὐσία, ἐπειδή ζεῖ καί καθ’ ἑαυτήν. Γιατί τήν βλέπουμε νά ἔχει λογική καί νοερή ζωή, ἡ ὁποία εἶναι φανερά διαφορετική ἀπό τήν ζωή τοῦ σώματος καί ὅσων ἐνεργοῦνται διά τοῦ σώματος. Γι’ αὐτό καί ὅταν αὐτό διαλύεται δέν συνδιαλύεται κι αὐτή μαζί. Κι ὄχι μόνο δέν διαλύεται ἡ ψυχή μαζί μέ τό σῶμα, ἀλλά καί παραμένει ἀθάνατη, ἐπειδή ἡ ζωή πού ἔχει αὐτή καθ’ ἑαυτήν, δέν ἐκδηλώνεται ὡς πρός κάτι ἄλλο, ἀλλά ἀποτελεῖ τήν οὐσία της» (ὅπου παραπ. κεφ. 32).
Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής λέει ὅτι οἱ δυνάμεις τῆς ψυχῆς εἶναι τρεῖς:
α) Ἡ θρεπτική, β) ἡ φανταστική καί ὁρμητική καί γ) ἡ λογιστική καί νοητική.
Τήν θρεπτική δύναμη τήν ἔχουν τά φυτά. Τήν θρεπτική, φανταστική καί ὁρμητική τήν ἔχουν τά ἄλογα ζῶα· καί ὁ ἄνθρωπος ἔχει καί τίς τρεῖς δυνάμεις: Καί τήν θρεπτική καί τήν φανταστική μέ τήν ὁρμητική καί τήν λογιστική μέ τήν νοητική.
Ἀπό τά παραπάνω φαίνεται ὑπό ποιά ἔννοια ἔχουν τά ζῶα ψυχή καί ἡ ἀνωτερότητα τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τήν ψυχή τοῦ ζώου.

–Εἶναι ἀθάνατη ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου;
Μάλιστα, εἴπαμε ὅτι εἶναι ἀθάνατη, γιατί ἔχει καί οὐσία καί ὄχι ἐνέργεια μόνο, ὅπως ἡ ψυχή τῶν ζώων.
Καί παραπέμπουμε γι’ αὐτό σ’ ἕνα μόνο χωρίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀπό τά πολλά, στόν λόγο τοῦ Κυρίου πρός τούς Μαθητές Του:
«Μή φοβᾶστε ἐκείνους πού σκοτώνουν τό σῶμα, ἀλλά δέν μποροῦν νά σκοτώσουν τήν ψυχή» (Ματθ. 10, 28).
Τό σῶμα φονεύεται, γιατί εἶναι θνητό· ἀλλά ἡ ψυχή δέν φονεύεται, γιατί εἶναι ἀθάνατη. Ἡ ψυχή ὅμως τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀθάνατη ὄχι κατά φύση, ἀλλά κατά Χάρη καί «ἀκόμη πρέπει νά ὑπογραμμισθεῖ ὅτι στήν Ὀρθόδοξη Πατερική Παράδοση ἀθανασία τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι ἡ ζωή τῆς ψυχῆς πέραν τοῦ τάφου, ἀλλά ἡ ὑπέρβαση τοῦ θανάτου μέ τήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ζωή ἐν Χριστῷ εἶναι ἐκεῖνο πού κάνει τόν ἄνθρωπο ἀθάνατο, γιατί χωρίς τήν ἐν Χριστῷ ζωή ὑπάρχει νέκρωση, ἀφοῦ ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ δίδει ζωή στήν ψυχή» (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, σ. 95).
Ἀξιοπρόσεκτα εἶναι καί τά ὅσα γράφει γιά τήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς ὁ Ἐπίσκοπος Περγάμου, καθηγητής τῆς θεολογίας πατήρ Ἰωάννης Ζηζιούλας:
«Ἡ ἰδέα τῆς ἀθανασίας τῆς ψυχῆς, ἄν καί δέν εἶναι χριστιανικῆς προελεύσεως, πέρασε μέσα στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, διαποτίζοντας καί αὐτήν τήν ὑμνογραφία μας. Κανείς δέν μπορεῖ νά τήν ἀρνηθεῖ, χωρίς νά βρεθεῖ ἔξω ἀπό τό κλῖμα τῆς ἴδιας τῆς λατρείας τῆς Ἐκκλησίας... Ἡ Ἐκκλησία δέν δέχθηκε τήν πλατωνική αὐτή ἰδέα χωρίς ὅρους καί προϋποθέσεις. Οἱ προϋποθέσεις αὐτές περιλαμβάνουν μεταξύ ἄλλων τρία βασικά πράγματα. Τό ἕνα εἶναι ὅτι οἱ ψυχές δέν εἶναι αἰώνιες, ἀλλά κτιστές. Τό ἄλλο ὅτι ἡ ψυχή ἐπ’ οὐδενί λόγῳ πρέπει νά ταυτισθεῖ μέ τόν ἄνθρωπο (ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Ἄλλο ψυχή καί ἄλλο ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος εἶναι ψυχοσωματική ὀντότητα). Καί τό τρίτο (τό σπουδαιότατο) εἶναι ὅτι ἡ ἀθανασία τοῦ ἀνθρώπου δέν στηρίζεται στήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς, ἀλλά στήν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ καί στήν μελλοντική ἀνάσταση τῶν σωμάτων» (Σύναξη, τεῦχος 6, σ. 81-82).

–Τί διδάσκει ἡ Ἐκκλησία μας γιά τό σῶμα;
Ὑπῆρχαν ἀρχαῖοι φιλόσοφοι, πού πίστευαν ὅτι ἡ ὕλη εἶναι αἰώνια καί δέν εἶναι, λοιπόν, δημιούργημα τοῦ Θεοῦ. Καί ἄρα τό σῶμα πού ἀποτελεῖται ἀπό ὑλικά στοιχεῖα δέν εἶναι ἀπό τόν Θεό καί εἶναι γι᾿ αὐτό ἁμαρτωλό. Γιά τόν φιλόσοφο Πλωτῖνο ἀναφέρεται ὅτι αἰσθανόταν ντροπή, ἐπειδή εἶχε σῶμα (Πορφυρίου, Βίος Πλωτίνου, Ι). Καί ὁ Πλάτωνας ἔλεγε ὡς «ἄνθρωπο» μόνο τήν ψυχή, ὄχι καί τό σῶμα (βλ. Ἀλκιβιάδης Ι, 130).
Κατά τήν Ἐκκλησία μας ὅμως τό σῶμα εἶναι θεῖο δημιούργημα (βλ. Γέν. 2, 7) καί γι’ αὐτό πρέπει νά τό τιμᾶμε καί νά τό σεβόμαστε.
Καί λέγοντας στήν Ἐκκλησία ἄνθρωπο νοοῦμε ὄχι μόνο τήν ψυχή του, ὅπως ὁ φιλόσοφος Πλάτωνας, ἀλλά καί τό σῶμα του.(*4)
Τό «κατ᾿ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ ὅμως στόν ἄνθρωπο ἀναφέρεται στήν ψυχή του καί ὄχι στό σῶμα του· γι’ αὐτό καί ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ἔχει τρεῖς δυνάμεις, νοῦ, λόγο καί Πνεῦμα, ὅπως ὁ Θεός εἶναι Τριαδικός: Νοῦς (ὁ Πατήρ), Λόγος (ὁ Υἱός) καί Πνεῦμα (τό Ἅγιο Πνεῦμα).
Στήν ψυχή, λοιπόν, ἀναφέρεται τό «κατ’ εἰκόνα» Θεοῦ· ἀλλά λέγουν οἱ ἅγιοι Πατέρες ὅτι δέν ἔχουμε ὕπαρξη ψυχῆς χωρίς σῶμα.
Ἀμέσως μόλις δημιουργηθεῖ τό σῶμα, ὁ Θεός κτίζει καί τήν ψυχή (βλ. Ἀναστασίου Σιναΐτου, MPG 89, 724. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως Β, 12).

------------------------------------------------

(*4). «Ἰσχυρισαίμην γάρ ἐκ τῆς γραφικῆς ἀνθρώπου φυσιολογίας ὁρμώμενον, μή ἄν ψυχήν μόνην, μήτε σῶμα μόνον λέγεσθαι ἄνθρωπον, ἀλλά τό συναμφότερον, ὅν δή καί κατ᾿ εἰκόνα πεποιηκέναι Θεός λέγεται» (Γρηγόριος Παλαμᾶς, MPG, 1361C).


Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 23 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ (θ΄ μέρος)

–Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ὡς προορισμό τήν θέωση· στήν θέωση τῆς ψυχῆς του συμμετέχει καί τό σῶμα;
Βεβαίως καί τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου συμμετέχει στήν χάρη καί τήν θέωση τῆς ψυχῆς καί αὐτό τό βλέπουμε μέ τά ἅγια λείψανα.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς λέει:
«Ἐκείνων πού ἀνύψωσαν τόν νοῦ στόν Θεό καί ἔχουν ἐξαρτήσει τήν ψυχή τους ἀπό τόν θεῖο πόθο, ἡ σάρκα μεταποιεῖται καί ἀνυψώνεται μαζί μέ τήν ψυχή καί ἀπολαμβάνει μαζί της τήν θεία ἕνωση καί γίνεται κτῆμα καί κατοικία τοῦ Θεοῦ» (Ὑπέρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων, Φιλοκαλία, Δ´, σ. 286).
«Τό σῶμα κληρονομεῖ καί αὐτό βασιλείαν Θεοῦ. Ἀλλά προηγουμένως πρέπει νά ἐπέλθῃ εἰς αὐτό ἀλλαγή, μεταβολή· πρέπει τό φθαρτόν αὐτό σῶμα νά γίνῃ ἄφθαρτον.
Νά μή ἔχῃ βιολογικάς καί σεξουαλικάς ἀνάγκας, πόνους, ταλαιπωρίας καί λοιπά γνωρίσματα τοῦ φθαρτοῦ τούτου κόσμου. “Δεῖ τό φθαρτόν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν καί τό θνητόν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀθανασίαν” (Α´ Κορ. 15, 53)» (Σωτηρόπουλος, Ἀντιχιλιαστικόν Ἐγχειρίδιον, σ. 95).

– Οἱ ἄγγελοι δέν ἔχουν σῶμα, ἐνῶ οἱ ἄνθρωποι ἔχουν. Τότε, πῶς τό «κατ᾿ εἰκόνα» Θεοῦ εἶναι ἰσχυρότερον στόν ἄνθρωπο ἀπό τούς ἀγγέλους, ὅπως εἰπώθηκε σέ ἄλλη ἑνότητα;
Πραγματικά, ὅπως κάπου ἀλλοῦ εἴπαμε, τό «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο εἶναι ἰσχυρότερο ἀπό τό κατ’ εἰκόνα στούς ἀγγέλους· ἀλλά γι’ αὐτό ἀκριβῶς εἶναι ἰσχυρότερο ἀπό τούς ἀγγέλους τό «κατ’ εἰκόνα» Θεοῦ στόν ἄνθρωπο, ἐπειδή αὐτός ἔχει σῶμα!
Οἱ ἄγγελοι ἔχουν νοῦ καί λόγο, ἐπειδή εἶναι νοεροί καί λογικοί.
Ἡ ψυχή ὅμως τοῦ ἀνθρώπου ἔχει ὄχι μόνο νοῦ καί λόγο, ἀλλά καί πνεῦμα ζωοποιό γιά νά ζωοποιεῖ τό συνημμένο μ’ αὐτήν σῶμα.
Καί γι’ αὐτό, λοιπόν, ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος ἔχει καί πνεῦμα ζωοποιό (γιά νά δίνει ζωή στό σῶμα του), γι’ αὐτό τό «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο εἶναι ἰσχυρότερο ἀπό τό «κατ’ εἰκόνα» στούς ἀγγέλους. Δηλαδή τό ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει σῶμα, ἐνῶ οἱ ἄγγελοι δέν ἔχουν, αὐτό δέν εἶναι μειονέκτημα τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τῶν ἀγγέλων, ἀλλά ἀντίθετα εἶναι πλεονέκτημα.

– Καί γιατί ὁ ἄνθρωπος ἔλαβε σῶμα;
Ἔλαβε σῶμα ὁ ἄνθρωπος, γι’ αὐτόν τόν ὑψηλό σκοπό:
Θεούμενος αὐτός – καί, ὅπως εἴπαμε, στήν θέωση τῆς ψυχῆς συμμετέχει καί τό σῶμα – νά θεώσει καί ὅλη τήν κτίση, γιατί ὅλη ἡ κτίση περιλαμβάνεται ἐν σμικρῷ στό σῶμα του.
Ἀπέτυχε ὅμως ὁ ἄνθρωπος σ’ αὐτό τόν ὑψηλό του προορισμό μέ τήν παρακοή του στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό καί ἐνανθρώπησε ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ καί ἔλαβε ὄχι μόνο ἀνθρώπινη ψυχή ἀλλά καί σῶμα, γιά νά πετύχει αὐτό πού δέν πέτυχε ὁ ἄνθρωπος, νά θεώσει δηλαδή τήν κτίση.
Ὁ ὅσιος Θαλάσσιος λέει:
«Παράδοξο θαῦμα γίνεται στόν οὐρανό καί στήν γῆ· φάνηκε Θεός πάνω στήν γῆ... γιά νά χαρίσει σ’ ὅλη τήν κτίση τήν θέωση» (Α´ ἑκατοντάδα, 99. Φιλοκαλία, Β´).

– Στήν περικοπή Α΄ Κορ. 2,14-3,3 διαβάζομε γιά τρεῖς διακρίσεις ἀνθρώπων: Γιά σαρκικούς, γιά ψυχικούς καί πνευματικούς. Τί σημαίνουν οἱ καταστάσεις αὐτές τῶν ἀνθρώπων;
«Σαρκικοί» ἄνθρωποι εἶναι ἐκεῖνοι πού καταγίνονται ἀποκλειστικά μέ τίς ἡδονές καί τίς ἀπολαύσεις τῆς ζωῆς αὐτῆς.
Εἶναι ἐκεῖνοι, πού εἶναι προσκολλημένοι στά πάθη τους, ἐκεῖνοι πού ἔχουν ἀποκτηνωθεῖ καί δέν μποροῦν νά καταλάβουν ὅτι ὑπάρχουν πνευματικές ὀμορφιές, γι᾽ αὐτό καί φροντίζουν μόνο γιά ἁμαρτωλές ἀπολαύσεις.
- Οἱ «Ψυχικοί» ἄνθρωποι τοποθετοῦνται ἀνάμεσα στήν ἀρετή καί τήν κακία.
Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ἀποβλέπουν στήν καλή διατήρηση τοῦ σώματός τους καί στούς ἐπαίνους τῶν ἀνθρώπων.
Ἀποφεύγουν τούς πόνους τῆς ἀρετῆς, ἀλλά ἀποφεύγουν καί τίς σαρκικότητες, γιατί θέλουν νά μή χάσουν τήν ἐκτίμηση τῶν ἀνθρώπων.
Οἱ «ψυχικοί» αὐτοί ἄνθρωποι εἶναι πολύ φίλαυτοι καί θέλουν νά ἀσχολοῦνται μόνο μέ τόν ἑαυτό τους.
- Τέλος οἱ «πνευματικοί» ἄνθρωποι εἶναι ἐντελῶς διαφορετικοί ἀπό τούς προηγούμενους δύο τύπους.
Εἶναι οἱ ἄνθρωποι πού ἀγωνίζονται μέ τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί μέ τήν ἄσκησή τους νά καθαρίσουν τήν καρδιά τους ἀπό τά πάθη.
Καί τό πετυχαίνουν αὐτό καί καθαίρονται καί θεώνονται.(*1)

–Ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται ἀπό αὐτά τά δύο συστατικά, τό σῶμα καί τήν ψυχή, γιατί ὁ ἀπόστολος Παῦλος εὔχεται στούς Θεσσαλονικεῖς χριστιανούς νά διαφυλαχτοῦν ἄμεμπτα κατά τήν παρουσία τοῦ Κυρίου «τό πνεῦμα τους, ἡ ψυχή τους καί τό σῶμα τους» (Α´ Θεσ. 5, 23), σάν ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι τρισύνθετος;
Πραγματικά ἀπό τόν λόγο αὐτό τοῦ Ἀποστόλου πίστεψαν μερικοί (*2) τήν τριμερῆ διαίρεση τοῦ ἀνθρώπου σέ πνεῦμα, ψυχή καί σῶμα.
Ἀλλά, ὅπως εἶναι φανερό ἀπό τίς ἐπιστολές τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τό πνεῦμα καί ἡ ψυχή δέν εἶναι δύο διακρινόμενες ἀρχές, ἀλλά μία μόνη καί ἡ ἴδια ἀρχή, θεωρουμένη ἀπό διάφορες ἀπόψεις:
῾Η «ἀνώτερη ψυχή», ἄς τό πεῖ κανείς ἔτσι, ὁ νοῦς, καί ἡ «κατώτερη ψυχή», πού ἀναφέρεται στίς αἰσθήσεις καί πού ἐμψυχώνει τό σῶμα. Βλ. ἐπίσης Α´ Κορ. 15, 44.
Ὑπό τό πνεῦμα νοοῦμε τό ἀνώτερο μέρος τῆς ψυχῆς, τό λογικό καί νοητικό, ὑπό δέ τήν «ψυχή» νοοῦμε τό κατώτερο μέρος τῆς ψυχῆς, τό ζωϊκό καί αἰσθητικό.
Ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος στό χωρίο τοῦ ἀποστόλου Παύλου πού ἑρμηνεύουμε λέει:
«Δέν πρόκειται ἐδῶ γιά τό λεγόμενο τρισύνθετο τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά μέ τόν ὅρο “πνεῦμα” ἐννοεῖ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ πού δέχεται ἡ ψυχή, τό χάρισμα» (Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, σ. 93).


-----------------------------------------------------------------------

(*1). Βλ. Δημητρίου Τσάμη, Ἁγιολογία, Θεσσαλονίκη 1985 σ. 78 ἑξ.
(*2). Μεταξύ τῶν ὁποίων καί ὁ Μακράκης. Πρόκειται περί ἱεραποστολικοῦ ἀνδρός, μέ πόνο πράγματι γιά τό ἀκατήχητο τοῦ λαοῦ καί γιά τά συμβαίνοντα ἐκκλησιαστικά σκάνδαλα, ὁ ὁποῖος ὅμως δέν ἐθεολόγησε ἐπί τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως, ἀλλά ἐπί τοῦ ἰσχυροῦ του νοῦ. Κάμνει πράγματι πολύ κακή ἐντύπωση ἡ ἀπουσία τῆς πατερικῆς διδασκαλίας ἀπό τά βιβλία του.



Από το εβδομαδιαίο διαδικτυακό περιοδικό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ιερεμίου Φούντα, στην ιστοσελίδα της Ιεράς Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως.
ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ -Ἀριθμ. 23 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 26 ΜΑΡΤΙΟΥ 2010 & Ἀριθμ. 25 - ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2010
http://www.imgortmeg.gr/index.php?optio ... 8&Itemid=7