Η υπέρβαση κάθε ιδεολογίας βρίσκεται στην πίστη που μας δίδαξαν οι Απόστολοι και οι Προφήτες. Ο Θεός είναι προσωπικός, δεν είναι ιδέα. Η γνώση Του, μάλιστα, είναι αποτέλεσμα της σχέσης που μπορεί να αναπτύξη ο άνθρωπος μαζί Του. Αυτή η γνώση ταυτίζεται με την αγάπη.
Αυτή η αγάπη του Θεού συνδέεται με την αγάπη των εχθρών. Ο όσιος Σιλουανός είναι σαφής· αν δεν αγαπάς τους εχθρούς διακατέχεσαι από πονηρό πνεύμα. Όποιος έχει μέσα του και ίχνος μίσους δεν έχει σχέση με την αλήθεια, που είναι ο Θεός, έστω και αν ωραιοποιή το μίσος του με οποιαδήποτε ιδεολογία.
Ή αγάπη για τους εχθρούς συμφωνα με τον Οσιο Σιλουανο
Αγάπη για τους ανθρώπους, ακόμη και για τους εχθρούς (Ματθ. 5,44). Διότι, όπως μας λέει ο γέρων Σιλουανός, είναι εύκολο να αγαπήσουμε έναν άγιο. Μπορούμε όμως να αγαπήσουμε έναν μεγάλο αμαρτωλό, κάποιον πού μας προσβάλλει, πού μας περιφρονεί, πού μας βλάπτει, πού διώκει την Εκκλησία; Να είσαι χριστιανός σημαίνει να ακολουθείς τον Χριστό πού πέθανε πάνω στο σταυρό για τη σωτηρία των εχθρών Του (Λουκ. 9, 54-56), πού τους συγχώρεσε. Ν' αγαπάς τους εχθρούς σου σημαίνει να συμπάσχεις, να γνωρίζεις ότι αυτοί υποφέρουν από μεγάλο πόνο λόγω των παθών τους και επομένως να προσεύχεσαι γι' αυτούς Αποκορύφωμα της ευαγγελικής ζωής, σύμφωνα με το ευαγγέλιο, ή αγάπη για τους εχθρούς είναι για τον Σιλουανό το έσχατο κριτήριο της «αληθινής πίστης», το «ανελέητο βαρόμετρο» της ακρίβειας της πνευματικής μας ζωής, το αδιάσειστο μέτρο του βαθμού της κοινωνίας μας με τον Θεό και της παρουσίας της Χάρης Του εντός ημών. Με άλλα λόγια, ή αγάπη για τους εχθρούς είναι αυτό πού, πέρα από όλους τους τύπους, τα θεολογικά κατασκευάσματα και τις μυστικές εμπειρίες, μαρτυρεί την αλήθεια της Εκκλησίας. Σ' αυτό το σημείο, ο γέρων Σιλουανός είναι κατηγορηματικός: οποίος έχει την δύναμη της αγάπης για τους εχθρούς γνωρίζει τον Κύριο Ιησού Χριστό εν Πνεύματι και Αλήθεια. Όποιος, αντιθέτως, δεν την έχει, είναι ακόμη στα χέρια του θανάτου· ή χάρη, ή αγάπη του Θεού δεν υπάρχει στην πληρότητα της μέσα του και δεν έχει γνωρίσει ακόμα αληθινά τον Θεό, όπως είναι. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με τον πατέρα Σωφρόνιο, δεν είναι ακόμη εντελώς «ορθόδοξος» με την βαθύτερη έννοια του ορού. Και ο γέροντας προσθέτει: «Ή ψυχή πού δεν έχει αγάπη για τους εχθρούς δεν θα έχει ποτέ ειρήνη· θα βασανίζεται και θα κάνει και τους άλλους να υποφέρουν». Έτσι αγγίζουμε το βαθύ νόημα της δεύτερης εντολής του Χρίστου: «Αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν», όπως αυτή έγινε αντιληπτή και βιώθηκε από τον γέροντα Σιλουανό. Αυτό το «ως σεαυτόν» δεν δείχνει τόσο το μέτρο, με το όποιο πρέπει να αγαπήσουμε τον πλησίον μας, όσο σημαίνει την οντολογική ενότητα, το ομοούσιο του ανθρωπίνου γένους, πού με την πτώση διχάστηκε, αλλά αποκαταστάθηκε από τον Χριστό. Το να αγαπήσεις τον πλησίον σου «ως σεαυτόν» σημαίνει να τον αγαπήσεις όπως την ίδια σου την ζωή. Σημαίνει, όπως γράφει ο πατήρ Σωφρόνιος ακολουθώντας το πνεύμα του διδασκάλου του, «να ζήσεις πραγματικά όλη την ανθρωπότητα σαν να ήταν μία μόνο ζωή, μία μόνο φύση με πολλαπλά πρόσωπα. "Αν κάθε άνθρωπος, δημιουργημένος κατ' εικόνα Θεού, κατορθώσει να περιέχει, να συμπεριλάβει στην ύπαρξη του το σύνολον της ανθρώπινης ύπαρξης, κατά τον ίδιο τρόπο πού κάθε πρόσωπο της Άγιας Τριάδας φέρει την θεότητα στην πληρότητα της, τότε όλο το κακό πού διαπράττεται στον κόσμο δεν θα θεωρηθεί πιο μόνον σαν κάτι πού δεν έχει σχέση με μας, αλλά σαν δική μας προσωπική αμαρτία».
_____________________________________________________
Η Συγχωρητικότητα δεν είναι ακατόρθωτη
Η συγχώρηση των εχθρών δεν είναι ακατόρθωτη. Την αγάπη προς όλους τους πταίοντας σε μας μπορούμε να την αποκτήσουμε. Ο Θεός ποτέ δεν μας ζητεί αδύνατα πράγματα. Οι άγιες εντολές Του, που μας έχουν δοθεί από τον ίδιο και από αγάπη για τη σωτηρία μας, «βαρείαι ουκ εισί» (Α΄ Ιω. Ε΄ 3), δεν είναι πιεστικές, δυσβάστακτες και ακατόρθωτες. Εάν θέλουμε να υπακούσουμε στις εντολές Του, δεν θα μας φανούν ως καθήκον αυστηρό, πιεστικό και αδύνατο προς εκτέλεση. Εάν η καρδιά μας, γεμάτη από το δηλητήριο της εκδίκησης και του μίσους ανθίσταται και δεν θέλει να συγχωρήσει, και εάν ακόμη η συγχώρηση μας φαίνεται ως κάτι βαρύ και φοβερόν, «ποιήσωμεν αυτό κούφον (ελαφρόν) και ποθεινόν (ποθητό)», μας συνιστά και πάλι ο ιερός Χρυσόστομος.
Αλλά τότε τι μας χρειάζεται για να απαλλαγούμε από το πάθος της εκδίκησης και του μίσους; Ώστε και το φιλέκδικο να υποχωρήσει, να φύγει· και η καρδιά μας να γίνει μακρόθυμη, υπομονετική και επιεικής. Το πρώτο και σπουδαιότερο είναι το να ζητούμε δύναμη εξ ύψους, τη βοήθεια του Θεού. Πλησίον Του και με τη Χάρη Του τίποτε δεν είναι ακατόρθωτο! Ο Κύριος διακήρυξε: «τα αδύνατα παρά ανθρώποις δυνατά παρά τω Θεώ εστι» (Λουκ. ΙΗ 27).
Και το δεύτερο, απαραίτητο και αυτό, είναι και εμείς να αγωνιζόμαστε. Να βιάζουμε τον κακό εαυτό μας, που δεν θέλει να συγχωρεί. Να τον πιέζουμε να προσεύχεται υπέρ των εχθρών μας, και να ευεργετεί αυτούς με κάθε τρόπο. Να τους φέρεται με φιλοφροσύνη. Και τότε θα έλθει το ποθητό αποτέλεσμα· η εμπάθεια και η μνησικακία θα φύγουν.
Τότε ομολογουμένως θα γίνουμε «συγγνωμικοί», συγχωρητικοί, μιμούμενοι τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, όπως Τον μιμήθηκαν αναρίθμητοι Άγιοι και Μάρτυρες της Εκκλησίας μας, όπως ο πρωτομάρτυρας Στέφανος. Αυτός ο άγιος, όταν τον λιθοβολούσαν οι εχθροί του Ιουδαίοι, είδε τους ουρανούς ανοικτούς και τον Ιησού Χριστό «εκ δεξιών του Θεού εστώτα» (Πραξ. Ζ΄, 56). Και ενώ προσευχόταν γονυπετής, με φωνή μεγάλη έκραξε: «Κύριε, μη στήσης αυτοίς την αμαρτίαν ταύτην» (Πραξ. Ζ΄, 60). Κύριε συγχώρησε τους εχθρούς μου, μη λογαριάσεις σ΄ αυτούς την αμαρτία αυτή.
Τόσοι άγιοι του Θεού άνθρωποι συγχώρησαν τους εχθρούς τους, ακόμη και τους δημίους τους. Και κατόρθωσαν να εφαρμόσουν, με τη δύναμη του Κυρίου, το καθήκον της συγχώρησης. Είναι λοιπόν και για μας, εάν θέλουμε, κατορθωτό. Διαφορετικά, δεν είμαστε αληθινοί χριστιανοί, άνθρωποι της αγάπης που όλα τα σκεπάζει, τα δικαιολογεί και τα συγχωρεί, αφού η χριστιανική αγάπη «πάντα στέγει».
Αρχιμ. ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ Ν. ΛΥΡΑΚΗΣ
_____________________________________________________
