Ρώμη, Νέα Ρώμη και Τρίτη Ρώμη

[parmenas]

Ασφαλως, η αγαμια των κληρικων ειναι μεγαλη πληγη για τους παπικους.
Ομως αν θελουμε να ειμαστε ιστορικα ορθοι, η αγαμια επιβληθηκε ή εγιναν προσπαθειες να επιβληθει οχι τον 9 αι., οπως συχνα νομιζεται, αλλα πολυ νωρις. Ειναι χαρακτηριστικο οτι ο Αγιος Γρηγοριος ο Διαλογος ηταν υπερ της υποχρεωτικης αγαμιας. Δεν ξερω αν υποτιμουσε το γαμο οταν μιλαγε για υποχρεωτκη αγαμια. Ηταν παντως και αλλοι λογοι. Πχ οτι στη Δυση ηταν παραδοση απο οσο ξερω οτι ολοι οι κληρικοι επρεπε να λειτουργουν καθε μερα (και ως εκ τουτου δεν μπορουσαν να εχουν σαρκικες σχεσεις).

Νομιζω πολυ ευστοχα αυτα που λες. Παντως μεγαλη μερη της Δυτικης Εκκλησιας ηταν ανεξαρτητα απο τη Ρωμη και εντελως αυτοδιοικητα (κατι που πραγματικα δεν γνωριζαν οι Βυζαντινοι). Σε αυτο το πλαισο, για το τι γινοταν στο Φραγγικο Βασιλειο δεν εχει ευθυνη ο παπας. Το 1054 ο παπας επηρεαζε εκκλησιαστικα τη μιση Ιταλια. Τοση ηταν η δυναμη του.

Για το λυσιμο του δευτερου γαμου οταν ο συζυγος ειναι εν ζωη, μακαρι η επομενη οικουμενικη να το απαγορευση ως παραχαραξη του Ευαγγελιου. Γελανε και παπικοι μαζι μας, μεταξυ των αλλων,

Οσο για την πρωτη χιλιετια, συνοδος οικουμενικη χωρις την αναγνωριση του πρωτου δεν υπηρξε. Αυτο το λεει και ο Φειδας. Σε οσες δεν εκπροσωπηθκε ο παπας, θεωρηθησαν οικουμενικες οταν εγκριθηκαν και απο τη Ρωμη.

Παραδειγμα ειναι η Ζ Οικουμενικη. Ο Θεοδωρος Στουδιτης την αναγνωρισε μολις το 815. Γιατι? Διοτι πιστευε οτι οι λεγατοι του παπα δεν εδρασαν κατοπιν των εντολων του παπα (μαλλον για το θεμα του επιτιμιου των σιμωνιακων και των εικονομαχων επισκοπων που μετενοησαν).

Απο οτι φαινεται οταν ακουσε οτι τελικα αναγνωριστηκε απο τη Ρωμη, τοτε και τη θεωρησε οικουμενικη. Οικουμενικη σημαινει να αναγνωριστει απο ολη την Εκκλησια, ποσο μαλλον απο τον πρωτο θρονο.

Σε αυτο το πλαισο, σε περιπτωση ενωσης, ορισμενοι κανονες της Πενθεκτης (πχ. σχετικα με την αγαμια των κληρικων) θα μπορουσαν να μην ειναι δεσμευτικοι για τη Δυση (εφ΄οσον ουσιαστικα η Εκκλησια της Ρωμης ποτε δεν αναγνωρισε αυτους τους κανονες της πενθεκτης).

Απλα καποιες σκεψεις.

1. Ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, στην περίπτωση της 7ης Οικουμενικής Συνόδου, παρασύρθηκε φανερά από τη διένεξή του με τον πατριάρχη Ταράσιο. Η έλλειψη πληροφόρησης των Βυζαντινών (και του Θεοδώρου του Στουδίτη) για τις εξελίξεις που συνέβαιναν στην Ρωμαϊκή Εκκλησία την περίοδο αυτή είναι χαρακτηριστική. Για παράδειγμα, γίνεται ολόκληρη Σύνοδος της Φραγκφούρτης το 797, με την οποία αποδοκιμάζεται η 7η Οικουμενική Σύνοδος, και ο Θεόδωρος ο Στουδίτης έχει πλήρη άγνοια. Ο άγιος Θεόδωρος αναφερόταν αφελώς στον πάπα της Ρώμης σαν να επρόκειτο για έναν πάπα του 7ου αι. Ούτε καν φαίνεται να είχε υπ' όψη του ότι σε μεγάλο μέρος της δικαιοδοσίας της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, το Σύμβολο της Πίστεως διαβαζόταν μαζί με το filioque.
Το ίδιο θα συμβεί λίγο αργότερα με τους οπαδούς του πατριάρχη Ιγνατίου, όταν κοντόφθαλμα προσφεύγουν στη Ρώμη κατά της εκλογής του Φωτίου στον πατριαρχικό θρόνο.
Οι Βυζαντινοί δεν είχαν αντιληφθεί ούτε τη σημασία της νέας στροφής του πάπα προς τους Φράγκους, ούτε την αντι-βυζαντινή θεολογία που καλλιεργείτο συστηματικά στην αυλή του Καρλομάγνου, ούτε καν την μετάλλαξη του θεσμού του πάπα προς την κατεύθυνση της εκκλησιαστικής αρχικά και στη συνέχεια και της πολιτικο-εκκλησιαστικής απολυταρχίας. Αυτή η μετάλλαξη άρχισε τον 9ο αιώνα και ολοκληρώθηκε τον 11ο, με τη "γρηγοριανή μεταρρύθμιση". Aυτή τη μετάλλαξη της παπικής ιδεολογίας οι Βυζαντινοί ούτε καν τον ύστερο 11ο αιώνα δεν την είχαν συνειδητοποιήσει, λόγω ελλιπούς πληροφόρησης. Εντούτοις, οι νέες αυτές εξελίξεις στους κόλπους της Ρωμαϊκής Εκκλησίας συνιστούσαν ριζική απομάκρυνση από την εκκλησιολογία της αρχέγονης Εκκλησίας. Η άγνοια αυτή των Βυζαντινών
είναι εμφανής στα διάφορα βυζαντινά κείμενα της εποχής που πραγματεύονται το θέμα των διαφορών με τη Ρώμη (π.χ. στις επιστολές του Θεοφυλάκτου Αχρίδος).

2. Νομίζω δεν μπορεί να γίνει συζήτηση για ένωση χωρίς να τεθεί το θέμα της υποχρεωτικής αγαμίας των κληρικών της Λατινικής εκκλησίας. Δεν είναι απλά τοπικό έθιμο, υποδηλώνει περιφρόνηση του μυστηρίου του γάμου. Ας μημ μιλήσω και για τους δικούς μας άγαμους κληρικούς που ζουν στον κόσμο, πόσοι είναι πραγματικά άγαμοι....Κακά τα ψέμματα, τα περισσότερα σκάνδαλα μέσα στον εκκλησιαστικό χώρο, έργο αγάμων κληρικών είναι.
Τώρα, αν με ρωτήσετε και για την ευκολία με την οποία λύνονται οι δικοί μας οι γάμοι.... Βέβαια, μία οικονομία χρειάζεται να γίνει, αλλά πάντα με μέτρο. Και, τέλος πάντων, ας τηρούνται από την πλευρά του Τυπικού τα όσα προβλέπονται για την εκκλησιαστική ευλογία του δεύτερου γάμου. Το θέμα έχει ξανασυζητηθεί στο φόρουμ, οπότε δεν χρειάζεται να επανέλθουμε μάλλον.

[parmenas]

εννοω λυσιμο του πρωτου γαμου, ποσο μαλλον του δευτερου

[parmenas]

εννοω το να διδει η εκκλησια αδεια σε καποιον δευτερου γαμου οταν ο πρωτος συζυγος ειναι εν ζωη.

[parmenas]

Yiavi, νομιζω οτι ειχε αντιληφθει την εκκλησιολογικη αλλαγη ο Θεοδωρος. Στις επιστολες του στους παπες μιλουσε στην εκκλησιολογικη τους γλωσσα.

Mία διόρθωση στο προηγούμενο μήνυμά μου: Ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης ζήτησε την επέμβαση του πάπα Ρώμης όχι στη διένεξή του με τον πατριάρχη Ταράσιο (που πέθανε το 806), αλλά στη νέα του διένεξη, με τον πατριάρχη Νικηφόρο τον Ομολογητή (806-815). Το θέμα πάντως ήταν το ίδιο, αφορούσε στον παράνομο δεύτερο γάμο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Στ, που τελέστηκε από έναν ηγούμενο Ιωσήφ και εκ των υστέρων αναγνωρίστηκε από το Πατριαρχείο.

Η ουσία είναι πάντως η ίδια: Ο άγιος Θεόδωρος δεν είχε αντιληφθεί ότι οι πάπες του 9ου αιώνα δεν ήταν οι ίδιοι με αυτούς του 7ου αι. και ότι η Ρωμαϊκή Εκκλησία είχε αρχίσει να αποκλίνει θεολογικά και εκκλησιολογικά από την αρχέγονη Εκκλησία.

Να σημειώσω ότι και οι πατριάρχες Ταράσιος και Νικηφόρος είναι άγιοι της Εκκλησίας μας. Μάλιστα ο πατριάρχης Νικηφόρος, μετά την εκθρόνισή του από τον εικονομάχο αυτοκράτορα Λέοντα Ε΄, έγραψε και αξιόλογα κείμενα υπέρ των αγίων εικόνων.

[YiaVi]

Yiavi, νομιζω οτι ειχε αντιληφθει την εκκλησιολογικη αλλαγη ο Θεοδωρος. Στις επιστολες του στους παπες μιλουσε στην εκκλησιολογικη τους γλωσσα.

Mία διόρθωση στο προηγούμενο μήνυμά μου: Ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης ζήτησε την επέμβαση του πάπα Ρώμης όχι στη διένεξή του με τον πατριάρχη Ταράσιο (που πέθανε το 806), αλλά στη νέα του διένεξη, με τον πατριάρχη Νικηφόρο τον Ομολογητή (806-815). Το θέμα πάντως ήταν το ίδιο, αφορούσε στον παράνομο δεύτερο γάμο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Στ, που τελέστηκε από έναν ηγούμενο Ιωσήφ και εκ των υστέρων αναγνωρίστηκε από το Πατριαρχείο.

Η ουσία είναι πάντως η ίδια: Ο άγιος Θεόδωρος δεν είχε αντιληφθεί ότι οι πάπες του 9ου αιώνα δεν ήταν οι ίδιοι με αυτούς του 7ου αι. και ότι η Ρωμαϊκή Εκκλησία είχε αρχίσει να αποκλίνει θεολογικά και εκκλησιολογικά από την αρχέγονη Εκκλησία.

Να σημειώσω ότι και οι πατριάρχες Ταράσιος και Νικηφόρος είναι άγιοι της Εκκλησίας μας. Μάλιστα ο πατριάρχης Νικηφόρος, μετά την εκθρόνισή του από τον εικονομάχο αυτοκράτορα Λέοντα Ε΄, έγραψε και αξιόλογα κείμενα υπέρ των αγίων εικόνων.

Θα το κοιτάξω αυτό που λες. Είχα διαβάσει αποσπάσματα από τις σχετικές επιστολές του αγίου Θεοδώρου κάμποσα χρόνια πριν. Πάντως, επίτρεψέ μου να έχω κάποιες αμφιβολίες ως προς το θέμα της συνειδητοποίησης εκ μέρους του αγίου Θεοδώρου της νέας παπικής ιδεολογίας. Οι κολακευτικές εκφράσεις μπορεί να συνιστούν γνώση του τί θέλει ο άλλος να ακούσει, αυτό σίγουρα συνέβαινε: Δηλ. ο άγιος Θεόδωρος είχε κάποια γνώση της επιθυμητής από την παπική αυλή φρασεολογίας (άλλωστε, έκκληση στον πάπα έκανε, έπρεπε και λίγο να τον κολακεύσει).
Δεν νομίζω όμως ότι οι Βυζαντινοί είχαν αντιληφθεί πόσο οι φράσεις που χρησιμοποιούσαν οι πάπες, από τον 8ο-9ο αι. κυρίως και εξής, είχαν πραγματικό αντίκρυσμα και δεν ήταν κενά λόγια. Εδώ την εποχή λίγο μετά το σχίσμα, ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας (11ος αι.), δεν φαίνεται να είχε συνειδητοποιήσει τη ριζική διαφοροποίηση της εκκλησιολογίας της Δύσης από τις αρχές του 11ου αι., με τους μεταρρυθμιστές πάπες. Τουλάχιστον στις επιστολές του δεν φαίνεται πουθενά κάτι τέτοιο.

Αυτή τη γνώμη, δηλ. ότι οι Βυζαντινοί δεν είχαν συνειδητοποιήσει σε βάθος μέχρι και τον 12ο αι. το διακύβευμα στο μείζον θέμα της εκκλησιολογίας, την εκφράζει και ο Αρ. Παπαδάκης στο πολύ καλό και τεκμηριωμένο βιβλίο του "Η Χριστιανική Ανατολή και η άνοδος του Παπισμού" (έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τράπεζας).
Ισως επειδή η ιδεολογία της "γρηγοριανής μεταρρύθμισης" του 11ου αιώνα ήταν τόσο ριζοσπαστική και τόσο ξένη προς την αρχέγονη εκκλησιολογία, που οι Βυζαντινοί αδυνατούσαν να τη συλλάβουν. Την έζησαν βέβαια πάρα πολύ καλά στο πετσί τους με την 4η Σταυροφορία, το 1204...

[justin]

[ Οι Βυζαντινοί δεν είχαν αντιληφθεί ούτε τη σημασία της νέας στροφής του πάπα προς τους Φράγκους, ούτε την αντι-βυζαντινή θεολογία που καλλιεργείτο συστηματικά στην αυλή του Καρλομάγνου, ούτε καν την μετάλλαξη του θεσμού του πάπα προς την κατεύθυνση της εκκλησιαστικής αρχικά και στη συνέχεια και της πολιτικο-εκκλησιαστικής απολυταρχίας. Αυτή η μετάλλαξη άρχισε τον 9ο αιώνα και ολοκληρώθηκε τον 11ο, με τη "γρηγοριανή μεταρρύθμιση". Aυτή τη μετάλλαξη της παπικής ιδεολογίας οι Βυζαντινοί ούτε καν τον ύστερο 11ο αιώνα δεν την είχαν συνειδητοποιήσει, λόγω ελλιπούς πληροφόρησης. .

Eύλογο λοιπόν το ερώτημα: πως ξέφυγε από την προσοχή των "ραντάρ¨των αυτοκρατόρων της Ρωμανίας( πρέσβεις, πράκτορες, πολιτικοί, στρατιωτικοί, αναλυτές, επίσκοποι), η τεράστιας σημασίας για το χριστιανικό κράτος, σατανική αυτή πολιτική των Φράγκων; Δεν βρέθηκε τότε κανένα think-tank της Κωνσταντινούπολης να προβλέψει; Ποιά προδοσία συντελέστηκε ; ( να μιά ευκαιρία Yia-vi για μελέτη των πηγών και διατριβή...)

Είναι ποτέ δυνατόν να μην είχε καταλάβει κανένας σε τι εξυπηρετούσε το φιλιόκβε και η ονομασία"γραικία"; Και πάλι αναρωτιέται κανείς : είναι δυνατόν σήμερα το 2007 μ. Χ οι soul-leaders να μιλούν γιά "επίσκοπο" και "εκκλησία Ρώμης" ;Αφού όλοι ξέρουν πως έχει καταστραφεί βιαίως απο τους Φράγκους ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΛΑΙΑΣ ΡΩΜΗΣ. Διαβάστε λίγο τον ηρωϊκό, προφητικό και μακαριστό πατέρα Ιωάννη Ρωμανίδη.

http://www.romanity.org/htm/rom.e.04.fr ... gma.01.htm

Πιά πενταρχία και πράσινα άλογα... Ποιόν "επίσκοπο" να καλέσει η νέα Οικουμενική... Toν πενταδάκτυλο goldfinger;

Αγνοούντες ή υποκρινόμενοι άγνοια ιστορίας οι "οικονόμοι του γένους" καθίστανται ένοχοι. Φοβερά ένοχοι...

[parmenas]

1. Ξερεις αν υπαρχει στα αγγλικα αυτο το βιβλιο? Απο οτι ξερω τα γραφει στα αγγλικα ο Παπαδακης γιατι διδασκει στις ΗΠΑ.

Ο Παπαδακης εχω την αισθηση οτι ειναι πολυ σπουδαιος θεολογος της Διασπορας. Εχει γραψει ενα σημαντικοτατο συγγραμα για τη συνοδο του 1280(?) στην Πολη που εξετασε εις βαθος το Filioque.

Ευχαριστω παντως. Το θεμα ειναι πολυπλοκο και τουλαχιστον εγω πεφτω στην παγιδα καποιες φορες να το κοιταζω μεσα απο την εποχη μας και οχι στην εποχη του.

2. Οι ενλογω επιστολες του Θεοφυλακτου αναφερονται καθαρα στο θεμα του πρωτειου? Εχω ακουσει παντως οτι το θεωρουσε αιρεση απεριφραστα. Παντως ηταν γενικα διαλακτικος με τους Λατινους, ισως γιατι ηταν κοντα στο σχισμα. Εχεις κατα νου συγκεκριμενες επιστολες?

3. Δεν ειναι τυχαιο οτι στο σχισμα του 1054 δεν τεθηκε ως θεμα (αν θυμαμαι καλα) το παπικο πρωτειο. Δεν ειχαν διαννοηθει καν στην ανατολη που το πηγαιναν οι δυτικοι Τεθηκαν αλλα θεματα. Αλλα ακομα και στη Φερραρα οι παπικοι δεν τολμησαν να πουν ανοιχτα τις αξιωσεις περι πρωτειου. Στα αλλα θεματα επικεντρωθηκε η συζητηση.

Yiavi, νομιζω οτι ειχε αντιληφθει την εκκλησιολογικη αλλαγη ο Θεοδωρος. Στις επιστολες του στους παπες μιλουσε στην εκκλησιολογικη τους γλωσσα.

Mία διόρθωση στο προηγούμενο μήνυμά μου: Ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης ζήτησε την επέμβαση του πάπα Ρώμης όχι στη διένεξή του με τον πατριάρχη Ταράσιο (που πέθανε το 806), αλλά στη νέα του διένεξη, με τον πατριάρχη Νικηφόρο τον Ομολογητή (806-815). Το θέμα πάντως ήταν το ίδιο, αφορούσε στον παράνομο δεύτερο γάμο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Στ, που τελέστηκε από έναν ηγούμενο Ιωσήφ και εκ των υστέρων αναγνωρίστηκε από το Πατριαρχείο.

Η ουσία είναι πάντως η ίδια: Ο άγιος Θεόδωρος δεν είχε αντιληφθεί ότι οι πάπες του 9ου αιώνα δεν ήταν οι ίδιοι με αυτούς του 7ου αι. και ότι η Ρωμαϊκή Εκκλησία είχε αρχίσει να αποκλίνει θεολογικά και εκκλησιολογικά από την αρχέγονη Εκκλησία.

Να σημειώσω ότι και οι πατριάρχες Ταράσιος και Νικηφόρος είναι άγιοι της Εκκλησίας μας. Μάλιστα ο πατριάρχης Νικηφόρος, μετά την εκθρόνισή του από τον εικονομάχο αυτοκράτορα Λέοντα Ε΄, έγραψε και αξιόλογα κείμενα υπέρ των αγίων εικόνων.

Θα το κοιτάξω αυτό που λες. Είχα διαβάσει αποσπάσματα από τις σχετικές επιστολές του αγίου Θεοδώρου κάμποσα χρόνια πριν. Πάντως, επίτρεψέ μου να έχω κάποιες αμφιβολίες ως προς το θέμα της συνειδητοποίησης εκ μέρους του αγίου Θεοδώρου της νέας παπικής ιδεολογίας. Οι κολακευτικές εκφράσεις μπορεί να συνιστούν γνώση του τί θέλει ο άλλος να ακούσει, αυτό σίγουρα συνέβαινε: Δηλ. ο άγιος Θεόδωρος είχε κάποια γνώση της επιθυμητής από την παπική αυλή φρασεολογίας (άλλωστε, έκκληση στον πάπα έκανε, έπρεπε και λίγο να τον κολακεύσει).
Δεν νομίζω όμως ότι οι Βυζαντινοί είχαν αντιληφθεί πόσο οι φράσεις που χρησιμοποιούσαν οι πάπες, από τον 8ο-9ο αι. κυρίως και εξής, είχαν πραγματικό αντίκρυσμα και δεν ήταν κενά λόγια. Εδώ την εποχή λίγο μετά το σχίσμα, ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας (11ος αι.), δεν φαίνεται να είχε συνειδητοποιήσει τη ριζική διαφοροποίηση της εκκλησιολογίας της Δύσης από τις αρχές του 11ου αι., με τους μεταρρυθμιστές πάπες. Τουλάχιστον στις επιστολές του δεν φαίνεται πουθενά κάτι τέτοιο.

Αυτή τη γνώμη, δηλ. ότι οι Βυζαντινοί δεν είχαν συνειδητοποιήσει σε βάθος μέχρι και τον 12ο αι. το διακύβευμα στο μείζον θέμα της εκκλησιολογίας, την εκφράζει και ο Αρ. Παπαδάκης στο πολύ καλό και τεκμηριωμένο βιβλίο του "Η Χριστιανική Ανατολή και η άνοδος του Παπισμού" (έκδοση Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τράπεζας).
Ισως επειδή η ιδεολογία της "γρηγοριανής μεταρρύθμισης" του 11ου αιώνα ήταν τόσο ριζοσπαστική και τόσο ξένη προς την αρχέγονη εκκλησιολογία, που οι Βυζαντινοί αδυνατούσαν να τη συλλάβουν. Την έζησαν βέβαια πάρα πολύ καλά στο πετσί τους με την 4η Σταυροφορία, το 1204...

[YiaVi]

1. Ξερεις αν υπαρχει στα αγγλικα αυτο το βιβλιο? Απο οτι ξερω τα γραφει στα αγγλικα ο Παπαδακης γιατι διδασκει στις ΗΠΑ.

Ο Παπαδακης εχω την αισθηση οτι ειναι πολυ σπουδαιος θεολογος της Διασπορας. Εχει γραψει ενα σημαντικοτατο συγγραμα για τη συνοδο του 1280(?) στην Πολη που εξετασε εις βαθος το Filioque.

Ευχαριστω παντως. Το θεμα ειναι πολυπλοκο και τουλαχιστον εγω πεφτω στην παγιδα καποιες φορες να το κοιταζω μεσα απο την εποχη μας και οχι στην εποχη του.

2. Οι εν λογω επιστολες του Θεοφυλακτου αναφερονται καθαρα στο θεμα του πρωτειου? Εχω ακουσει παντως οτι το θεωρουσε αιρεση απεριφραστα. Παντως ηταν γενικα διαλακτικος με τους Λατινους, ισως γιατι ηταν κοντα στο σχισμα. Εχεις κατα νου συγκεκριμενες επιστολες?

3. Δεν ειναι τυχαιο οτι στο σχισμα του 1054 δεν τεθηκε ως θεμα (αν θυμαμαι καλα) το παπικο πρωτειο. Δεν ειχαν διαννοηθει καν στην ανατολη που το πηγαιναν οι δυτικοι Τεθηκαν αλλα θεματα. Αλλα ακομα και στη Φερραρα οι παπικοι δεν τολμησαν να πουν ανοιχτα τις αξιωσεις περι πρωτειου. Στα αλλα θεματα επικεντρωθηκε η συζητηση.

Aπαντώ στον φίλο parmenas πολύ βιαστικά ελλείψει χρόνου. Επιφυλάσσομαι για παραπάνω (και για τον 28ο κανόνα της Συνόδου της Χαλκηδόνος και για τις φαναριώτικες αυθαιρεσίες στην ερμηνεία του), εν καιρώ ευθέτω...

1. Πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου του Αριστείδη Παπαδάκη: The Christian East and the Right of the Papacy. The Church 1071-1453, St Vladimir Seminary Press, 1994. Η ελληνική μετάφραση για το ΜΙΕΤ έγινε από τον Στέφανο Ευθυμιάδη, δρ Φιλολογίας και διαπρεπή βυζαντινολόγο. Εξαιρετικό βιβλίο και πολύ καλή μετάφραση. Το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Θα καταλάβετε πολλά για την ουσία των διαφορών μεταξύ Ορθόδοξης και Δυτικής Εκκλησίας.

2. Δεν θυμάμαι ποιες συγκεκριμένες επιστολές του Θεοφυλάκτου Αχρίδας (11ος αι.) έχω διαβάσει, είναι αρκετός καιρός. Βρίσκονται πάντως στο corpus των επιστολών του που έχουν εκδοθεί με αγγλική μετάφραση (της M. Mullet? δεν θυμάμαι).

Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ο Θεοφύλακτος θεωρεί ως την κατ' εξοχήν αίρεση το filioque. Ως προς τα άζυμα, ενώ δεν τα δέχεται και το τεκμηριώνει ιστορικά, ωστόσο δεν τα θεωρεί ως διαφορά που δικαιολογεί το σχίσμα (εδώ βέβαια ο όσιος Νικήτας Στηθάτος, λίγο προγενέστερος από τον Θεοφύλακτο και διαπρεπής μαθητής του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, θα διαφωνούσε μαζί του, αφού είχε γράψει πόνημα κατά των αζύμων. Αυτό δεν σώζεται, το έκαψε ο ίδιος κατ' εντολή του Πατριάρχη! Είναι κρίμα πραγματικά, γιατί ο Νικήτας ήταν εμβριθέστατος νους).
Για το πρωτείο, δεν θυμάμαι τι λέει ο Θεοφύλακτος, θα το ψάξω στη Βιβλιοθήκη. Ομως, είμαι σχεδόν σίγουρος ότι δεν δείχνει να έχει αντιληφθεί την ουσία της "γρηγοριανής μεταρρύθμισης" του 11ου αι., η οποία ξεπερνούσε κατά πολύ την παραδοσιακή, έστω υπερτονισμένη, έννοια του εκκλησιαστικού πρωτείου. Οι μεταρρυθμιστές πάπες του 11ου αιώνα θεωρούσαν επίσημα τον παπικό θεσμό ως υπεράνω πάσης εξουσίας επί γης, ακόμη και κοσμικής, και τον πάπα ως ουσιαστικά ενσάρκωση του αποστόλου Πέτρου. Ο Θεοφύλακτος δεν νομίζω να τα ήξερε ή να τα είχε συνειδητοποιήσει αυτά. Υπήρχαν και δυσχέρειες επικοινωνίας άλλωστε, πέρα από την άγνοια της λατινικής στο Βυζάντιο (ούτε καν ο Μέγας Φώτιος δεν ήξερε λατινικά!).
Πάντως, ο Παπαδάκης αναλύει πολύ ωραία και με λεπτομέρειες όλη την ουσία της γρηγοριανής μεταρρύθμισης του 11ου αι.
Να προσθέσω ότι αυτή η μετάλλαξη του παπικού θεσμού προς την κατεύθυνση της εκκοσμίκευσης με μανδύα μεταφυσικό, αντανακλάται ξεκάθαρα και στην τέχνη του 11ου-12ου αι. στη Δύση. Πολύ καλές μελέτες στο θέμα αυτό έχει κάνει η διαπρεπής γαλλίδα ιστορικός της τέχνης Helene Toubert.

Ένα (βιτριολικό) σχόλιο: Νομίζω ότι καλό θα ήταν οι διάφοροι θεολόγοι που εκπροσωπούν την Ορθοδοξία στους διαλόγους, να γνώριζαν και λίγο πολιτική ιστορία, κοινωνική ιστορία και ιστορία τέχνης. Θα είχαν σφαιρικότερη αντίληψη των πραγμάτων. Προσωπικά, θεωρώ ότι απλά ψάχνουν να "λειάνουν" τις γωνίες, παραθεωρώντας την ουσία του προβλήματος και θα τους αρκούσε αν οι Ρ/καθολικοί αυτή τη στιγμή έβαζαν το filioque στο Σύμβολο της Πίστεως εντός παρενθέσεως, όπως κάνουν άλλωστε σε πολλές ουνίτικες εκκλησίες. Την εξέλιξη της Ρ/καθολικής εκκλησίας, ιστορική, δογματική, πνευματική και λατρευτική, από τον 9ο αι. μέχρι τις μέρες μας την αγνοούν ηθελημένα και νομίζουν ότι μιλούν με τη Δυτική Εκκλησία της εποχής του Φωτίου, στην καλύτερη περίπτωση.

Έχω την εντύπωση ότι οι "θεολόγοι των διαλόγων", στο μεγαλύτερο μέρος τους, εκτελούν διατεταγμένη υπηρεσία, έχουν πολύ χαλαρή δογματική συνείδηση, πολύ μικρή σχέση με την ουσία της Ορθόδοξης πνευματικότητας, μικρή γνώση της ιστορίας γενικότερα, και κατά βάση κοιτούν να περνούν καλά με πληρωμένα ταξιδάκια, διαμονές σε πολυτελή ξενοδοχεία και παράλληλα να ανελίσσονται επαγγελματικά.