ΤΟ ΕΝΟΧΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΜΙΑΣ ΕΚΤΡΩΣΕΩΣ
Κάποιος φίλος, άνθρωπος της Εκκλησίας, με παρεκάλεσε, προ αρκετού χρόνου, να ασχοληθώ με ένα περίεργο, όπως μου είπε, αλλά και συγχρόνως τραγικό γεγονός, πού συνέβη σ' ένα συγγενικό του πρόσωπο.
Επρόκειτο για μια κυρία εξήντα περίπου ετών, η οποία ευρίσκετο σε κατάσταση εντόνου άγχους και πανικού, από τη στιγμή, πού κρατώντας στην αγκαλιά της το βρέφος της κόρης της, αισθάνθηκε την πιεστική ανάγκη να πάρη το μαχαίρι να το κατακρεούργηση!
Τη στιγμή αυτής της παράλογης παρορμήσεώς της ήταν μόνη στο σπίτι της. Έλειπε ο σύζυγος της αλλά και οι γονείς του βρέφους, οι όποιοι απουσίαζαν στο εξωτερικό για μια εβδομάδα Γι' αυτό άλλωστε και είχε εκείνη την ευθύνη της φροντίδας του, μέχρι να επιστρέψουν οι γονείς του στο σπίτι τους.
Ή κρισιμότητα της στιγμής εκείνης, για τη ζωή του βρέφους, την υποχρέωσε να απευθυνθεί στον πλησιέστερο συγγενή της, ο όποιος και μου ζήτησε να με επισκεφθούν το γρηγορότερο, για μια πρώτη διερεύνηση της παράλογης αυτής παρορμήσεώς της κ. Κ.
Κατά τη συζήτηση με την κ. Κ. πληροφορήθηκα ότι η ίδια ήταν άτεκνη και επειδή δεν μπόρεσε να απόκτηση παιδιά η ίδια, υιοθέτησε ένα κορίτσι, πού ήταν ακριβώς η μητέρα του σημερινού βρέφους. Ή ατεκνία της κ. Κ. σε συνδυασμό με την υιοθέτηση της κόρης της, έστρεψαν αμέσως τη σκέψη μου σε μια παρανοϊδή ζηλοτυπία ως πιθανό αίτιο της φαντασιώσεως μιας παράλογης παρορμήσεώς πράξεως σφαγής. Σκέφθηκα ότι, ό,τι εκείνης της έλειπε σε ολόκληρη τη ζωή της και μείωνε τη γυναικεία εικόνα της ενώπιον του εαυτού της, δηλ. η μητρότητα το έβλεπε με έντονη ζηλοτυπία στο πρόσωπο της υιοθετημένης κόρης της, με αποτέλεσμα την ασυνείδητη - φαντασιακή εκκόλαψη της παράλογης παρορμήσεώς της.
Άλλα επειδή κάθε πρώτη σκέψη, σε παρόμοιες περιπτώσεις, δεν μπορεί να απολυτοποιείται αυτοστιγμεί προς εύκολη κατάληξη σ" ένα μόνο συμπέρασμα πιθανώς απατηλό, συνέχισα τη συζήτηση με την κ. Κ. με την προσδοκία κάποιου ερεθίσματος εκ μέρους της, πού θα μου έδινε αφορμή για κάποιο πιο πιθανό συμπέρασμα
Έτσι κατά τη συνέχεια της συζητήσεως μας, αμφισβητώντας, κάποια στιγμή, μέσα μου (δοκιμαστικώς) την ατεκνία της κ. Κ., την ερώτησα, κάπως απότομα
— Έχετε κάνει μήπως παλαιότερα κάποια έκτρωση;
Έξεπλάγην, όταν εκείνη μου είπεν εντελώς αυθόρμητα ότι είχε κάνει δυο εκτρώσεις στην ηλικία των δέκα επτά ετών, κατά τη διάρκεια «προγαμιαίων» σχέσεων της με τον νυν σύζυγο της.
Ή κ. Κ. μου παρουσιάσθηκε ως άνθρωπος της Εκκλησίας, κατά τον διάλογο μας, γι' αυτό και την ερώτησα
— Έχετε εξομολογηθεί αυτές τις δύο σας πράξεις στον πνευματικό σας;
Μου απάντησε τελείως καθησυχασμένη· «μα βέβαια, τώρα μάλιστα υστέρα από τόσα χρόνια και με τη συγχώρηση πού πήρα από τον πνευματικό μου, το θέμα των δύο εκτρώσεων έχει ξεχασθεί και δεν με απασχολεί καθόλου».
Το θέμα δύο στυγερών ενσυνείδητων εγκληματικών πράξεων δεν απασχολούσε πλέον καθόλου, υστέρα από τόσα χρόνια την κ. Κ. αλλά απασχολούσε ασφαλώς συνεχώς τον βεβαρημένο ασυνείδητο ψυχισμό της, με το «σύμπλεγμα» μιας απωθημένης, και έτοιμης πάντοτε να έκδικηθή, για την απώθηση της αυτή, ένοχης!
Άργησε βέβαια, στην περίπτωση της κ. Κ. να εκδηλωθεί προς τα έξω η εκδίκηση αυτή, επειδή δεν είχε βρεθεί εκείνη η ίδια η κ. Κ. μέχρι τότε, στο συνδυασμένο δίκτυο εξωγενών και ενδογενών (ομολόγων ψυχοδυναμικώς) ερεθισμάτων, τα όποια θα προκαλούσαν, μ' ένα ψυχαναγκαστικό συμπλεγματικό δυναμισμό, όπως τώρα, την φαντασιακή αναβίωση, μιας πράξεως σφαγής!
Άλλα βέβαια, όπως προκύπτει από βασικές αρχές της ψυχολογίας του Jung, το ασυνείδητο ούτε ξεχνά ούτε απατάται. Εμείς μόνο νομίζουμε ότι ξεχνάμε, γι' αυτό και άπατώμεθα
—Μα δεν εξάλειψε το αμάρτημα από τον ψυχικό της κόσμο η εξομολόγηση της δεκαεπτάχρονης «σφαγέως» και δεν εξουδετέρωσε έτσι τον ψυχοδυναμισμό της άπωθήσεως; θα ερωτούσε κάποιος... απατώμενος!
Δεν γνωρίζουμε φυσικά τι είδους εξομολόγηση έγινε και πώς αντιμετώπισε την περίπτωση αυτή ο πνευματικός της κ. Κ. Μπορεί όμως να υπενθύμιση κανείς στο σημείο τούτο, ότι τα μεγάλα εγκλήματα όπως είναι οι εκτρώσεις, πού βιώνονται ως σφαγή στο ίδιο το σώμα του ενεργούντος το έγκλημα αποτελούν υπαρξιακό γεγονός καθολικών διαστάσεων, γι' αυτό και μια ενδεχόμενη, πραγματική θεραπεία θα απαιτούσε ορισμένα μέσα βιωματικής και ψυχικής ασκήσεως, κατά το πνεύμα της ποιμαντικής και μυστηριακής διακονίας της Εκκλησίας, ώστε, ένα τόσο υπαρξιακό τραυματικό γεγονός, να θεραπευθεί (με την οικονομία πάντοτε και δια του ελέους και της αγάπης του Θεού) με μια άλλη ποιότητα παιδαγωγίας καθάρσεως, όχι μόνο μιας απλής ( επιπόλαιης ; ) εξομολογήσεως!
Πάντως στην περίπτωση της κ. Κ., παρά την εξομολόγηση στον πνευματικό της, πού την καθησύχαζε, ως προς τις καταστροφικές συνέπειες των δύο εκτρώσεων της, οι τελευταίες την «εκδικήθηκαν» διττώς. Πρώτα - πρώτα λόγω των δύο αυτών πράξεων σφαγής, εστέρευσε μέσα της η πηγή της μητρότητας οριστικά. Και ύστερα η φαντασίωση μιας επίμονης, ψυχαναγκαστικής πιέσεως, επαναλήψεως της σφαγής αυτής, σ' ένα βρέφος πού όντως αγαπούσε και λάτρευε, αναστάτωσε τον ψυχικό της κόσμο, με ισχυρό άγχος και πανικό και την ενέπλεξε σ' ένα εξουθενωτικό νευρωτικά γεγονός. Δηλαδή σ' ένα υπαρξιακό πρόβλημα μιας αποτυχημένης αξιολογικής επιλογής (μεταξύ της αξίας μιας ζωής άφ' ενός και άφ' ετέρου μιας απαξιωμένης σκοπιμότητας), με όλες τις συγκρουσιακές και άλλες παθογόνες ψυχοδυναμικές της συνέπειες.
Αναμφίβολα η έκκολαφθείσα φαντασίωση απειλής μιας νέας σφαγής, στην περίπτωση της κ. Κ., δεν αποτελεί μια ψυχική διαταραχή με αρνητικό μόνο χαρακτήρα αλλά και θετικό. Επειδή η φαντασίωση αυτή είναι ένα ισχυρό σήμα κίνδυνου της ισορροπίας του ανθρωπίνου ψυχισμού από την διόγκωση (Ιηflatiοη) του ασυνειδήτου με ισχυρές πιέσεις απωθουμένων ενοχικών βιωμάτων.
Το ίδιο το ασυνείδητο, με δική του πρωτοβουλία, επιδιώκει την αποφόρτιση του, δείχνοντας με τη φαντασίωση αυτή το δρόμο της καθάρσεως του, μέσω μιας έντονης, όσο και δραματικής, συνειδητοποιήσεως, από το φορέα της απωθήσεως της ενοχικής του ευθύνης για το αίτιο της απωθήσεως αυτής.
Οι σκέψεις αυτές με οδήγησαν στην ανάγκη, σε μια πρώτη εκτίμηση του προβλήματος της κ. Κ., να προτείνω να δεχθεί να επισκεφθεί κάποιο ειδικό από το χώρο της ψυχικής υγείας, για μια βραχεία ψυχοθεραπευτική βοήθεια, επειδή, εξάλλου, το ισχυρό της άγχος και ο καταλυτικός της πανικός, δικαιολογούσαν οπωσδήποτε και μια βραχεία φαρμακευτική αγωγή ηρεμιστικού - κατασταλτικού χαρακτήρας. Άλλα η κ. Κ. αρνήθηκε με απόλυτο τρόπο μια τέτοια υπόδειξη και η συζήτηση μας και ή συνεργασία μας σταμάτησε εκεί, επειδή δεν ήθελε να ακούσει τη λέξη ψυχίατρος. Πίστευε8 με βεβαιότητα ότι δεν χρειαζόταν ψυχιατρική βοήθεια
Ύστερα όμως από την παρέλευση κάποιου χρόνου, έζήτησα από το φίλο μου να με πληροφορήση τι κάνει η συγγενής του με το πρόβλημα της και πώς το αντιμετωπίζει. Εντυπωσιάστηκα και πάλι, όταν μου είπε, ότι, λίγες μέρες μετά τη δική μας συνεργασία, η κ. Κ., ευρισκόμενη με τον σύζυγο της στους διαδρόμους ενός νοσοκομείου προς επίσκεψη κάποιου ασθενούς, βλέποντας κάποια στιγμή μια πινακίδα ενός ιατρικού γραφείου του νοσοκομείου με τη λέξη· ψυχιατροσ, ώρμησε μέσα για να παραδοθεί άνευ ορών στη βοήθεια του ψυχιάτρου, λόγω της συνεχιζόμενης αφόρητης ψυχικής της ταλαιπωρίας από το εξουθενωτικό της άγχος και τον αδάμαστο πανικό της.
Από το όντως τραγικό αυτό γεγονός μπορεί κανείς να βγάλει πολλά ίσως συμπεράσματα για την αιτιολογία του και την επιβαλλόμενη θεραπεία του. Όμως κάτι πού είναι ιδιαίτερα σημαντικό, για τη δυνατότητα κάποιας αποτελεσματικής θεραπείας, είναι η διαπίστωση ότι για μια τέτοια θεραπεία, η ποιμαντική πράξη της Εκκλησίας, όπως ασκείται συνήθως, φαίνεται να είναι εντελώς ανεπαρκής μέχρι ανύπαρκτη.
Κανονικά ένα τέτοιο ανθρώπινο - τραυματικό γεγονός, όπως είναι η έκτρωση, πρέπει να αντι
μετωπίζεται κάτω από την ποιμαντική επιστασία και πρόνοια του Ιερέως - ποιμένας, σε συνεργασία με ένα αρμόδιο του χώρου της ψυχικής υγείας. Διότι η ενδεχόμενη προσφυγή του ενδιαφερομένου χριστιανού ανθρώπου, ερήμην του ιερέως πνευματικού του, ακόμα και στον πιο καλοπροαίρετο ψυχίατρο η ψυχοθεραπευτή, μένει ουσιαστικά αναποτελεσματική, εάν δεν εκτροπή σε λύσεις επιδεινώσεως του προβλήματος.
Το τελευταίο σημαίνει ότι για την ποιμαντική προσπάθεια θεραπείας των ψυχικών ή ψυχοπαθολογικών συνεπειών της εκτρώσεως, χρειάζεται η συνεργασία του ποιμαντικού οργάνου της Εκκλησίας με ένα θετικό, απέναντι στο θρησκευτικό γενικά γεγονός, ειδικό του χώρου της ψυχικής υγείας, όταν μάλιστα τα συμπτώματα μιας ψυχικής διαταραχής είναι σε τέτοια ένταση, πού το όργανο αυτό της Εκκλησίας δεν θα μπορούσε από μόνο του να τα αντιμετώπιση κατασταλτικά για μια ευχερέστερη πνευματική βοήθεια.
Έξαλλου η αναγκαιότητα μιας τέτοιας συνεργασίας, σε μια τέτοια περίπτωση, όπως η σχολιαζόμενη, προκύπτει από το γεγονός ότι μια έκτρωση, από τη στιγμή πού θα εκτελεσθή, μεταβάλλεται σε παράγοντα διαταραχής των αξιολογικών - πνευματικών σχέσεων του αυτουργού της εκτρώσεως με το δημιουργό του, εφόσον όχι μόνο αυτός ο ίδιος αλλά και το συλληφθέν και ήδη εκριζωθέν σφαγιαστικώς, από τη σωματική μητρική συνάφεια, έμβρυο, ανήκουν στο δημιουργό τους ως προσωπική του ιδιοκτησία.
Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος, πού μια ενδεχόμενη αποκλειστική αντιμετώπιση από μόνο τον ειδικό του χώρου της ψυχικής υγείας, δημιουργεί επιφυλάξεις, σε κάθε συνειδητό χριστιανό, ως προς το αναμενόμενο θεραπευτικό αποτέλεσμα, επειδή ο άνθρωπος αυτός έχει πάντοτε επίγνωση της αδιάλυτης πνευματικής σχέσεως του με το δημιουργό του αλλά και με το νόμο του, πού καθορίζει την αξιολογική ποιότητα της υπαρξιακής του καταξιώσεως.
Ό ειδικός όμως του χώρου της ψυχικής υγείας συνήθως αγνοεί αυτή την εσώτατη σχέση δημιουργού και δημιουργήματος και κυρίως το αξιολογικό - υπαρξιακό νόημα της και γι΄ αυτό δεν μπορεί να αντιληφθεί τις καθολικές διαστάσεις του προσωπικού - ενοχικού του προβληματισμού.
Το υπαρξιακό - αξιολογικό δέσιμο δημιουργού και δημιουργήματος εξεικονίζεται με εξαιρετική σαφήνεια στον ΡΛΗ' Ψαλμό και για το λόγο αυτό, ο Ψαλμός αυτός διαφωτίζει καλύτερα το ενοχικό υπόβαθρο μιας σφαγιαστικής πράξεως χωρισμού δημιουργού και δημιουργήματος δια της εκτρώσεως. Ας δούμε σ' ένα σύντομο διάγραμμα τις διαστάσεις των ύποδηλουμένων στον Ψαλμό ευθυνών του ανθρώπου απέναντι στο θεό για την δική του ύπαρξη, αλλά και του σφαγιασθέντος εμβρύου.
Στο πρώτο μέρος του Ψαλμού (στ. 1-5α) εξαίρεται η άμεση και θαυμαστή γνώση εκ μέρους του Θεού, της συνολικής υπάρξεως του ανθρώπου («Ιδού Κύριε, συ έγνως πάντα, τα έσχατα και τα αρχαία», επειδή ακριβώς είναι ο δημιουργός του («συ επλασάς με και εθηκας έπ' έμέ την χείρα σου»), ενώ στην αρχή του δευτέρου μέρους (στ. 7-12) βεβαιώνεται, εκ μέρους του ψαλμωδού, η συνεχής και αδιάλειπτη σχέση με το Θεό δημιουργό του («Που πορευθώ από του πνεύματος σου και από του προσώπου σου που φύγω»;).
Ή πραγματικότητα της αδιάλειπτης αυτής σχέσεως στηρίζεται στο γεγονός ότι ο Θεός, ως δημιουργός του ανθρώπου, γνωρίζει άμεσα και διαχρονικά όλη την εξελικτική πορεία της σωματικής αναπτύξεως του από της συλλήψεως του («συ έκτήσω τους νεφρούς μου, Κύριε, αντελάβου μου εκ γάστρας μητρός μου»).
Τίποτε δεν έμεινε, κατά την πορεία της εξελίξεως αυτής, κρυφό από τα μάτια του Θεού («ουκ εκρύβη το όστούν μου από σου, συ έποίησας εν κρυφή, και ύπόστασίς μου εν τοις κατωτάτοις της γης»). Ή ανάπτυξη αυτή ενώ ξεκίνησε από μια ακατέργαστη σάρκινη μάζα, κατέληξε στην τέλεια δημιουργία ενός θείου έξεικονίσματος, καταγραφομένου ευθύς αμέσως στο βιβλίο του Θεού («το ακατέργαστόν μου εΐδον οι οφθαλμοί σου, και επί το βιβλίον σον πάντες γραφήσονται»).
Ή απατηλή επομένως εντύπωση της απαλλαγής από την προσωπική προβληματική της έκτρώσεως, με το πέρασμα του χρόνου, δια της λήθης (δηλ. της άπωθήσεως), δεν λύνει το ζωτικό - ενοχικό πρόβλημα της αδιάλειπτης σχέσεως του ανθρώπου με την κρίση του θεού. Ό,τι γράφεται στο βιβλίο της ζωής ως «ύπαρξη», δεν ξεγράφεται λόγω της εκτρώσεως, αλλά παραμένει ως ανοιχτό χρέος και οφειλή αποδόσεως... λογαριασμού στον ιδιοκτήτη αυτής της υπάρξεως, εφόσον άλλωστε και κατά τον αγ. Μάξιμο τον Όμολογητή, ο Θεός είναι ο μόνος ακριβής γνώστης, ανά πάσαν στιγμήν, και του αγνώστου (ασυνειδήτου) ψυχισμού του ανθρώπου. «'Ο Θεός το αφανές κίνημα της ψυχής, και την αόρατον όρμήν, και τον λόγον αυτού, καθ' ον ώρμηταιηή ψυχή, και τον του λόγου σκοπόν τουτέση, το παντός πράγματος προεπινοούμενον τέλος βλέπων, κρίνει δικαιως τα παρά των ανθρώπων πραττόμενα»!
Ιωάννης Κορναράκης
Ομότιμος Καθηγητής Ποιμαντικής Ψυχολογίας
και Εξομολογητικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
