Υποθήκες της μητέρας

[eleimon]

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ

Η τηλεόραση, το ίντερνετ και τα διάφορα άλλα ηλεκτρονικά μέσα, βρίσκονται ήδη στην καθημερινότητα των παιδιών.

Τι είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι γονείς

Σύμφωνα με το άρθρο του Spiegel, (Ν.20, 14.5.07) με τίτλο «Πόσο πολύ μπορούν να αντέξουν τα παιδιά την τηλεόραση/ τον ηλεκτρονικό υπολογιστή?» υπάρχουν πολλά στοιχεία τα οποία επιτάσσουν μια προσεκτική και καλά ζυγισμένη επαφή των παιδιών με αυτά τα μέσα.
Η τηλεόραση και ο υπολογιστής είναι αναμφισβήτητα μία εξαιρετική πηγή γνώσεων και μάθησης.

Κατά πόσο όμως οι γονείς τα χρησιμοποιούν για αυτές τους τις ιδιότητες, με επίβλεψη και περιορισμούς? Ποιοί θα έπρεπε να είναι αυτοί οι περιορισμοί και ποιός ο λόγος για να υπάρχουν περιορισμοί στην χρήση τους?
Το Ομοσπονδιακό Κέντρο για την Ενημέρωση της Υγείας της Γερμανίας (BZGA στην Κολονία)
συνιστά τους εξής χρονικούς περιορισμούς για την παρακολούθηση προγραμμάτων στην τηλεόραση και τον υπολογιστή, ανά ημέρα:

• παιδιά 3-5 ετών: μισή ώρα
• παιδιά 6 – 9 ετών: μία ώρα
• παιδιά 10 – 13 ετών: μιάμιση ώρα

Δυστυχώς στο εμπόριο αλλά και στο ίντερνετ κυκλοφορούν παιχνίδια τα οποία δεν διευκρινίζουν πολλές φορές το όριο της ηλικίας των παιδιών στα οποία απευθύνονται.
Αν και το άρθρο της BZGA δεν αποσαφηνίζει τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία τίθενται αυτοί οι χρονικοί περιορισμοί, η πλειοψηφία των μελετών αναδεικνύει τη σημασία του ελέγχου από τη πλευρά των γονέων, όχι μόνο του χρόνου έκθεσης αλλά και της ποιοτητας του υλικού, έτσι ώστε να αξιοποιείται ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας αυτών των μέσων:
Στόχος είναι μέσω των νέων μέσων (τηλεόραση και υπολογιστής) να προωθείται η περιέργεια και η ανάγκη για μάθηση, αλλά και οι γονείς να λειτουργήσουν ως "φίλτρο" των πληροφοριών, συζητώντας με τα παιδιά τους και απαντώντας σε οποιαδήποτε απορία τους για τι τι βλέπουν.
Ένα σημαντικό αρνητικό στοιχείο είναι το ότι πολλές φορές χρησιμοποιούνται τα μέσα αυτά από τους γονείς ως "ηλεκτρονική baby-sitter" και όχι ως μια ακόμα ευκαιρία συνάθροισης και συναλλαγής της οικογένειας.
Οι γονείς τα χρησιμοποιούν αρκετά για την απασχόληση του παιδιού τους, ή και έτσι ώστε τα παιδιά τους να αποκτήσουν ευχέρεια στην χρήση του Η/Υ, ακόμα και όταν αυτά είναι κάτω των 3 ετών.
Όμως στην ευαίσθητη αυτή ηλικία, όπου ακόμα η λεπτή και αδρή κινητικότητα εξελίσσεται και η κοινωνικοποίησή του παιδιού βρίσκεται στην πρώτη θέση όσον αφορά τους επιθυμητούς στόχους των διεθνώς αναγνωρισμένων παιδαγωγικών μεθόδων, η χρήση του Η/Υ ή της τηλεόρασης μπορεί να «κλέβει» χρόνο απο άλλες πολύ σημαντικές δραστηριότητες – οι οποίες ενδεχομένως και να μήν αποτελούν μια τόσο εύκολη λύση όσο ένα παιχνίδι στον υπολογιστή.
Δραστηριότητες όπως:

παιχνίδι με ομάδες άλλων παιδιών – για την κοινωνικοποίηση τους
αλλά και δραστηριότητες που θα εξασκήσουν την φαντασία και την δημιουργικότητά τους, όπως:


γλυπτική και παιχνίδια με πλαστελίνη και ζυμάρια - για την εξάσκηση και συχρονισμό λεπτής κινητικότητας και όρασης στις τρείς διαστάσεις
λέγκο, τουβλάκια, παιδικό παιχνίδι καρφώματος, πειράματα κτλ - που θεωρούνται σημαντικά λόγω των επανειλλημένων προσπαθειών τις οποίες το παιδί θα κληθεί να πραγματοποιήσει για να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα, χωρίς αυτό να είναι συγκεκριμένο, ούτε και απαραίτητο, (έτσι μαθαίνει να μήν περιμένει πάντα άμεσο αποτέλεσμα και να μην τα παρατάει εύκολα)
είναι ανεκτίμητες για την ψυχική υγεία και ανάπτυξη του παιδιού και πέρα απο τις σωματικές ανάγκες που καλείται να καλύψει ο γονέας ανήκουν στα βασικά δικαιώματα του παιδιού και πρέπει να βρίσκονται πρώτες στην καθημερινή λίστα δραστηριοτήτων με τις οποίες ασχολείται ένα παιδί.

Παράδειγμα στην πράξη: o H/Y στον παιδικό σταθμό φέρνει θετικά αποτελέσματα

Έρευνα με 132 παιδιά 3-6 ετών που διενεργήθηκε σε παιδικούς σταθμούς στην Γερμανία για δύο χρόνια, έδειξε ότι η χρησιμοποίηση του Η/Υ έφερε μόνο θετικά αποτελέσματα.
Τα παιδιά όταν υπήρχε καλός καιρός προτιμούσαν να παίξουν έξω, παρά με τον υπολογιστή. Έδειξαν διάθεση συνεργασίας (ποιός θα έχει το ποντίκι για πόση ώρα) και απέκτησαν νέες υπευθυνότητες (να ανοίγουν και να κλείνουν τον υπολογιστή).
Η χρήση του υπολογιστή είχε ενταχθεί στο πρόγραμμα του παιδικού σταθμού με τις εξής μορφές:
Παιδιά 5-6 ετών (σε μια ομάδα 10 παιδιών) μάθαιναν την γραμματοσειρά του αλφάβητου μέσα απο τον υπολογιστή και έπαιζαν «γραφείο» όπου δούλευαν γράφοντας προτάσεις.

Μικρότερα παιδιά παρατηρούσαν φωτογραφίες απο έντομα και φυτά σε μεγάλη ανάλυση στον υπολογιστή (περασμένα απο σαρωτή) και με την βοήθεια της παιδαγωγού αναζητούσαν πληροφορίες για αυτά τα έντομα και φυτά. Επίσης πατούσαν τα κουμπιά που τους υποδείκνυαν τα μεγαλύτερα παιδιά και τα υποστήριζαν.
Οι παιδαγωγοί και ειδικοί συμπέραναν ότι ιδιαίτερα στην αρχή, τα παιδιά έδειξαν πολύ συχνά επιθυμία να περάσουν μεγάλο χρονικό διάστημα μπροστά απο τον υπολογιστή αλλά μετά απο λίγο καιρό, έχασαν ένα μεγάλο ποσοστό του ενδιαφέροντός τους.
Ένα μεγάλο κριτήριο της έρευνας ήταν το αποτέλεσμα που θα είχε η χρήση του Η/Υ όσον αφορά την συμπεριφορά των παιδιών: εάν θα συνενοούνταν και θα συνεργάζονταν και πόσο θα βοηθούσε το ένα το άλλο στους διάφορους προβληματισμούς σε σχέση με τον Η/Υ.
Μετά το τέλος της έρευνας επιβεβαιώθηκε ότι δεν σημειώθηκε καμία αρνητική συμπεριφορά στα παιδιά ενώ αντιθέτως παρατηρήθηκε αύξηση της συνεργασίας των παιδιών μεταξύ τους.
Στο παράδειγμα της έρευνας στην Γερμανία, τα παιδιά ήρθαν σε επαφή με τον Η/Υ σε έναν χώρο όπου ήδη είχαν σε μεγάλο βαθμό κατακτήσει αρκετές κοινωνικές δεξιότητες (συνεργασία, συνεννόηση κτλ.) και ο στόχος ήταν να εμπλουτίσουν τις γνωστικές τους δεξιότητες με το να γνωρίσουν τον Η/Υ και να μάθουν σιγά σιγά να τον χρησιμοποιούν - όχι όμως με την μορφή παιχνιδιών.
Η έρευνα έδειξε ότι σε αυτό το περιβάλλον η επαφή των παιδιών με τον Η/Υ ήταν χρήσιμη και εμπλούτισε την καθημερινότητα των παιδιών δίνοντάς τους επιπλέον εργαλεία για την κατανόηση των νέων μέσων.
Δυστυχώς όμως η επαφή αυτής της μορφής με τα νέα μέσα – ελεγχόμενη ποιοτικά και χρονικά – δεν είναι κάτι εύκολα υλοποιήσιμο, μιας και απαιτεί την ενεργή εμπλοκή του παιδαγωγού ή γονιού κάτω απο συγκεκριμένες προυποθέσεις: μικρός αριθμός παιδιών, ποιοτικός έλεγχος, επιλεγμένες δραστηριότητες.
Αυτό το γεγονός έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα βασικά κριτήρια για το οποία οι γονείς πολλές φορές επιλέγουν τα νέα μέσα για την απασχόληση των παιδιών τους – είναι εύκολα, γρήγορα και δεν απαιτούν την ενεργή ενασχόληση των γονέων.

Τα νέα μέσα επιστρατεύονται στην αντιμετώπιση προβλημάτων και δυσκολιών

Ειδικά προγράμματα τα οποία είναι εκπαιδευμένοι να χρησιμοποιούν παιδοψυχολόγοι, παιδοψυχίατροι και λογοθεραπευτές, επιτρέπουν πλέον μία νέα δυναμική προσσέγγιση για την αντιμετώπιση δυσκολιών όπως η δυσλεξία, η διαταραχή ελλειματικής προσοχής, ή θεμάτων που σχετίζονται με τον προφορικό λόγο αλλά και άλλων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά προσχολικής και σχολική ηλικίας.
Έτσι ο υπολογιστής, γίνεται μέρος συγκεκριμένων θεραπευτικών συνεδριών λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του.
Ασκήσεις γίνονται αντί βαρετές, ιδιαίτερα ευχάριστες μιάς και αποτελούν μέρος ενός παιχνιδιού το οποίο ερεθίζει με ευκολία τον εγκέφαλο του θεραπευόμενου, αποσπώντας άμεσα την προσοχή του.
Παράλληλα μειώνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό ένα απο τα σημαντικά εμπόδια που υπάρχουν στην θεραπεία ενός παιδιού – το χαμηλό κίνητρο για συνεργασία και συμμετοχή στην συνεδρία – αυξάνοντας κατά πολύ την αποτελεσματικότητα κάθε συνεδρίας αλλά και συντομεύοντας και σημαντικά τη συνολική χρονική διάρκεια της θεραπείας.

Τα νέα μέσα και οι δυσάρεστες παρενέργειες:
Η πραγματικότητα στην καθημερινότητα των παιδιών, Παιχνίδια, Εγκληματικότητα, Συναισθήματα, Συγκέντρωση.


Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το 90% των ηλεκτρονικών παιχνιδιών περιέχουν καποιας μορφής βίαιο περιεχόμενο και δεν διευκρινίζουν πολλές φορές το όριο της ηλικίας στα παιδιά που απευθύνονται.
Έρευνα απο το Εγκληματολογικό Ερευνητικό Κέντρο του Niedersachsen, στην Γερμανία δείχνει ότι απο τους ανήλικους που προέβησαν σε εγκληματικές πράξεις, το 44% δήλωσαν ότι έπαιζαν πολύ συχνά παιχνίδια με θέματα τον πόλεμο, έναντι του 14% που δήλωσε ότι δεν έπαιζε καθόλου.
Όσο η συχνότητα ενασχόλησης με παιχνίδια πολέμου αυξανόταν, τόσο αυξανόταν και το ποσοστό των ανηλίκων που προέβησαν σε εγκληματικές πράξεις.
Η συχνή έκθεση σε βίαια ερεθίσματα τόσο μέσα από τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, όσο και μέσα από την τηλεόραση έχει ως συνέπεια την απευαισθητοποίηση στη βία με αποτέλεσμα την έλλειψη αντίδρασης στη πραγματική βία και τη βιαιοπραγία. Το πιο ανησυχητικό αποτέλεσμα αυτού, είναι η μείωση της ικανότητας για ενσυναίσθηση, δηλαδή για νοητική και συναισθηματική ικανότητα για επαφή και κατανόηση της ψυχικής κατάστασης του άλλου, που θεωρείται βασικός μηχανισμός αναστολής της επιθετικότητας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς.
Με έναν ανάλογο τρόπο επιδρά και η τηλεόραση στην αντίληψη που διαμορφώνουν τα παιδιά σε σχέση με το πραγματικό κόσμο και τη φυσιολογική κοινωνική συμπεριφορά.
Αμφίσημη είναι η επίδραση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και της τηλεόρασης στην ανάπτυξη της φαντασίας και την ικανότητα διάκρισης της από την πραγματικότητα.


Τα σχέδια παιδιών που βλέπουν καθημερινά μέχρι μία ώρα τηλεόραση, έχουν αρκετή διαφορά με αυτά των παιδιών που βλέπουν καθημερινά τουλάχιστον τρεις ώρες τηλεόραση

spiegelkidsend.jpg

Έρευνα σε σχολείο του Freiburg έδειξε ότι παιδιά 11-15 ετών που βλέπουν αρκετή τηλεόραση, έχουν δυσκολίες στην συγκέντρωση: ο εγκέφαλος συνηθίζει στις πολύ γρήγορες εναλλαγές εικόνων και ήχων και δυσκολεύεται να παρακολουθήσει την ομιλία του καθηγητή, ή ακόμα και συνομιλίες με άλλους μαθητές.
Επίσης τα παιδιά που έβλεπαν πολύ τηλεόραση δεν είχαν καμία αντίδραση σε εικόνες στις οποίες άλλα παιδιά που δεν έβλεπαν τηλεόραση, αιθανόντουσαν μεγάλη συγκίνηση.
Έρευνα στον Καναδά με πάνω απο 2.600 παιδιά έδειξε ότι παιδιά 2 ετών έβλεπαν πάνω απο 2 ώρες καθημερινά τηλεόραση, ενώ παιδιά 3-4 ετών έβλεπαν 3,6 ώρες την ημέρα τηλεόραση.
Ένα στα δέκα απο τα παιδιά που έβλεπαν 3,6 ώρες τηλεόραση την ημέρα, βίωσε στην ηλικία των 7 ετών διαταραχές ελλειματικής προσοχής.

Εθισμός ακόμα και απο χαρούμενα παιχνίδια για μικρά παιδιά

Δύο ξεχωριστές έρευνες, η μία απο το Stanford University στις Η.Π.Α. και η άλλη απο το Tohoku University στην Σιγκαπούρη είχαν το ίδιο αποτέλεσμα: απέδειξαν ότι η ενασχόληση με απλά και χαρούμενα παιχνίδια στον Η/Υ σε μικρές ηλικίες συνηθίζει τα παιδιά στις γρήγορες εναλλαγές/κινήσεις και πολύχρωμα γραφικά - με αποτέλεσμα να εθιστούν πολύ πιό εύκολα και σε αντίστοιχα παιχνίδια όταν μεγαλώσουν (που σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι και παιχνίδια τα οποία περιλαμβάνουν σκηνές έντονης δράσης και βίας).

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια αλλάζουν μέρος του εγκεφάλου

Άλλη έρευνα, πάλι στο Tohoku University που είχε αρχικά στόχο να δείξει την δραστηριότητα του εγκεφάλου σε έφηβους την ώρα που παίζουν Nintendo, απέδειξε ότι η ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια εξασκεί και αλλάζει το μέγεθος του μέρους του εγκεφάλου το οποίο ευθύνεται για την όραση και την κίνηση – το ίδιο μέρος που απαιτείται να λειτουργήσει για την κατακράτηση βίαιων ή λανθασμένων κοινωνικά προθέσεων.

Η έρευνα αυτή έδειξε ότι δεν είναι μόνο οι εικόνες βίας του παιχνιδιού που θα προκαλέσουν μια πιό βίαιη γενιά στο μέλλον, αλλά ο ριζικός τρόπος με τον οποίο επιδρά αυτή η δραστηριότητα στον εγκέφαλο.

Υπολογιστής και τα μάτια των παιδιών

Η χρήση του Η/Υ έχει ελαττώσει επιπλέον τις ώρες που τα παιδιά χρησιμοποιούν την ικανότητα τους να βλέπουν μακριά – η καθημερινότητα των παιδιών αποτελείται απο ολοένα και περισσότερες δραστηριότητες οι οποίες απαιτούν όραση σε κοντινές αποστάσεις και όχι πιά μακρινές.
Έτσι δεν είναι περίεργο το ότι οι έρευνες δείχνουν ότι το ποσοστό παιδιών με μυωπία έχει αυξηθεί απο 12,1% σε 20,4% απο το 1995 εώς σήμερα (με βάση έρευνα που έγινε στην Taiwan), ενώ με βάση άλλη έρευνα που έγινε στην Σιγκαπούρη, το ποσοστό διπλασιάστηκε απο 17% σε 34%.
Επίσης έχει σημειωθεί το Computer Vision Syndrome το οποίο συνδέεται με την πολύωρη χρήση του Η/Υ ακόμα και σε παιδιά.
Τι μπορούν οι γονείς να κάνουν για να αποφύγουν την εμφάνιση του CVS:


να παρατηρούν τις αντιδράσεις του παιδιού τους – τρίψιμο των ματιών σημαίνει ότι ο μυς του ματιού έχει κουραστεί, (ή επίσης κόκκινα μάτια και στρίψιμο του κεφαλιού).
να ρυθμίζουν την οθόνη έτσι ώστε το παιδί να μήν χρειάζεται να αλλάξει στάση, να καμπουριάζει ή να κοιτάει με κλίση του κεφαλιού την οθόνη
να ρυθμίζουν τον φωτισμό έτσι ώστε να μήν υπάρχουν γυαλάδες στην οθόνη,
να μήν είναι έντονη η διαφορά της φωτεινότητας της οθόνης του υπολογιστή και του δωματίου,
λόγω του ότι τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν απο μόνα τους συνήθως εάν έχουν κάποιο πρόβλημα όρασης, είναι απαραίτητο οι γονείς να ελέγχουν την όραση του παιδιού τους συχνά.

Τηλεόραση, Η/Υ και επιδόσεις

Υπάρχουν άραγε και θετικά ευρήματα σε σχέση με τη χρήση Η/Υ και ηλεκτρονικών παιχνιδιών; Στις θετικές κριτικές αναφέρεται ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια συμβάλλουν στην ανάπτυξη και βελτίωση των γνωστικών δεξιοτήτων και ειδικότερα στη συγκέντρωση, τη παρατηρητικότητα, τον οπτικοκινητικό συντονισμό, την επιδεξιότητα, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και την αύξηση των γενικών γνώσεων.

Προσφέρουν εξοικίωση με τη τεχνολογία και τη χρήση της στη καθημερινή ζωή και βελτιώνουν τις γνωστικές δεξιότητες των μαθητών, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν κάποιες μαθησιακές δυσκολίες - χρησιμοποιούνται μάλιστα και απο τους ειδικούς κατά την διάρκεια συνεδριών.
Υπάρχουν περιπτώσεις που όπως τα ίδια τα παιδιά μαρτυρούν, ο Η/Υ τα βοηθά στην εύρεση στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων, στην συνεργασία αλλά και στον προγραμματισμό δραστηριοτήτων μέσα στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού όπως πχ Sims ή ακόμα και Counterstrike.
Ο Λάζλο (15 ετών) όπως αναφέρει στην Angela Gattenburg, δημοσιογράφο του περιοδικού Spiegel, δεν έχει απαραίτητα όρεξη να παίζει όλη την ημέρα Counterstrike, αλλά εκτός απο αυτό το παιχνίδι του αρέσει και να πηγαίνει σινεμά, στο Judo ή στο τέννις, πιστεύει ότι μέσα απο το Counterstrike αποκτά την ικανότητα στρατηγικής σκέψης αλλά και πιό γρήγορα αντανακλαστικά.
Η Jana, έχει επιδόσεις της τάξεως του 19-20 στο σχολείο, κάνει πατινάζ, τζόγκινγκ, παίζει κλαρίνο και κάνει ιππασία. Χρησιμοποιεί τον υπολογιστή για να κάνει έρευνα για το σχολείο, να μιλάει με φίλες της στο εξωτερικό μέσω του προγράμματος skype και προπαντώς για να παίζει το αγαπημένο της παιχνίδι το Sims με το οποίο όπως λέει, μαθαίνει έννοιες όπως υπευθυνότητα και οργάνωση.
Χρησιμοποιούν τα παιδιά αυτές τις ικανότητες στην μετέπειτα τους ζωή ή αυτές ισχύουν μόνο στον φανταστικό κυβερνοχώρο? Δεν υπάρχει ακόμα κάποια έρευνα για αυτό.
Υπάρχει όμως, έρευνα στη Νέα Ζηλανδία που έγινε με 1.000 παιδιά στην ηλικία 5 -15 ετών, που είχε καταγράψει πόσες ώρες έβλεπαν τηλεόραση. Τριάντα χρόνια αργότερα, η έρευνα δείχνει τα εξής: το μεγαλύτερο ποσοστό όσων έβλεπαν στην παιδική τους ηλικία περισσότερο απο 3 ώρες τηλεόραση καθημερινά, δεν είχε καταφέρει να τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση – σε αντίθεση με το μεγαλύτερο ποσοστό όσων έβλεπαν λίγη τηλεόραση, οι οποίοι κατάφεραν να πάρουν πτυχίο ΑΕΙ.
Επίσης στην έρευνα απο το Εγκληματολογικό Ερευνητικό Κέντρο του Niedersachsen οι σχολικές επιδόσεις παιδιών 10 ετών, που είχαν μέτρια ή μεγάλη ενασχόληση με παιχνίδια πολέμου τα οποία είναι ακατάλληλα για ανηλίκους (κατάλληλα απο 18 ετών δηλαδή), ήταν αρκετούς βαθμούς κατώτερες του μέσου όρου, σε αντίθεση με τις σχολικές επιδόσεις παιδιών που δεν είχαν ξαναπαίξει ποτέ τέτοια παιχνίδια, οι οποίες ήταν αρκετούς βαθμούς ανώτερες απο την βαθμολογία του μέσου όρου.

Ποιό θα είναι το μέλλον της εκπαίδευσης?

Υπάρχουν γονείς, όπως ο Gerhard Florin μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Αμερικανικής εταιρείας Electronic Arts, που πιστεύουν ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να αλλάξει και να ακολουθήσει τα γρήγορα βήματα των υπολογιστών – με την χρήση των οποίων τα παιδιά δεν έχουν ποτέ πρόβλημα συγκέντρωσης για ώρες – σε σύγκριση με την παραδοσιακή διδακτική ώρα κατά την διάρκεια της οποίας δεν αντέχουν να συγκεντρωθούν.
Τα παιδιά του έμαθαν να διαβάζουν με το παιχνίδι Pokemon στο οποίο υπάρχουν πολλές λέξεις και τώρα πλέον κανονίζουν μόνα τους μετά το καθημερινό διάβασμα και τις εξωσχολικές τους δραστηριότητες την ώρα του παιχνιδιού, στο ειδικό δωμάτιο με τους υπολογιστές.
Όμως παρόλο που είναι υπέρμαχος της ενασχόλησης των παιδιών με τον υπολογιστή, η τηλεόραση είναι για εκείνον ένα μέσο το οποίο τα παιδιά του (που τώρα είναι 12 ετών) δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν ελεύθερα.
Πιστεύει ότι όπως οι γονείς διαλέγουν τα βιβλία που δίνουν στα παιδιά τους να διαβάσουν έτσι θα έπρεπε να διαλέγουν και τα παιχνίδια που τους επιτρέπουν να παίζουν στον υπολογιστή ή να βλέπουν στην τηλεόραση.

Συμπέρασμα?

Είναι αποδεδειγμένο ότι η τηλεόραση καθώς και ο Η/Υ, έχουν αρκετές επιπτώσεις στην διαμόρφωση του χαρακτήρα αλλά και των ικανοτήτων των παιδιών, σε προσχολική και σχολική ηλικία.
Κοινωνικοί λόγοι αλλά και πρακτικοί (χρήση του Η/Υ για έρευνα σε σχολικές εργασίες, εύκολη λύση απασχόλησης των παιδιών για τους γονείς) έχουν τοποθετήσει τον Η/Υ και την τηλεόραση στην οικογενειακή καθημερινότητα.
Αυτή η πραγματικότητα κάνει επιτακτική την ελεγχόμενη και επιλεκτική γνωριμία των παιδιών με τα μέσα αυτά, με στόχο να αποφευχθεί μια αλόγιστη χρήση της τηλεόρασης ή του Η/Υ σαν μέσο πολύωρης απασχόλησης των παιδιών.
Οι γονείς καλούνται λοιπόν όχι να απαγορέψουν και να αποκλείσουν με δραστικά μέτρα και τιμωρίες, αλλά αντιθέτως να συνεργαστούν και να πάρουν μέρος στην ενασχόληση των παιδιών τους με τα νέα μέσα, εκμεταλλευόμενοι αυτή την ευκαιρία για μάθηση και ψυχαγωγία για όλη την οικογένεια – φυσικά πάντα λαμβάνοντας υπόψη κριτήρια που ισχύουν για την ηλικία του παιδιού τους σε θέματα χρονικά και θεματικά.

Συμβουλές για γονείς:


Όταν βλέπουν τα παιδιά σας τηλεόραση, διαλέξτε τις εκπομπές και δείτε τις εκπομπές όσο γίνεται μαζί τους
Ενημερωθείτε περισσότερο και οι ίδιοι για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έτσι ώστε να έχετε έγκυρη γνώμη και σωστή επίβλεψη στην επιλογή του είδους των παιχνιδιών από τα παιδιά σας
Μοιραστείτε το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό των παιδιών σας για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια που με προσοχή έχετε επιλέξει, δημιουργήστε μια ευκαιρία να περάσετε χρόνο μαζί τους, με χαλαρό τρόπο, αλλά και να λειτουργήσετε ως φίλτρο συζητώντας μαζί τους για το περιεχόμενο
Συζητήστε μαζί τους για το τι τους έκανε εντύπωση και εντάξτε αυτές τις καταστάσεις σε συμβολικά παιχνίδια και παραμύθια (για παιδιά προσχολικής ηλικίας).
Διερευνήστε αν η υπερβολική ενασχόληση του παιδιού σας με τον Η/Υ ή την τηλεόραση υποδηλώνει κάποια συναισθηματική δυσκολία.
Μην απαγορεύετε στα παιδιά να έχουν συναισθηματικές αντιδράσεις σε αυτά που βλέπουν.
Mην τα τιμωρείτε ή τα χλευάζετε που ενθουσιάζονται με τα νέα μέσα.
Μην επιτρέπετε την τηλεόραση πρίν τον παιδικό σταθμό, το σχολείο, ή το πρωινό.


Πηγές:

http://www.lifeline.de/special/familie_ ... 28600.html
http://www.bzga.de/?uid=3244d6625a8efad ... &id=maine3
http://www.lifeline.de/special/familie_ ... 28603.html
http://www.heise.de/newsticker/meldung/55118
http://www.allaboutvision.com/parents/c ... ndrome.htm
http://www.guardian.co.uk/Archive/Artic ... 69,00.html
http://en.allexperts.com/q/Internet-Kid ... dering.htm
«Πως να να μιλήσετε σε ένα παιδί σας για......», Το βιβλίο της «Γραμμής-Σύνδεσμος» για τους γονείς

[eleimon]

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΣ

Είναι γεγονός ότι παιδιά που έχουν εκτεθεί με οποιοδήποτε τρόπο σε ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να εμφανίσουν διάφορα σημάδια άγχους, ανάλογα με την ηλικία στην οποία βρίσκονται. Παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορεί να παλινδρομήσουν σε προηγούμενα ηλικιακά στάδια (να θελήσουν ξανά πιπίλα, να χρειαστούν ξανά πάνα, να αρχίσουν να «μπεμπεκίζουν»), να παρουσιάσουν διάφορες φοβίες ή να προσκολληθούν σε κάποιο άτομο.

Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν διαταραχές στον ύπνο ή στο φαγητό καθώς επίσης να παραπονεθούν για σωματικούς πόνους. Παιδιά σχολικής ηλικίας μπορεί να εμφανίσουν κάποια από τα παραπάνω και επιπλέον μπορεί να μην επιθυμούν να βρίσκονται με τους φίλους τους, να μην θέλουν να βγουν από το σπίτι, να μην θέλουν να πάνε σχολείο ή να πέσει η επίδοση τους.

Οι έφηβοι από την άλλη μπορεί να έχουν ξεσπάσματα οργής, επιθετικότητα και να μην μπορούν να ανταποκριθούν στις καθημερινές τους υποχρεώσεις και δραστηριότητες.

Οι παραπάνω ενδείξεις μπορεί να μην εμφανιστούν αμέσως αλλά να περάσει κάποιο διάστημα από το τραυματικό γεγονός. Χρήσιμο είναι να γνωρίζουν οι γονείς ότι οι αντιδράσεις αυτές είναι φυσιολογικές σε μια τέτοια περίοδο και συνήθως δεν διαρκούν πολύ. Ωστόσο, η έκθεση των παιδιών στις ωμές περιγραφές και στις βίαιες εικόνες του τραυματικού γεγονότος που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ, παρατείνουν την επίδρασή του και εντείνουν τις αντιδράσεις των παιδιών.

Τι μπορούν λοιπόν να κάνουν οι γονείς, για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να επεξεργαστούν το ενδεχόμενο άγχος τους και να νιώσουν ότι έχουν κάποιον έλεγχο στη ζωή τους παρά την αναστάτωση που έχει προκληθεί λόγω των συνθηκών; Οι γονείς παρόλο που βρίσκονται και οι ίδιοι σε δύσκολη θέση είναι αναγκαίο να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους και να προσπαθήσουν να εφαρμόσουν τα παρακάτω:

Μάθετε τι είναι αυτό που τα τρομάζει. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να σας μιλήσουν για φόβους που μπορεί να έχουν και συζητήστε μαζί τους
Δώστε προσοχή στις ζωγραφιές και στα παιχνίδια τους. Μπορεί να σας δώσουν χρήσιμες πληροφορίες γύρω από τις ανησυχίες τους και τους φόβους τους. Ρωτήστε τα παιδιά να σας εξηγήσουν τι συμβαίνει στο παιχνίδι τους ή στην ζωγραφιά τους. Είναι μια ευκαιρία για να ξεκαθαρίσετε τυχόν παρανοήσεις,να απαντήσετε σε τυχόν ερωτήματα ή απλώς να καθησυχάσετε τα παιδιά.
Ενθαρρύνετε τα παιδιά σας να σας κάνουν ερωτήσεις.Μέσα σε ένα κλίμα ασφάλειας που εσείς θα διαμορφώσετε, ακούστε ότι έχουν να σας πουν.Δεν πειράζει αν δεν έχετε απαντήσεις για ότι σας ρωτούν. Σημαντικό είναι να νιώσουν ότι ακούγονται.
Μιλήστε τους στο δικό τους επίπεδο. Μιλήστε μαζί τους απλά ώστε να σας καταλαβαίνουν και μην αναλωθείτε σε πολύπλοκες λεπτομέρειες.
Εστιάστε στα θετικά. Δώστε έμφαση στις ηρωικές πράξεις συνανθρώπων μας προκειμένου να βοηθήσουν πληγένετες και στην προθυμία που δείχνουν και άλλες χώρες για να μας βοήθησουν
Σχεδιάστε ένα οικογενειακό πλάνο. Οργανώστε ένα πλάνο για το μέλλον,π.χ. ένα σημείο στο οποίο θα συγκεντρωθεί όλη η οικογένεια σε περίπτωση που κάτι ξαφνικό συμβεί (π.χ. σεισμός). Αυτό θα βοηθήσει εσάς και τα παιδιά σας να νιώθετε μεγαλύτερη ασφάλεια καθώς είναι ανακουφιστικό να γνωρίζουν ότι υπάρχει κάτι που μπορούν να κάνουν σε αντίστοιχη περίπτωση.
Προτείνετε την συμμετοχή σε δράσεις αποκατάστασης. Κουβεντιάστε με τα παιδιά την πιθανότητα να συμμετέχετε όλη η οικογένεια σε ενέργειες που θα βοηθήσουν στην αποκατάσταση των ζημιών (π.χ. ανακύκλωση).
Επίσης σημαντικό είναι:

Να μην αλλάξει όσο το δυνατόν γίνεται η καθημερινότητα των παιδιών. Η ρουτίνα στην ζωή τους βοηθάει να νιώθουν ασφάλεια.
Αποφύγετε την συγκεκριμένη περίδο αποχωρισμούς που δεν είναι απαραίτητοι.
Περιορίστε την έκθεση των παιδιών σε σκηνές των ΜΜΕ που θυμίζουν το τραυματικό γεγονός.
Να είσαστε σταθεροί στους κανόνες που ισχύουν στην οικογένεια (π.χ. ένα παιδί που έχει ξεσπάσματα οργής πρέπει με ήπιο τρόπο να οριοθετηθεί από τους γονείς του).
Αν βλέπετε ότι το παιδί σας παραμένει αναστατωμένο μετά από μερικές εβδομάδες ή όσο περνάει ο καιρός τα σημάδια που αναφέραμε παραπάνω γίνονται χειρότερα, τότε θα πρέπει να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας από κοντά.

Η υπηρεσία 801 801 1177 Γραμμή-Σύνδεσμος άρχισε τη λειτουργία της τον Ιούνιο του 2005, υπό την εποπτεία του κ. Ιωάννη Τσιάντη, Αν. Καθηγητή Παιδοψυχιατρικής και Επιστημονικού Υπεύθυνου της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (ΕΨΥΠΕ), η οποία είναι και ο φορέας του προγράμματος. Η Τηλεφωνική Γραμμή-Σύνδεσμος 801 801 1177 στελεχώνεται από διεπιστημονική ομάδα.

Μπορείτε να καλέσετε από σταθερό τηλέφωνο στο νούμερο 801 801 1177 από Δευτέρα έως Παρασκευή 9.30π.μ–8.30μ.μ και Σάββατο 9.30π.μ– 2.00μ.μ.

Τηλεφωνική Γραμμή - "Σύνδεσμος"

[eleimon]

ΚΑΚΟΒΟΥΛΑ ΑΤΟΜΑ

Μία έρευνα στις Η.Π.Α. δείχνει ότι τουλάχιστον 20% του γυναικείου και 5-10% του ανδρικού πληθυσμού έχουν ζήσει κάποιας μορφής σεξουαλικής παρενόχλησης στην παιδική τους ηλικία.
Οι περισσότερες περιπτώσεις σεξουαλικής παρενόχλησης γίνονται απο άντρες (90%) και άτομα που γνωρίζουν το παιδί (70-90%) απο τα οποία περίπου το ένα τρίτο είναι μέλη της οικογένειας του παιδιού, ενώ το άλλο τρίτο άτομα που γνωρίζει το παιδί απο την γειτονιά του.
Θύματα βιασμού πέφτουν 29% αγόρια και κορίτσια κάτω των 11 ετών, 32% παιδιά μεταξύ 11 και 18 ετών.

Ο λόγος που κακόβουλα άτομα καταφέρνουν να παρασύρουν ή να δελεάσουν παιδιά οφείλεται κυρίως στην έλλειψη ενημέρωσης που έχουν τα παιδιά.
Είναι λοιπόν η υπευθυνότητα του γονέα να ενημερώσει το παιδί του και να το βοηθήσει να αναγνωρίζει και να συνειδητοποιεί πιθανό κίνδυνο.

Για παιδιά απο 6 ετών:


Είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίζονται απο τους γονείς οι εξής απαράβατοι όροι. Αυτοί θα συζητιούνται απο την πρώτη στιγμή που το παιδί θα περπατήσει μόνο του π.χ. ώς το σχολείο.

Πάντα ζητάμε την άδεια των γονιών για να δεχτούμε δώρα, χρηματικά δώρα, να πάμε στο σπίτι κάποιου φίλου. Εάν κάποιος είναι καλοπροαίρετος, δεν θα έχει πρόβλημα να ειδοποιήσει τους γονείς του παιδιού.
Ποτέ δεν παίρνουμε φαγητό ή γλυκά απο άνθρωπο τον οποίο δεν γνωρίζουμε αν δε ζητήσουμε άδεια απο τους γονείς.
Ποτέ δεν μπαίνουμε σε αυτοκίνητο κάποιου που δεν γνωρίζουμε ακόμα και αν φαίνεται ευγενικός και προσφέρεται να βοηθήσει/ να μας πάει σπίτι ή στο σχολείο, ακόμα και αν είναι κάποιος που ίσως έχουμε ξαναδεί στην γειτονιά.
Για να μιλήσουμε σε κάποιον που βρίσκεται σε ένα αυτοκίνητο δεν χρειάζεται να πλησιάσουμε κοντά του – μπορούμε να του μιλήσουμε απο μακριά.
Δεν θα έπρεπε κάποιος να του ζητήσει να κρατήσει κάτι μυστικό – αν γίνει κάτι τέτοιο πρέπει να το πει στους γονείς ή δάσκαλούς του.
Κανείς δεν επιτρέπεται να το αγγίξει στα μέρη που καλύπτονται απο το μαγιό, ούτε επιτρέπεται να αγγίξει κάποιον ενήλικα σε αυτά τα μέρη. Το σώμα είναι κάτι ιδιαίτερο και προσωπικό.
Εάν κάποιος προσπαθήσει να κάνει κάτι τέτοιο ή να το κάνει να αισθανθεί περίεργα, μπορεί να πεί ΟΧΙ.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς:

Κρατάτε πάντα μία λίστα με τα ονόματα και τηλέφωνα των φίλων του παιδιού σας και κρατάτε επαφή με τις οικογένειες τους.
Μάθετε στο παιδί σας την διεύθυνση και τα τηλέφωνα του σπιτιού σας και δείξτε του πώς μπορεί να πάρει τηλέφωνο στην άμεση δράση.
Μήν βάζετε το όνομα του παιδιού σας επάνω στην τσάντα ή τα ρούχα του. Κάποιος που θα το φωνάξει με το όνομά του αμέσως θα του φανεί πιό γνώριμος.
Πείτε στο παιδί σας τί μπορεί να κανει σε περίπτωση που σας χάσει σε μέρος με πολύ κόσμο: να μήν κάνει γύρους ψάχνοντάς σας, αλλά να πάει σε κάποιο κοντινό κατάστημα, ή υπάλληλο ασφαλείας, να τον ενημερώσει και να σας περιμένει εκεί.
Όταν ένα παιδί αρνείται ή δεν θέλει να δεί κάποιον, μάθετε γιατί.
Φροντίστε να είστε διαθέσιμοι κάθε στιγμή που το παιδί σας θέλει να σας πεί κάτι. Μόνο έτσι θα έρθει να σας το πεί σε περίπτωση που κάτι συμβεί.
Μήν μειώνετε τους φόβους του παιδιού σας, οποιοιδήποτε και αν είναι αυτοί πραγματικοί η φανταστικοί - έτσι ώστε όταν αισθανθεί φόβο, να του δώσει σημασία και να μήν τον καταπιέσει.
Δώστε το παράδειγμα με το να είσαστε συνεπείς. Έτσι και τα παιδιά θα κάνουν το ίδιο: Τηλεφωνήστε τους αν αργήσετε απο την δουλειά, πείτε τους που βρισκόσαστε.
Ποτέ μην πιέζετε το παιδί σας να αγκαλιάζει συγγενείς ή φίλους εάν αυτό δεν θέλει.

Μήν αφήνετε το παιδί σας:

μόνο του στο αυτοκίνητο ούτε για ένα λεπτό
να πηγαίνει μόνο του σε δημόσια τουαλέτα, μπείτε και εσείς μέσα μαζί του.
να περιπλανιέται στους διαδρόμους κάποιου καταστήματος - εξηγήστε του οτι εάν χαθεί μπορεί να ζητήσει βοήθεια απο τους υπαλλήλους του καταστήματος και κανονίστε απο πρίν σημείο συνάντησης τα ταμεία, σε περίπτωση που σας χάσει.

Εξηγήστε στο παιδί σας ότι εάν ένας ενήλικας πραγματικά χρειάζεται βοήθεια, δεν θα ζητήσει απο ένα παιδί να τον βοηθήσει αλλά θα ζητήσει βοήθεια απο έναν ενήλικα (πάρα πολύ συχνά, κακόβουλα άτομα ζητούν την βοήθεια των παιδιών σε κάτι).

Κίνδυνος δεν προέρχεται απαραίτητα απο «ξένους» ανθρώπους. Ακόμα και κάποιος που γνωρίζουμε μπορεί να έχει κακόβουλα κίνητρα.

Όταν φτάσει η στιγμή που θα περπατήσει μόνο του ώς το σχολείο δείξτε του τη διαδρομή και πως να περπατάει με ασφάλεια στο δρόμο (φωτισμός, κυκλοφορία, μέρη όπου μπορεί κάποιος να κρυφτεί και να ξεπροβάλλει ξαφνικά), όπως και τι να κάνει εάν κάποιος το ακολουθεί.

Ένα κακόβουλο άτομο μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλές τεχνικές για να δελεάσει ένα παιδί: παγωτά, ηλεκτρονικά παιχνίδια, φωτογραφίσεις, σούπερ ήρωες, να πεί ότι συνέβη κάτι στους γονείς του παιδιού, να κάνει ότι τραυματίστηκε, ή να του ζητήσει απλώς βοήθεια.

Κακόβουλα άτομα μεταχειρίζονται την αθωότητα και ευαισθησία των παιδιών και χρησιμοποιούν αυτά τα χαρακτηριστικά των παιδιών για να τα δελεάσουν:
Προσεγγίζουν συχνά μοναχικά παιδιά - θα προσπαθήσουν να τα κάνουν να αισθανθούν σημαντικά και ότι τα αγαπούν – και χρησιμοποιούν μετά την απώλεια αυτής της αγάπης σαν απειλή. Προσεγγίζουν επίσης παιδιά που είναι πρόθυμα να βοηθήσουν, παιδιά που εμπιστεύονται εύκολα ένστολα άτομα, παιδιά/έφηβους που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στον υπολογιστή – και αυτά βρίσκονται στο στόχαστρο ενός κακόβουλου ατόμου.

Για έφηβες/έφηβους:

Εξηγήστε πόσο προσεκτικοί πρέπει να είναι στην επιλογή των σημείων συνάντησης με φίλους/παρέες αλλά και ζητήστε πάντα να συνοδεύονται απο φίλες ή φίλους κατά τη διάρκεια βραδυνών εξορμήσεων.
Πληροφορηθείτε και μεταδώστε στα παιδιά σας όσες γνώσεις έχετε που να αφορούν τεχνικές άμυνας, έτσι ώστε να γνωρίζουν τι μπορούν να κάνουν σε περίπτωση που κάποιος έχει περισσότερη δύναμη απο αυτά.
Ακόμα και εάν δεν επιτρέπονται βραδυνές εξόδοι, είναι ανάγκη να γνωρίζουν πως να αμυνθούν – επικίνδυνες καταστάσεις δεν είναι απαραίτητο ότι συμβαίνουν μόνο στους δρόμους.

Επίλογος

Οι έννοιες όπως σεβασμός και ευγένεια απέναντι σε άλλους ενήλικες, μπορεί να είναι αντίθετες με αυτές τις οδηγίες που ίσως δώσουν οι γονείς.
Όμως, οι γονείς μπορούν να εξηγήσουν στα παιδιά τους ότι όταν πρόκειται για κάτι περίεργο ή επικίνδυνο, η ασφάλειά τους προέχει έναντι των καλών τρόπων.


Πηγές:

http://www.heidisearchcenter.com/abduction.html,

http://ojjdp.ncjrs.org/jjjournal/jjjournal598/safe.html,

http://www.dps.state.mn.us/bca/Invest/d ... 06-03.html

[eleimon]

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

"Ο γιος μου διαβάζει, για να δώσει πανελλήνιες. Έχει πολύ άγχος. Ο αδερφός του άλλαξε δωμάτιο, για να μην τον ενοχλεί. Έχει βάλει υψηλούς στόχους και αγχώνεται, γιατί ανησυχεί ότι δεν θα τα καταφέρει. Λέει ότι δεν του φτάνει ο χρόνος και ότι δεν μπορεί να συγκεντρωθεί. Είναι καλός μαθητής, αλλά ανησυχεί μήπως ξεχνάει αυτά που διαβάζει. Το βράδυ αργεί να κοιμηθεί. Δεν τρώει καλά. Πήρα άδεια από τη δουλειά μου, για να είμαι σπίτι και να τον βοηθάω όσο μπορώ. Τι μπορώ να κάνω, για να μην αγχώνεται τόσο πολύ;".

"Σε λίγες μέρες ξεκινάνε οι εξετάσεις και έχω πολύ άγχος", λέει μαθήτρια της Γ Λυκείου. "Όσο περνάει ο καιρός, νιώθω ότι το άγχος μου θα είναι τόσο μεγάλο που δεν θα καταφέρω τίποτα και σκέφτομαι ότι δεν θα πάω να γράψω. Οι γονείς μου με πιέζουν. Μου λένε ότι πρέπει να διαβάζω περισσότερο, ότι έχω ικανότητες και ότι μπορώ να κάνω πολλά περισσότερα από αυτά που καταφέρνω ως τώρα. Εγώ όμως αγχώνομαι περισσότερο και δεν μπορώ να το ελέγξω. Τι να κάνω;".


Το άγχος είναι φυσιολογικό και δημιουργικό, μέχρι κάποιο βαθμό. Κινητοποιεί σε δύσκολες και προκλητικές φάσεις της ζωής, ώστε κανείς να καταβάλει το μέγιστο των προσπαθειών του, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του.

Ωστόσο το άγχος γίνεται επικίνδυνο και μπορεί να κάνει κακό, όταν είναι ανεξέλεγκτο. Τότε:


περιορίζει την πραγματική ικανότητα για επίδοση και
προκαλεί δυσφορία
Είναι σημαντικό να μπορεί κανείς να αναγνωρίσει πότε το άγχος ξεπερνά τα επίπεδα στα οποία μπορεί να είναι βοηθητικό. Οι παρακάτω αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού ή του έφηβου μπορεί να αποτελούν προειδοποιητικά σημεία:

ευερεθιστότητα- έλλειψη υπομονής
δυσκολίες συγκέντρωσης
δυσκολίες στη μνήμη και στην ικανότητα για μάθηση
έντονη ανησυχία για την απόδοση και τις εξετάσεις
άγχος για μικροπράγματα
εύκολα ξεσπάσματα σε κλάμα ή θυμό
αίσθημα μοναξιάς, θλίψης, παρεξήγησης από τους άλλους
αίσθημα κόπωσης
διαταραγμένος ύπνος
δυσπεψία, μειωμένη όρεξη για φαγητό
Το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται με τον φόβο που νιώθει ο μαθητής μήπως απογοητεύσει τους γονείς του ή ματαιωθούν οι προσδοκίες που έχει από τον εαυτό του.

Κινητοποιείται από αρνητικές σκέψεις, ενισχύεται μέσα από αυτές και τελικά, μπορεί να ακινητοποιηθεί και να εγκαταλείψει την προσπάθειά του.

Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις, εξαιτίας των αρνητικών σκέψεων που κάνει, όταν αγχώνεται, άθελά του συμπεριφέρεται σαν να είναι σίγουρος ότι θα αποτύχει, με πιθανό αποτέλεσμα την πραγματική αποτυχία, παρά τις ικανότητές του.

Πρακτικές οδηγίες για τους μαθητές: (εκτυπώστε το και δώστε το στα παιδιά σας)

Προγραμματίστε:

Οργανώστε την ύλη σας
Μην αφήνετε την επανάληψη για την τελευταία στιγμή
Αποφύγετε να ξενυχτάτε πριν τις εξετάσεις
Φροντίστε τον εαυτό σας
Φροντίστε τον ύπνο και τη διατροφή σας
Συζητήστε με την οικογένειά σας τους τρόπους που θα διευκολύνουν τη μελέτη σας
Κάντε ευχάριστα διαλείμματα
Ετοιμαστείτε για τη μέρα των εξετάσεων:

Προετοιμαστείτε πρακτικά (ξυπνήστε νωρίς, φάτε πρωινό, πάρτε τα απαραίτητα για την εξέταση, φτάστε έγκαιρα στον τόπο της εξέτασης)


Κατά την εξέταση συγκεντρωθείτε και χαλαρώστε:

Αναπνέετε ήρεμα
Διαβάστε προσεκτικά τις ερωτήσεις και οργανώστε το χρόνο σας
Χρησιμοποιήστε πρόχειρο για να οργανώσετε τις σκέψεις σας
Αν κολλήσετε σε μια ερώτηση, προχωρήστε στην επόμενη
Αφήστε χρόνο για να ξαναδιαβάσετε τις απαντήσεις σας
Οι εξετάσεις τελείωσαν, μπορείτε να ξεκουραστείτε!

Να θυμάστε: Η ζωή συνεχίζεται και μετά τις εξετάσεις. Μια αποτυχία, μικρή ή μεγάλη, δεν είναι το τέλος του κόσμου, ακόμα κι αν φαίνεται έτσι.
Θα υπάρξουν πολλές ευκαιρίες για να δοκιμαστείτε και να πετύχετε στους μελλοντικούς σας στόχους.

Πρακτικές οδηγίες για γονείς

Δώστε θάρρος, όχι πίεση
Ενισχύστε την προσπάθεια χωρίς κριτική
Δημιουργήστε για το μαθητή περιβάλλον κατάλληλο για μελέτη
Συμβουλευτείτε ειδικούς αν αισθάνεστε ότι το χρειάζεστε
Οι εξετάσεις είναι σημαντικές- αλλά δεν αποτελούν τη μόνη οδό για τη μελλοντική επιτυχία και ευτυχία.

Ο κύριος σκοπός της εκπαίδευσης είναι να βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να μαθαίνουν να ανταποκρίνονται με επιτυχία στις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικο-πολιτικές και οικονομικές συνθήκες.

Επομένως, ο στόχος των γονιών και των εκπαιδευτικών είναι να βοηθήσουν τους μαθητές να αγαπήσουν τη μάθηση και να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες –και στην δύσκολη στιγμή των εξετάσεων- που θα επιτρέψουν στο παιδί να συνεχίσει και μετά απ’ αυτές να θέλει να μαθαίνει.

[eleimon]

ΖΗΛΕΙΑ

Η ζήλεια στα παιδιά μπορεί να εκδηλωθεί με τους εξής τρόπους:

Όταν ένα παιδί ..

..γίνεται επιθετικό απέναντι στο αδερφάκι του ή ακόμα και σε σας, πολλές φορές χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Βρίσκοντας παράλογες και ασήμαντες δικαιολογίες δείχνει τον εκνευρισμό του, χτυπάει, βρίζει, τραβάει τα μαλλιά των άλλων και δαγκώνει.
..δυσκολεύεται να προσαρμοστεί και υιοθετεί αντικοινωνική συμπεριφορά. Αρνείται πεισματικά να πάει στο σχολείο, να συμμετάσχει σε κοινωνικές εκδηλώσεις και εξόδους.

...αρνείται πεισματικά να φαει, δείχνει ανόρεκτο αποκτά ιδιοτροπίες και καπρίτσια στο φαγητό και αδυνατίζει.

..παρουσιάζει διαταραχές στον ύπνο του. Αρνείται ή δυσκολεύεται να κοιμηθεί, ξυπνάει στη μέση της νύχτας, απαιτεί να κοιμηθεί στο δωμάτιο σας ή λερώνει το κρεβατάκι του.
...λερώνει το βρακάκι του ακόμα και στη διάρκεια της ημέρας, μιλάει και κλαιει σαν μωρό, γενικότερα υιοθετεί συμπεριφορά μικρότερου παιδιού.
...σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιάσει στον εαυτό του ή ακόμη και να αρρωστήσει, δηλαδή να γίνει ξαφνικά φιλάσθενο.

Πως μπορείτε να αντιμετωπίσετε τη ζήλια?

..ζητήστε του να σας εξηγήσει τι ακριβώς νιώθει και συζητήστε μαζί του.
..μην μειώνετε το παιδί σας και προσπαθήστε να κατανοήσετε τα συναισθήματα του. Το μικρό σας εκφράζει αυτά που νιώθει κι ακόμη και αν τα θεωρείτε παράλογα, θα πρέπει να τα σεβαστείτε.
...ρωτήστε το τι θέλει και ικανοποιήστε τις επιθυμίες του όσο αυτές είναι στο πλαίσιο της λογικής. Σε καμιά περίπτωση όμως μην επιχειρήσετε να το δωροδοκήσετε ικανοποιώντας κάθε παράλογη απαίτηση του.
..ενθαρρύνετε το να αισθανθεί φιλικά και θετικά απέναντι στο αδερφάκι του. Εξηγήστε του ότι τώρα θα έχει παρέα και θα αποκτήσει έναν καλό φίλο και να παίζει και να συζητάει.
...προτρέψετε το να αναλάβει ευθύνες – αν φυσικά το επιτρέπει η ηλικία του – απέναντι στο αδερφάκι του. Ζητήστε του να το προσέξει, να το ταΐσει, να παίξει μαζί του και να το καθησυχάσει όταν κλαιει. Τα παιδιά χαίρονται όταν του συμπεριφέρονται σαν ενήλικες.
...εξηγήστε του ότι οι ανάγκες του μωρού τον πρώτο καιρό είναι μεγάλες και ότι την ίδια προσοχή δίνατε και σ’ αυτό όταν ήταν μωρό.
...δώστε του να καταλάβει ότι η αγάπη σας γι’ αυτό δεν είναι λιγότερη, ότι μπορείτε να αγαπάτε και τα δύο εξίσου και ότι πάντα θα είναι κάτι ξεχωριστό για σας.
..δείξτε του έμπρακτα την αγάπη σας και δώστε την προσοχή που τόσο έχει ανάγκη. Μπορεί το νέο σας μωρό να χρειάζεται περισσότερο τη φροντίδα σας, όμως και οι ανάγκες του πρώτου σας παιδιού είναι αυξημένες, ίσως τώρα είναι πολύ περισσότερο.
...μην ξεχνάτε να του υπενθυμίζετε όσο πιο συχνά μπορείτε πόσο σημαντική θέση έχει στην καρδιά σας.
..να θυμάστε ότι όλα τα παιδιά θέλουν να δείχνουν ότι είναι δυνατά και πιο ικανά από τα άλλα.

Πηγή: www.paidiatros.com

[eleimon]

ΑΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τα παρακάτω παραδείγματα θα σας δείξουν πως κάποια κοινωνικά δεδομένα επηρεάζουν αρκετά την διαφορετικότητα των δύο φύλων, πέρα απο κάποιες ήδη υπάρχουσες βιολογικές διαφορές.

Παιχνίδια του εμπορίου
Τα παιχνίδια που κυκλοφορούν στο εμπόριο, συνήθως κατηγοριοποιούνται πολύ εύκολα απο τους πωλητές σε αγορίστικα ή κοριτσίστικα.

Είναι αποδεδειγμένο ότι παιχνίδια που έχουν να κάνουν με τον χώρο, την ταχύτητα και την σωματική κίνηση, διεγείρουν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την μαθηματική και συγκριτική σκέψη.

Είναι τυχαίο λοιπόν ότι σύμφωνα με στατιστικές, στις επιστήμες διαπρέπουν περισσότερο οι άντρες - όταν απο μικροί έχουν την δυνατότητα να παίζουν με παιχνίδια που εξασκούν αυτές ακριβώς τις δεξιότητες? Μήν πέσετε λοιπόν στην παγίδα να πείτε στην κόρη σας ότι οι μπάλλες, τουβλάκια και τρενάκια είναι αγορίστικα παιχνίδια - αντίθετα ενθαρρύνετε την να παίξει και με αυτά!

Το ίδιο ισχύει και για τα αγόρια - εάν τα αφήσετε να πάνε βόλτα μία κούκλα/μωράκι, ή να το ντύσουν, τα ενθαρρύνετε να έχουν ενσυναίσθηση, κοινωνικές ευαισθησίες - συναισθήματα που παλαιότερα επιτρεπόταν μόνο στα κορίτσια να νιώσουν.

Παραμύθια με τα οποία μεγαλώσαμε

Τα παραμύθια με τα οποία μεγαλώσαμε δεν διαβάζονται πιά τόσο συχνά όσο παλιότερα, σε παιδικούς σταθμούς που σέβονται την ισότητα των δύο φύλων και θέλουν να προσφέρουν στα αγόρια και στα κορίτσια σωστά πρότυπα.

Ο λόγος είναι ότι τα περισσότερα, είναι αρκετά βίαια (γράφτηκαν σε εποχές όπου η βία ήταν κάτι το συνηθισμένο), δημιουργούν ενοχές στα παιδιά (π.χ. "Το κορίτσι με τα σπίρτα"), αλλά και για το λόγο του ότι μεταφέρουν λανθασμένα (σύμφωνα με τα τωρινά δεδομένα) πρότυπα των δύο φύλων.

Οι γυναικείοι χαρακτήρες ήταν παλιότερα ανήμποροι, παθητικοί, με χαμηλή αυτοπεποίθηση και η σωτηρία τους βασιζόταν αποκλειστικά στην επέμβαση ενός πάντα δυνατού, ενεργητικού, δημιουργικού, με μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, άντρα, καλλιεργώντας την ταύτιση των κοριτσιών με αδύναμα πλάσματα που περιμένουν να έρθει απο "κάπου" (και όχι απο αυτές) η λύση για όλα τους τα προβλήματα, αλλά και μεταφέροντας όλη την ευθύνη της σωτηρίας της γυναίκας και την λύση όλων των προβλημάτων της, στον άντρα.

Ευτυχώς οι εκδοτικοί οίκοι αλλά και οι τωρινοί συγγραφείς δημιουργούν συνεχώς νέες ιστορίες που έχουν απομακρυνθεί απο αυτά τα πεπαλαιωμένα πρότυπα. Ξανασκεφτείτε το λοιπόν πρίν διαβάσετε στο παιδί σας ένα παλιό κλασσικό παραμύθι.

Ευγένεια

Παλαιότερα μία μεγάλη αξία σε ένα κορίτσι ή κοπέλα ήταν το να είναι ευγενικό. Ήταν αυτονόητο ότι θα αγνοήσει τη δική του επιθυμία ή ανάγκη, να απαρνηθεί δηλαδή αυτό που θέλει, για να ικανοποιήσει την ανάγκη κάποιου άλλου ή μία κοινωνική ανάγκη.

Πλέον είναι ευρέως αποδεκτό ότι ένα κορίτσι είναι καλό να του μαθαίνουμε να μπορεί να φωνάζει, να λέει όχι, να σπρώχνει σε περίπτωση που χρειαστεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του - ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που αυτό επιτρέπεται στα αγόρια.

Παιχνίδια ρόλων (role-playing)

Η μίμηση καθώς και τα πρότυπα που παίρνουν τα παιδιά απο τους γονείς, σίγουρα παίζουν μεγάλο ρόλο για το πως αυτά συμπεριφέρονται.

Τα κορίτσια ταίζουν ένα ψεύτικο κουκλάκι μιμούμενα την μαμά που ταίζει το μωρό αδερφάκι τους - το ίδιο όμως θα κάνει και ένα αγόρι που θα δεί τον μπαμπά του να δίνει το μπιμπερό στο νεοφερμένο μωρό της οικογένειας.

Πολλοί γονείς τρομοκρατούνται όταν βλέπουν το τρίχρονο αγοράκι τους να διαλέγει για ρούχα μεταμφίεσης φούστες ή πέπλα - όμως στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει όταν ένα αγόρι θέλει να γίνει η Κρουέλα ντε Βίλ, η Μάγγισα ή και Σταχτοπούτα, είναι ότι μπορεί να έχει ανάγκη να αισθανθεί συναισθηματικά "φορτισμένο" ή ευάλωτο (Οι γυναικείοι χαρακτήρες συνήθως επιτρέπεται να είναι πιό ευαίσθητοι και τρωτοί) - με τον ίδιο τρόπο που ένα κορίτσι, θα πάρει έναν ρόλο "αγορίστικο" για να νιώσει περισσότερη δύναμη και εξουσία.

Έτσι λοιπόν τα παιδιά μπορεί να υιοθετούν συμπεριφορές και χαρακτήρες ανάλογα με το τί έχουν ανάγκη και τί θαυμάζουν, ασχέτως για ποιό φύλο προορίζεται αυτή η συμπεριφορά. Αυτό σημαίνει ότι εάν προσπαθήσει ένας γονιός να αλλάξει ή να απαγορεύσει μία τέτοια συμπεριφορά, επειδή μπορεί με την πρώτη ματιά να φαίνεται "περίεργη", εμποδίζει και το παιδί του να εκφράσει μία βαθύτερη του ανάγκη.

[eleimon]

ΕΙΜΑΙ Ο ΜΠΑΤΜΑΝ

Συνήθως τα αγόρια (και λιγότερο συχνά τα κορίτσια) αγαπούν να παίζουν ρόλους απο σούπερ ήρωες που έχουν δεί σε κάποια ταινία.

Οι σούπερ-ήρωες έχουν μαγικές και απεριόριστες ικανότητες, πράγμα που τους κάνει πολύ ελκυστικούς στα παιδιά.

Ποιός όμως είναι ο λόγος που αυτό το γεγονός δεν είναι απαραίτητα θετικό?

Οι σούπερ-ήρωες, δείχνουν να καταφέρνουν τα πάντα χωρίς κάποια προσπάθεια χωρίς δημιουργικότητα ή εξυπνάδα. Όλα γίνονται αυτόματα και μαγικά.

Αυτό δίνει παράδειγμα στα παιδιά ότι δεν χρειάζεται να προσπαθούν, ότι κερδίζει η δύναμη (για την οποία ο σούπερ-ήρωας δεν έχει κουραστεί ή δεν κάνει κάποιας μορφής αθλητισμό/γυμναστική για να την αποκτήσει) και οτι λύνονται τα πάντα όπως το θέλει ο σούπερ-ήρωας απλώς επειδή το θέλει.

Η υπόθεση τέτοιων ταινιών συνήθως τελειώνει με την νίκη του "καλού" σούπερ-ήρωα ενάντια στους "κακούς" - χρωματίζει δηλαδή με μαύρες ή άσπρες αποχρώσεις την πραγματικότητα, χωρίς να εμβαθύνει στο γιατί και χωρίς να δίνει άλλη εναλλακτική εκτός της εξολόθρευσης του "προβλήματος".

Αυτό κάνει τα παιδιά να μήν αναρωτιούνται στις σχέσεις τους με τα συνομήλικα παιδιά γιατί ένα παιδί αντέδρασε με ανεπιθύμητο τρόπο και τα ωθεί να το βαφτίσουν αυτόματα σαν "κακό". Αυτόματα και εκείνα δρούν με βία (ή θέλουν να δράσουν) απέναντι σε όποιο παιδί ή ενήλικα αντιδρά αντίθετα με αυτό που θα ήθελαν, αντί να προσπαθήσουν να λύσουν την αντιπαράθεση με στόχο να περάσουν καλά και οι δύο.

Σαν πρότυπα, δεν καλλιεργούν δηλαδή κανενός είδους ενσυναίσθηση ή ευαισθησία για τους άλλους - είτε αυτά είναι παιδιά είτε ενήλικες.

Επίσης δεν καλλιεργούν και την φιλία, εκτός και αν πρόκειται για κάποια αμοιβαία εκδίκηση και συνεργασία με αντάλλαγμα. Αντιθέτως προωθούν τον ανταγωνισμό για το ποιός είναι πιό δυνατός (που μετριέται συνήθως με το πιό καταστροφικό αποτέλεσμα).

Ο βαθύτερος λόγος που τα παιδιά καταφεύγουν στους σούπερ-ήρωες είναι για να νιώσουν ικανά αλλά και για να εκφράσουν θυμό - μιάς και οι περισσότερες ενέργειες των σούπερ ηρώων έχουν σαν κίνητρο τον θυμό των ηρώων για κάποιο συμβάν.

Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να νιώθουν ικανά, δείχνοντας τους πώς αυτά μπορούν να είναι δυνατά εσωτερικά (με ευγένεια και υπομονή) και εξωτερικά (με την γυμναστική και συμμετοχή σε κινητικά παιχνίδια, υγειινή διατροφή); πώς με προσπάθεια και επιμονή μπορούν να καταφέρουν τα πράγματα που θέλουν.

Εάν είναι κάτω των 4 ετών, μπορούν να βοηθηθούν στο να νιώσουν ικανά, με το να είναι περισσότερο αυτόνομα. Τα πιό μικρά πραγματάκια όπως το να μάθουν να κλείνουν τα παπούτσια τους μόνα τους, ή να βοηθούν σε δουλειές του σπιτιού είναι τεράστια επιτεύγματα για εκείνα.

Σε περίπτωση που ένα παιδί χρησιμοποιεί τον σούπερ-ήρωα για να εκφράσει θυμό (και μέσω επιθετικότητας) είναι σημαντικό να του δοθεί ευκαιρία να εκφράσει τα συναισθήματά του, αλλά όμως περισσότερο λεκτικά παρά σωματικά όπως ο σούπερ ήρωας.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, είναι καλό να αποφεύγουν οι γονείς να δείχνουν ταινίες με σούπερ-ήρωες σε παιδιά κάτω των 5 -6 ετών. Όταν ένα παιδί έχει φτάσει στην ηλικία των 5- 6 ετών, μπορεί να συζητήσει για θέματα όπως εκδίκηση, θυμός και υπερδυνάμεις, έτσι οι γονείς του να του εξηγήσουν για αυτές τις έννοιες, όπως και για το πλαίσιο στο οποίο τοποθετούνται σε αυτές τις ταινίες.

[eleimon]

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΓΑΠΩ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ?

Λέμε όλοι, και έχουμε δίκιο, και σίγουρα το πιστεύουμε, ότι αγαπούμε τα παιδιά μας. Φυσικά, αυτό είναι αλήθεια. Από την άλλη, την ίδια στιγμή που το λέμε αυτό, παραδεχόμαστε όλοι και το ομολογούμε με διαφόρους τρόπους, είτε στο εαυτό μας, είτε σε φιλικές μας συζητήσεις , είτε στη εξομολόγηση, ότι κάνουμε και σφάλματα. Εννοείται ότι αυτό με όλους μας συμβαίνει. Δεν υπάρχει γονιός που να μην κάνει σφάλματα, και ούτε θα υπάρξει ποτέ. Πώς είναι δυνατόν αυτά τα δύο να συνυπάρχουν, δηλ. και να αγαπώ τα παιδιά μου και να κάνω σφάλματα; Ίσως δεν τα αγαπούμε πάντοτε με το σωστό τρόπο. Πρέπει να μάθουμε τον κατάλληλο τρόπο.

Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα που ποθεί την τελειότητα και ταυτόχρονα είναι βουτηγμένος μέσα στην ατέλεια. Και παλεύει με αυτά τα δύο διαρκώς.
Οι μαθητές του Χριστού μας προσεύχονταν, ήταν πιστοί. Ταυτόχρονα όμως, ζητούσαν από τον διδάσκαλο να τους διδάξει, πώς να προσεύχονται την ίδια στιγμή που προσεύχονταν! Ένοιωθαν ότι κάτι καλύτερο μπορούσε να γίνει… στη προσευχή.
Έτσι, θα προσπαθήσουμε και εμείς τώρα να δούμε τι σημαίνει αγαπώ το παιδί μου. Τι σημαίνει η αγάπη, ποιο είναι το πραγματικό της νόημα, και πότε είναι σωστή.
Έχω καταγράψει μερικά χαρακτηριστικά που έχει η σωστή αγάπη προς τα παιδιά μας, και δεν σημαίνει ότι αυτά που έχω είναι τα πάντα.
Πρώτον, αγαπώ το παιδί μου όπως είναι και όχι όπως θα ήθελα να είναι. Εάν αγαπώ το παιδί μου όπως θα ήθελα να είναι , αυτό σημαίνει ότι αγαπώ τις προσδοκίες και τους οραματισμούς μου. Άρα, αγαπώ τον εαυτό μου , σε τελευταία ανάλυση. Αυτό πρέπει είναι ένα σταθερό χαρακτηριστικό κάθε αγάπης, της σωστής αγάπης, σε όλες τις σχέσεις.
Το ίδιο συμβαίνει και στο ζευγάρι . Όλοι κάνουμε όνειρα πριν γνωρίσουμε τον άνθρωπο που θα παντρευτούμε, τον φανταζόμαστε. Όμως ,έρχεται η στιγμή που πρέπει να τον αγαπήσουμε όπως είναι. Αλλά το πώς είναι! Το καταλαβαίνουμε σιγά- σιγά, όχι από την αρχή. Σε μεγάλο βαθμό βέβαια , μετά το γάμο. Αυτό όμως είναι η πραγματική αγάπη, δηλαδή η αληθινή αγάπη που έχει βάθος, που έχει αντίκρισμα, που έχει νόημα είναι όταν αγαπούμε τον άλλον για αυτό πού είναι. Όχι όπως θα θέλαμε να είναι. Και είναι η αγάπη που πατάει στη γη και δεν πετάει στα σύννεφα.
Αυτό τώρα στη σχέση γονέων – παιδιών δεν είναι και τόσο εύκολο. Γιατί όμως; Γιατί όλοι μας όσο είμαστε νέοι και δεν έχουμε καν δεσμό, φανταζόμαστε κάποια πράγματα για τα παιδιά μας. Όλοι έχουμε ονειροπολήσει, πως θα είναι η οικογένειά μας στο μέλλον. Και βέβαια έχουμε ονειροπολήσει και για τα παιδιά μας. Την ιστορία με την κουκουβάγια και την πέρδικα ασφαλώς την ξέρετε.
Τα παιδιά μας θα είναι τα πιο όμορφα, τα πιο έξυπνα και τα πιο πειθαρχημένα, θα τρώνε το φαγητό τους, θα φέρνουν καλούς βαθμούς. Έτσι δεν τα φανταζόμαστε; Ακόμα και όταν είναι μέσα στη κοιλιά ,έτσι τα φανταζόμαστε.
Έρχεται όμως η στιγμή ,που έρχεται ένα συγκεκριμένο παιδί, το οποίο έχει μερικά μόνο, από αυτά που είχαμε ονειρευτεί. Όχι όλα! Αλλά μερικά . Ευτυχώς που δεν τα έχει όλα. Αλίμονο, αν ο Θεός μάς έδινε τα τέλεια παιδιά. Πρώτα από όλα δεν θα μαζευόταν ο εγωισμός μας με τίποτα πλέον. Δεν θα είχαμε αφορμή για ταπείνωση καμία. Αλλά ίσως να ήταν πρόβλημα και για τα παιδιά μας τα ίδια, να ανταποκρίνονται ακριβώς στις προσδοκίες των γονέων. Δεν θα τους έκανε καλό . Έρχεται και το συγκεκριμένο παιδί, το οποίο δεν είναι και στη φυσιογνωμία όπως ακριβώς το περιμέναμε. Άσε που μπορεί να μοιάζει στον πεθερό ή στην πεθερά. Δεν είναι και τόσο ήσυχο την νύχτα, κλαίει και μάς ξυπνάει. Ή σε μεγαλύτερη ηλικία που παίζει με άλλα παιδάκια, δεν είναι και τόσο ήσυχο στο παιχνίδι, τσακώνεται με τα άλλα παιδιά ή τα πειράζει κιόλας, αρκετές φορές. Όταν δε , αρχίσει το σχολείο, δεν ακούγονται και πάρα πολλά μπράβο κι έτσι, αρχίζει να πληγώνεται ο γονέας, να τραυματίζεται η εικόνα που είχε πλάσει για το παιδί του. Τραυματίζεται δηλαδή η εικόνα που είχαμε πλάσει μέσα μας για μας, όχι για το παιδί μας.
Επομένως, αγαπώ το παιδί μου όπως ακριβώς είναι και όχι όπως θα ήθελα να είναι, αποτελεί μια άσκηση, όχι απλώς αγάπης, αλλά ταπείνωσης. Είναι μια άσκηση θα λέγαμε ευχαριστίας, για να το πούμε με εκκλησιαστικούς όρους. Δηλ. προσπαθώ να γίνω ευχαριστιακός άνθρωπος, να ευχαριστώ το Θεό, για αυτή τη δωρεά του συγκεκριμένου παιδιού που βρίσκεται στη ζωή μου. Και για να μη παίζω θέατρο με το Θεό, και να το εννοώ ότι Τον ευχαριστώ, πρέπει να στέκομαι περισσότερο στα προτερήματα και στα χαρίσματα του παιδιού μου, κι όχι τόσο στα αρνητικά σημεία του χαρακτήρα του. Δεν λέω να είμαστε στα σύννεφα και να νομίζουμε ότι το παιδί μας έχει προτερήματα, που δεν έχει. Δεν εννοώ αυτό. Εννοώ, οι αφορμές που μας δίνει χαρά το παιδί μας, να είναι περισσότερες, από τις αφορμές που μας αγχώνει, ή μας εκνευρίζει. Τότε, θα είμαι γνήσιος προς το Θεό και θα τον ευχαριστώ πραγματικά, και θα αποδέχομαι το παιδί μου όπως αληθινά είναι.
Το δύσκολο, μερικές φορές, είναι αυτό, να βρούμε πράγματα, για τα οποία να ευχαριστούμε το Θεό για τα παιδιά μας.
Δεύτερον, αγαπώ το παιδί μου, σημαίνει τού το δείχνω με τα λόγια, με τη καρδιά μου, με την παρουσία μου και με τη ψυχή μου, κι όχι με παροχές. Δεν είναι δηλαδή απόδειξη, ότι αγαπώ το παιδί μου, με το να του κάνω όλα τα χατίρια, το να αγοράζω ό,τι ζητήσει και ό,τι δεν ζητήσει . Αυτό δεν σημαίνει ,ότι θα φτάσουμε και στο άλλο άκρο, ότι θα γίνουμε τσιγκούνηδες και ότι τα παιδιά μας θα παρακαλούν κι εμείς δεν θα τους παίρνουμε. Σημασία έχει, να βρούμε το μέτρο. Και το μέτρο θα το βρούμε πιο εύκολα, αν δεν προσπαθούμε με τις παροχές να σβήσουμε ενοχές, για να κάνω και λίγη ομοιοκαταληξία. Πολύ συχνά οι υπερβολικές παροχές κρύβουν ενοχές, διότι δεν είμαστε αρκετά κοντά με τα παιδιά μας, λείπουμε αρκετά, ή και τα έχουμε αδικήσει σε κάτι. Άλλες φορές, οι υπερβολικές παροχές κρύβουν την δυσκολία μας ή την απροθυμία μας να είμαστε μαζί τους, με ζωντανή παρουσία και ψυχική επαφή. Με άλλα λόγια ,δεν μας λείπει ο χρόνος τόσο, όσο μας λείπει η διάθεση να καθίσουμε μαζί τους, να παίξουμε, να διαβάσουμε, να γελάσουμε, να αστειευτούμε, να συζητήσουμε για οτιδήποτε, να κάνουμε ψυχική επαφή δηλαδή. Το κενό αυτό,προσπαθούμε να αναπληρώσουμε με χατήρια. «Μήπως όμως ,αυτό δεν λέγεται δωροδοκία;» αναρωτιέται ο π. Βασίλειος Θερμός στο βιβλίο του «Η χαρά της ζωής και της δημιουργίας.»
Η ψυχική επαφή δεν είναι καμιά ιδιαίτερη τέχνη ή επιστήμη. Ψυχική επαφή μπορεί να επιτευχθεί, αν πάρουμε το παιδί μας και πάμε να ψωνίσουμε στο σούπερ –μάρκετ και συζητάμε χαλαρά. Με αυτό τον τρόπο,το παιδί μας θα νοιώσει οτι είναι σημαντικό για μας. Για να γίνει αυτό όμως ,δηλαδή ,το ότι αγαπώ το παιδί μου να το δείχνω με λόγια και με τη καρδιά μου, όπως αντιλαμβάνεστε, θα πρέπει να υπάρχει το προηγούμενο. Δηλαδή, όταν πράγματι αγαπώ το παιδί μου όπως είναι, τότε θα του το δείξω με λόγια και με τη φυσική μου παρουσία και βέβαια, δεν θα τού το δείξω με παροχές…
Τρίτον. Αγαπώ το παιδί μου ,σημαίνει ότι δεν κάνω εγώ αυτά που μπορεί να κάνει το παιδί μου. Όπως και ο Θεός κάνει το ίδιο. Μερικές φορές, οι άνθρωποι δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε, γιατί έρχονται ορισμένα γεγονότα στη ζωή μας δύσκολα, άσχημα ή οδυνηρά, και λίγο ή πολύ παραπονιόμαστε στο Θεό. Αυτό ,που αποδεικνύεται στη πορεία των πραγμάτων, είναι, ότι ο Θεός επιτρέπει κάποια γεγονότα να συμβούν, γιατί κάτι ζητάει από εμάς. Κι αυτό το κάτι είναι αυτό, το οποίο πρέπει να κάνουμε εμείς οι ίδιοι. Μια αλλαγή δική μας ,προσωπική, που πρέπει να την κάνουμε εμείς και χρειάζεται να καταβάλλουμε το δικό μας κόπο. Με αυτό τον τρόπο, ο Θεός αποδεικνύει, ότι μας τιμάει και αναγνωρίζει ότι έχουμε περισσότερες δυνατότητες, και θέλει βέβαια να ανεβούμε ένα επίπεδο παραπάνω. Δεν μας δίνει έτοιμο φαγητό … το ίδιο βέβαια ακολουθεί και ο δάσκαλος για το μαθητή του. Δεν του κάνει αυτά, που μπορεί να κάνει ο ίδιος . Τον επαινεί, τον βοηθάει, τον καθοδηγεί, αλλά για να αναπτύξει τις δικές του δυνατότητες. Του βάζει εργασίες , τον εξετάζει, τον βαθμολογεί, τον κρίνει. Το ίδιο λοιπόν και στη σχέση γονέα -παιδιού . Δεν θα κάνουμε εμείς τα μαθήματα του παιδιού μας, γιατί έτσι θα έχει το παιδί μας ένα δάσκαλο στο σχολείο κι άλλον ένα στο σπίτι, και βέβαια ένα γονιό λιγότερο. Συνεπώς, ό,τι κάνει το παιδί μας, θα μάθει στη ζωή του να το κάνει μόνο με βοήθεια. Δεν θα ταΐζουμε το παιδί μας σε ηλικία που μπορεί να φάει μόνο του, δεν θα το ντύνουμε σε ηλικία που μπορεί να κουμπωθεί μόνο του. Και να μας το ζητάει κιόλας (άσε με να το κάνω εγώ!), δεν θα τού αρνιόμαστε όταν θέλει να μας βοηθήσει σε κάποια δουλειά, μέσα η έξω από το σπίτι, με την δικαιολογία ,δεν ξέρεις, είσαι μικρός ή μικρή, θα τα χαλάσεις ή θα τα κάνεις χάλια... Ή θα τα λερώσεις, που λέει η μαμά συνήθως. Βέβαια θα το κάνει , θα τα λερώσει και θα τα μαζέψουμε μαζί μετά. Έχει πολλή σημασία να νοιώσει το παιδί μας πως μας βοηθάει, πως είναι δημιουργικό, και πως βοήθησε τη μαμά του ή τον μπαμπά του σε κάτι απλό ή κάτι πιο σύνθετο. Αυτό του δίνει πολύ μεγάλη χαρά. Μπορείτε να βρείτε πολλά παραδείγματα σε διάφορες ηλικίες, σε παιδιά γυμνασίου και λυκείου, σε ενήλικα παιδιά, μέχρι και παντρεμένα παιδιά *. Δηλαδή παντρεύονται τα παιδιά μας και τα υποτιμούμε ακόμη. Μερικές φορές τα βλέπουμε σαν μικρά παιδιά, ότι δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα μόνα τους στο σπίτι, στην δική τους οικογένεια, και έτσι παρεμβαίνουμε Ή μας ζητάνε ένα πράγμα, και εμείς κάνουμε τριπλάσια από αυτό που μας ζητήθηκε τουλάχιστον !Πολύ περισσότερα, από αυτό που χρειάζεται. Όχι. Θα κάνουμε ό,τι μας ζητάνε. Αν θέλουν κάτι περαιτέρω, θα μας το ζητήσουν, και τότε θα το κάνουμε.
Αλλιώς, αν δεν υπάρχουν σαφή όρια, γίνεται μεγάλο μπέρδεμα, κι αυτό ευθύνεται για πολλές συγκρούσεις με γονείς και με παππούδες ακόμα .
Αυτό είναι πραγματική αγάπη προς το παιδί μας. Μπορεί να φαίνεται σκληρή, μερικές φορές, αυτή η αγάπη. Εμείς οι Έλληνες, που είμαστε συναισθηματικός λαός, νομίζουμε ότι η αγάπη είναι μια στρόφιγγα, που είναι συνεχώς ανοιχτή και τρέχει ασταμάτητα, να δίνεις δηλ. τα πάντα, ενώ μερικά από αυτά που δίνεις, μπορεί να κάνουν και κακό, όταν το παιδί δεν τα χρειάζεται, και το εμποδίζουν βέβαια να ωριμάσει.
Αν έχετε προσέξει κάθε αλλαγή φάσης στη ζωή του ανθρώπου, χαρακτηρίζεται από μια απώλεια. Χάνουμε κάτι, για να βρούμε κάτι άλλο. Βρίσκεται το παιδί εννέα μήνες στη ησυχία της κοιλιάς και στη προστασία της μήτρας και βγαίνει από εκεί. Την χάνει αυτή τη προστασία, αλλά για να βγει στο κόσμο. Είναι βρέφος και βρίσκεται στη αγκαλιά μας. Κάποτε όμως χάνει και την αγκαλιά μας, γιατί πρέπει να περπατήσει. Δεν μπορούμε να το κρατάμε στην αγκαλιά μας συνέχεια. Είναι νήπιο στο σπίτι, μαζί με τους γονείς. Κάποτε θα φύγει από το σπίτι για να πάει στον παιδικό σταθμό ή το σχολείο. Πρέπει να χάσει κάτι, για να βρει κάτι άλλο. Θα χάσει κάποτε την ανεμελιά,για να μπει στην εφηβεία. Θα έρθει η ώρα να φύγει πια από το σπίτι, για να πάει να σπουδάσει ή να κάνει την δική του οικογένεια.
Κάθε πρόοδος δηλαδή, κάθε ανέβασμα στη ζωή είναι μια απώλεια, για να βρεις κάτι καλύτερο. Αυτό ακριβώς δείχνει, ότι χρειαζόμαστε αγάπη, η οποία όμως να ωριμάζει, έστω κι αν μερικές φορές μας δυσαρεστεί
Τέταρτον. Αγαπώ το παιδί μου σημαίνει, ότι δεν του ζητώ να πραγματοποιήσει αυτά που δεν μπόρεσα εγώ να πραγματοποιήσω. Επειδή εγώ δεν σπούδασα, εσύ πρέπει να μπεις στο πανεπιστήμιο, και μάλιστα σε συγκεκριμένες σχολές, αυτό είναι πια κλασικό παράδειγμα (δικηγόροι, γιατροί, επιχειρηματίες κ.λ.π.). Όπως, υπάρχουν φορές, που κάποιοι γονείς είναι πολύ αυστηροί, όταν τα παιδιά τους δεν τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο, και τα μαλώνουν, και χρησιμοποιούν ακόμη και σωματική βία. Είναι παρατηρημένο, ότι μερικές φορές αυτό συμβαίνει διότι, δεν τα πήγαν οι ίδιοι καλά στο σχολείο και το παιδί τους τούς θυμίζει τον κακό τους εαυτό. Μισούσαν αυτή την πλευρά του εαυτού τους και την πληρώνει το παιδί.
Το παιδί όμως είναι ένας άλλος άνθρωπος. Ξεκίνησε μια καινούρια ζωή, την δική του ζωή. Δεν ζητώ από το παιδί μου να πραγματοποιήσει αυτό που δεν έκανα εγώ, γιατί το παιδί μου είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος. Αναγνωρίζω ότι δεν είναι δική μου προέκταση! Έτσι, μπορούμε να
συνειδητοποιήσουμε καλύτερα αυτό, που έχουμε ακούσει πολλές φορές, ότι τα παιδιά μας δεν είναι δικά μας . Δεν είναι ιδιοκτησία μας. Μπορεί να πήραν τα μισά γονίδιά τους από τον έναν και τα μισά από τον άλλον γονιό, αλλά από εκεί και πέρα είναι μια νέα,αυτόνομη ύπαρξη, που ο Θεός μάς χάρισε για να αναθρέψουμε, με τον καλύτερο τρόπο.
Πέμπτον. Αγαπώ το παιδί μου, σημαίνει φροντίζω πάρα πολύ το γάμο μου, τη συζυγία μου. Όχι το αντίθετο, που συνήθως συμβαίνει, να την παραμελώ .
Υπάρχουν γονείς, που λένε με καμάρι , και περιμένουν να τούς επαινέσεις «από τότε που παντρευτήκαμε και κάναμε παιδιά δεν έχουμε βγει ποτέ οι δυο μας !» Έχουμε την τάση, στις μεσογειακές χώρες , που είναι παιδοκεντρικές, να γινόμαστε σύζυγοι, για να γίνουμε γονείς. Σαν να κάνουμε ένα προσωρινό πέρασμα από τη συζυγία, για να φτάσουμε στο πραγματικό μας σκοπό- θέλω , που είναι ,να γίνουμε γονείς.
Αυτό είναι άσχημο και άδικο, διότι τα παιδιά τα οφείλουμε στη συζυγία. Δεν μπορούμε να παραμελούμε τη ρίζα που είναι ο γάμος μας, εξ αιτίας του οποίου έχουμε το καρπό, που είναι τα παιδιά μας. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, έχουμε πολλές δυσκολίες, και βέβαια το πληρώνουν αυτό, τα ίδια τα παιδιά, διότι δημιουργούνται προσκολλήσεις των γονέων προς τα παιδιά τους (πατέρα με κόρη, η μάνας και γιου, τα γνωστά λεγόμενα τρίγωνα) με αποτέλεσμα να υποφέρουμε από το άγχος που γεννά η προσκόλληση αυτή.
Αγαπάμε τα παιδιά μας, όταν φροντίζουμε τη σχέση μας μέσα στο γάμο, και για έναν άλλο λόγο Γιατί, τούς δίνουμε πρότυπα σχέσης, πρότυπο γάμου, που θα χρειαστούν ,όταν κάνουν την δική τους οικογένεια.
Θα ήθελα αυτόν τον πέμπτο παράγοντα, δηλαδή αγαπώ το παιδί μου σημαίνει φροντίζω το γάμο μου, να το δούμε λίγο πιο αναλυτικά.
Μου κάνει μεγάλη εντύπωση το ότι όταν ο Χριστός , δωδεκαετής, πήγε στα Ιεροσόλυμα, και τον έχασε η Παναγία με τον Ιωσήφ, και τον έψαχναν ώρες και μέρες, τον βρήκαν εν μέσω των διδασκάλων στο Ναό να τους διδάσκει. Έχετε προσέξει, τι του είπε ταραγμένη και ανήσυχη η Παναγία; «Παιδί μου, ο πατέρας σου και εγώ με πόνο ψυχής σε αναζητούσαμε!» «Ο πατέρας σου και εγώ», που δεν ήταν και πατέρας Του! Κι όμως, η Παναγιά δίνει στον δίκαιο Ιωσήφ την θέση που του αρμόζει!
Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να προσθέσω και κάτι άλλο. Μπορεί να λειτουργήσει σαν παγίδα, για την γυναίκα, το γεγονός ότι μόλις γίνει μητέρα, ξεχνάει ότι είναι σύζυγος. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους άνδρες. Αλλά, στις γυναίκες,λ όγω της ύπαρξης στον ψυχισμό τους, του λεγόμενου μητρικού φίλτρου,το φαινόμενο αυτό είναι εντονότερο. Η συζυγία εγκαταλείπεται υπέρ της τεκνογονίας.
Μα, η νέα ιδιότητα, ότι έγινε μητέρα προέρχεται από την πρώτη, ότι έγινε σύζυγος. Στη συζυγία της, στο σύντροφό της οφείλει τα παιδιά της. Επομένως, τα νέα καθήκοντα, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνουν παραμέληση του πρώτου ρόλου. Γιατί τότε, έρχονται τα πράγματα ανάποδα και είναι σαν να λέμε με πολύ απλά λόγια «χρειαζόμουν έναν άνθρωπο να κάνω παιδιά , και αφού τα απέκτησα ,μπορώ να τον κάνω στην άκρη. Επαναλαμβάνω το ίδιο κάνουν και οι άνδρες στις γυναίκες πολλές φορές, σε σημείο, που συχνά αναρωτιέται κανείς, μήπως ο γάμος, σε μερικούς ανθρώπους, λειτουργεί ως πρόσχημα, για να γίνουν γονείς. Ξεχνούν οι άνθρωποι, ότι ξεκινούν οι δυο τους, ως σύζυγοι, και θα απομείνουν πάλι μόνοι τους. Αυτός δεν είναι ο προορισμός μας;
Την συζυγία πρέπει συνεχώς να την καλλιεργούμε, εκεί πάνω πρέπει να δουλεύουμε με όλη την δύναμη της ψυχής μας ,για να βαθύνουμε τη σχέση της αγάπης. Και όταν η συζυγία λειτουργεί καλά, θα χρειαστεί πολύ λιγότερα λόγια να πούμε προς τα παιδιά, γιατί τα παιδιά θα έχουν λάβει τα μηνύματα, που θα είναι περιττό να διατυπώσουμε με λόγια. Ένα καλό τεστ, για να δούμε πόσο έχουμε εγκαταλείψει και εμείς τη συζυγία μας είναι ένα πολύ απλό και πρόχειρο παράδειγμα: φέρτε στο νου σας, πώς υποδεχθήκαμε ή πώς υποδεχόμαστε ακόμα τα παιδιά μας, όταν έρχονται από το σχολείο, και πώς υποδεχόμαστε τον/την σύντροφό μας, όταν έρχεται από τη δουλειά. Ή, όταν έχει γενέθλια το παιδί μας, πώς τού φερόμαστε! Τι δώρο του κάνουμε! Αν περάσει, δε στο πανεπιστήμιο οι ευχές είναι τίποτα, το παιδί χρειάζεται αμάξι! Ενώ όταν έχουμε επέτειο γάμου; Τι κάνουμε; Στην αρχή το θυμόμαστε και μάλιστα το δώρο είναι απαραίτητο! Μετά από κάποια χρόνια, κατά κανόνα, το ξεχνάμε, για να καταλήξει το βράδυ σε ένα ωραίο τσακωμό, που δεν το θυμηθήκαμε, ή σε ένα πικρόχολο παράπονο. Για σκεφτείτε τα!….
Θα ήθελα ακόμα, να εξετάσουμε την ψυχική αντοχή της γυναίκας μόνο σε ένα συγκεκριμένο θέμα, ελλείψει χρόνου: στο γεγονός ότι ,έχοντας την συναίσθηση της ευθύνης ως μητέρας, επωμίζεται κυρίως αυτή το βάρος της ανατροφής των παιδιών. Πολλές φορές, ή μάλλον κατά κανόνα, η γυναίκα θα ξυπνήσει τη νύχτα και θα ασχοληθεί με το μωρό, και πολλές φορές, γινόμαστε γελοίοι εμείς οι άντρες που λέμε το πρωί «Ά, ωραία κοιμήθηκε απόψε το μωρό», για να πάρουμε την απάντηση από τη γυναίκα «εσύ κοιμήθηκες ωραία, όχι το μωρό»
Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να επισημάνω την προσοχή των γυναικών σε κάτι που συμβαίνει πάρα πολύ μέσα στις οικογένειες (και πολύ περισσότερο, μέσα στις λεγόμενες χριστιανικές οικογένειες). Η πολύ καλή πρόθεση της γυναίκας να αναλάβει εξ ολοκλήρου την ευθύνη της ανατροφής των παιδιών, την οδηγεί στο άλλο άκρο. Του να μονοπωλήσει αυτή τα παιδιά. Ή, με άλλα λόγια, όσο και να ακούγονται σκληρά, να αφαιρέσει τα παιδιά από τον πατέρα. Η αφαίρεση των παιδιών από το πατέρα δεν γίνεται απότομα , και καμιά φορά δεν το καταλαβαίνει ούτε η ίδια, ότι το κάνει. Αποτέλεσμα του γεγονότος είναι να χαθεί η ισορροπία.
Η ισορροπία όμως εδώ, για να είμαστε δίκαιοι, δεν χάνεται μόνο από την γυναίκα. Χάνεται επίσης και από τους άνδρες , οι οποίοι, πάρα πολλές φορές ,αδιαφορούμε για το ρόλο μας. Δεν θέλουμε να ασχοληθούμε με τα παιδιά μας!
Σπάνιο είναι όμως, η γυναίκα να αντιληφθεί ότι πρέπει να βάλει και τον άνδρα της εξίσου στην ανατροφή των παιδιών (όχι με την μορφή του τιμωρού, προκειμένου ο πατέρας να κρατήσει τον κακό ρόλο, και εκείνη να είναι καλή με τα παιδιά, όχι με αυτή την έννοια !) Αλλά, να τού επιτρέψει να είναι κοντά στα παιδιά, και να έχει γνώμη. Ένας ανεπαρκής η κακός πατέρας, είναι προτιμότερος από έναν ανύπαρκτο πατέρα, αυτό ,ας το θυμόμαστε.
Έκτο και τελευταίο: αγαπώ το παιδί μου σημαίνει ότι προσπαθώ να ζω τον αληθινό Θεό και να τον μεταδώσω στα παιδιά μου. Τα προηγούμενα θα μπορούσαν να ισχύουν και για μη πιστούς γονείς , τους εκτός εκκλησίας. Εμείς, που έχουμε αυτή την δωρεά της πίστης και της συμμετοχής στην εκκλησία , αισθανόμαστε αυτονόητο, ότι αυτό που ζούμε το χαιρόμαστε και χρειάζεται να το μεταδώσουμε. Αλλά για να το μεταδώσουμε ,πρέπει να το ζούμε. Αυτή είναι η σειρά. Είναι παρατηρημένο , ότι δεν μπορούμε να πείσουμε κάποιον, για κάτι που δεν το έχουμε πιστέψει οι ίδιοι μέσα μας. Ένα παραπάνω, δεν μπορούμε να πείσουμε το παιδί μας να εφαρμόσει κάτι, αν εμείς δε το έχουμε εφαρμόσει. Τι θα γίνει τότε; Θα μου πείτε «δεν θα λέμε στα παιδιά μας τίποτε;», αφού υστερούμε σε τόσα θέματα πνευματικά. Θα λέμε βέβαια, συμπληρώνοντας όμως και την αυτοκριτική μας «εμείς δεν τα έχουμε καταφέρει καλά στο θέμα αυτό, αλλά ξέρεις, ο Χριστός στο ευαγγέλιο μάς έχει δείξει αυτό το δρόμο. Αγωνιζόμαστε και εμείς, δεν τα καταφέρνουμε πολύ καλά, αλλά πιστεύουμε ότι αυτό είναι αλήθεια. Όσο περισσότερο ζούμε την χριστιανική πίστη, τόσο λιγότερα λόγια θα χρειάζονται να πούμε για το Θεό. Ειδικά, όταν αισθανόμαστε, ότι «τα λόγια μας πάνε στον αέρα», είναι οι περιπτώσεις, που εμείς έχουμε ένα κενό μέσα μας, στο θέμα της πίστης. Δεν λειτουργεί ζωντανά , δεν υπάρχει αρκετή πίστη, αρκετή αγάπη προς το Θεό. Αν το παιδί έχει παραστάσεις από τους γονείς του, ότι αγαπούν τη λατρεία της Εκκλησίας, ότι συμμετέχουν στα μυστήρια, ότι προσεύχονται, ότι μελετούν βιβλία, αλλά παρ’ όλα αυτά δεν αλλάζουν σαν άνθρωποι, το παιδί οδηγείται στο αντίθετο αποτέλεσμα, σε απαξίωση της πίστης. Η προσπάθεια για την βίωση της αλήθειας του ευαγγελίου στην καθημερινή πρακτική της ζωής της οικογένειας, αποτελεί πρόκριμα για τα παιδιά. Οι έφηβοι τα καταγράφουν όλα, μας πληροφορούν οι ειδικοί. Αλλά δεν αφήνουν να φανεί, ότι τα κατάλαβαν. Εκπλήσσεσαι λοιπόν, όταν αργότερα, μετά από χρόνια, συζητάς με έναν νέο, και σου λέει ότι εκείνο, το είχε προσέξει. Το κράτησε μέσα του όπως και όλα τα καλά που έχει πάρει από τους γονείς του.
Αγαπητοί μου γονείς,
Προσπάθησα να σας δώσω κάποια στοιχεία υγιούς και σωστής αγάπης προς τα παιδιά μας. Είναι σίγουρο, δεν τα γνωρίζουμε όλα! δεν τα ξέρουμε όλα. Συνεπώς, χρειαζόμαστε οδοδείκτες, ώστε να κατευθύνουμε τους κόπους μας προς τον ορθό προσανατολισμό. Προτού τελειώσω, και αρχίσουμε τη συζήτηση, θα ήθελα να σάς ευχηθώ κάθε ευλογία του Θεού, στο ωραίο άθλημα της αγάπης.

πηγη Κοιμηση Θεοτοκου Φανερωμενης Χολαργου

[eleimon]

ΕΦΗΒΕΙΑ Η ΠΑΡΕΞΗΓΗΜΕΝΗ ΗΛΙΚΙΑ

Είναι τόσο ενδιαφέρουσα και τόσο πλούσια η ηλικία αυτή, ώστε δεν θεωρώ ότι επαναλαμβάνω γνωστά πράγματα, γράφοντας αυτό το γράμμα που απευθύνεται σε σένα , και αναφέρεται στην εφηβεία. Ελπίζω να καταλάβετε, γιατί την ονόμασα παρεξηγημένη ηλικία. Θυμίζω ότι πολλές φορές αναφερόμαστε στη εφηβεία σαν να είναι κάποια αρρώστια, και για αυτό όταν θέλουμε να δικαιολογήσουμε κάποιον έφηβο λέμε «μην τον παρεξηγείς, άστον, περνάει εφηβεία.» Αυτό, δείχνει από μία άποψη και το πόσο οδυνηρή είναι αυτή η ηλικία, για τον ίδιο τον έφηβο.
Ας την γνωρίσουμε λοιπόν λίγο καλύτερα έστω μέσα από αυτό το γράμμα, έτσι ώστε να καταλάβουμε καλύτερα τους εφήβους μας, και να κατανοήσουμε ακόμα καλύτερα τις έντονες αλλά και τις ήπιες, μερικές φορές, συγκρούσεις που γίνονται μέσα στις οικογένειες!
Η εφηβεία κατ’ αρχήν, έχει βιολογική αρχή και ψυχολογικό τέλος, δηλ. αρχίζει από την ηλικία που αλλάζει το σώμα του παιδιού, που μεγαλώνει, που ψηλώνει, και τελειώνει , όταν τελειώσουν οι βασικές λειτουργίες ,για τις οποίες η εφηβεία υπάρχει. Δηλ. πότε; Άγνωστο. Για άλλον τελειώνει στα 17-18 ,για άλλον στα 25, για άλλον στα 40 και για άλλον μπορεί να μην τελειώσει και ποτέ!
Για ποιο λόγο άραγε είναι τόσο κρίσιμη αυτή η ηλικία, και για ποιο λόγο να προκαλεί τόση φουρτούνα στη ψυχή του ανθρώπου;
Για να το καταλάβουμε αυτό, θα πρέπει να σκεφτούμε ανάμεσα σε ποιες ηλικιακές περιόδους ,βρίσκεται η εφηβεία. Αποχαιρετά την παιδική ηλικία, και ανοίγεται στην ενήλικη ζωή, δηλ. ουσιαστικά ένα παιδί πρέπει να μεταμορφωθεί σε ενήλικο, και αυτό το άλμα είναι τεράστιο.
Ο Θεός λοιπόν, μέσα στην σοφία του, όρισε να υπάρχει ένα ικανό διάστημα ετών ,όπου το παιδί σιγά- σιγά, θα μεταμορφωθεί σε ενήλικο. Αυτό το διάστημα είναι η εφηβεία, η ηλικία προετοιμασίας του μελλοντικού ενηλίκου. Ας γνωρίσουμε λοιπόν ποιες λειτουργίες συντελούν σε αυτή την μεταμόρφωση και που χαρακτηρίζουν τον κάθε ενήλικο.
1. Πρώτα απ’ όλα ο κάθε ενήλικος ζει ανεξάρτητος. Πρέπει να ζήσει μέσα στην κοινωνία, να ασκήσει μια εργασία και επομένως πρέπει να ανεξαρτητοποιηθεί από τους γονείς του. Αυτό είναι ένα πρώτο έργο της εφηβείας. Πρέπει στο παιδί το εξαρτημένο από τους γονείς , βαθμιαία να του δοθεί ανεξαρτησία, ώστε ως ενήλικος να μπορεί να είναι πια ανεξάρτητος. Το έργο αυτό δεν είναι τόσο απλό και οφείλεται καθαρά στο γεγονός, ότι εμείς οι μεγάλοι ως γονείς των εφήβων δεν είμαστε έτοιμοι, και μας ενοχλεί όχι μόνο το ότι το παιδί ζητάει την ανεξαρτησία του, αλλά και το ότι μεταβάλλεται η παλιά κατάσταση που ήταν ποια; Ότι είχαμε ένα παιδί που κρεμόταν πάνω μας και τώρα το χάνουμε!Στο σημείο αυτό ο γονιός αρχίζει να γίνεται μέρος της σύγκρουσης
2. Τι άλλο θέλουμε από έναν ενήλικο; Ένας ενήλικος πρέπει να έχει καλλιεργημένη κρίση. Δεν είναι πια παιδί το οποίο έχει απόλυτη εμπιστοσύνη σε αυτά που λένε οι γονείς του. Θέλουμε να αναπτύξει κριτική σκέψη, να κατανοεί τον κοινωνικό περίγυρο για να μπορεί να προστατεύεται. Άρα, μέσα στην εφηβεία, πρέπει να καλλιεργηθεί η κρίση και η βούληση του νέου. Δεν κρίνει μόνο την πολιτική, κρίνει και την εκκλησία, κρίνει τα πάντα και τους πάντες, άρα κρίνει ακόμα και τους γονείς του, αυτό είναι αναπόφευκτο.
Κι έτσι, έχουμε το περίφημο φαινόμενο της απομυθοποίησης των γονέων, που σημαίνει ότι, ενώ όταν ήταν παιδί, οι γονείς του φάνταζαν στα μάτια του τέλειοι, αυθεντίες, τώρα ξαφνικά αρχίζει να βλέπει και να νοιώθει ότι δεν είναι τέλειοι, και αυτό του στοιχίζει.
Ως γονείς δεν είμαστε έτοιμοι να αποδεχτούμε την ενδεχόμενη αμφισβήτησή τους , ενοχλούμαστε, τους κατηγορούμε για αναίδεια και θρασύτητα. Οι νέοι έχουν ένα πολύ καθαρό βλέμμα και διακρίνουν τα ελαττώματά μας που εμείς κρύβουμε από τον εαυτό μας τον ίδιο, γιατί το μάτι του νέου είναι καθαρό, είναι μάτι που μόλις ανοίχθηκε στην όραση του κόσμου. Μια άλλη πηγή συγκρούσεων λοιπόν, είναι αυτές που προκύπτουν από την διάθεση των εφήβων για έντονη κριτική έναντι των πάντων.
3. Τι άλλο θα συμβεί στη ζωή του ενηλίκου; Ο ενήλικος θα αρχίσει να συνδέεται με το άλλο φύλο και θα κάνει οικογένεια. Το ενδιαφέρον για το άλλο φύλο ξυπνάει κατά την διάρκεια της εφηβείας , σε μια ηλικία, που σχεδόν όλοι οι έφηβοι δεν γνωρίζουν ότι είναι ηλικία προετοιμασίας για τη σχέση και όχι ηλικία σχέσης.
Ο έφηβος δεν ασκεί επάγγελμα, αλλά ετοιμάζεται για να ασκήσει επάγγελμα. Το ίδιο ισχύει και για τη σχέση με το άλλο φύλο. Εδώ έχομε δύο σημαντικά λάθη που γίνονται από τη μια από τους γονείς, και από την άλλη από τους εφήβους.
Οι γονείς ταράζονται πάρα πολύ και σοκάρονται από το ενδιαφέρον που δείχνουν τα παιδιά τους για το άλλο φύλο και ασκούν μια αγωγή που όχι μόνο δεν βοηθάει στη συνάντηση με το άλλο φύλο, αλλά και πολλές φορές είναι κατασταλτική και εκφράζει δικά τους προσωπικά προβλήματα, μερικές φορές και εξ΄ ονόματος της Εκκλησίας και της ορθόδοξης πίστης!
Τέτοιες συμπεριφορές, περιορίζουν την αυτοεκτίμηση των εφήβων , και πολλοί έφηβοι έχουν οδηγηθεί σε αλλεπάλληλους και αποτυχημένους δεσμούς, κατά βάσει μόνο από την έλλειψη αυτοεκτίμησης. Επειδή έχουν ανεκπλήρωτη την ανάγκη της επιβεβαίωσης, την αναζητούν από κάπου και μόλις βρεθεί κάποιος /α να πει δύο ωραία λόγια, … αμέσως ερωτεύονται επιδερμικά και επιπόλαια , ακόμη και με απρόβλεπτες συνέπειες, όπως μια ξαφνική, ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, με τις σοβαρότατες συνέπειες, που έπονται τέτοιων καταστάσεων.
Συνεπώς, το θέμα της αυτοεκτίμησης είναι πολύ σημαντικό στη ζωή κάθε ανθρώπου, σημαντικότερο όμως, στη ζωή του κάθε εφήβου.
4. Τι άλλο περιλαμβάνει η ενήλικη ζωή; Στόχους. Ο ενήλικος βάζει στόχους και προσπαθεί να τους εκπληρώσει. Έχει ιδανικά, που όλοι γνωρίζουμε ότι διαμορφώνονται κατά την ηλικία της εφηβείας. Δικαίως λοιπόν έχει λεχθεί, ότι η εφηβεία είναι η ηλικία των ιδανικών. Έτσι,έχουμε το φαινόμενο, έφηβοι να ονειρεύονται να γίνουν ευεργέτες της ανθρωπότητας, ιεραπόστολοι, εφευρέτες, αλλά να βαριούνται να πάνε στη κουζίνα να φέρουν ένα ποτήρι νερό...
Στο σημείο αυτό, γίνονται δύο λάθη, που καταλαμβάνουν τα δυο άκρα. Το ένα άκρο είναι οι γονείς να ενισχύουν πολύ τα ιδανικά των εφήβων, να έχουν προσδοκίες μεγάλες, ώστε κάποια στιγμή, ο έφηβος να λυγίσει από το βάρος, που νοιώθει, ότι οι γονείς του φόρτωσαν στους ώμους του. Είναι τα παιδιά εκείνα, τα οποία αισθάνονται, ότι τους επιτρέπεται να είναι μόνο τέλεια, γιατί αν είναι κάτι λιγότερο, θα προδώσουν τις προσδοκίες των γονιών τους.
Στο άλλο άκρο, βλέπουμε την υποτίμηση των παιδιών από εμάς τους γονείς. Είναι τα παιδιά εκείνα στα οποία δεν πιστεύουμε, και περνούνε την εφηβεία τους μέσα σε μαρασμό, είναι τα παιδιά εκείνα που δεν μπόρεσαν να θέσουν στόχους και ιδανικά για τον εαυτό τους ,γιατί οι γονείς τους είχαν άλλα ιδανικά, πολύ υψηλά, που τα παιδιά δεν θέλησαν να ακολουθήσουν.
5. Η τελευταία λειτουργία που πρέπει να επιτελεστεί κατά την εφηβεία, είναι η ανάπτυξη μιας προσωπικής θρησκευτικότητας.
Στην παιδική ηλικία, το παιδί είχε κάποια σχέση με το Θεό και την Εκκλησία, από εμπιστοσύνη σε εμάς και από συνήθεια. Στη εφηβεία, έχουμε το περίφημο φαινόμενο της αμφισβητήσεως του Θεού και της Εκκλησίας. Κι είναι εύλογο το ερώτημα, γιατί αμφισβητούνται; Όχι μόνο, επειδή η κρίση καλλιεργείται και συμβάλλει σε αυτή την αμφισβήτηση, αλλά επειδή ο έφηβος επιθυμεί να διαμορφώσει μια προσωπική θρησκευτικότητα , δηλ. θέλει ως ενήλικος να πιστεύει στο Θεό, επειδή ο ίδιος έχει πεισθεί για αυτό, να ακολουθεί το Θεό και την εκκλησία επειδή πραγματικά τον εκφράζει ,και όχι γιατί του το λέει, ή ακόμη χειρότερα, του το επιβάλλει κάποιος άλλος.
Ίσως τώρα, να αντιλαμβανόμαστε ότι οι πέντε παράγοντες που περιέγραψα παραπάνω και τα επαναλαμβάνω για να τα συγκρατήσουμε στη μνήμη μας, η πορεία προς την ανεξαρτησία, η καλλιέργεια της κρίσεως, η ανάπτυξη του ερωτικού ενδιαφέροντος, οι στόχοι και τα ιδανικά, και η προσωπική θρησκευτικότητα, ίσως τώρα λοιπόν, να αντιλαμβανόμαστε γιατί δημιουργούν μεγάλη αναταραχή μέσα στην οικογένεια.
Επειδή αγνοούμε το τι είναι η εφηβεία, δεν μπορούμε να μπούμε στη θέση των εφήβων μας, αδυνατούμε να καταλάβουμε πως νοιώθουν αυτοί οι εξελισσόμενοι άνθρωποι, αυτά τα παιδιά που ονομάζονται έφηβοι, ώστε να τους συμπαρασταθούμε σε αυτή την προσπάθεια, την δύσκολη προσπάθεια για να κατορθώσουν, από παιδιά να γίνουν ενήλικες.
Θα ήθελα να τελειώσω λέγοντας, ότι η εφηβεία των παιδιών μας είναι μια καταπληκτική εμπειρία και για τη δική μας ζωή. Είναι ευκαιρία, να δούμε νέες πτυχές του χαρακτήρα μας, που δεν τις είχαμε σκεφτεί ποτέ. Οι έφηβοι έχουν την ικανότητα, να φέρουν στη επιφάνεια τα κρυφά μας ελαττώματα . Μας ωθούν σε συμπεριφορές τέτοιες ,που φέρνουν στην επιφάνεια τις αδυναμίες και τις ελλείψεις μας, τρωτά σημεία του χαρακτήρα μας, που δεν φανταζόμαστε ότι είχαμε, και έτσι μας ευεργετούν. Είναι ευεργέτες μας οι έφηβοι, μας βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας και να τον διορθώσουμε.
Επομένως, η εφηβεία είναι μια πρόκληση για ολόκληρη την οικογένεια. Είναι μια ηλικία που την περνάει ένας, αλλά έχει επιπτώσεις σε ολόκληρη την οικογένεια.
Αν ανταποκριθούμε σε αυτή την πρόκληση και πρόσκληση συνάμα, θα κτίσουμε μια πολύ καλύτερη σχέση με τα παιδιά μας
Αν δεν ανταποκριθούμε, θα δούμε την εφηβεία τους απλά σαν μια ενόχληση, θα υιοθετήσουμε τη σύγκρουση ως στάση αντιμετώπισης της κρίσης. Θα είμαστε ανικανοποίητοι, και γονείς και παιδιά, ίσως για όλη την υπόλοιπη ζωή μας.

πατηρ Συμεων Βενετσιανος

[eleimon]

Η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών μας.
Αιτίες και πρόληψη! (α΄ μέρος)

του π. Ιωάννου Καλογερόπουλου, θεολόγου

Τον τελευταίο καιρό ακούμε όλο και περισσότερα περιστατικά βίας από παιδιά και εφήβους, πράγμα που προκαλεί σε όλους μας πόνο και ανησυχία. Και βέβαια ίσως δεν έχουμε σφαιρική ενημέρωση για το τι συμβαίνει στην κοινωνία μας, παρά μόνο αν κάποιο δικό μας παιδί είχε μια άμεση τέτοια εμπειρία. Κατά καιρούς έχουμε παρατηρήσει ότι γράφονται στις εφημερίδες διάφορα ρεπορτάζ, ακόμα και στατιστικές. Επίσης κατά πόσο είμαστε με τα παιδιά μας σε ουσιαστική επικοινωνία και ψυχική επαφή, έτσι ώστε να μείνει ανοιχτός ο δρόμος των πληροφοριών που θα έλθουν μέσω των παιδιών μας, για το τι τους συμβαίνει στο σχολείο ή και γενικότερα έξω από το σπίτι; Υπάρχουν πολλές οικογένειες όπου τα παιδιά δεν μιλούν στους γονείς, αλλά και γονείς που δεν νοιάζονται να ρωτήσουν τα παιδιά τους, και έτσι δεν έχουν πρόσβαση τα παιδιά ώστε να ανακουφίζονται από το στρες όσων βλέπουν και συναντούν.
Το θέμα είναι δύσκολο, γιατί φαίνεται με μια πρώτη ματιά οξύμωρο, να υπάρχει βία σε αυτήν την ηλικία. Έχουμε συνηθίσει την παιδική ηλικία να την θεωρούμε ηλικία της αθωότητας και ηλικία της καθαρότητας, για την οποία μάλιστα γίνεται συχνός λόγος στα βιβλία της Εκκλησίας μας, ότι δηλ. έχουμε να διδαχθούμε από τα παιδιά. Τα παιδιά διαθέτουν αυτό το κεφάλαιο της καθαρότητας και της αγνότητας το οποίο όμως (να η διαφορά του παιδιού από τον Άγιο!) δεν είναι κάτι κατακτημένο με αγώνα και γι’ αυτό δεν είναι κάτι το ασφαλές και σίγουρο. Το βλέπουμε στην καθημερινότητα: τα παιδιά και θυμώνουν, και ζηλεύουν, και γίνονται άπληστα μερικές φορές, υπόκεινται δηλαδή σε όλα τα πάθη που έχει ο άνθρωπος, που απλά παίρνουν την μορφή της παιδικής ηλικίας. Ουσιαστικά θα λέγαμε πως υπάρχουν και τα δύο μέσα στην ψυχή του παιδιού, και ανάλογα με τις συνθήκες με τις οποίες θα μεγαλώσει -και μέσα και έξω από την οικογένεια- θα αναδειχθεί η πιο καλή πλευρά ή η πιο άσχημη. Δεν θα πρέπει ποτέ να πούμε με ένα τρόπο οριστικό, και για κανένα παιδί ότι είναι κακό. Αλλά μπορεί να είναι ένα παιδί θυμωμένο, ένα παιδί οργισμένο, αλλά που με την κατάλληλη αντιμετώπιση μπορεί να βγει η καλή του πλευρά.
Επομένως θα λέγαμε ότι και τα δύο είναι αλήθεια, δηλαδή τα παιδιά μας είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό κεφάλαιο και έχουμε να διδαχθούμε πολλά απ’ αυτά, ταυτόχρονα όμως είναι και ένα χωράφι που πρέπει να οργωθεί και να σπαρθεί και να καλλιεργηθεί, γιατί όταν μείνει χέρσο ένα χωράφι βγαίνουν και αγκάθια. Εδώ βρίσκεται η ευθύνη και η αποστολή των μεγαλύτερων. Βλέπει όμως κανείς διάφορες νοοτροπίες, του τύπου π.χ. ότι ένα παιδί μπορεί να εξελιχθεί πολύ καλά ως προσωπικότητα αν το βάλεις στον «αυτόματο πιλότο» και πάει… Αν του εξασφαλίσεις δηλαδή διατροφή, υγεία, ένδυση, παιχνίδια και όλα τα σχετικά, και στη συνέχεια δεν χρειάζεται να του μιλάς, θα εξελιχθεί ομαλότατα. Πρόκειται για την μερίδα των γονέων οι οποίοι δεν καλλιεργούν την ψυχική επαφή με τα παιδιά τους αλλά τους εξασφαλίζουν, ίσως και με το παραπάνω πολλές φορές, τα βιοτικά.
Από την άλλη αν ρίξει κανείς μια ματιά στο τηλεοπτικό πρόγραμμα, αν αυτό θα μπορούσε να είναι ένας καθρέφτης της νοοτροπίας της κοινωνίας μας, θα έβλεπε πως η κοινωνία δια μέσου της τηλεόρασης κάνει ό,τι μπορεί για να καταστρέψει αυτό το καλό κεφάλαιο του παιδιού, και να μεγαλώσει και να γιγαντώσει όλα τα σπέρματα των κακών και των παθών που υπάρχουν. Δηλ. θα μεταδώσει στο παιδί σκηνές βίας μέσω των ταινιών, θα του μεταδώσει τη νοοτροπία της απληστίας και του καταναλωτισμού μέσω των διαφημίσεων, και επίσης θα του δημιουργήσει πρότυπα μέσω των «ριάλιτις», ότι τελικά οι άνθρωποι για τους οποίους αξίζει να γίνεται λόγος είναι πλούσιοι ή υποψήφιοι πλούσιοι, επενδύοντας στο σώμα, στη φωνή ή σε οτιδήποτε άλλο. Το παιδί το οποίο δεν ζει μέσα στη χλιδή, την οποία βλέπει στη τηλεόραση, του καλλιεργείται η επιθυμία να την αποκτήσει, και από εκεί και πέρα μπαίνουν οι βάσεις για μια αντικοινωνική συμπεριφορά, είτε κλοπής, είτε οτιδήποτε θα του έδινε την δυνατότητα να αποκτήσει κάτι που δεν έχει.
Επίσης μπαίνουν οι βάσεις, με τις εκπομπές αυτές, για ένα μελλοντικό ρατσισμό, μια περιθωριοποίηση αυτών που δεν είναι ωραίοι, που δεν είναι αδύνατοι, που δεν είναι πάνω στα πρότυπα που η τηλεόραση προβάλλει. Αυτό το τηλεοπτικό τοπίο ασκεί έμμεσα μια βία στον έφηβο που δεν βρίσκεται μέσα στα πρότυπα αυτά. Ας μην ξεχνάμε ότι βία δεν έχουμε μόνο σωματική, αλλά και λεκτική: την περιφρόνηση, την ειρωνεία, την περιθωριοποίηση.
Αν ο γονέας αυτά δεν τα συνειδητοποιήσει και δεν καλλιεργεί ψυχική επαφή με το παιδί του και ταυτόχρονα αφήσει και την τηλεόραση ουσιαστικά να έχει το έργο της αγωγής, πλέον αντιλαμβανόμαστε ότι πάλι καλά, μάλλον έχουμε πολύ λίγη βία στους νέους μας! Βοηθάει και ο Θεός, βοηθάει και αυτό το καλό κεφάλαιο που έχει το παιδί μέσα του, ίσως και κάποια πρότυπα που τα παιδιά συναντούν και εμείς μπορεί να μην το παίρνουμε είδηση, αλλά μπορεί να παρατηρούν κάποιες καλές περιπτώσεις, π.χ. έναν δάσκαλο στο σχολείο.

Η βίαιη συμπεριφορά των παιδιών μας. Αιτίες και πρόληψη! (β΄ μέρος)