Η Αγία Ρωσία: μια προσωπική εκτίμηση

[Misha]

Η πρώτη επαφή μου με αυτό που αργότερα, και εγώ, απεκάλεσα «Αγία Ρωσία» συμφωνώντας με μια ολόκληρη μερίδα ιστοριογραφίας γύρω από τον ρωσικό πολιτισμό, ήταν όταν μικρό παιδί «κόλλησα» ακούγοντας τον περίφημο εθνικό ύμνο της Σοβιετικής Ένωσης και βλέποντας την περήφανη Κόκκινη Σημαία να ανεμίζει σε κάθε αθλητικό γεγονός.





Τα σύμβολα δεν είναι κενά μνημεία,αλλά οδοδείκτες που είτε θα σε συγκλονίσουν είτε θα σʼ αφήσουν παγερά αδιάφορο. Αν συμβεί το πρώτο, τότε εμπνέεσαι να μελετήσεις περαιτέρω την ιστορία αυτών των συμβόλων. Έτσι έγινε και με μένα- αντικρύζοντας την Κόκκινη Σημαία με το αστέρι και το σφυροδρέπανο και νιώθοντας την μελωδία του ύμνου να «τρυπάει» το θυμικό μου, επιθύμησα να μάθω περισσότερα. Τότε άρχισε η ενασχόληση μου, που σε ορισμένες φάσεις πήρε τη μορφή μανίας με τη Ρωσία, την ρωσική κουλτούρα και αυτό που τελικά μας χάρισε η μεγάλη αυτή χώρα του Βορρά στην σκέψη. Δεν είναι υπερβολή να πω πως το 50% της πνευματικής μου συγκρότησης, του τρόπου που σκέφτομαι σε ορισμένα πράγματα, μου τον έχουν διδάξει οι μορφές που γεννήθηκαν στην ρωσική γη. Μετά την πατρίδα μου, θέση στην καρδιά μου έχει μόνο η Ρωσία, και κάθε φορά που διαβάζω άσχημα νέα για τη χώρα αυτή, αληθινά θλίβομαι, και δυστυχώς τα νέα αυτά είναι πολλά: από την βύθιση του υποβρυχίου Κουρσκ, ως την ραγδαία εξάπλωση του AIDS, η φίλη Ρωσία μαστίζεται από την αναζήτηση ταυτότητας στον σύγχρονο κόσμο, όντας πρώην υπερδύναμη θρηνεί την πάλαι ποτέ ηγεμονική της θέση, και μαζί μʼ αυτήν όλοι οι ρωσόφιλοι που γοητεύτηκαν μόλις γνώρισαν την μαγεία και την ποικιλία του ρωσικού πολιτισμού.

Δεν θα κάνω εδώ μια στεγνή ιστοριογραφική περιγραφή του τι σημαίνει Ρωσία στον οικουμενικό πολιτισμό. Αυτά ο καθένας μπορεί να τα διαβάσει είτε σε εγκυκλοπαίδειες, είτε σε εξειδικευμένα εγχειρίδια. Εδώ θέλω απλώς να καταθέσω την ματιά ενός θαυμαστή, ενός παιδιού που αγαπά τη Ρωσία: και αποκαλώ τον εαυτό μου «παιδί», παρά τα 34 μου χρόνια, γιατί κάθε φορά που επικοινωνώ μʼ αυτόν τον πολιτισμό, θύμησες και νοσταλγίες διατρέχουν την ψυχή μου για τις όμορφες στιγμές που η μάνα Ρωσία μου χάρισε από τα παιδικά, εφηβικά και μετεφηβικά μου χρόνια. Στην ουσία δηλαδή, θα περιγράψω την δική μου Ρωσία, μια χώρα που ποτέ δεν έχω επισκεφτεί, αλλά κάποτε, στα πιο «θρησκευτικά» μου όνειρα, ονειρευόμουν πως ήμουν παρά τους πόδας του Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ και, μες τη σιωπή της καλύβας του, διδασκόμουν το νόημα της αγάπης.

Αλλά πριν φτάσω ως εκεί, υπάρχει το μεγάλο κεφάλαιο που λέγεται Κομμουνισμός. Αν και προερχόμενος από δεξιά οικογένεια, η μεγάλη μου επιθυμία ήταν να δω τα λόγια του Μαρξ να επαληθεύονται επί γης, ήθελα τον επί γης Παράδεισο, και πίστευα, όπως τόσοι άλλοι, πως οι Ρώσοι επί καθεστώτος ΕΣΣΔ είχαν εγκαθιδρύσει τον επίγειο Παράδεισο. Τόσα ήξερα, τόσα πίστευα. Οι μορφές του Λένιν και του Στάλιν ήταν,και για μένα, μορφές θεϊκές. Δεν μʼ ένοιαζε το τι γινόταν στις άλλες ανατολικές χώρες, για μένα το προπύργιο, η πηγή της πολιτικο-φιλοσοφικής μου καθοδήγησης ήταν ο Μαρξισμός-Λενινισμός, και μάλιστα με όλη την προσωπολατρία που συνόδευε αυτή την μελέτη που γινόταν, βέβαια, πίστη με θρησκευτική απόχρωση. Θυμάμαι τον χρόνο που πέθανε ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ, σχεδόν ήμουν «χώμα» για αρκετό καιρό, γιατί δεν πίστευα πως οι Σοβιετικοί Ηγέτες μπορούσαν ποτέ να πεθάνουν! Περιττό να πω με πόση αγωνία περίμενα την αντικατάσταση του από άλλον σύντροφο του Πολιτμπιρό! Το όραμα της κοινωνικής δικαιοσύνης ήταν εκείνη την εποχή συνυφασμένο με το πολιτικό σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης. Φυσικά γνώριζα πως δεν υπήρχαν εκλογές δυτικού τύπου, αλλά και μόνο το γεγονός της μηδενικής ανεργίας, αλλά και της αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ στα πλαίσια του διπολισμού- το αντίπαλο δέος- δεν σου άφηνε περιθώρια ουδετερότητας: είτε με τον ένα θα ήσουν, είτε με τον άλλο. Και μόνο η μαρτυρική θυσία τόσων εκατομμυρίων ανθρώπων τον καιρό της ναζιστικής εισβολής ήταν αρκετό να με κάνει οπαδό του Ρώσου ανθρώπου και κάθε τι που είχε σχέση με την Ρωσία: από τους θριάμβους στον αθλητισμό, ως την παντοδυναμία στο σκάκι, η Ρωσία υπήρξε για μένα σημείο αναφοράς κάθε προσπάθειας πολιτισμού: ο κομμουνισμός ήταν ΤΟ σύστημα.

Τα μάτια ωστόσο άρχισαν νʼανοίγουν όταν γνώρισα τον ευρωκομμουνισμό και κυρίως τις μελέτες του Καστοριάδη. Σε αντίθεση με πολλούς που απέρριπταν τις αναλύσεις αυτές ως «δυτική προπαγάνδα» εγώ αντίθετα τις μελετούσα με ανοιχτό πνεύμα- οι Δίκες της Μόσχας όπως τις περιγράφει ο Αρθουρ Καισλερ αποτέλεσε σημείο καμπής για την πολιτική μου ιδεολογία. Βέβαια ζούσαμε και σε δυτική χώρα, οπότε το περίεργο θα ήταν να παρέμεινα προσκολλημένος μόνο στα σύμβολα αγνοώντας την πραγματικότητα. Ωστόσο πανηγύριζα πάντα κάθε νίκη των Σοβιετικών σε όλα τα επίπεδα έναντι των Αμερικανών. Το Κόκκινο Αστέρι της Σοβιετικής σημαίας: αυτό ήταν το σύμβολο που αγαπούσα περισσότερο, και όχι την αιματοβαμμένη αστερόεσσα! Ο ρώσος εργάτης το πρότυπο μου κι όχι ο αμερικανός καπιταλιστής. Στην πάλη των τάξεων δεν είμαστε ουδέτεροι : ποιος, σαν και μένα ας πούμε, δεν θα έπαιρνε το μέρος των αδυνάτων, των προλετάριων όλου του κόσμου;

Αλλά η αληθινή και μαγική για μένα Ρωσία δεν ήταν εκεί. Ήταν αυτή που κρυβόταν στην «ρωσική ψυχή»! Την ψυχή αυτή την γνωρίζει κανείς μόνο διαβάζοντας με πάθος την λογοτεχνία ενός λαού, νʼ αφήσεις τον εαυτό σου να παρασυρθεί από τα καμώματα, την γενναιοδωρία, την άνοδο και την πτώση ενός ολόκληρου που τα ίχνη του ψηλαφείς μόνο στα μνημεία του λόγου. Για μένα η αληθινή Ρωσία είναι η Ρωσία της λογοτεχνίας, της ποίησης, της φιλοσοφίας, της μουσικής, της θεολογίας, του χορού. Η δική μου Ρωσία είναι όλα αυτά τα βράδια, όλοι οι μήνες και τα χρόνια που πέρασα σιμά στους αγαπημένους μου ήρωες της ρωσικής κουλτούρας, μαθαίνοντας στην ουσία γράμματα απʼ αυτούς. Όταν τελείωνα τη Νομική, ήρθε ο Ντοστογέφσκυ να με πάρει από το χέρι και να μου δείξει τον κόσμο του πνεύματος που ως τότε αγνοούσα: δεν το κρύβω, ότι την Ορθοδοξία εγώ την σπούδασα μέσα από τα μάτια των ρώσων στοχαστών και φιλοσόφων. Αν παθιάστηκα μία φορά με τον Νίτσε, παθιάστηκα 100 φορές με τον Ντοστογέφσκυ, τον Μπερντιάεφ, τον Τολστόϊ. Φαινομενικά αντίθετες μορφές, με πολλές αντιφάσεις μέσα ακόμα στο ίδιο τους το έργο, αλλά απόλυτα αγαπητοί και αγαπημένοι από μένα, τους σπούδασα και μέθυσα μαζί τους, ή μάλλον αφέθηκα ολοσχερώς να με μαγέψουν. Όταν αντιμετώπισα ένα τεράστιο οικογενειακό πρόβλημα, ήταν τα τελευταία λόγια του Αλιόσα Καραμάζοβ στους «Αδελφούς Καραμάζοβ» του Ντοστογέφσκυ που με παρηγόρησαν. Όταν ήθελα να σκεφτώ την ουσία της Ορθοδοξίας, δηλαδή την πίστη της ελευθερίας, διάβαζα και ξαναδιάβαζα τον «Μύθο του Μεγάλου Ιεροεξεταστή». Και όταν ήθελα να ερωτευτώ σκεφτόμουν πως μόνο μια Σόνια που σώζει τον Ρασκόλνικοφ από την απελπισία ήθελα να βρω. Αλλά δεν ήταν βέβαια ο Ντοστογέφσκυ που με σημάδεψε καίρια. Ήταν και όλη αυτή η τεράστια χορεία των Ρώσων της Διασποράς που κυνηγημένοι από τα καθεστώς βρήκαν φιλόξενο καταφύγιο κυρίως στην Γαλλία και επηρέασαν τα μέγιστα την σκέψη πολλών Δυτικών διανοουμένων με το πώς έβλεπαν την Ορθοδοξία. Ο Λόσκυ, ο Φλωρόφσκυ, ο Μέγεντορφ, ο Σμέμαν, και άλλοι πολλοί, υπέροχοι άνθρωποι, οικουμενικοί άνθρωποι που κατείχαν όλη τη σοφία της εποχής τους, αλλά την υπέταξαν, την ταπείνωσαν στην αγαπημένη πίστη της Ρωσικής γης μορφές που σε έκαναν να πιστεύεις πως το όραμα της Τρίτης Ρώμης, είχε τελικά έρεισμα στην ιστορία, αν αυτή εκληφθεί ως παραγωγή μεγάλου πολιτισμού. Και πράγματι, παρά την κομμουνιστική απονέκρωση της σκέψης με τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό και την ζντανωβική πολιτική, οι Ρώσοι παρήγαγαν πολιτισμό και εκτός των συνόρων τους. Ένας Μπουλγκάκωφ, ας πούμε, μέσα στις μύριες δυσκολίες έγραψε το αριστούργημα του «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα». Το πνεύμα δεν καταπιέζεται, σαν τον Ντε Σαντ που έφτασε να γράφει μέσα από την φυλακή με το αίμα του, έτσι και οι Ρώσοι ξεγελούσαν το καθεστώς και έφτιαχναν τέχνη. Αυτή τη Ρωσία αγάπησα.

Αλλά όχι μόνο αυτή! Όποιος ασχολείται με τα εκκλησιαστικά εν γένει πράγματα θα γνωρίζει πως τη στιγμή αυτή οι πιο αγαπητοί άγιοι σε όλον τον Ορθόδοξο κόσμο είναι δύο ασκητικές μορφές που γαλουχήθηκαν με την ρωσική αύρα:


ο άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ και ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης λατρεύονται με μεγαλοπρέπεια παντού επί γης, όπου υπάρχει ορθόδοξη κοινότητα, και όποιος έχει διαβάσει τα κείμενα τους και δεν έχει κλάψει, δεν αξίζει να λέγεται άνθρωπος, πόσο μάλλον πιστός: αληθινές εικόνες του Θεού, δίδαξαν τι σημαίνει αγάπη, όχι με τα λόγια, αλλά με την σάρκα τους.

Αυτές οι μορφές είναι και αυτοί Ρώσοι, και τόσοι, χιλιάδες ακόμα, στην απέραντη Θηβαϊδα του Βορρά με τους αχλαδωτούς τρούλους και τα κρυμμένα μοναστήρια μέσα στο δάσος. Η μυστικιστική ψυχή του Ρώσου κατάλαβε νωρίς πως αυτό που έφερε ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος στην γη του, ήταν αυτό που πάντα επιθυμούσε: και αυτή η ακαλλιέργητη γη ίσαμε τότε, έγινε η Αγία Ρωσία!

Τσαϊκόφσκυ, Μουσόργκσυ, Ρίμσκυ Κόρσακοφ, Σοστακόβιτς: οι δίσκοι τους δίπλα στο χέβυ-μέταλ και στο σκληρό ροκ, δείχνουν την πορεία μου στην μουσική ψυχαγωγία. Ναι μεν λάτρευα τους μεγάλους Γερμανούς συνθέτες, αλλά η ψυχή μου ήταν, και εδώ, ρωσική! Αντί να διαβάζω τα περίφημα ρωσικά παραμύθια, προτιμούσα νʼ΄ακούω ένα μπαλέτο του Πιοτρ Ίλιτς, ή την επική διάσταση της μουσικής ενός Σοστακόβιτς. Όποιος τα έχει ακούσει, μπορεί να με καταλάβει αφού η μουσική βιώνεται και δεν περιγράφεται αναλυτικά.

Τώρα, που είναι η Ρωσία; Πού είναι η Ρωσική ψυχή; Αληθινά δεν γνωρίζω. Δεν ζω εκεί, και είναι φύσει αδύνατο μέσω των περιγραφών από τις εφημερίδες ή την τηλεόραση να μεταφερθούμε στην εμπερίστατη κατάσταση που βιώνουν οι Ρώσοι. Αν η διαμάχη, όσον αφορά το ζήτημα της πολιτισμικής ταυτότητας μεταξύ Δύσης και Ανατολής, κατά καιρούς απασχολεί την Ελλάδα (με τα κωμικοτραγικά ενίοτε αποτελέσματα, λ.χ Χριστόδουλος), στην Ρωσία η διαμάχη αυτή διαπερνά, τέμνει σε οξύ βαθμό την κουλτούρα και τον τρόπο σκέψης τους, ίσως και δικαιολογημένα. Από τον καιρό του Μεγάλου Πέτρου η Ρωσία δεν έχει αποφασίσει που ανήκει. Το ίδιο, ασχέτως αν διαφωνούν και εδώ πολλοί, συμβαίνει και με την Ελλάδα. Δεν υπήρξαμε ποτέ τέκνα του Δυτικού Πολιτισμού με την Καρλομάγνεια εκδοχή τους, δηλαδή με την τάση που και σήμερα διαπερνά την Δυτική Ευρώπη. Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία ανέπτυξε άλλες μορφές πολιτισμού από τα καθημερινά ήθη ως την μεγάλη Τέχνη- από τον Δυτικό, κι αυτή η ιδιαιτερότητα Ελλήνων και Ρώσων βιώνεται κατά τραγικό τρόπο πάντα: μια επιπόλαιη ματιά να ρίξουμε στα μνημεία της αντιπαράθεσης αυτής στις δύο χώρες θα δει τόσο τους δυτικόφιλους όσο και τους σλαβόφιλους/ανθενωτικούς να διασταυρώνουν επιχειρήματα με πάθος, ένταση αλλά και πειθώ. Θα έλεγα ότι είναι μια μάχη του νου και της καρδιάς.



Όταν ο Ρώσος μιλά για τον «Ρώσο Χριστό» που θα σώσει τον κόσμο όλον, και όταν ο Έλληνας πιστός προσεύχεται με την καρδιακή προσευχή, στην πραγματικότητα μιλάνε τη γλώσσα της καρδιάς, σε αντίθεση με έναν Κοραή, ή έναν Χέρτσεν που μιλάνε την γλώσσα του νου.



Οι αντιθέσεις αυτές τελειωμό δεν έχουν στην ρωσική ψυχή που ρέπει στην αντιφατικότητα και τον μυστικισμό. (Για όποιον ενδιαφέρεται το καταπληκτικό, αν και one sided, βιβλίο του Isaiah Berlin: Russian Thinkers, δίνει πλούσιες και συναρπαστικές πληροφορίες).

Πού είναι, τελικά, η Ρωσία σήμερα; Μετά από έναν καταστροφικό πόλεμο στην Τσετσενία, μετά από την ολοκληρωτική αποδόμηση του κοινωνικού ιστού, η μεγάλη χώρα του Βορρά προσπαθεί να συνέλθει. Θα τα καταφέρει; Τι πορεία θʼ ακολουθήσει; Ουδείς γνωρίζει. Ωστόσο ένα είναι βέβαιο: για όλους όσους αναζητούν, εδώ στην Ελλάδα, γνήσια πνευματική τροφή, στη ρωσική κουλτούρα θα βρουν πολλά και όμορφα πράγματα. Αυτόν τον πολιτισμό που στην ουσία με μεγάλωσε, μαζί με τον ελληνικό, και σʼ αυτόν τον λαό που υπεραγαπώ, και στον άνθρωπο που απάντησε στην θυρίδα μου με θέρμη, αφιερώνω αυτό που εκείνος μου έγραψε ως δώρο για μένα- ένα παλιό ρωσικό τραγούδι συμπληρωμένο από τον μεγάλο Πούσκιν:

Μόνο μια φορά γίνεται στη Ζωή η Συνάντηση
Μόνο μια φορά κόβεται από την μοίρα το νήμα.
Μόνο μια φορά μέσα σ αυτό το παγωμένο σκυθρωπό βράδυ
Θέλω τόσο πολύ να σ αγαπήσω.

Όποιος αγάπησε μια φορά, αυτός ξανά δεν θ αγαπήσει
Όποιος γνώρισε την ευτυχία, ξανά δεν θα την γνωρίσει
Για μια στιγμή μονάχα μας δόθηκε αυτή.


απο το ideopolis.gr Δημοσίευση από Ruy_Lopez στις 5/3/2004

[spetzouras]

Καλημέρα!
Πολύ ωραίο και ενδιαφέρον άρθρο!

Σκέφτομαι πολύ τελευταία μια προσκυνηματική εκδρομή στη Ρωσσία...
Να δω πότε θα με αξιώσει ο Θεός να την πραγματοποιήσω...

[vasilis_m21]

Καλή η πίστη των Ρώσων αλλά είναι κάπως υπερβολικοί. Ακόμα και ο Παπαδιαμάντης σε κείμενά του έλεγε ότι έβρισκε υπερβολικούς τους Ρώσους στη θρησκευτικότητά τους.

[lovethink]

Εμένα μου αρέσουν οι ύμνοι τους οι ψαλμωδίες τους που δεν είναι τόσο βυζαντινές αλλά δυτικοφέρνουν

[Misha]

προσωπικά τους αγαπω ιδιαιτερα τους Ρωσους Αγιους Βασίλη...

αγιος Σέργιος,αγιος Σεραφειμ,αγιος Σιλουανός,οσια Ξενη η σαλή,Μπορις και Γκλεμπ οι πριγκηπες,αγιος Λουκάς ο χειρουργός και τοσοι άλλοι...


τα κειμενα τους ειναι κατευθειαν απο τον κηπο του Παραδεισου:"περπετειες ενος προσκυνητου","συνομιλια οσιου Σεραφειμ με τον Μοτοβίλωφ",ολα τα κειμενα του αγιου Σιλουανου...


δεν ξερω που το διαβασες αυτο του Ππαδιαμαντη,δε μου φαινεται ακριβές..ο Παπαδιαμάντης που μετεφρασε Ντοστογεφσκη και εζησε διπλα στον παπα Πλανα και τον Μωραιτιδη δε μπορει να μιλησε ετσι...ισως να κανω και λαθος...

[vasilis_m21]

Misha, για διάβασε εδώ για του λόγου το αληθές. Εγώ δεν πετάω ανακρίβειες!

Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Η επίσκεψις του Αγίου Δεσπότη

"Και όμως το Ευχολόγιον γράφει μόνον, ότι «βλέπει ο ιερεύς προς τον λαόν», και όχι ίσταται εις την Αγίαν Πύλην. Ό,τι δε περιττόν γίνεται, μαρτυρεί μόνον τάσιν προς το πομπώδες και θεατρικόν - όπως συνηθίζουν μάλιστα οι Ρώσοι. "

[vasilis_m21]

Ας παραθέσω όλο το κείμενο για τον 'αγιο δεσπότη' γιατί ο Παπαδιαμάντης θίγει κάποια πράγματα που κάνουν οι επίσκοποι.


Η Επίσκεψις του Αγίου Δεσπότη

Μη οι ποιμένες βόσκουσιν
εαυτούς;
ουχί τα πρόβατα βόσκουσιν
οι ποιμένες;»
(Ιεζεκιήλ)


Αφού το βαποράκι εστάθη ως μισήν ώραν εις τον μικρόν όρμον, κατέναντι της αγοράς, ήτις εφαίνετο σχεδόν γεμάτη από κόσμον, έστρεψε την πρώραν προς ανατολάς και απέπλευσε. Συγχρόνως οι καμπάνες των δύο εκκλησιών, αίτινες διέπρεπον με τους υψηλούς πύργους και τους θόλους των, η μία εις το ύψος της παραθαλασσίας οδού και της πλατείας, η άλλη εις το κέντρον τής επάνω συνοικίας, εκινήθησαν γοργώς, εκχέουσαι μεγάλην και παρατεταμένην κωδωνοκρουσίαν.


Διατί αυτά; Οι παπάδες ήξευραν, ότι ο Δεσπότης ο νεοχειροτόνητος της επαρχίας ήτο μέσα στο βαπόρι, αλλ' ο πρώτος μεταξύ αυτών, ο επισκοπικός επίτροπος, είχε πληροφορηθή ότι η Σεβασμιότης του δεν επροτίθετο προς το παρόν να εξέλθη εις την πολίχνην, αλλά θα μετέβαινε πρώτον, χάριν της ιδίας ευκολίας του, εις την άλλην νήσον, την ανατολικήν, την απωτέραν εις τον δρόμον του, και είτα θα επέστρεφε να επισκεφθή και το εδώ ποίμνιόν του. Ουχ ήττον επήραν μίαν βάρκαν και ανήλθον όλοι ομού, οι επτά παπάδες, εις το βαπόρι, δια να χαιρτίσουν απλώς τον επίσκοπον εις την διέλευσίν του.
Μόλις η μαύρη των ρασοφόρων πλειάς ανήλθεν εις το πρυμναίον «κάσαρο» του ατμοπλοίου, όπου ίστατο αγναντεύων την μικράν πόλιν ο περιοδεύων ιεράρχης, και ο διάκος, αποτεινόμενος πρός τον πρώτον βαίνοντα εκ των ιερέων, τον οποίον εκατάλαβεν ως επίτροπον του Δεσπότη, αν και πρώτην φοράν τον έβλεπε, του λέγει με τόνον δεσποτικόν.
— Γιατί δεν εσημάνατε τις καμπάνες;
Ο παπά-Γιαννάκης, 83 ετών άνθρωπος, αν και κωφός ήτο, εκατάλαβεν τι έλεγεν ο διάκος. Επειδή ο Δεσπότης δεν επρόκειτο να εξέλθη, δεν είχαν προβλέψει, ή το ενόμισον περιττόν, να κρούσουν τις καμπάνες. Τώρα, όμως, εις το κέλευσμα του διάκου, εστράφη προς την λέμβον, εφώναξεν ένα νέον κρατούντα τας κώπας, και του λέγει.
— Σταμάτη! Τρέχα γρήγορα, έξω! Τις καμπάνες! Βαράτε τις καμπάνες!
Ο Σταμάτης, έφηβος ως 16 ετών, κυρίως βαρκάρης δεν ήτο, αλλ' ορφανός μάγκας, τρέχων παιδιόθεν κατόπιν εις τα ράσα των παπάδων. Όπως υπάρχουν εκκλησιαστικά δαιμόνια, ούτω υπάρχουν και αγυιόπαιδα εκκλησιαστικά. Πάραυτα ε σ ι ό φ ι σ ε ν, εκωπηλάτησε, και μετά εν λεπτόν έφθασεν εις την προκυμαίαν. Θα ημπορούσε να φωνάξη από την βάρκαν προς τους έξω, δια να τρέξουν να σημάνουν τις καμπάνες, αλλά δεν το έκαμε. Επήδησε έξω, κι' έτρεξε δια ν' απολαύση αυτός πρώτος την υπερτάτην ηδονήν της κωδωνοκρουσίας.
Καθώς έτρεχεν, έκραξε τον άλλον αδελφόν του, τον Φώτην, και τον έστειλεν εις την επάνω ενορίαν προς τον αυτόν σκοπόν. Είτα ανήλθεν υψηλά εις το καμπαναριό, εκόλλησεν ως τελώνιον εις την μεγάλην καμπάναν, ήρπασε το γλωσσίδι της, με την άλλην χείρα την λαβήν του επικράνου της άλλης, κι' έρριψε το σχοινίον της τρίτης εις εν άλλο παιδίον παρά την βάσιν του κωδωνοστασίου, το οποίον είχε κλειδώσει πεισμόνως έξω από το πορτέλλο του καμπαναριού.
Μετά μίαν στιγμήν μανιώδης κωδωνοκρουσία ήρχισε, και άλλοι εναέριοι ήχοι απήντησαν από την άλλην εκκλησίαν. Και υπό τους ήχους αυτούς το ατμόποοιον απέπλεε, και οι παπάδες επέστρεψαν εις την ξηράν.

Μετά δύο εβδομάδας, όταν επέστρεψεν από την γείτονα νήσον ο Σεβασμιώτατος, εν μεγάλη κλαγγή κωδώνων, ως πρώτην φοράν ερχόμενος, επήγε κατ' ευθείαν εις τον ναόν. Εκεί, εις το τέλος της δοξολογίας - και αυτό υπήρξε μετά την περί κωδωνοκρουσίας διαταγήν, την δια του διάκου δοθείσαν, η πρώτη χαρακτηριστική πράξις της ποιμαντικής του - επετίμησεν ένα των ιερέων, διότι ως επαρχιώτης και ασυνήθιστος από αρχιερατικάς ιεροπραξίας, είπε το σύνηθες «Δι' ευχών των αγίων Πατέρων ημών», και δεν είπε: «Δι' ευχών του αγίου Δεσπότου ημών». Ο δυστυχής ιερεύς πως να το ξεύρη, αφού πουθενά δεν το είχεν εύρει γραμμένον.
Την Κυριακήν όταν ελειτούργησεν ο επίσκοπος, εις το τέλος της λειτουργίας έδωκε νέον δείγμα της ποιμαντικής του. Εις το «Πάντοτε, νυν και αεί», τον γεροντότερον, τον πλέον πεπειραμένον, αλλά και εγγράμματον ιερέα, τον έπιασεν αποτόμως από τον βραχίωνα, βαστάζοντα το Άγιον Ποτήριον, και τον εβίασε να σταθή επί εν λεπτόν εις τα βημόθυρα, δια να είπη το «Πάντοτε» - ως να επρόκειτο, κατόπιν του «Μετά φοβου Θεού», να γίνη και Δευτέρα Μετάληψις. Και όμως το Ευχολόγιον γράφει μόνον, ότι «βλέπει ο ιερεύς προς τον λαόν», και όχι ίσταται εις την Αγίαν Πύλην. Ό,τι δε περιττόν γίνεται, μαρτυρεί μόνον τάσιν προς το πομπώδες και θεατρικόν - όπως συνηθίζουν μάλιστα οι Ρώσοι.

Μέγα ευτύχημα υπήρξε για τον άλλον γέροντα, τον επίτροπόν του, εις την οικίαν του οποίου κατέλυσεν ο ιεράρχης, το ότι ήτο πολύ κωφός. Ο Δεσπότης ηδύνατο να τον επιτιμά και να τον ονειδίζη μάλιστα, χωρίς αυτός ν' αντιλαμβάνεται, μηδέ να πικραίνεται τίποτε. Όταν δεν ήτο παρών ο διάκος, δια να του εξηγήση, αυτός δεν ηδύνατο να εννοή τίποτε από τους θυμούς και τας εξάψεις του Σεβασμιωτάτου.
Τέλος κατώρθωσε να δώση λογαριασμόν ο γέρων επίτροπος εις μετρητά, δι' όλας τας αδείας γάμου και τα λοιπά «δικαιώματα» της Επισκοπής. Αλλά δια τα γαλόπουλα, τους αστακούς και τ' αυγοτάραχα, κανείς δεν του εζήτησε λογαριασμόν πόσα είχε ξοδεύσει. Είναι αληθές ότι ο Δεσπότης ήτο εγκρατέστατος. Έπασχε από στομαχικά και καρδιακά συμπτώματα - ίσως από ψαμμίασιν ή και διαβήτην. Αλλ' ο διάκος είχε τα νειάτα του, την ξανθήν γενειάδα και την κόμην του. Θα ήτο υπερβολή βεβαίως αν ελέγαμεν, ότι ωμοίαζε με τον αρχιποιητήν εκείνον της Παπικής αυλής, του Λέοντος του Ι΄, όστις είχε παραπονεθή ποτε, ότι έκαμνε στίχους δια χίλιους ποιητάς, και εις τον οποίον ο περιώνυμος Ποντίφηξ έδωκε την απάντησιν: Et pro mille allis archipoeta bibit.
Όπως και αν έχη, είναι βέβαιον, ότι ηγάπα πολύ το εντόπιον μοσχάτον εις δαμιτζάνες προσφερόμενον.
Τέλος ο Σεβασμιώτατος, αφού έδωκε το τελευταίον και κυριώτερον μάθημα ποιμαντικής εις τους ιερείς του - τους ενουθέτησε να είναι καθάριοι, να μη καπνίζουν ναργιλέ δημοσία και να μην κρατούν ποτέ ράβδον - εν ήχω κωδώνων και πάλιν, προεπέμφθη, επεβιβάσθη στο βαποράκι, κι' επήγε να ποιμάνη και άλλα πρόβατα.

[vasilis_m21]

Οπότε ο Παπαδιαμάντης θίγει και τον αυταρχισμό του Δεσπότη, τους δε Ρώσους χαρακτηρίζει ως πομπώδεις και με θεατρινισμούς!
Έτσι και αλλιώς, ο Παπαδιαμάντης στα κείμενα του δεν δέχεται καθόλου παθητικά τις θέσεις της εκκλησίας, αλλά τις κρίνει και μάλιστα μερικές φορές είναι και επικριτικός και αμφισβητεί. Με την πρώτη ευκαιρία θα αναφέρω και άλλα κείμενά του όπου τα ''χώνει΄' κανονικά!

[Misha]

Βασίλη γραφοντας

ακόμα και ο Παπαδιαμάντης σε κείμενά του έλεγε ότι έβρισκε υπερβολικούς τους Ρώσους στη θρησκευτικότητά τους.

πηγε το μυαλο μου σε θρησκοληψία και φανατισμό...

για το

μαρτυρεί μόνον τάσιν προς το πομπώδες και θεατρικόν - όπως συνηθίζουν μάλιστα οι Ρώσοι.

δε νομιζω πως ειναι περισσοτερο απο εμας τους Ελληνες,ιδιως της νεοτερης εποχης...

ο κυρ Αλεξανδρος ειχε κατα νου τα εκκλησακια της Σκιαθου και τον αγιο Ελισσαιο της Πλακας.αν ηξερε πως θα φτιαξουμε τεραστιους ναους σαν τον αγιο Ανδρεα Πατρας ή ον αγιο Παντελεημονα Αχαρνων θα τα έλεγε και για εμας...

εξαλλου και στο ομορφο κιμενο που παρεθεσες ειρωνευεται κανονικοτατα τον επιχωριο επισκοπο ....

[eortologio_gr]

Με τις γνώσεις σας με ευνουχίζετε πνευματικά και με αποθαρρύνετε απο το να διαβάσω περισσότερο αφού για να φτάσω στο επίπεδο που μόλις είδαμε στο παρόν thread θα περάσουν κάποια χρόνια.

Βαράτε με λίγο λίγο και όχι τόσο απότομα ...

Ε ρε και να πιάσουμε κάποιο μηχανολογικό θέμα ... θα πάρω το αίμα μου πίσω - θα ξανα-ανακτήσω τον ανδρισμό μου !!!