Η καταστροφή της γνωσιολογικής συμμετρίας
Δημοσιεύτηκε: Τετ Νοέμ 01, 2006 10:18 am
Αρχιμ Αρσένιος Μέσκος
Η ΑΓΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ
Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια ομιλία σε ένα συνέδριο στην Κρήτη με θέμα Ορθοδοξία και Φυσικές Επιστήμες που έγινε τον Μάϊο του 1995. Η ομιλία είχε τίτλο Η Αγιότητα και ο Πολιτισμός της Πληροφορίας, όμως ο πραγματικός της τίτλος είναι Η καταστροφή της Γνωσιολογικής Συμμετρίας, και φανερώνει τον εγγενή αντί-Χριστο χαρακτήρα της δυτικής επιστήμης. Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε από τις Εκδόσεις Σαββάλας στον τόμο των πρακτικών του συνεδρίου με γενικό τίτλο ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ.
1. Εισαγωγή
Το θέμα μας, Η αγιότητα και ο πολιτισμός της πληροφορίας, είναι εξαιρετικά ευρύ και πολύπτυχο και όλες του οι πτυχές παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέρον, αλλά ταυτόχρονα λόγω της διαρκούς και αλματώδους εξελίξεως της τεχνολογίας και της επιστήμης γενικώτερα, χαρακτηρίζεται από μια ενδογενή ασάφεια και αβεβαιότητα. Υπάρχει μια πτυχή όμως, για την οποίαν μπορούμε να υποθέσουμε με αρκετή βεβαιότητα, ότι δεν θα προκύψουν σύντομα νέα στοιχεία που θα ανατρέψουν τις σκέψεις που θα διατυπώσουμε. Ταυτόχρονα δε η τελευταία δεκαετία μας προσφέρει καινούρια στοιχεία, που επιτρέπουν να δούμε την πτυχή αυτή κάτω από νέο φως.
Ο σκοπός λοιπόν της εισηγήσεως αυτής είναι, να αποκαλυφθεί η βαθειά οντολογική εξάρτηση του πολιτισμού της πληροφορίας, από την αγιότητα και μάλιστα να φανερωθεί η μεταβλητότητα του προσήμου αυτής της εξαρτήσεως μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Η εξάρτηση αυτή ισχυρίζομαι ότι είναι οντολογική, με την έννοια ότι οφείλεται στην ίδια την δομή του κόσμου και του ανθρώπου και όχι σε κάποιους συγκυριακούς και μεταβλητούς παράγοντες. Και βέβαια το θέμα αυτό, της συσχετήσεως δηλαδή αυτών των τοσο ανομοίων γεγονότων και καταστάσεων, είναι και πολύπτυχο και ενδιαφέρον. Περιορίζομαι προσπαθώντας να φανερώσω και να μελετήσω, όσο βέβαια μπορώ, το γεγονός ότι, τόσο η αγιότητα όσο και ο σύγχρονος πολιτισμός είναι εκφάνσεις ενός και του αυτού λόγου των λογικών όντων, δηλαδή μιας και της αυτής προδιαγραφής τους, εννοώντας της προδιαγραφή όπως την χρησιμοποιούμε στα τεχνικά θέματα. Αυτός δε ο λόγος είναι εγκατεσπαρμένος στα λογικά όντα από τον Δημιουργό τους.
2. Η αγιότητα
Κατʼ αρχάς θα πρέπει να διασαφηνισθεί ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιώ εδώ την έννοια της αγιότητας. Την αγιότητα την εννοώ όπως την έχει καταλάβει, βιώσει και περιγράψει η Ορθόδοξη Εκκλησία. Εν τούτοις την μελετώ σε δύο επίπεδα, το προσωπικό και το κοινωνικό. Στο προσωπικό επίπεδο την εκλαμβάνω ως μια δυναμική κατάσταση του ανθρωπίνου προσώπου, το οποίο προσπαθεί να πετύχει τον προορισμό του, δηλαδή την ένωσή του με τον Θεό, την θέωσή του. Μέσα λοιπόν στην λέξη αγιότητα, για τις ανάγκες αυτής της εισηγήσεως, εννοώ τόσο τον αγώνα για την επίτευξη της ενώσεως του ανθρωπίνου προσώπου με τα Θεία πρόσωπα, όσο και την τελική κατάληξη αυτής της αγωνιστικής πορείας. Θεωρώ λοιπόν ότι ένα προσωπο βρίσκεται στην αγιότητα, όταν έχει ως κύριο στόχο στην ζωή του την επίτευξή της και αγωνίζεται γιʼ αυτήν. Δεν ενδιαφέρομαι τόσο για την αξιολόγησή του, όσο για τα βασικά χαρακτηριστικά τα οποία περιγράφουν την κατάσταση της υπάρξεώς του.
Στην λέξη αγιότητα δίδω και ένα άλλο περιεχόμενο το οποίο είναι ίσως εντελώς πρωτότυπο. Η αγιότητα είναι ταυτόχρονα και μια κοινωνική αξία που έχει μια συγκεκριμένη ιεραρχική θέση σε κάθε κοινωνία και σε κάθε δεδομένη χρονική περίοδο. Η κοινωνική αυτή αξία μπορεί να εκτιμηθεί, αφʼ ενός μεν με το ποσοστό των μελών μιας κοινωνίας που βαδίζουν τον δρόμο της αγιότητας, όπως την περιγράψαμε προηγουμένως, και αφʼ ετέρου με την θέση που κατέχει μέσα στην κοινωνία το πρότυπο του αγίου. Αν και δεν μπορούμε να δώσουμε συγκεκριμένες τιμές στο μέγεθος της αξίας αυτής, ωστόσο είναι δυνατόν να εκτιμήσουμε την διαχρονική εξέλιξή του. Η εισαγωγή της εννοίας της αγιότητας με αυτό το περιεχόμενο, συνιστά ένα πολύ ισχυρό μεθολογικό εργαλείο, που φωτίζει ανάγλυφα το ιστορικό γίγνεσθαι. Και αυτό, για τον λόγο, ότι η αγιότητα έχει ένα σταθερό διαχρονικά και δια-κοινωνικά περιεχόμενο, για το οποίο υπάρχει πλούσια εκκλησιαστική εμπειρία και μαρτυρία, και έτσι δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ανιχνευθεί και να εκτιμηθεί η μεταβολή αυτού του μεγέθους, μέσα στον ρού της ιστορίας.
3. Ο πολιτισμός της πληροφορίας
Από την άλλη πλευρά ο πολιτισμός της πληροφορίας δεν είναι άλλος από τον πολιτισμό μας, όπως εμφανίζεται αυτός σήμερα. Τον πολιτισμός μας έχουμε μάθει να τον αποκαλούμε δυτικό πολιτισμό, προφανώς γιατί αναπτύχθηκε στις χώρες της δυτικής Ευρώπης. Κρατώ λοιπόν αυτόν τον όρο, αλλά θέλω να διευκρινίσω μετʼ εμφάσεως, ότι θεωρώ πως, ο πολιτισμός της σημερινή ελληνικής κοινωνίας είναι δυτικός πολιτισμός, έστω κιʼ αν η ελληνική κοινωνία δεν συνέβαλε ενεργητικά στην ανάπτυξή του.
Τον αποκαλώ πολιτισμό της πληροφορίας γιατί, όπως αποφαίνονται οι ειδικοί, το θεμέλιό του σήμερα είναι η παραγωγή και διακίνηση ενός τεραστίου όγκου πληροφοριών, μοναδικού στην μέχρι τούδε ανθρώπινη ιστορία. Εν τούτοις στην εισήγηση αυτή δεν θα σταθώ στην μελέτη της πληροφορικής μετεξελίξεως του δυτικού πολοτισμού. Το θέμα αυτό είναι εντυπωσιακού ενδιαφέροντος, γιατί όπως αναπτύσσεται η φυσική της πληροφορίας μπορεί να υπάρξει και η θελογία της πληροφορίας. Πλήν όμως πιστεύω ότι μόλις τώρα εισερχόμαστεε στην πληροφορική εποχή και θα πρέπει να περιμένουμε λίγα χρόνια ακόμα, ώστε να ωριμάσουν οι εξελίξεις, πριν αποτιμήσουμε και ερμηνεύσουμε την πληροφορική δομή του κόσμου με την θεολογία του Αγίου Μαξίμου, που αν και προηγήθηκε δεκατρείς αιώνες της πληροφορικής εκρήξεως, μας έδωσε ένα μοναδικό θελογικό και θεωρητικό πλαίσιο για την μελέτη των πάσης φύσεως πληροφορικών δομών.
Επί του παρόντος όμως, από την πληροφορική μετεξέλιξη του δυτικού πολιτισμού αξιοποιώ, όσο μπορώ, αυτόν καθʼ εαυτόν τον μεγάλο όγκο των πληφοριών που είναι διαθέσιμες, και την ευκολία προσβάσεως σε αυτές. Η ευκολία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για ένα άνθρωπο της Εκκλησίας, για τον οποίο η απόκτηση της προσωπικής εμπειρίας των δρωμένων ανά την οικουμένη, ήταν απαγορευμένη, με βάση τα παραδοσιακά μέσα. Παρεμπιπτόντως θα πω, ότι αυτή η αλλαγή έχει σημαντικότατες θεολογικές επιπτώσεις, που δεν έχουν προσεχθεί δεόντως από τους ανθρώπους της Εκκλησίας.
Ο πλούτος των πληροφοριών μας αποκαλύπτει, την στενότατη σχέση του πολιτισμού μας με την σύγχρονη επιστήμη. Είναι τόσο στενή αυτή η σχέση, ώστε σχεδόν δυτικός πολιτισμός και σύγχρονη επιστήμη ταυτίζονται. Η επιστημονική έρευνα στην Φυσική, την Αστρονομία, τα Μαθηματικά, την Βιολογία, αλλά και στις επιστήμες του Ανθρώπου, έχει προχωρήσει εκπληκτικά πολύ και συνεχίζει την πρόοδό της με ιλλιγγιώδεις ρυθμούς. Αυτή η πρόοδος έχει ανάγλυφα και χειροπιαστά αποτυπωθεί στα τεχνολογικά καταναλωτικά προϊόντα, τα οποία έχουν μια ποιότητα και ικανότητα ανταποκρίσεως στον σκοπό της παραγωγής τους, μοναδική στην ανθρώπινη ιστορία. Ποτέ ο άνθρωπος δεν κατασκεύασε τόσο τέλεια αντικείμενα και μάλιστα σε μαζικές ποσότητες.
Ο πλούτος των πληροφοριών μας αποκαλύπτει ακόμα, το ανθρωπολογικό πρότυπο που προβάλλει, τόσο μέσα από την επιστημονική έρευνα, όσο και από την στόχευση των καταναλωτικών προϊόντων. Το πνεύμα και η ψυχή είναι παντού παρόντα, τόσο στα επιστημονικά ανθρωπολογικά μοντέλα, όσο και στα καταναλωτικά πρότυπα. Ο ανηλέητος ανταγωνισμός σε όλα τα επίπεδα των κοινωνιών των δυτικών χωρών, σταδιακά τις οδήγησε στην ανακάλυψη του πληθωρισμού των δυνατοτήτων της ανθρώπινης ψυχής και του ανθρωπίνου πνεύματος, είτε πρόκειται για τον άνθρωπο καταναλωτή, είτε παραγωγό, είτε επιστήμονα, είτε απλό πολίτη. Ο στόχος σε όλες τις περιπτώσεις είναι, η κατά το δυνατόν ολοκλήρωση του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένου και αυτού που εννοούμε πνεύμα ή ψυχή, ώστε να γίνει ένας κατά το δυνατόν τέλειος παραγωγός, ή καταναλωτής. Εν τούτοις αυτή η ψυχή και το πνεύμα, που λαμβάνονται πλέον πολύ στα σοβαρά υπʼ οψιν, παραμένουν στην πραγματικότητα, επί του παρόντος, ανερμήνευτα. Η ιδιότυπη εμψύχωση και η εμπνευμάτωση του κυριάρχου στον χώρο της δυτικής Ευρώπης ανθρωπολο
γικού προτύπου,έχει ως συνέπεια την εκ νέου επέλαση της επιστήμης στον χώρο της μεταφυσικής, δηλαδή της προσπαθείας να ερμηνευθούν τα μεγάλα μεταφυσικά ερωτήματα περί του κόσμου και του ανθρώπου, με την βοήθεια της επιστήμης.
Η ύπαρξη και ανάπτυξη μιας επιστημονικής μεταφυσικής δεν είναι τίποτα το καινούργιο. Από την Αναγέννηση και μετά, οι ανά πάσαν στιγμήν διαθέσιμες επιστημονικές γνώσεις, χρησίμευαν για την δημιουργία μιας κάποιας επιστημονικής μεταφυσικής. Σε όλους αυτούς τους αιώνες, η επιστημονική μεταφυσική είχε πολεμικό σκοπό με σαφή στόχο. Χρησίμευε ως αντίδοτο στην ασκητική θεώρηση του κόσμου και του ανθρώπου,δηλαδή ότι το παρόν και αισθητό είναι κατώτερο από το μελλούμενο και πνευματικό, και πολεμούσε την εκκλησιαστική ιδεολογική κυριαρχία. Φυσικά αναφέρομαι και τώρα, αλλά και στην συνέχεια, στον χώρο της δυτικής Ευρώπης και δυτικής Εκκλησίας, μια και εκεί αναπτύχθηκε η σύγχρονη επιστήμη και εκεί υπήρξε η διαπάλη επιστήμης και Εκκλησίας.
Σήμερα βλέπουμε να αναπτύσσεται μια εξελιγμένη επιστημονική μεταφυσική, αν και απουσιάζει εντελώς από το προσκήνιο των ανεπτυγμένων δυτικών χωρών, τόσο η ασκητική θεώρηση του κόσμου και του ανθρώπου, όσο και η κυριαρχία της Εκκλησίας. Τώρα πλέον δεν χρειάζεται ιδιαίτερη επιχειρηματολογία, για να υποστηριχθεί η άποψη, ότι η ανάπτυξη μιας -κάποιας- μεταφυσικής, καθίσταται αναγκαία από την ίδια την δομή του κόσμου και των λογικών όντων και όχι από λόγους πολεμικούς, όπως συνέβαινε μέχρι και την εποχή του διαλεκτικού υλισμού.
Αυτή η παρατήρηση είναι πολύ σημαντική, γιατί φανερώνει ότι η εσωτερική δομή των λογικών όντων, αυτό που ονομάσαμε λόγο τους ή προδιαγραφή τους, υποχρεώνει κατά κάποιον τρόπο τον σύγχρονο πολιτισμό, να αναφέρεται σε ό,τι μπορούμε να εννοήσουμε με τις λέξεις πνεύμα και ψυχή του ανθρώπου. Και εύλογα τώρα μπορούμε να θέσουμε το ερώτημα μήπως, δοθέντος ότι δεν έχουμε λόγους να υποθέσουμε ότι η εσωτερική δομή των λογικών όντων άλλαξε τις τελευταίες δεκαετίες, μήπως λοιπόν η αντιπαράθεση του δυτικού πνεύματος με τα μεγάλα υπαρξιακά προβλήματα, δεν είχε ως βασική της αιτία την πολεμική με την Εκκλησία και την ασκητικη της θεώρηση του κόσμου και του ανθρώπου, αλλά οφειλόταν στην ίδια την εσωτερική δομή των λογικών όντων.
Μήπως λοιπόν σήμερα,όταν στις ανεπτυγμένες δυτικές χώρες ο ένας αντίπαλος, η δυτική Εκκλησία έχει ουσιαστικά εκλείψει ως υπολογίσιμο μέγεθος και ως αντίπαλος δέος, ο άλλος συνεχίζει, με εντυπωσιακό σφρίγος και άφθονα μέσα, τον αγώνα για την πλήρωση αυτής της ορμής των λογικών όντων; Το ερώτημα ήδη προαναγγέλει τον βαθύ σύνδεσμο του πολιτισμού της πληροφορίας με την αγιότητα.
Η ΑΓΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ
Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑΣ.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια ομιλία σε ένα συνέδριο στην Κρήτη με θέμα Ορθοδοξία και Φυσικές Επιστήμες που έγινε τον Μάϊο του 1995. Η ομιλία είχε τίτλο Η Αγιότητα και ο Πολιτισμός της Πληροφορίας, όμως ο πραγματικός της τίτλος είναι Η καταστροφή της Γνωσιολογικής Συμμετρίας, και φανερώνει τον εγγενή αντί-Χριστο χαρακτήρα της δυτικής επιστήμης. Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε από τις Εκδόσεις Σαββάλας στον τόμο των πρακτικών του συνεδρίου με γενικό τίτλο ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ.
1. Εισαγωγή
Το θέμα μας, Η αγιότητα και ο πολιτισμός της πληροφορίας, είναι εξαιρετικά ευρύ και πολύπτυχο και όλες του οι πτυχές παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέρον, αλλά ταυτόχρονα λόγω της διαρκούς και αλματώδους εξελίξεως της τεχνολογίας και της επιστήμης γενικώτερα, χαρακτηρίζεται από μια ενδογενή ασάφεια και αβεβαιότητα. Υπάρχει μια πτυχή όμως, για την οποίαν μπορούμε να υποθέσουμε με αρκετή βεβαιότητα, ότι δεν θα προκύψουν σύντομα νέα στοιχεία που θα ανατρέψουν τις σκέψεις που θα διατυπώσουμε. Ταυτόχρονα δε η τελευταία δεκαετία μας προσφέρει καινούρια στοιχεία, που επιτρέπουν να δούμε την πτυχή αυτή κάτω από νέο φως.
Ο σκοπός λοιπόν της εισηγήσεως αυτής είναι, να αποκαλυφθεί η βαθειά οντολογική εξάρτηση του πολιτισμού της πληροφορίας, από την αγιότητα και μάλιστα να φανερωθεί η μεταβλητότητα του προσήμου αυτής της εξαρτήσεως μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι. Η εξάρτηση αυτή ισχυρίζομαι ότι είναι οντολογική, με την έννοια ότι οφείλεται στην ίδια την δομή του κόσμου και του ανθρώπου και όχι σε κάποιους συγκυριακούς και μεταβλητούς παράγοντες. Και βέβαια το θέμα αυτό, της συσχετήσεως δηλαδή αυτών των τοσο ανομοίων γεγονότων και καταστάσεων, είναι και πολύπτυχο και ενδιαφέρον. Περιορίζομαι προσπαθώντας να φανερώσω και να μελετήσω, όσο βέβαια μπορώ, το γεγονός ότι, τόσο η αγιότητα όσο και ο σύγχρονος πολιτισμός είναι εκφάνσεις ενός και του αυτού λόγου των λογικών όντων, δηλαδή μιας και της αυτής προδιαγραφής τους, εννοώντας της προδιαγραφή όπως την χρησιμοποιούμε στα τεχνικά θέματα. Αυτός δε ο λόγος είναι εγκατεσπαρμένος στα λογικά όντα από τον Δημιουργό τους.
2. Η αγιότητα
Κατʼ αρχάς θα πρέπει να διασαφηνισθεί ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιώ εδώ την έννοια της αγιότητας. Την αγιότητα την εννοώ όπως την έχει καταλάβει, βιώσει και περιγράψει η Ορθόδοξη Εκκλησία. Εν τούτοις την μελετώ σε δύο επίπεδα, το προσωπικό και το κοινωνικό. Στο προσωπικό επίπεδο την εκλαμβάνω ως μια δυναμική κατάσταση του ανθρωπίνου προσώπου, το οποίο προσπαθεί να πετύχει τον προορισμό του, δηλαδή την ένωσή του με τον Θεό, την θέωσή του. Μέσα λοιπόν στην λέξη αγιότητα, για τις ανάγκες αυτής της εισηγήσεως, εννοώ τόσο τον αγώνα για την επίτευξη της ενώσεως του ανθρωπίνου προσώπου με τα Θεία πρόσωπα, όσο και την τελική κατάληξη αυτής της αγωνιστικής πορείας. Θεωρώ λοιπόν ότι ένα προσωπο βρίσκεται στην αγιότητα, όταν έχει ως κύριο στόχο στην ζωή του την επίτευξή της και αγωνίζεται γιʼ αυτήν. Δεν ενδιαφέρομαι τόσο για την αξιολόγησή του, όσο για τα βασικά χαρακτηριστικά τα οποία περιγράφουν την κατάσταση της υπάρξεώς του.
Στην λέξη αγιότητα δίδω και ένα άλλο περιεχόμενο το οποίο είναι ίσως εντελώς πρωτότυπο. Η αγιότητα είναι ταυτόχρονα και μια κοινωνική αξία που έχει μια συγκεκριμένη ιεραρχική θέση σε κάθε κοινωνία και σε κάθε δεδομένη χρονική περίοδο. Η κοινωνική αυτή αξία μπορεί να εκτιμηθεί, αφʼ ενός μεν με το ποσοστό των μελών μιας κοινωνίας που βαδίζουν τον δρόμο της αγιότητας, όπως την περιγράψαμε προηγουμένως, και αφʼ ετέρου με την θέση που κατέχει μέσα στην κοινωνία το πρότυπο του αγίου. Αν και δεν μπορούμε να δώσουμε συγκεκριμένες τιμές στο μέγεθος της αξίας αυτής, ωστόσο είναι δυνατόν να εκτιμήσουμε την διαχρονική εξέλιξή του. Η εισαγωγή της εννοίας της αγιότητας με αυτό το περιεχόμενο, συνιστά ένα πολύ ισχυρό μεθολογικό εργαλείο, που φωτίζει ανάγλυφα το ιστορικό γίγνεσθαι. Και αυτό, για τον λόγο, ότι η αγιότητα έχει ένα σταθερό διαχρονικά και δια-κοινωνικά περιεχόμενο, για το οποίο υπάρχει πλούσια εκκλησιαστική εμπειρία και μαρτυρία, και έτσι δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ανιχνευθεί και να εκτιμηθεί η μεταβολή αυτού του μεγέθους, μέσα στον ρού της ιστορίας.
3. Ο πολιτισμός της πληροφορίας
Από την άλλη πλευρά ο πολιτισμός της πληροφορίας δεν είναι άλλος από τον πολιτισμό μας, όπως εμφανίζεται αυτός σήμερα. Τον πολιτισμός μας έχουμε μάθει να τον αποκαλούμε δυτικό πολιτισμό, προφανώς γιατί αναπτύχθηκε στις χώρες της δυτικής Ευρώπης. Κρατώ λοιπόν αυτόν τον όρο, αλλά θέλω να διευκρινίσω μετʼ εμφάσεως, ότι θεωρώ πως, ο πολιτισμός της σημερινή ελληνικής κοινωνίας είναι δυτικός πολιτισμός, έστω κιʼ αν η ελληνική κοινωνία δεν συνέβαλε ενεργητικά στην ανάπτυξή του.
Τον αποκαλώ πολιτισμό της πληροφορίας γιατί, όπως αποφαίνονται οι ειδικοί, το θεμέλιό του σήμερα είναι η παραγωγή και διακίνηση ενός τεραστίου όγκου πληροφοριών, μοναδικού στην μέχρι τούδε ανθρώπινη ιστορία. Εν τούτοις στην εισήγηση αυτή δεν θα σταθώ στην μελέτη της πληροφορικής μετεξελίξεως του δυτικού πολοτισμού. Το θέμα αυτό είναι εντυπωσιακού ενδιαφέροντος, γιατί όπως αναπτύσσεται η φυσική της πληροφορίας μπορεί να υπάρξει και η θελογία της πληροφορίας. Πλήν όμως πιστεύω ότι μόλις τώρα εισερχόμαστεε στην πληροφορική εποχή και θα πρέπει να περιμένουμε λίγα χρόνια ακόμα, ώστε να ωριμάσουν οι εξελίξεις, πριν αποτιμήσουμε και ερμηνεύσουμε την πληροφορική δομή του κόσμου με την θεολογία του Αγίου Μαξίμου, που αν και προηγήθηκε δεκατρείς αιώνες της πληροφορικής εκρήξεως, μας έδωσε ένα μοναδικό θελογικό και θεωρητικό πλαίσιο για την μελέτη των πάσης φύσεως πληροφορικών δομών.
Επί του παρόντος όμως, από την πληροφορική μετεξέλιξη του δυτικού πολιτισμού αξιοποιώ, όσο μπορώ, αυτόν καθʼ εαυτόν τον μεγάλο όγκο των πληφοριών που είναι διαθέσιμες, και την ευκολία προσβάσεως σε αυτές. Η ευκολία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για ένα άνθρωπο της Εκκλησίας, για τον οποίο η απόκτηση της προσωπικής εμπειρίας των δρωμένων ανά την οικουμένη, ήταν απαγορευμένη, με βάση τα παραδοσιακά μέσα. Παρεμπιπτόντως θα πω, ότι αυτή η αλλαγή έχει σημαντικότατες θεολογικές επιπτώσεις, που δεν έχουν προσεχθεί δεόντως από τους ανθρώπους της Εκκλησίας.
Ο πλούτος των πληροφοριών μας αποκαλύπτει, την στενότατη σχέση του πολιτισμού μας με την σύγχρονη επιστήμη. Είναι τόσο στενή αυτή η σχέση, ώστε σχεδόν δυτικός πολιτισμός και σύγχρονη επιστήμη ταυτίζονται. Η επιστημονική έρευνα στην Φυσική, την Αστρονομία, τα Μαθηματικά, την Βιολογία, αλλά και στις επιστήμες του Ανθρώπου, έχει προχωρήσει εκπληκτικά πολύ και συνεχίζει την πρόοδό της με ιλλιγγιώδεις ρυθμούς. Αυτή η πρόοδος έχει ανάγλυφα και χειροπιαστά αποτυπωθεί στα τεχνολογικά καταναλωτικά προϊόντα, τα οποία έχουν μια ποιότητα και ικανότητα ανταποκρίσεως στον σκοπό της παραγωγής τους, μοναδική στην ανθρώπινη ιστορία. Ποτέ ο άνθρωπος δεν κατασκεύασε τόσο τέλεια αντικείμενα και μάλιστα σε μαζικές ποσότητες.
Ο πλούτος των πληροφοριών μας αποκαλύπτει ακόμα, το ανθρωπολογικό πρότυπο που προβάλλει, τόσο μέσα από την επιστημονική έρευνα, όσο και από την στόχευση των καταναλωτικών προϊόντων. Το πνεύμα και η ψυχή είναι παντού παρόντα, τόσο στα επιστημονικά ανθρωπολογικά μοντέλα, όσο και στα καταναλωτικά πρότυπα. Ο ανηλέητος ανταγωνισμός σε όλα τα επίπεδα των κοινωνιών των δυτικών χωρών, σταδιακά τις οδήγησε στην ανακάλυψη του πληθωρισμού των δυνατοτήτων της ανθρώπινης ψυχής και του ανθρωπίνου πνεύματος, είτε πρόκειται για τον άνθρωπο καταναλωτή, είτε παραγωγό, είτε επιστήμονα, είτε απλό πολίτη. Ο στόχος σε όλες τις περιπτώσεις είναι, η κατά το δυνατόν ολοκλήρωση του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένου και αυτού που εννοούμε πνεύμα ή ψυχή, ώστε να γίνει ένας κατά το δυνατόν τέλειος παραγωγός, ή καταναλωτής. Εν τούτοις αυτή η ψυχή και το πνεύμα, που λαμβάνονται πλέον πολύ στα σοβαρά υπʼ οψιν, παραμένουν στην πραγματικότητα, επί του παρόντος, ανερμήνευτα. Η ιδιότυπη εμψύχωση και η εμπνευμάτωση του κυριάρχου στον χώρο της δυτικής Ευρώπης ανθρωπολο
γικού προτύπου,έχει ως συνέπεια την εκ νέου επέλαση της επιστήμης στον χώρο της μεταφυσικής, δηλαδή της προσπαθείας να ερμηνευθούν τα μεγάλα μεταφυσικά ερωτήματα περί του κόσμου και του ανθρώπου, με την βοήθεια της επιστήμης.
Η ύπαρξη και ανάπτυξη μιας επιστημονικής μεταφυσικής δεν είναι τίποτα το καινούργιο. Από την Αναγέννηση και μετά, οι ανά πάσαν στιγμήν διαθέσιμες επιστημονικές γνώσεις, χρησίμευαν για την δημιουργία μιας κάποιας επιστημονικής μεταφυσικής. Σε όλους αυτούς τους αιώνες, η επιστημονική μεταφυσική είχε πολεμικό σκοπό με σαφή στόχο. Χρησίμευε ως αντίδοτο στην ασκητική θεώρηση του κόσμου και του ανθρώπου,δηλαδή ότι το παρόν και αισθητό είναι κατώτερο από το μελλούμενο και πνευματικό, και πολεμούσε την εκκλησιαστική ιδεολογική κυριαρχία. Φυσικά αναφέρομαι και τώρα, αλλά και στην συνέχεια, στον χώρο της δυτικής Ευρώπης και δυτικής Εκκλησίας, μια και εκεί αναπτύχθηκε η σύγχρονη επιστήμη και εκεί υπήρξε η διαπάλη επιστήμης και Εκκλησίας.
Σήμερα βλέπουμε να αναπτύσσεται μια εξελιγμένη επιστημονική μεταφυσική, αν και απουσιάζει εντελώς από το προσκήνιο των ανεπτυγμένων δυτικών χωρών, τόσο η ασκητική θεώρηση του κόσμου και του ανθρώπου, όσο και η κυριαρχία της Εκκλησίας. Τώρα πλέον δεν χρειάζεται ιδιαίτερη επιχειρηματολογία, για να υποστηριχθεί η άποψη, ότι η ανάπτυξη μιας -κάποιας- μεταφυσικής, καθίσταται αναγκαία από την ίδια την δομή του κόσμου και των λογικών όντων και όχι από λόγους πολεμικούς, όπως συνέβαινε μέχρι και την εποχή του διαλεκτικού υλισμού.
Αυτή η παρατήρηση είναι πολύ σημαντική, γιατί φανερώνει ότι η εσωτερική δομή των λογικών όντων, αυτό που ονομάσαμε λόγο τους ή προδιαγραφή τους, υποχρεώνει κατά κάποιον τρόπο τον σύγχρονο πολιτισμό, να αναφέρεται σε ό,τι μπορούμε να εννοήσουμε με τις λέξεις πνεύμα και ψυχή του ανθρώπου. Και εύλογα τώρα μπορούμε να θέσουμε το ερώτημα μήπως, δοθέντος ότι δεν έχουμε λόγους να υποθέσουμε ότι η εσωτερική δομή των λογικών όντων άλλαξε τις τελευταίες δεκαετίες, μήπως λοιπόν η αντιπαράθεση του δυτικού πνεύματος με τα μεγάλα υπαρξιακά προβλήματα, δεν είχε ως βασική της αιτία την πολεμική με την Εκκλησία και την ασκητικη της θεώρηση του κόσμου και του ανθρώπου, αλλά οφειλόταν στην ίδια την εσωτερική δομή των λογικών όντων.
Μήπως λοιπόν σήμερα,όταν στις ανεπτυγμένες δυτικές χώρες ο ένας αντίπαλος, η δυτική Εκκλησία έχει ουσιαστικά εκλείψει ως υπολογίσιμο μέγεθος και ως αντίπαλος δέος, ο άλλος συνεχίζει, με εντυπωσιακό σφρίγος και άφθονα μέσα, τον αγώνα για την πλήρωση αυτής της ορμής των λογικών όντων; Το ερώτημα ήδη προαναγγέλει τον βαθύ σύνδεσμο του πολιτισμού της πληροφορίας με την αγιότητα.