Άγιος Φανούριος
Δυστυχώς για τη ζωή του Αγίου Φανουρίου, δεν σώζονται γραπτές αναφορές. Όλα όσα γνωρίζουμε είναι υποθέσεις που πηγάζουν από μια εικόνα του που βρέθηκε τον 14ο με 15ο αιώνα μ.Χ., στο νησί της Ρόδου.
Εκείνο τον καιρό, η Ρόδος βρισκόταν υπό την κατοχή των Αγαρηνών. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αναστύλωσης των τειχών της πόλης, βρέθηκε στο νότιο τμήμα του φρουρίου, ανάμεσα στα χαλάσματα, ένας μισογκρεμισμένος ναός γεμάτος παλιές εικόνες. Οι περισσότερες εικόνες ήταν τόσο παλιές και τόσο φθαρμένες που δεν ξεχώριζαν οι μορφές των Αγίων πάνω τους. Μία όμως εικόνα ήταν σε πολύ καλή κατάσταση. Παρίστανε ένα νέο, ντυμένο στρατιωτικά και το όνομα που ήταν γραμμένο πάνω της ήταν Άγιος Φανούριος. Ο Άγιος, όπως είπαμε, απεικονίζονταν με ρωμαϊκή στρατιωτική ενδυμασία, κρατώντας στο αριστερό χέρι έναν σταυρό και στο δεξί μια λαμπάδα. Εκτός από τη μορφή του Αγίου, στην εικόνα υπήρχαν και δώδεκα παραστάσεις που απεικόνιζαν τα μαρτύρια που υπέστη από τους Ρωμαίους.
Τα συμπεράσματα που βγαίνουν αναλύοντας την εικόνα είναι τα εξής: Κατʼ αρχήν ο Άγιος φαίνεται να μαρτύρησε σε μικρή ηλικία, αφού τόσο στην εικόνα, όσο και στις παραστάσεις των μαρτυρίων του, παρουσιάζεται νεαρός.
Από την σφοδρότητα των μαρτυρίων που υπέστη, όπως φαίνονται στις δώδεκα απεικονίσεις, συμπεραίνουμε ότι ο Άγιος πρέπει να έζησε και να μαρτύρησε γύρω στον δεύτερο με τρίτο αιώνα μ.Χ. όπου οι διωγμοί των Χριστιανών ήταν ανελέητοι. Το άλλο συμπέρασμα που βγαίνει από τις παραστάσεις των μαρτυρίων του, είναι ότι ο Άγιος ήταν μεγαλομάρτυρας αφού υπέμεινε τόσα πολλά και τόσο απάνθρωπα μαρτύρια.
Ένα άλλο συμπέρασμα πηγάζει από την ενδυμασία του Αγίου. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, φαίνεται να φορά ρωμαϊκή στρατιωτική στολή. Αυτό σημαίνει ότι ο Άγιος ήταν μορφωμένος για να κατέχει εν ζωή αυτή τη θέση. Το τελευταίο συμπέρασμα είναι ότι ο Άγιος Φανούριος, πρέπει να ήταν Ελληνικής καταγωγής, πράγμα που φαίνεται από το όνομά του.
Η εικόνα που περιγράψαμε παραπάνω μελετήθηκε από τον Νείλο, τον τότε Μητροπολίτη της Ρόδου. Ο Νείλος συμπέρανε ότι ο Άγιος Φανούριος ανήκει στους μεγαλομάρτυρες της Χριστιανικής πίστης και γι αυτό αναστήλωσε τον ναό στον οποίο βρέθηκε η εικόνα και την τοποθέτησε εκεί. Ο ναός σώζεται ως τις μέρες μας και χιλιάδες πιστοί τον επισκέπτονται κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν τον Άγιο Φανούριο.
Ο Άγιος Φανούριος είναι ένας από τους πιο θαυματουργούς Αγίους της Χριστιανικής πίστης. Οι Χριστιανοί συνηθίζουν όταν θέλουν να παρακαλέσουν για κάτι τον Άγιο, να φτιάχνουν μια ειδική πίτα, την Φανουρόπιτα, την οποία πηγαίνουν στην εκκλησία και μετά το πέρας της λειτουργίας την μοιράζουν στους πιστούς που παρευρίσκονται εκεί. Την μνήμη του Αγίου Φανουρίου γιορτάζουμε στις 27 Αυγούστου.
Το απολυτίκιο του Αγίου Φανουρίου:
Ουράνιον εφύμνιον εν γη τελείται λαμπρώς, επίγειον πανήγυριν νυν εορτάζει φαιδρώς Αγγέλων πολίτευμα, άνωθεν υμνωδίαις, ευφήμουσι τους άθλους, κάτωθεν Εκκλησία, την ουράνιον δόξαν ην εύρες πόνοις και άθλοις τοις σοις, Φανούριε ένδοξε.
το Εκκλησάκι του Αγ. Φανουρίου στην τεχνητή λίμνη Δόξας κοντά στο χωριό Φενεός στην ορεινή Κορινθία.
ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑ
Το έθιμο που συνδέεται με τον Άγιο αυτό, η Φανουρόπιτα, ήταν για μένα η γέφυρα του πολιτισμού που μου επέτρεπε τα τρεχαλητά ανάμεσα στις γλώσσες, τις θρησκείες, τις παραδόσεις. Τρεχαλητά βέβαια γιατί η γιαγιά μου που είχε μάθει να φτιάχνει τη Φανουρόπιτα από την κυρία Κορνηλία στη Θεσσαλονίκη πριν από τον πόλεμο και που πίστευε στον 'Αγιο Φανούριο κι ας ήταν Εβραία, με έστελνε μικρό να μοιράσω την πίτα στις φίλες και τις γειτόνισσες τρέχοντας αφού έφτυνε πρώτα κάτω: " Πρόσεξε ξεμυαλισμένο, θα πας τη Φανουρόπιτα τρέχοντας και θα γυρίσεις πίσω πάλι τρέχοντας, πριν να στεγνώσει καν το σάλιο μου αλλιώς θα έχει τιμωρία!!".
Έτσι λοιπόν, έπαιρνα και εγώ τη Φανουρόπιτα στα χέρια και έτρεχα στους δρόμους της Ιερουσαλήμ να τη μοιράσω στις multi-culti φίλες της γιαγιάς μου, εβραίες, μουσουλμάνες και κάτι τσιγγάνες αγνώστου για μένα θρησκεύματος. Φυσικά οι πίτες δεν ήταν διαβασμένες αλλά αυτά για τη γιαγιά μου ήταν λεπτομέρειες και δεν μου φαινόταν πως αυτό το υπολόγιζε κανείς. Ίσως φταίει που ήμουν μικρός κι αν υπήρχαν αντιρρήσεις δεν το θυμάμαι ή ο κόσμος δεν θα'χε τρελλαθεί τόσο πολύ όσο σήμερα…
Βέβαια, η γιαγιά μου έλεγε πως "στις μεγάλες ανάγκες", οι μουσουλμάνες και οι εβραίες της γειτονιάς της Θεσσαλονίκης ζήταγαν από την κυρία Κορνηλία να ψησει μια φανουρόπιτα και να την πάει στην Εκκλησία να τη διαβάσει κιόλας γιατί όπως και να το κάνουμε, "ο επίσημος αντιπρόσωπος" είναι αλλιώς.
Ο Άγιος Φανούριος δεν έβρισκε μόνο τα χαμένα, γινόταν μια γέφυρα που ένωνε τους ανθρώπους και άμβλυνε τις διαφορές.
Πριν από κάποια χρόνια ταξίδευα πολύ και περνούσα μεγάλα χρονικά διαστηματα στο εξωτερικό. Τότε λοιπόν, δεν ξέρω πώς, μου είχε καρφωθεί η ιδέα ότι θα πάθαινα κάποιο ατύχημα που θα προκαλούσε απώλεια της μνήμης μου και θα ξεχνούσα ότι είχα γεννηθεί στη Μεσόγειο κι έτσι, δεν θα επέστρεφα ποτέ σε αυτή. Η σκέψη αυτή μου προξενούσε πανικό. Είχα βάλει λοιπον σ'ενα τσίγγινο κουτί, κάποια πράγματα που θα οδηγούσαν τα ίχνη μου πίσω. Ειλικρινά ντρέπομαι να απαριθμήσω "τα αντικείμενα της μνήμης", είναι πολύ μελό, όμως, είχα συμπεριλάβει σε αυτά τη συνταγή της Φανουρόπιτας γραμμένη στα εβραϊκά από το χέρι της γιαγιάς μου. Νομίζω πως αυτό τα λέει όλα.
Τη συνταγή αυτή, όπως έκανε πριν από μένα και η μακαρίτισσα η Κορνηλία στην πολυπολιτισμική, πολύχρωμη και ανθρώπινη προ-πολεμική Θεσσαλονίκη, τη διέδωσα συνειδητά στα πέρατα της γης. Όπου και να πήγα, έφτιαχνα τη Φανουρόπιτα και έλεγα την ιστορία της. Θυμάμαι τη συγκίνηση που προκλήθηκε όταν την πόσταρα στο φόρουμ των Σκεπτικιστών πριν απο μερικά χρόνια μαζί με την ιστορία και τη συνταγή της βασιλόπιττας και ακόμη και σήμερα παίρνω ε-μέηλ από αγνώστους από την Αμερική και την Αυστραλία που μου λένε ότι την έχουν συμπεριλάβει στις οικογενειακές τους συνήθειες, τη φτιάχνουν στους φίλους τους λέγοντας την ιστορία που τους διήγηθηκε" ένας τύπος από τη Μεσόγειο".
Το έχω σκεφτεί πολλές φορές και πλέον είμαι βέβαιος. " Σ'αυτή τη γη που την πατούμε κι όλοι μέσα της θα μπούμε", η μαγειρική και ο έρωτας παραμένουν οι πιο ανατρεπτικές, οι πιο επαναστατικές πράξεις.
*Φανουρόπιτα*
Συνταγή Κορνηλίας Πιτένη
Η παράδοση λέει ( δεν ξέρω ποια παράδοση, ό,τι μου είπαν λέω) ότι τα υλικά αυτά, μπαίνουν με τη συγκεκριμένη αυτή σειρά και ανακατεύονται σε μια λεκάνη και καθώς φτιάχνουμε την πίτα " μελετούμε" αυτό που θα ζητήσουμε από τον Άγιο Φανούριο.
1 1/2 φλυτζάνι καρύδια
3/4 φλυτζανιού σταφίδες
1/2φλυτζάνι ζάχαρη
2 κουταλιές κανέλλα
1/2 κουταλάκι γαρύφαλλο
4 κουταλιές ξύσμα πορτοκαλιού
1 κουταλάκι σόδα κοφτό
1 1/2 κουταλάκι Baking powder
1/2 φλυτζάνι πορτοκαλι
3/4 φλυτζανιού ηλιέλαιο
Αλεύρι όσο πάρει ( λίγο λιγότερο από 1 πακέτο farin up)
Ανακατεύουμε καλά όλα τα υλικά σε μια λεκάνη, μεταφέρουμε τη ζύμη σ'ενα μικρό ταψί, ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο, στους 180C για 45 τουλάχιστον λεπτά.
