Θεοφάνη του εγκλείστου
Τα αμαρτήματά σας είναι μεγάλα και φοβερά. Τίποτε όμως δεν υπερβαίνει την άπειρη ευσπλαχνία του Θεού. Η άφεσις των αμαρτιών δεν δίνεται σύμφωνα με την αξία μας, αλλά σύμφωνα με το έλεος του φιλανθρώπου Θεού. Ο Θεός είναι έτοιμος να συγχωρήσει, όταν υπάρχει ειλικρινής μετάνοια. Αυτό που κάνει ανάξιο τον άνθρωπο να συγχωρηθεί δεν είναι το μέγεθος και το πλήθος των αμαρτιών, αλλά η αμετανοησία του.
Μόλις μετανοήσετε με συντριβή και εξομολογηθήκατε σας δόθηκε η άφεσις στον ουρανό. Κατά την εκφώνηση της συγχωρητικής ευχής, αυτή η ουράνια απόφασις σας γνωστοποιήθηκε.
Το χειρόγραφο των αμαρτιών όλων των ανθρώπων το έφερε ο Κύριος πάνω στον Σταυρό και εκεί με την θυσία Του το έσχισε. Στο μυστήριο της εξομολογήσεως έχουμε την εφαρμογή στον κάθε εξομολογούμενο αυτής της θεϊκής ενεργείας. Μετά την εξομολόγηση ο πιστός στέκεται ενώπιον του Θεού ακατάκριτος.
Η αδυναμία της πίστεως σʼ αυτό και η έλλειψις εμπιστοσύνης στο έλεος του Θεού προέρχονται από τον εχθρό μας (δηλ. τον διάβολο). Αυτός κτίζει φράκτη ανάμεσα σε μας και στον Θεό. Η μετάνοια και η εξομολόγησις καταστρέφουν αυτόν τον φράκτη. Γνωρίζοντας λοιπόν ο διάβολος ότι ντο μυστήριο αυτό καταστρέφει του κόπους του για την οριστική απώλεια των αμαρτωλών, προσπαθεί με κάθε τρόπο να ανακόψει την καρποφορία του, είτε απομακρύνοντάς μας τελείως απʼ αυτό είτε σπείροντας αμφιβολίες για την άφεση των αμαρτιών. Η ολιγοπιστία και η απελπισία είναι παγίδες του διαβόλου. Οπλισθήτε εναντίον του και αποκρούστε τα δόλια βέλη του.
Ο Κύριος θέλει την σωτηρία όλων, άρα και την δική σας. Ο Κύριος προσκαλεί όλους, άρα και σας. Το ενδιαφέρον που τώρα εκδηλώνετε για την σωτηρία της ψυχής σας τι σημαίνει; Σημαίνει την πρόσκληση του Κυρίου: «Δεύτε προς με…καγώ αναπαύσω υμάς» ( Ματθ. 11,28 ). Το ενδιαφέρον αυτό είναι έργο δικό σας; Όχι! Ο Κύριος το έσπειρε. Και εφʼ όσον Αυτός το έσπειρε, υπάρχει περίπτωσις να αμφιβάλλουμε αν θα μας χαρίσει την σωτηρία; Αυτός που σας ενθαρρύνει να ζητάτε την συγχώρηση, ασφαλώς και θα σας την χαρίσει. Πλησιάστε Τον λοιπόν με πίστη και μην επιτρέπετε στον εχθρό να σπέρνει ζιζάνια αμφιβολίας και απογνώσεως.
Ο διάβολος, λένε οι Πατέρες, μας διαβεβαιώνει πριν από την αμαρτία ότι ο Θεός είναι εύσπλαχνος και συγχωρητικός. Όμως μετά την αμαρτία μας ταράζει και μας συγχύζει λέγοντας: «Δεν υπάρχει για σένα σωτηρία».
Προσπαθήστε να στερεώνετε την πίστη σας και την ελπίδα της σωτηρίας. Συχνά να ενθυμήσθε την παραβολή του ασώτου υιού. Δεν περίμενε ο πατέρας να πλησιάσει ο άσωτος υιός κοντά του, αλλά έτρεξε ο ίδιος να τον συναντήσει και να τον σφίξει στην αγκαλιά του.
Ο ουράνιος Πατήρ μας βεβαιώνει ότι δεν θέλει τον θάνατο του αμαρτωλού.
Λέτε ότι ο Θεός αποτελεί για σας την μόνη ελπίδα. Σωστό είναι αυτό και έτσι πρέπει πάντοτε να σκέπτεσθε. Χωρίς το θέλημα του Θεού, χίλιες ανθρώπινες ευεργεσίες δεν θα σας βοηθήσουν. Όμως η σκέψις σας ότι εφʼ όσον είσθε αμαρτωλή, δεν πρέπει να προσεύχεσθε, είναι ολότελα λανθασμένη. Ο Κύριος αποστρέφεται τους αμαρτωλούς όταν μένουν αμετανόητοι. Όταν όμως μετανοούν, τότε αφήνει όλους τους δικαίους, όπως ο καλός βοσκός τα ενενηνταενέα πρόβατα, και στρέφεται προς αυτούς με αγάπη και ευσπλαχνία.
Πέσατε σε παράπτωμα; Σηκωθήτε. Ο Κύριος εκδηλώνει πλούσιο το έλεός Του σε όποιον ειλικρινά μετανοεί. Αντίθετα ο εχθρός σας προτρέπει ύπουλα σε νέες πτώσεις υποβάλλοντας την σκέψη ότι και χωρίς μετάνοια συγχωρεί ο Θεός: Αυτό αποτελεί θανάσιμη πλάνη. είναι φοβερό να αμαρτάνει κανείς ελπίζοντας στο έλεος του Θεού. Βέβαια του έλεος του Θεού είναι απέραντο, εμείς όμως είμαστε περιορισμένοι και όταν φθάσουμε στο σημείο να παύουμε να μετανοούμε για τις συχνές πτώσεις μας, τότε δεν αποτελούμε κατάλληλο δοχείο για να δεχθεί την χάρη και την ευσπλαχνία του Κυρίου. Να ενθυμήσθε αυτές τις σκέψεις και να αγωνίζεσθε για την σωτηρία σας με φόβο και τρόμο.
Εφʼ όσον σας επισκέπτονται αρκετοί και αναγκάζεσθε να συζητάτε μαζί τους λέγοντας πολλά, αυτό έχω να σας πω: Όταν μένετε μόνος καθαρίσατε την ψυχή σας, όπως σκουπίζουν ένα δωμάτιο. Ταπεινωθείτε και θυμηθήτε τις θλιβερές πτώσεις του παρελθόντος σας. Έτσι θα απαλλαγήτε από τον λογισμό ότι κάτι αξίζετε και ότι κάνετε καλή εντύπωση στους άλλους.
Η εγκράτεια από τα πάθη είναι το καλύτερο φάρμακο και συντελεί στην μακροημέρευση.
Μετάνοια
Συντονιστές: ntinoula, Συντονιστές
Το φάρμακο της μετάνοιας
Το άγιο Βάπτισμα είναι η θεραπεία του ανθρώπου από την ασθένεια της αμαρτίας και η εν Χριστώ αναγέννηση του. Επειδή όμως και μετά το άγιο Βάπτισμα πληγωνόμαστε από την αμαρτία, ο Κύριος μας έδωσε το φάρμακο της μετανοίας. «Η αμαρτία είναι το τραύμα και η μετάνοια το φάρμακο. Όπως είναι για το σώμα τα τραύματα και τα φάρμακα, έτσι είναι για την ψυχή τα αμαρτήματα και η μετάνοια».(ι. Χρυσόστομος)
Ας δεχθούμε λοιπόν «την μετάνοια σαν σωτήριο φάρμακο, ας δεχθούμε το φάρμακο που εξαλείφει τις αμαρτίες μας». Όλοι ανεξαιρέτως χρειαζόμαστε την θεραπευτική δράση της: «Τα φάρμακα της μετανοίας είναι ωφέλιμα για όλους.
Επειδή δεν είναι κανείς ελεύθερος από αμαρτία, γίνεται φανερό ότι δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει ανάγκη από μετάνοια». (ι. Χρυσόστομος)
Το φάρμακο της μετανοίας είναι έτοιμο για τον καθένα μας, αρκεί να το ζητήσουμε. Θεραπεύει κάθε πνευματική ασθένεια, όσο σοβαρή και αν είναι: «Κανείς ας μην απελπίζεται, διότι είναι μεγάλα τα φάρμακα της μετανοίας... Δεν υπάρχει ανίατο τραύμα για την ψυχή. Για το σώμα υπάρχουν πολλών ειδών ανίατα τραύματα άλλα για την ψυχή κανένα». Και αυτό συμβαίνει διότι η θεραπεία δεν ενεργείται από εμάς αλλά από τον φιλάνθρωπο Κύριο και Ιατρό μας. «Δεν υπάρχει κανένα αμάρτημα, το οποίο να μην υποχωρεί και να μην παραμερίζει μπροστά στην δύναμη της μετανοίας, ή μάλλον μπροστά στην δύναμη του Χριστού».
Η θεραπεία που ενεργεί ο Χριστός «είναι δωρεάν και ανώδυνος και προσφέρει σύντομα την υγεία. Ο Κύριος χαρίζει τα φάρμακα των τραυμάτων ανάλογα με τον ζήλο και την διάθεση του προσερχόμενου. Εκείνος λοιπόν που επιθυμεί να αποκαταστήσει το συντομότερο την υγεία του και να θεραπεύσει τα τραύματα της ψυχής του, ας προσέλθει με νηφαλιότητα, αφού απομακρυνθεί από όλα τα βιοτικά. Ας χύσει θερμά δάκρυα, ας δείξει πολλή αφοσίωση,... ας έχει εμπιστοσύνη στην τέχνη του Ιατρού, και θα απολαύσει αμέσως την υγεία του». (ι. Χρυσόστομος)
Η ψυχή που είναι καταπληγωμένη από την αμαρτία θα ικετεύσει τον Κύριο: Θεράπευσον της ψυχής μου τα τραύματα, Κύριε! Και ο Κύριος, βλέποντας την γνήσια μετάνοια της, θα την θεραπεύσει αμέσως λέγοντας: Ίδε υγιής γέγονας, μηκέτι αμάρτανε.
Ο άνθρωπος που ζει μέσα στην αμαρτία είναι εκτός εαυτού. Για να μετανοήσει πρέπει να έλθει στα λογικά του, όπως συνέβη στον άσωτο της παραβολής: Εις εαυτόν ελθών είπε, Πόσοι μίσθιοι του Πατρός μου περισσεύουσιν άρτων, εγώ δε λιμώ απόλλυμαι. Η συναίσθηση των αμαρτιών είναι το ξεκίνημα για την επιστροφή στον φιλάνθρωπο Πατέρα.
Στην ζωή μας συχνά βλέπουμε πως ο φιλάνθρωπος Θεός μας οδηγεί με την πανσοφία Του σε συναίσθηση και μετάνοια. Μία περιπέτεια της υγείας μας, ένα ατύχημα, κάποια "τυχαία" συνάντηση με έναν άνθρωπο του Θεού, ένα βιβλίο που έπεσε στα χέρια μας, είναι μερικοί από τους αμέτρητους τρόπους που χρησιμοποιεί ο Θεός για να μας συγκινήσει.
Όταν ο αμαρτωλός συνέλθει από την σύγχυση που δημιουργεί η αμαρτία, καταλαβαίνει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και τα αγαθά που απολαμβάνουν όσοι ζουν μαζί με τον Πατέρα του. Ο ίδιος πεθαίνει από την πείνα. Οι οικείοι του Πατέρα του απολαμβάνουν πληρότητα ζωής. Όταν τα συνειδητοποιήσει αυτά ο αμαρτωλός, θρηνεί όπως ο πρωτόπλαστος: «Αλλοίμονο τι έπαθα ο ταλαίπωρος!... Απομακρύνθηκα από τον Θεό, στερήθηκα την τρυφή του Παραδείσου, χωρίστηκα από τους αγίους Αγγέλους».
Ο κίνδυνος που υπάρχει μετά την επίγνωση της καταστάσεως μας είναι η απελπισία. Μας προστατεύει όμως η ακλόνητη ελπίδα στο έλεος του Θεού. Έτσι έκαμε και ο άσωτος. Δεν απελπίστηκε συνειδητοποιώντας την κατάσταση του, αλλά επέστρεψε στον Πατέρα του, «διότι απέκτησε μία ακλόνητη ελπίδα πως θα τον συγχωρήσει». Όσο και αν είναι το πλήθος και το μέγεθος των αμαρτιών μας, δεν μπορούν να νικήσουν την ευσπλαχνία του Θεού. «Ακόμη και σε θανάσιμη αμαρτία αν πέσει κανείς, εφʼ όσον την αποστραφεί ολόψυχα, απομακρυνθεί από αυτήν και επιστρέψει προς τον Κύριο έμπρακτα και αληθινά, ας έχει θάρρος και μεγάλη ελπίδα, διότι δεν θα αστοχήσει από την αιώνια ζωή και σωτηρία»(αγ. Νικόδημος).
Ύστερα από την επίγνωση της αμαρτίας ακολουθεί η απόφαση για την μετάνοια. Είναι το κρίσιμο σημείο στην πορεία του ανθρώπου, ο οποίος αποφασίζει αν θα παραμείνει στο σκοτάδι της αμαρτίας ή θα επιστρέψει στον Θεό. Διότι «μετάνοια είναι η επιστροφή στον Χριστό και σε ζωή σύμφωνη με το θέλημα Του».
Ο Θεός, με το στόμα των προφητών, καλεί τους ανθρώπους, να επιστρέψουν προς την αγάπη Του: «Επιστράφητε προς με εξ όλης της καρδίας υμών και εν νηστεία και εν κλαυθμώ και εν κοπετώ, και διαρρήξατε τας καρδίας υμών και μη τα ιμάτια υμών. Και επιστράφητε προς Κύριον τον Θεόν υμών, ότι ελεήμων και οικτίρμων εστί, μακρόθυμος και πολυέλεος και μετανοών επί ταις κακίαις... Επιστρέψατε προς με, λέγει Κύριος των δυνάμεων, και επιστραφήσομαι προς υμάς... Επιστράφητε... και ποιήσατε εαυτοίς καρδίαν καινήν και πνεύμα καινόν».
Ο Θεός επιθυμεί την επιστροφή και σωτηρία του ανθρώπου, αλλά δεν τον εξαναγκάζει επειδή σέβεται την ελευθερία του. «Ο Κύριος πολύ μας σπλαγχνίζεται και μακροθυμεί περιμένοντας πότε θα επιστρέψουμε σʼ Αυτόν, για να μην καταντροπιαστούμε κατά την ημέρα της Κρίσεως... Πώς, λοιπόν, να μην θελήσουμε όλοι να προσέλθουμε προς τον Κύριο ολοκληρωτικά και να αγαπήσουμε μόνον Αυτόν και τίποτε άλλο εκτός από Αυτόν;»(αγ. Μακάριος)
Ο άνθρωπος, μετά την επίγνωση της αμαρτίας, ζει μέσα στην λύπη. Όταν κατόπιν αντιληφθεί την άμετρη καλοσύνη του Θεού παίρνει την απόφαση να επιστρέψει σʼ Αυτόν, οποιαδήποτε θυσία κι αν χρειασθεί. Όποιος πραγματικά μετανοεί παίρνει μια τέτοια απόφαση. Και επειδή «ζει την μετάνοια με πολύ ζήλο, μπορεί σε μια στιγμή να εξαλείψει παραπτώματα πολυκαιρισμένα». Διότι «είναι δυνατόν σε μια στιγμή να αλλάξει όλη η ζωή μας».
Η επιστροφή του ασώτου περιγράφεται με δυο λόγια: «Αναστάς ήλθε προς τον πατέρα αυτού». Σηκώθηκε και ήλθε στον Πατέρα του. Καμμία αναφορά δεν γίνεται για τον αγώνα που έκαμε ό άσωτος, για να πραγματοποίηση την απόφαση του. Είχε λογισμούς αμφιβολίας για την αγάπη του πατέρα του; Σκέφθηκε κάποια στιγμή να μείνει στην αμαρτία; Στα ερωτήματα αυτά δεν απαντά ο ιερός Ευαγγελιστής. Ωστόσο ο δρόμος της μετανοίας, και μάλιστα στο ξεκίνημα του, δεν είναι καθόλου εύκολος. Χρειάζεται αποφασιστικότητα εκ μέρους του μετανοούντος, και τότε έρχεται η χάρις του Θεού και ενεργεί τα αδύνατα παρά ανθρώποις.
Η απόφαση του ανθρώπου να επιστρέψει στον πατρικό Οίκο είναι απόφαση επιστροφής στον χώρο της πνευματικής του αναπαύσεως: «Επίστρεψον, ψυχή μου, εις την ανάπαυσιν σου».
"Πηγη ζωης"
Το άγιο Βάπτισμα είναι η θεραπεία του ανθρώπου από την ασθένεια της αμαρτίας και η εν Χριστώ αναγέννηση του. Επειδή όμως και μετά το άγιο Βάπτισμα πληγωνόμαστε από την αμαρτία, ο Κύριος μας έδωσε το φάρμακο της μετανοίας. «Η αμαρτία είναι το τραύμα και η μετάνοια το φάρμακο. Όπως είναι για το σώμα τα τραύματα και τα φάρμακα, έτσι είναι για την ψυχή τα αμαρτήματα και η μετάνοια».(ι. Χρυσόστομος)
Ας δεχθούμε λοιπόν «την μετάνοια σαν σωτήριο φάρμακο, ας δεχθούμε το φάρμακο που εξαλείφει τις αμαρτίες μας». Όλοι ανεξαιρέτως χρειαζόμαστε την θεραπευτική δράση της: «Τα φάρμακα της μετανοίας είναι ωφέλιμα για όλους.
Επειδή δεν είναι κανείς ελεύθερος από αμαρτία, γίνεται φανερό ότι δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει ανάγκη από μετάνοια». (ι. Χρυσόστομος)
Το φάρμακο της μετανοίας είναι έτοιμο για τον καθένα μας, αρκεί να το ζητήσουμε. Θεραπεύει κάθε πνευματική ασθένεια, όσο σοβαρή και αν είναι: «Κανείς ας μην απελπίζεται, διότι είναι μεγάλα τα φάρμακα της μετανοίας... Δεν υπάρχει ανίατο τραύμα για την ψυχή. Για το σώμα υπάρχουν πολλών ειδών ανίατα τραύματα άλλα για την ψυχή κανένα». Και αυτό συμβαίνει διότι η θεραπεία δεν ενεργείται από εμάς αλλά από τον φιλάνθρωπο Κύριο και Ιατρό μας. «Δεν υπάρχει κανένα αμάρτημα, το οποίο να μην υποχωρεί και να μην παραμερίζει μπροστά στην δύναμη της μετανοίας, ή μάλλον μπροστά στην δύναμη του Χριστού».
Η θεραπεία που ενεργεί ο Χριστός «είναι δωρεάν και ανώδυνος και προσφέρει σύντομα την υγεία. Ο Κύριος χαρίζει τα φάρμακα των τραυμάτων ανάλογα με τον ζήλο και την διάθεση του προσερχόμενου. Εκείνος λοιπόν που επιθυμεί να αποκαταστήσει το συντομότερο την υγεία του και να θεραπεύσει τα τραύματα της ψυχής του, ας προσέλθει με νηφαλιότητα, αφού απομακρυνθεί από όλα τα βιοτικά. Ας χύσει θερμά δάκρυα, ας δείξει πολλή αφοσίωση,... ας έχει εμπιστοσύνη στην τέχνη του Ιατρού, και θα απολαύσει αμέσως την υγεία του». (ι. Χρυσόστομος)
Η ψυχή που είναι καταπληγωμένη από την αμαρτία θα ικετεύσει τον Κύριο: Θεράπευσον της ψυχής μου τα τραύματα, Κύριε! Και ο Κύριος, βλέποντας την γνήσια μετάνοια της, θα την θεραπεύσει αμέσως λέγοντας: Ίδε υγιής γέγονας, μηκέτι αμάρτανε.
Ο άνθρωπος που ζει μέσα στην αμαρτία είναι εκτός εαυτού. Για να μετανοήσει πρέπει να έλθει στα λογικά του, όπως συνέβη στον άσωτο της παραβολής: Εις εαυτόν ελθών είπε, Πόσοι μίσθιοι του Πατρός μου περισσεύουσιν άρτων, εγώ δε λιμώ απόλλυμαι. Η συναίσθηση των αμαρτιών είναι το ξεκίνημα για την επιστροφή στον φιλάνθρωπο Πατέρα.
Στην ζωή μας συχνά βλέπουμε πως ο φιλάνθρωπος Θεός μας οδηγεί με την πανσοφία Του σε συναίσθηση και μετάνοια. Μία περιπέτεια της υγείας μας, ένα ατύχημα, κάποια "τυχαία" συνάντηση με έναν άνθρωπο του Θεού, ένα βιβλίο που έπεσε στα χέρια μας, είναι μερικοί από τους αμέτρητους τρόπους που χρησιμοποιεί ο Θεός για να μας συγκινήσει.
Όταν ο αμαρτωλός συνέλθει από την σύγχυση που δημιουργεί η αμαρτία, καταλαβαίνει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και τα αγαθά που απολαμβάνουν όσοι ζουν μαζί με τον Πατέρα του. Ο ίδιος πεθαίνει από την πείνα. Οι οικείοι του Πατέρα του απολαμβάνουν πληρότητα ζωής. Όταν τα συνειδητοποιήσει αυτά ο αμαρτωλός, θρηνεί όπως ο πρωτόπλαστος: «Αλλοίμονο τι έπαθα ο ταλαίπωρος!... Απομακρύνθηκα από τον Θεό, στερήθηκα την τρυφή του Παραδείσου, χωρίστηκα από τους αγίους Αγγέλους».
Ο κίνδυνος που υπάρχει μετά την επίγνωση της καταστάσεως μας είναι η απελπισία. Μας προστατεύει όμως η ακλόνητη ελπίδα στο έλεος του Θεού. Έτσι έκαμε και ο άσωτος. Δεν απελπίστηκε συνειδητοποιώντας την κατάσταση του, αλλά επέστρεψε στον Πατέρα του, «διότι απέκτησε μία ακλόνητη ελπίδα πως θα τον συγχωρήσει». Όσο και αν είναι το πλήθος και το μέγεθος των αμαρτιών μας, δεν μπορούν να νικήσουν την ευσπλαχνία του Θεού. «Ακόμη και σε θανάσιμη αμαρτία αν πέσει κανείς, εφʼ όσον την αποστραφεί ολόψυχα, απομακρυνθεί από αυτήν και επιστρέψει προς τον Κύριο έμπρακτα και αληθινά, ας έχει θάρρος και μεγάλη ελπίδα, διότι δεν θα αστοχήσει από την αιώνια ζωή και σωτηρία»(αγ. Νικόδημος).
Ύστερα από την επίγνωση της αμαρτίας ακολουθεί η απόφαση για την μετάνοια. Είναι το κρίσιμο σημείο στην πορεία του ανθρώπου, ο οποίος αποφασίζει αν θα παραμείνει στο σκοτάδι της αμαρτίας ή θα επιστρέψει στον Θεό. Διότι «μετάνοια είναι η επιστροφή στον Χριστό και σε ζωή σύμφωνη με το θέλημα Του».
Ο Θεός, με το στόμα των προφητών, καλεί τους ανθρώπους, να επιστρέψουν προς την αγάπη Του: «Επιστράφητε προς με εξ όλης της καρδίας υμών και εν νηστεία και εν κλαυθμώ και εν κοπετώ, και διαρρήξατε τας καρδίας υμών και μη τα ιμάτια υμών. Και επιστράφητε προς Κύριον τον Θεόν υμών, ότι ελεήμων και οικτίρμων εστί, μακρόθυμος και πολυέλεος και μετανοών επί ταις κακίαις... Επιστρέψατε προς με, λέγει Κύριος των δυνάμεων, και επιστραφήσομαι προς υμάς... Επιστράφητε... και ποιήσατε εαυτοίς καρδίαν καινήν και πνεύμα καινόν».
Ο Θεός επιθυμεί την επιστροφή και σωτηρία του ανθρώπου, αλλά δεν τον εξαναγκάζει επειδή σέβεται την ελευθερία του. «Ο Κύριος πολύ μας σπλαγχνίζεται και μακροθυμεί περιμένοντας πότε θα επιστρέψουμε σʼ Αυτόν, για να μην καταντροπιαστούμε κατά την ημέρα της Κρίσεως... Πώς, λοιπόν, να μην θελήσουμε όλοι να προσέλθουμε προς τον Κύριο ολοκληρωτικά και να αγαπήσουμε μόνον Αυτόν και τίποτε άλλο εκτός από Αυτόν;»(αγ. Μακάριος)
Ο άνθρωπος, μετά την επίγνωση της αμαρτίας, ζει μέσα στην λύπη. Όταν κατόπιν αντιληφθεί την άμετρη καλοσύνη του Θεού παίρνει την απόφαση να επιστρέψει σʼ Αυτόν, οποιαδήποτε θυσία κι αν χρειασθεί. Όποιος πραγματικά μετανοεί παίρνει μια τέτοια απόφαση. Και επειδή «ζει την μετάνοια με πολύ ζήλο, μπορεί σε μια στιγμή να εξαλείψει παραπτώματα πολυκαιρισμένα». Διότι «είναι δυνατόν σε μια στιγμή να αλλάξει όλη η ζωή μας».
Η επιστροφή του ασώτου περιγράφεται με δυο λόγια: «Αναστάς ήλθε προς τον πατέρα αυτού». Σηκώθηκε και ήλθε στον Πατέρα του. Καμμία αναφορά δεν γίνεται για τον αγώνα που έκαμε ό άσωτος, για να πραγματοποίηση την απόφαση του. Είχε λογισμούς αμφιβολίας για την αγάπη του πατέρα του; Σκέφθηκε κάποια στιγμή να μείνει στην αμαρτία; Στα ερωτήματα αυτά δεν απαντά ο ιερός Ευαγγελιστής. Ωστόσο ο δρόμος της μετανοίας, και μάλιστα στο ξεκίνημα του, δεν είναι καθόλου εύκολος. Χρειάζεται αποφασιστικότητα εκ μέρους του μετανοούντος, και τότε έρχεται η χάρις του Θεού και ενεργεί τα αδύνατα παρά ανθρώποις.
Η απόφαση του ανθρώπου να επιστρέψει στον πατρικό Οίκο είναι απόφαση επιστροφής στον χώρο της πνευματικής του αναπαύσεως: «Επίστρεψον, ψυχή μου, εις την ανάπαυσιν σου».
"Πηγη ζωης"
Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
εκ της Ι. Μ. ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
Ή μετάνοια είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πνευματικής ζωής. Η αναγνώρισης της αμαρτωλότητος μας, ο πόνος επειδή πικράναμε τον θεό, η απόφασης για μια αλλαγή και ή καταφυγή στην εξομολόγηση αποτελούν την απαρχή της σωτηρίας μας.
Ό Τ. Πρόδρομος και ο ίδιος ο Κύριος άρχισαν την διδασκαλία τους καλώντας σε μετάνοια. Κανείς δεν μπορεί να σωθεί, αν δεν μετανοήσει. Ενώ μόνο με την μετάνοια ένας μεγάλος ληστής λήστεψε ακόμη και τον παράδεισο.
Είναι λοιπόν δαιμονική πλάνη να παραμελούν οι χριστιανοί την μετάνοια και την εξομολόγηση. Βέβαια δεν αναφερόμαστε στην περίπτωση των πωρωμένων πού Ισχυρίζονται ότι δεν έκαναν τίποτε το αμαρτωλό, ή εκείνων πού αυτοσχεδιάζουν τρόπους εξομολογήσεως, επειδή δεν θέλουν να ταπεινωθούν και να σκύψουν στο πετραχήλι του Πνευματικού, όπως ή θεόπνευστη εκκλησιαστική τάξις ορίζει. Αναφερόμαστε κυρίως στην περίπτωση πολλών χριστιανών, πού αρκούνται σε άλλα θρησκευτικά καθήκοντα ή σε μια συμμετοχή στο Ιεραποστολικό έργο ή σε νεφελώδεις συζητήσεις με πνευματικούς Γέροντες, χωρίς καμμιά διάθεση να «φυλάξουν οδούς σκληρός». Έτσι πιστεύουν δη κατακτούν κορυφές, ενώ πλανώνται σε θανατηφόρα τέλματα αμετανοησίας, αναισθησίας και ναρκισσισμού.
Η αδιαφορία μας για μια αποφασιστική μετάνοια αποδεικνύεται ολοφάνερα από την ενασχόληση με την ζωή και τα σφάλματα των άλλων.
Είθε τα πολλά παραδείγματα μετανοίας, πού αναφέρει ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, να μας ανανεώσουν τον ζήλο για μια πραγματική μετάνοια. Είθε να μας βοηθήσουν στο να επισημαίνουμε και να εξομολογούμεθα χωρίς καμμιά επιφύλαξη ή συγκάλυψη ή δικαιολογία όλες τις μυστικές αρρώστιες, τις πληγές και τα πάθη πού λυμαίνονται την ψυχή μας, για την καθαρότητα της οποίας έχυσε το αίμα του ο Κύριος. Είθε τέλος η μικρή ντροπή πού δοκιμάζουμε μπροστά στον Πνευματικό, να μας απαλλάξει από την απέραντη ντροπή μπροστά σε ανθρώπους και αγγέλους την φοβερή ώρα της Κρίσεως.
Η μετάνοια
Α. Φοβερό κακό και επικίνδυνη αρρώστια της ψυχής είναι ή αμαρτία. Την απονευρώνει με δολιότητα και παράλυτη την παραδίνει ατό αιώνιο πυρ. Είναι όμως κακό πού εξαρτάται από την δική μας θέληση. Είναι καρπός της δικής μας προαιρέσεως.
Φοβερό κακό είναι η αμαρτία, αλλά όχι και αθεράπευτο. Το θεραπεύει εύκολα η μετάνοια. Όση ώρα κρατά κανείς στο χέρι του την φωτιά, οπωσδήποτε καίγεται. Μόλις όμως την τινάξει, παύει να καίγεται. Το ίδιο συμβαίνει με την αμαρτία, πού είναι κι αυτή μια φωτιά πού κατακαίει τον άνθρωπο. Για όσους μάλιστα δεν αισθάνονται αυτό το κάψιμο λέει ή Αγ. Γραφή: «θα αγκαλιάσει κανείς την φωτιά και δεν θα κάψει τα ρούχα του;» (Παροιμ. ς' 27).
Β. Η αμαρτία δεν είναι κανένας εχθρός πού σε πολεμά άπ' έξω, αλλά κακό πού φυτρώνει και αναπτύσσεται μέσα σου. «Βλέπε με σωφροσύνη» (Παροιμ. δ' 25) και δεν θα νιώσεις αισχρή επιθυμία. Να θυμάσαι την μέλλουσα κρίση, και ούτε πορνεία, ούτε μοιχεία, ούτε φόνος, ούτε παρανομία θα σε κυρίευση. Όταν όμως ξεχάσεις τον Θεό, τότε θ' αρχίσεις να σκέπτεσαι πονηρά και να ενεργής παράνομα.
Γ. Στην αμαρτία σε σπρώχνει ο παγκάκιστος διάβολος. Σε σπρώχνει, αλλά δεν μπορεί να σε κάνη να αμαρτήσεις, εάν αντίδρασης. Δεν μπορεί να σε βλάψει, ακόμη κι αν χρόνια σε σκανδαλίζει, εάν έχεις την καρδιά σου κλειστή. Εάν όμως χωρίς αντίδραση δεχθείς κάποια κακή επιθυμία, πού σου σπέρνει, θα σε αιχμαλώτιση και θα σε ρίξει σε βόθρο αμαρτιών.
'Αλλ' ίσως να πεις: «Είμαι δυνατός στην πίστη και δεν θα με κυρίευση ή αισχρή επιθυμία, όσο συχνά κι αν την δεχθώ». Αγνοείς, φαίνεται, ότι και την πέτρα ακόμη κομματιάσει πολλές φορές μια ρίζα πού παραμένει. Μη δέχεσαι λοιπόν τον σπόρο της αμαρτίας γιατί θα σου διάλυση την πίστη. Ξερίζωσε το κακό, πριν άνθηση, μήπως δείχνοντας στην αρχή ραθυμία, αργότερα τιμωρηθείς και δοκιμάσεις το τσεκούρι και την φωτιά. Φρόντισε να θεραπευθείς εγκαίρως, όταν βρίσκεται στην αρχή η βλάβη του ματιού, για να μη γυρεύεις άσκοπα γιατρούς, όταν πλέον έχεις τυφλωθεί.
Δ. Ό διάβολος αμάρτησε πρώτος και δημιουργεί όλα τα κακά. Αυτό δεν το λέω εγώ, άλλ' ο Κύριος: «'Απ' αρχής ο διάβολος αμαρτάνει» ( Α' Ίωαν. γ' 8 ). Κανείς δεν είχε αμαρτήσει πριν άπ' αυτόν. Αμάρτησε ο διάβολος, χωρίς τίποτε να τον εξαναγκάσει, γιατί τότε υπεύθυνος για την αμαρτία θα ήταν ο θεός. Πλάσθηκε αγαθός άπ' Αυτόν. Αμάρτησε όμως με την δική του προαίρεση και από το έργο του ονομάσθηκε διάβολος. Ενώ ήταν αρχάγγελος κατάντησε να διαβάλει, δηλαδή να συκοφαντήσει τον Θεό στους πρωτοπλάστους, και γι' αυτό ονομάσθηκε διάβολος. Ενώ ακόμη ήταν πιστός υπηρέτης του Θεού, έγινε Σατανάς, δηλαδή έχθρός και άντίπαλος του Θεού. Διότι ή λέξης Σατανάς ερμηνεύεται αντικείμενος, εκείνος πού βρίσκεται αντίθετα, δηλαδή ο αντίπαλος.
Ο διάβολος μετά την πτώση του οδήγησε πολλούς στην αποστασία. Αυτός σπέρνει τις αμαρτωλές επιθυμίες σε όσους τον ακολουθούν. Άπ' αυτόν προέρχεται η μοιχεία, η πορνεία και κάθε άλλο κακό. Αυτός οδήγησε τον προπάτορα Αδάμ στην παρακοή και στην εξορία. Έξ αίτιας του, ο Αδάμ αντί για τον παράδεισο, πού καρποφορούσε άκοπα θαυμάσιους καρπούς, κληρονόμησε την γη, πού έβγαζε αγκάθια.
Ε. Τι θα γίνει τώρα; Απατηθήκαμε και χάσαμε τον παράδεισο. Δεν υπάρχει άραγε σωτηρία; Τυφλωθήκαμε. Άραγε δεν θα ξαναδούμε το φως; Γίναμε ανάπηροι. Άραγε δεν θα ορθοποδήσουμε πλέον; Με μια λέξη: πεθάναμε. Άραγε δεν θ' αναστηθούμε;
Αδελφέ μου, Αυτός πού ανέστησε από τον τάφο τετραήμερο τον Λάζαρο, δεν έχει την δύναμη ν' αναστήσει πολύ ευκολότερα εσένα, πού είσαι ακόμη ζωντανός; Αυτός πού έχυσε το αίμα Του για μας, δεν θα μας σώσει από την αμαρτία; "Ας μην απελπισθούμε. "Ας μη βυθισθούμε στην απόγνωση. Είναι φοβερό να χάσουμε την ελπίδα της συγχωρήσεως. Όποιος δεν προσδοκά την σωτηρία, αμαρτάνει ασυλλόγιστα. Όποιος όμως ελπίζει σ' αυτήν, σπεύδει να μετανοήσει. Το φίδι εγκαταλείπει το παλαιό δέρμα. Εμείς δεν θα εγκαταλείψουμε την αμαρτία; Ή γη πού είναι γεμάτη αγκάθια, εάν καλλιεργηθεί με επιμέλεια, μεταβάλλεται σε καρποφόρα. Εμείς δεν μπορούμε να διορθωθούμε;
ΣΤ. Ό Θεός είναι φιλάνθρωπος, υπερβολικά φιλάνθρωπος. Γι΄ αυτό μη λες: «Επόρνευσα, εμοίχευσα, αμάρτησα. Και μάλιστα όχι μία φορά, αλλά πολλές. Άραγε θα με συγχώρηση; Άραγε θα με απαλλάξει από την καταδίκη;». Άκουσε τι λέει ο ψαλμωδός: «Ως πολύ το πλήθος της χρηστότητας σου, Κύριε» (Ψαλμ. λ' 20).
Τα αμαρτήματα σου δεν νικούν το πλήθος των οικτιρμών του Θ ε ο ύ. Τα τραύματα σου ποτέ δεν ξεπερνούν την θεραπευτική Του δύναμη. Μόνο παραδόσου σ' Αυτόν με πίστη. Εξομολογήσου το πάθος σου. Πες και συ μαζί με τον Δαβίδ: «Εξαγορεύσω κατ' εμού την ανομίαν μου τω Κυρίω» (Ψαλμ. λα' 5). Θα ακολουθήσει τότε αυτό πού αναφέρει ή συνέχεια του στίχου: «Και συ αφήκας την ασέβειαν της καρδίας μου» (Ψαλμ. λα' 5).
Ζ. Θέλεις να γνωρίσεις την φιλανθρωπία του Θεού και το μέγεθος της μακροθυμίας του; Άκουσε τι συνέβη στον Αδάμ. Παρήκουσε ο Αδάμ ο πρωτόπλαστος. Δεν μπορούσε ο Θεός να τον παραδώσει αμέσως στον θάνατο; Ασφαλώς μπορούσε. Τι κάνει όμως ο Φιλάνθρωπος; Τον εξορίζει από τον παράδεισο, (αφού ήταν ανάξιος πλέον να παραμένει εκεί). Τον βάζει όμως να κατοίκηση απέναντι, για να βλέπει από που εξέπεσε και τι έχασε και που κατάντησε, ώστε να μετανοήσει και να σωθεί.
Ό Κάιν, ο πρώτος άνθρωπος πού γεννήθηκε, έγινε αδελφοκτόνος, εφευρέτης κακών, αρχηγός των φθονερών και των ανθρωποκτόνων. Άλλα ενώ σκότωσε τον αδελφό του σε τι καταδικάσθηκε; «Θα ζεις πλέον στενάζοντας και τρέμοντας» (Γεν. δ' 12). Φοβερό το έγκλημα. Μικρή όμως ή καταδίκη.
Η. Πραγματικά μεγάλη είναι ή φιλανθρωπία πού έδειξε ο Θεός στον Κάιν. Μεγαλύτερη όμως είναι αυτή πού ακολουθεί: Θυμήσου την εποχή του Νώε. Αμάρτησαν οι γίγαντες και απλώθηκε στην γη υπερβολική παρανομία. Τιμωρία της θα ήταν ο κατακλυσμός. Μ' αυτόν απειλεί ο Θεός. Τον εξαπολύει όμως έπειτα από εκατό ολόκληρα χρόνια!
Βλέπεις το μέγεθος της φιλανθρωπίας του Θεού; Αυτό πού πραγματοποίησε έπειτα από εκατό χρόνια, δεν μπορούσε να το πραγματοποίηση αμέσως; Π
αράτεινε όμως τόσο πολύ τον καιρό της τιμωρίας για να δώσει χρόνο μετανοίας. Εάν μετανοούσαν οι αμαρτωλοί, ο Θεός δεν θα εξαπέλυε την τρομερή δίκαιη τιμωρία.
Θ. Ας έλθουμε τώρα και σε παραδείγματα αμαρτωλών, πού σώθηκαν με την μετάνοια.
Ίσως κάποια από τις γυναίκες να πει: «Εμόλυνα την ψυχή και το σώμα με κάθε είδους ακολασίες. Άραγε μπορώ να σωθώ;» Θυμήσου, γυναίκα, την Ραάθ την πόρνη, και προσδόκησε κι εσύ την σωτηρία. Διότι εάν εκείνη, πού αμάρτανε φανερά και ενώπιον όλων, σώθηκε με την μετάνοια, εσύ δεν θα σωθείς με τον ίδιο τρόπο;
Ζήτησε να μάθεις πώς σώθηκε εκείνη. Αυτό μόνο είπε: «Ό Θεός σας είναι ο μόνος αληθινός στον ουρανό και στην γη» (Ίησ. Ν. β' 11). Από την Βαθειά συναίσθηση της ακολασίας της δεν τόλμησε να πει «Ό Θεός μου», αλλά είπε «ο Θεός σ α ς». "Ολοφάνερη έχεις την έγγραπτη μαρτυρία της σωτηρίας της στον στίχο των Ψαλμών: «Μνησθήσομαι Ραάβ και Βαβυλώνος, τοις γινώσκουσί με» (Ψαλμ. πς' 4).
Πόσο μεγάλη είναι ή φιλανθρωπία του Θεού! Μνημονεύει και την πόρνη μέσα στην Αγ. Γραφή. Και μάλιστα δεν λέει απλώς: «Μνησθήσομαι Ραάβ και Βαβυλώνος», αλλά προσθέτει: «τοις γινώσκουσί με (οι όποιες με γνωρίσουν και με λατρεύουν)».
Υπάρχει λοιπόν σωτηρία και για τους άνδρες και για τις γυναίκες. Σωτηρία, την οποία προκαλεί ή μετάνοια.
Ι. Άλλα και αν ένας ολόκληρος λαός αμαρτήσει, ή αμαρτωλότητά του δεν ξεπερνά την φιλανθρωπία του Θεού. Ό ισραηλιτικός λαός στην έρημο του Σ ίνα λάτρεψε το χρυσό μοσχάρι. Ό Θεός όμως δεν έπαψε τις εκδηλώσεις της φιλανθρωπίας Του. ΟΙ άνθρωποι Τον αρνήθηκαν. Ό Ίδιος όμως δεν αρνήθηκε τον εαυτό Του. Ενώ λάτρεψαν το είδωλο, δεν σταμάτησε να τους σώζει.
Και δεν αμάρτησε τότε μόνο ο λαός. Αμάρτησε μαζί του και ο Ααρών ο άρχιερεύς! Καθώς αναφέρει ο Μωϋσής: «Και έπ' Ααρών έγένετο οργή Κυρίου* και έδεήθην υπέρ αυτού και συνεχώρησεν αύτω ο Θεός» (πρβλ. Δευτ. θ' 20).
ΙΑ. Έσφαλε ο Δαβίδ. Καθώς σηκώθηκε το δειλινό από το κρεβάτι και βημάτιζε στο δωμάτιο, κοίταζε απρόσεκτα και έπεσε στην αμαρτία. Δεν νεκρώθηκε όμως ή καλή του διάθεσης να αναγνώριση το σφάλμα του.
Ήλθε ο προφήτης Νάθαν για να τον ελέγξει και να θεραπεύσει το τραύμα. Ό υπήκοος είπε στον βασιλιά: «Αμάρτησες και οργίστηκε ο Θεός εναντίον σου». Ό πορφυροφόρος Δαβίδ δεν αγανάκτησε. Δεν έδωσε προσοχή στο πρόσωπο του προφήτου, άλλ' ύψωσε την σκέψη σ' Αυτόν πού τον έστειλε. Δεν τον σκλήρυνε ο εγωισμός της εξουσίας σε τόσο πλήθος στρατιωτών πού είχε γύρω του, διότι έφερε στον νου του τον αγγελικό στρατό του Κυρίου. Δοκίμασε αγωνία νοιώθοντας σαν ορατό τον Αόρατο. Και απάντησε στον προφήτη, μάλλον όμως στον Θεό πού τον έστειλε: «Αμάρτησα ενώπιον του Κυρίου».
Βλέπεις την ταπεινοφροσύνη του βασιλέως; Βλέπεις την εξομολόγηση του; Μήπως είχε προηγουμένως ελεγχθεί από κανένα; Μήπως είχαν μάθει την αμαρτία του πολλοί; Σε σύντομο χρονικό διάστημα αμάρτησε και αμέσως ο προφήτης παρουσιάσθηκε. Μόλις του απηύθυνε την κατηγορία, ο φταίχτης ομολόγησε το σφάλμα. Και επειδή το ομολόγησε με ειλικρινή μετάνοια, γρήγορα εκδηλώθηκε και η θεραπεία, η συγχώρησης.
ΙΒ. Ό προφήτης Νόθαν παρηγόρησε τον Δαβίδ με την αναγγελία της συγχωρήσεως του Θεού. Εκείνος όμως δεν εγκατέλειψε την μετάνοια. Αντί βασιλική πορφύρα, ντύθηκε πένθιμο δουλικό σάκκο. Αντί σε χρυσοστόλιστο θρόνο, κάθησε σε χώμα και στάκτη. Και δεν κάθησε μόνο πάνω σε στάκτη, αλλά και έφαγε στάκτη, καθώς ο ίδιος λέει: «Σ π ο δ ό ν ώσει άρτον έ φ α γ ο ν και το πόμα μου μετά κλαυθμού ε κ ί ρ ν ω ν» (Ψαλμ. ρα' 10).
Έλιωσε με τα δάκρυα τα μάτια, πού έγιναν αφορμή να συλλαβή την αισχρή επιθυμία: «Λούσω καθ' έκάστην νύκτα την κλίνην μου εν δάκρυσί μου την στρωμνήν μου βρέξω» (Ψαλμ. ς' 7).
Άρχοντες τον παρακαλούσαν να διακόψει την νηστεία. Αυτός όμως δεν υποχωρούσε. Ολόκληρη εβδομάδα νήστεψε από κάθε τροφή. Εάν λοιπόν ένας βασιλιάς με τέτοιο τρόπο εκδήλωσε την μετάνοια του, εσύ ο απλός άνθρωπος δεν θα εξομολογηθείς;
Αργότερα πάλι, όταν επαναστάτησε ο Αβεσαλώμ, ενώ υπήρχαν πολλοί άλλοι δρόμοι διαφυγής, ο Δαβίδ προτίμησε να γλιτώσει φεύγοντας προς το Όρος των Ελαίων, σαν να προσευχόταν στον Λυτρωτή, πού έμελλε από εκεί να αναληφθεί στους ουρανούς. Στην δύσκολη μάλιστα αυτή περίσταση ο Σεμεΐ του ξεστόμιζε υβριστικά λόγια. Ό Δαβίδ όμως τον αντιμετώπισε με ταπείνωση και καρτερία λέγοντας: «Ά φ ή σ τ ε τον. Ό Θεός του επιτρέπει να με υ β ρ ί ζ η». Γνώριζε ότι συγχωρούνται ο! αμαρτίες εκείνου πού συγχωρεί τους άλλους.
ΙΓ. Βλέπεις την ωφέλεια της εξομολογήσεως; βλέπεις ότι σώζονται όσοι μετανοούν;
Ο Άχαάβ, ο βασιλιάς της Σαμαρείας, υπήρξε υπερβολικά παράνομος ειδωλολάτρης, προφητοκτόνος, ασεβής και άδικος. Όταν όμως με την βασίλισσα Ιεζάβελ σκότωσε τον Ναβουθαί και ήλθε ο προφήτης Ηλίας και τον απείλησε, αμέσως έδειξε μετάνοια. Ξέσχισε τα βασιλικά ενδύματα και φόρεσε τον πένθιμο σάκκο. Τί είπε τότε ό φιλάνθρωπος θεός στον Ηλία; «Βλέπεις την μετάνοια του Άχαάβ; Δεν θα τον τιμωρήσω!».
Συγχωρεί ο φιλάνθρωπος Θεός τον Άχαάβ, καίτοι έμελλε εκείνος να συνέχιση τις αμαρτίες του. Ασφαλώς δεν αγνοούσε το μέλλον του. αλλά τώρα, στον καιρό της μετανοίας, του χαρίζει την ανάλογη συγχώρηση. Είναι χαρακτηριστικό του δικαίου δικαστού να ανταποκρίνεται κατάλληλα σε κάθε εκδήλωση πού παρουσιάζεται.
ΙΔ. Ό βασιλιάς Ίεροβοάμ τελούσε θυσίες στο βωμό των ειδώλων. Επειδή διάταξε να συλλάβουν τον προφήτη, πού τον κατέκρινε για την ειδωλολατρία, το χέρι του έμεινε ξερό. Μόλις δοκίμασε την τιμωρία του Θεού παρακάλεσε τον προφήτη: «Προσευχήσου για μένα». Αποτέλεσμα της μετανοίας ήταν να θεραπευθεί το χέρι. Εάν ο προφήτης θεράπευσε τον Ιεροβοάμ, άραγε ο Χριστός δεν μπορεί να σε σώσει συγχωρώντας τις αμαρτίες σου;
Υπερβολικά αμαρτωλός υπήρξε και ο Μανασσής. Διάταξε και πριόνισαν τον Ησαία. Μολύνθηκε με την ειδωλολατρία. Πλημμύρισε την Ιερουσαλήμ με αίματα αθώων. Όταν Όμως (οδηγήθηκε αιχμάλωτος στην Βαβυλώνα και δοκίμασε την τιμωρία, έσπευσε να θεραπευθεί με την μετάνοια. Λέει ή Αγ. Γραφή: «Ταπεινώθηκε ο Μανασσής ενώπιον του Κυρίου και προσευχήθηκε. Ό Κύριος δέχθηκε την προσευχή του και του ξαναχάρισε τον θρόνο του». Εάν σώθηκε με την μετάνοια αυτός πού πριόνισε τον προφήτη, εσύ, που ασφαλώς δεν αμάρτησες τόσο φρικτά, δεν θα σωθείς; Πρόσεξε, να μην αμφιβάλλεις για την δύναμη της μετανοίας.
ΙΕ. Ή εξομολόγησης μπορεί και την φωτιά να σβήσει και τα θηρία να εξημέρωση. Εάν αμφιβάλλεις, θυμήσου τι συνέβη με τον Άνανία, τον Άζαρϊα και τον Μισαήλ μέσα στην κάμινο της Βαβυλώνας.
Πόσες βρύσες θα μπορούσαν να σβήσουν την φλόγα πού ανέβαινε σε ύψος σαρανταεννέα πήχεων; Εκεί όμως πού υψωνόταν ή τεράστια φλόγα, εκεί σαν ποτάμι ξεχύθηκε ή πίστης των τριών νέων, εκεί ακούσθηκε ή προσευχή της μετανοίας: «Δίκαιος είσαι, Κύριε, για όλα όσα επιτρέπεις να παθαίνουμε, γιατί αμαρτήσαμε και ανομήσαμε» (Δαν. γ' 27,29).
Ή μετάνοια διέλυσε την φλόγα! Βεβαιώσου άπ' αυτό για την δύναμη της να σβήνει την φλόγα της κολάσεως.
Άλλ' ίσως πει κανείς προσεκτικός αναγνώστης: «Ό Θεός έσωσε τους τρεις νέους όχι για την μετάνοια τους. αλλά για την πίστη τους». Έφ' όσον υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο, θα σας παρουσιάσω και μια άλλη περίπτωση.
ΙΣΤ. Τι γνώμη έχετε για τον Ναβουχοδονόσορα; Δεν ακούσατε από την Αγ. Γραφή ότι ήταν άγριος, αιμοβόρος, σκληρόκαρδος; Δεν ακούσατε ότι κατάστρεψε τάφους και ξέθαψε οστά βασιλέων; Δεν ακούσατε ότι ολόκληρο λαό έσυρε στην αιχμαλωσία; Δεν ακούσατε ότι τύφλωσε τον βασιλέα, αφού προηγουμένως τον υποχρέωσε να δη την σφαγή των παιδιών του; Δεν ακούσατε ότι συνέτριψε τα Χερουβείμ; (Δεν εννοώ βέβαια τους αγγέλους, μη σκεφθεί κανείς τίποτα τέτοιο. Εννοώ τα γλυπτά, πού κάλυπταν την Κιβωτό της Διαθήκης, άπ' όπου ακουγόταν ή φωνή του Θεού). Ό Ναβουχοδονόσορ βεβήλωσε ακόμη και το καταπέτασμα του ναού. Πήρε το άγιο θυμιατήρι και το έστειλε σε είδωλεΐο. Άρπαξε όλες τις ιερές προσφορές. Έβαλε φωτιά και έκαψε τον ναό από τα θεμέλια.
Με πόσες τιμωρίες άξιζε να τιμωρηθεί αυτός πού σκότωσε βασιλείς, πού έκαψε ιερά, πού αιχμαλώτισε τον λαό, πού τοποθέτησε άγια σκεύη του ναού μεταξύ των ειδώλων; Δεν θα ήταν άξιος να θανατωθεί χίλιες φορές;
ΙΖ. Γνωρίσατε έως εδώ το πλήθος των εγκλημάτων του Ναβουχοδονόσορος. Ελάτε τώρα να μά
θετε και του Θεού την φιλανθρωπία. Τιμωρήθηκε ο θηριώδης βασιλιάς να ζει σαν άγριο θηρίο μέσα στην έρημο. Τιμωρήθηκε όμως για να σωθεί. Έβγαλε νύχια και τρίχες σαν αυτά πού έχει το λιοντάρι, γιατί πριν σαν λιοντάρι άρπαζε τα άγια και ούρλιαζε. Έτρωγε χόρτα σαν το βώδι, γιατί πριν ζούσε σαν κτήνος, έφ' όσον αγνοούσε τον αληθινό θεό πού του εμπιστεύθηκε το βασιλικό αξίωμα.
Όταν όμως με τις παιδαγωγικές αυτές τιμωρίες αναγνώρισε τον ύψιστο Θεό και προσευχήθηκε και μετανόησε, τότε ο Θεός του χάρισε πάλι το βασιλικό αξίωμα
ΙΗ. Στον Ναβουχοδονόσορα, πού αμάρτησε τόσο φοβερά και μετανόησε, χάρισε ο Θεός την συγχώρηση και την βασιλεία. Εάν λοιπόν και συ μετανοήσεις και ζήσης χριστιανικά, δεν θα σου χαρίσει άφεση των αμαρτιών και την βασιλεία των ουρανών;
Φιλάνθρωπος είναι ο Κύριος. Γρήγορος στην συγχώρηση. Αργός στην τιμωρία. Κανείς λοιπόν ας μην απελπίζεται για την σωτηρία του.
Ό Πέτρος, ο κορυφαίος και ο αρχηγός των αποστόλων, φοβήθηκε μια παιδίσκη και αρνήθηκε τρεις φορές τον Χριστό. Μεταμελήθηκε όμως και έκλαψε πικρά. Το κλάμα φανέρωνε την ολόψυχη του μετάνοια. Γι΄ αυτό δεν έλαβε μόνο την συγχώρηση για την άρνηση, αλλά και την αποκατάσταση στο αποστολικό αξίωμα.
Ιθ. Έχοντας λοιπόν, αδελφοί, τόσα παραδείγματα ανθρώπων που αμάρτησαν και μετανόησαν και σώθηκαν, πρόθυμα και σεις να μετανοείτε και να εξομολογείστε. " Έτσι θα λάβετε την συγχώρηση των αμαρτιών σας και θ' αξιωθείτε να κληρονομήσετε την βασιλεία των ουρανών μαζί με όλους τους αγίους «εν Χριστώ Ιησού, ω εστίν ή δόξα εις τους αιώνας των αιώνων»
Αμήν.
Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων
Από τη σειρά των φυλλαδίων «Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ» της Ιεράς Μονής Παρακλήτου Ωρωπού Αττικής.
pigizois.gr
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
εκ της Ι. Μ. ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
Ή μετάνοια είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της πνευματικής ζωής. Η αναγνώρισης της αμαρτωλότητος μας, ο πόνος επειδή πικράναμε τον θεό, η απόφασης για μια αλλαγή και ή καταφυγή στην εξομολόγηση αποτελούν την απαρχή της σωτηρίας μας.
Ό Τ. Πρόδρομος και ο ίδιος ο Κύριος άρχισαν την διδασκαλία τους καλώντας σε μετάνοια. Κανείς δεν μπορεί να σωθεί, αν δεν μετανοήσει. Ενώ μόνο με την μετάνοια ένας μεγάλος ληστής λήστεψε ακόμη και τον παράδεισο.
Είναι λοιπόν δαιμονική πλάνη να παραμελούν οι χριστιανοί την μετάνοια και την εξομολόγηση. Βέβαια δεν αναφερόμαστε στην περίπτωση των πωρωμένων πού Ισχυρίζονται ότι δεν έκαναν τίποτε το αμαρτωλό, ή εκείνων πού αυτοσχεδιάζουν τρόπους εξομολογήσεως, επειδή δεν θέλουν να ταπεινωθούν και να σκύψουν στο πετραχήλι του Πνευματικού, όπως ή θεόπνευστη εκκλησιαστική τάξις ορίζει. Αναφερόμαστε κυρίως στην περίπτωση πολλών χριστιανών, πού αρκούνται σε άλλα θρησκευτικά καθήκοντα ή σε μια συμμετοχή στο Ιεραποστολικό έργο ή σε νεφελώδεις συζητήσεις με πνευματικούς Γέροντες, χωρίς καμμιά διάθεση να «φυλάξουν οδούς σκληρός». Έτσι πιστεύουν δη κατακτούν κορυφές, ενώ πλανώνται σε θανατηφόρα τέλματα αμετανοησίας, αναισθησίας και ναρκισσισμού.
Η αδιαφορία μας για μια αποφασιστική μετάνοια αποδεικνύεται ολοφάνερα από την ενασχόληση με την ζωή και τα σφάλματα των άλλων.
Είθε τα πολλά παραδείγματα μετανοίας, πού αναφέρει ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, να μας ανανεώσουν τον ζήλο για μια πραγματική μετάνοια. Είθε να μας βοηθήσουν στο να επισημαίνουμε και να εξομολογούμεθα χωρίς καμμιά επιφύλαξη ή συγκάλυψη ή δικαιολογία όλες τις μυστικές αρρώστιες, τις πληγές και τα πάθη πού λυμαίνονται την ψυχή μας, για την καθαρότητα της οποίας έχυσε το αίμα του ο Κύριος. Είθε τέλος η μικρή ντροπή πού δοκιμάζουμε μπροστά στον Πνευματικό, να μας απαλλάξει από την απέραντη ντροπή μπροστά σε ανθρώπους και αγγέλους την φοβερή ώρα της Κρίσεως.
Η μετάνοια
Α. Φοβερό κακό και επικίνδυνη αρρώστια της ψυχής είναι ή αμαρτία. Την απονευρώνει με δολιότητα και παράλυτη την παραδίνει ατό αιώνιο πυρ. Είναι όμως κακό πού εξαρτάται από την δική μας θέληση. Είναι καρπός της δικής μας προαιρέσεως.
Φοβερό κακό είναι η αμαρτία, αλλά όχι και αθεράπευτο. Το θεραπεύει εύκολα η μετάνοια. Όση ώρα κρατά κανείς στο χέρι του την φωτιά, οπωσδήποτε καίγεται. Μόλις όμως την τινάξει, παύει να καίγεται. Το ίδιο συμβαίνει με την αμαρτία, πού είναι κι αυτή μια φωτιά πού κατακαίει τον άνθρωπο. Για όσους μάλιστα δεν αισθάνονται αυτό το κάψιμο λέει ή Αγ. Γραφή: «θα αγκαλιάσει κανείς την φωτιά και δεν θα κάψει τα ρούχα του;» (Παροιμ. ς' 27).
Β. Η αμαρτία δεν είναι κανένας εχθρός πού σε πολεμά άπ' έξω, αλλά κακό πού φυτρώνει και αναπτύσσεται μέσα σου. «Βλέπε με σωφροσύνη» (Παροιμ. δ' 25) και δεν θα νιώσεις αισχρή επιθυμία. Να θυμάσαι την μέλλουσα κρίση, και ούτε πορνεία, ούτε μοιχεία, ούτε φόνος, ούτε παρανομία θα σε κυρίευση. Όταν όμως ξεχάσεις τον Θεό, τότε θ' αρχίσεις να σκέπτεσαι πονηρά και να ενεργής παράνομα.
Γ. Στην αμαρτία σε σπρώχνει ο παγκάκιστος διάβολος. Σε σπρώχνει, αλλά δεν μπορεί να σε κάνη να αμαρτήσεις, εάν αντίδρασης. Δεν μπορεί να σε βλάψει, ακόμη κι αν χρόνια σε σκανδαλίζει, εάν έχεις την καρδιά σου κλειστή. Εάν όμως χωρίς αντίδραση δεχθείς κάποια κακή επιθυμία, πού σου σπέρνει, θα σε αιχμαλώτιση και θα σε ρίξει σε βόθρο αμαρτιών.
'Αλλ' ίσως να πεις: «Είμαι δυνατός στην πίστη και δεν θα με κυρίευση ή αισχρή επιθυμία, όσο συχνά κι αν την δεχθώ». Αγνοείς, φαίνεται, ότι και την πέτρα ακόμη κομματιάσει πολλές φορές μια ρίζα πού παραμένει. Μη δέχεσαι λοιπόν τον σπόρο της αμαρτίας γιατί θα σου διάλυση την πίστη. Ξερίζωσε το κακό, πριν άνθηση, μήπως δείχνοντας στην αρχή ραθυμία, αργότερα τιμωρηθείς και δοκιμάσεις το τσεκούρι και την φωτιά. Φρόντισε να θεραπευθείς εγκαίρως, όταν βρίσκεται στην αρχή η βλάβη του ματιού, για να μη γυρεύεις άσκοπα γιατρούς, όταν πλέον έχεις τυφλωθεί.
Δ. Ό διάβολος αμάρτησε πρώτος και δημιουργεί όλα τα κακά. Αυτό δεν το λέω εγώ, άλλ' ο Κύριος: «'Απ' αρχής ο διάβολος αμαρτάνει» ( Α' Ίωαν. γ' 8 ). Κανείς δεν είχε αμαρτήσει πριν άπ' αυτόν. Αμάρτησε ο διάβολος, χωρίς τίποτε να τον εξαναγκάσει, γιατί τότε υπεύθυνος για την αμαρτία θα ήταν ο θεός. Πλάσθηκε αγαθός άπ' Αυτόν. Αμάρτησε όμως με την δική του προαίρεση και από το έργο του ονομάσθηκε διάβολος. Ενώ ήταν αρχάγγελος κατάντησε να διαβάλει, δηλαδή να συκοφαντήσει τον Θεό στους πρωτοπλάστους, και γι' αυτό ονομάσθηκε διάβολος. Ενώ ακόμη ήταν πιστός υπηρέτης του Θεού, έγινε Σατανάς, δηλαδή έχθρός και άντίπαλος του Θεού. Διότι ή λέξης Σατανάς ερμηνεύεται αντικείμενος, εκείνος πού βρίσκεται αντίθετα, δηλαδή ο αντίπαλος.
Ο διάβολος μετά την πτώση του οδήγησε πολλούς στην αποστασία. Αυτός σπέρνει τις αμαρτωλές επιθυμίες σε όσους τον ακολουθούν. Άπ' αυτόν προέρχεται η μοιχεία, η πορνεία και κάθε άλλο κακό. Αυτός οδήγησε τον προπάτορα Αδάμ στην παρακοή και στην εξορία. Έξ αίτιας του, ο Αδάμ αντί για τον παράδεισο, πού καρποφορούσε άκοπα θαυμάσιους καρπούς, κληρονόμησε την γη, πού έβγαζε αγκάθια.
Ε. Τι θα γίνει τώρα; Απατηθήκαμε και χάσαμε τον παράδεισο. Δεν υπάρχει άραγε σωτηρία; Τυφλωθήκαμε. Άραγε δεν θα ξαναδούμε το φως; Γίναμε ανάπηροι. Άραγε δεν θα ορθοποδήσουμε πλέον; Με μια λέξη: πεθάναμε. Άραγε δεν θ' αναστηθούμε;
Αδελφέ μου, Αυτός πού ανέστησε από τον τάφο τετραήμερο τον Λάζαρο, δεν έχει την δύναμη ν' αναστήσει πολύ ευκολότερα εσένα, πού είσαι ακόμη ζωντανός; Αυτός πού έχυσε το αίμα Του για μας, δεν θα μας σώσει από την αμαρτία; "Ας μην απελπισθούμε. "Ας μη βυθισθούμε στην απόγνωση. Είναι φοβερό να χάσουμε την ελπίδα της συγχωρήσεως. Όποιος δεν προσδοκά την σωτηρία, αμαρτάνει ασυλλόγιστα. Όποιος όμως ελπίζει σ' αυτήν, σπεύδει να μετανοήσει. Το φίδι εγκαταλείπει το παλαιό δέρμα. Εμείς δεν θα εγκαταλείψουμε την αμαρτία; Ή γη πού είναι γεμάτη αγκάθια, εάν καλλιεργηθεί με επιμέλεια, μεταβάλλεται σε καρποφόρα. Εμείς δεν μπορούμε να διορθωθούμε;
ΣΤ. Ό Θεός είναι φιλάνθρωπος, υπερβολικά φιλάνθρωπος. Γι΄ αυτό μη λες: «Επόρνευσα, εμοίχευσα, αμάρτησα. Και μάλιστα όχι μία φορά, αλλά πολλές. Άραγε θα με συγχώρηση; Άραγε θα με απαλλάξει από την καταδίκη;». Άκουσε τι λέει ο ψαλμωδός: «Ως πολύ το πλήθος της χρηστότητας σου, Κύριε» (Ψαλμ. λ' 20).
Τα αμαρτήματα σου δεν νικούν το πλήθος των οικτιρμών του Θ ε ο ύ. Τα τραύματα σου ποτέ δεν ξεπερνούν την θεραπευτική Του δύναμη. Μόνο παραδόσου σ' Αυτόν με πίστη. Εξομολογήσου το πάθος σου. Πες και συ μαζί με τον Δαβίδ: «Εξαγορεύσω κατ' εμού την ανομίαν μου τω Κυρίω» (Ψαλμ. λα' 5). Θα ακολουθήσει τότε αυτό πού αναφέρει ή συνέχεια του στίχου: «Και συ αφήκας την ασέβειαν της καρδίας μου» (Ψαλμ. λα' 5).
Ζ. Θέλεις να γνωρίσεις την φιλανθρωπία του Θεού και το μέγεθος της μακροθυμίας του; Άκουσε τι συνέβη στον Αδάμ. Παρήκουσε ο Αδάμ ο πρωτόπλαστος. Δεν μπορούσε ο Θεός να τον παραδώσει αμέσως στον θάνατο; Ασφαλώς μπορούσε. Τι κάνει όμως ο Φιλάνθρωπος; Τον εξορίζει από τον παράδεισο, (αφού ήταν ανάξιος πλέον να παραμένει εκεί). Τον βάζει όμως να κατοίκηση απέναντι, για να βλέπει από που εξέπεσε και τι έχασε και που κατάντησε, ώστε να μετανοήσει και να σωθεί.
Ό Κάιν, ο πρώτος άνθρωπος πού γεννήθηκε, έγινε αδελφοκτόνος, εφευρέτης κακών, αρχηγός των φθονερών και των ανθρωποκτόνων. Άλλα ενώ σκότωσε τον αδελφό του σε τι καταδικάσθηκε; «Θα ζεις πλέον στενάζοντας και τρέμοντας» (Γεν. δ' 12). Φοβερό το έγκλημα. Μικρή όμως ή καταδίκη.
Η. Πραγματικά μεγάλη είναι ή φιλανθρωπία πού έδειξε ο Θεός στον Κάιν. Μεγαλύτερη όμως είναι αυτή πού ακολουθεί: Θυμήσου την εποχή του Νώε. Αμάρτησαν οι γίγαντες και απλώθηκε στην γη υπερβολική παρανομία. Τιμωρία της θα ήταν ο κατακλυσμός. Μ' αυτόν απειλεί ο Θεός. Τον εξαπολύει όμως έπειτα από εκατό ολόκληρα χρόνια!
Βλέπεις το μέγεθος της φιλανθρωπίας του Θεού; Αυτό πού πραγματοποίησε έπειτα από εκατό χρόνια, δεν μπορούσε να το πραγματοποίηση αμέσως; Π
αράτεινε όμως τόσο πολύ τον καιρό της τιμωρίας για να δώσει χρόνο μετανοίας. Εάν μετανοούσαν οι αμαρτωλοί, ο Θεός δεν θα εξαπέλυε την τρομερή δίκαιη τιμωρία.
Θ. Ας έλθουμε τώρα και σε παραδείγματα αμαρτωλών, πού σώθηκαν με την μετάνοια.
Ίσως κάποια από τις γυναίκες να πει: «Εμόλυνα την ψυχή και το σώμα με κάθε είδους ακολασίες. Άραγε μπορώ να σωθώ;» Θυμήσου, γυναίκα, την Ραάθ την πόρνη, και προσδόκησε κι εσύ την σωτηρία. Διότι εάν εκείνη, πού αμάρτανε φανερά και ενώπιον όλων, σώθηκε με την μετάνοια, εσύ δεν θα σωθείς με τον ίδιο τρόπο;
Ζήτησε να μάθεις πώς σώθηκε εκείνη. Αυτό μόνο είπε: «Ό Θεός σας είναι ο μόνος αληθινός στον ουρανό και στην γη» (Ίησ. Ν. β' 11). Από την Βαθειά συναίσθηση της ακολασίας της δεν τόλμησε να πει «Ό Θεός μου», αλλά είπε «ο Θεός σ α ς». "Ολοφάνερη έχεις την έγγραπτη μαρτυρία της σωτηρίας της στον στίχο των Ψαλμών: «Μνησθήσομαι Ραάβ και Βαβυλώνος, τοις γινώσκουσί με» (Ψαλμ. πς' 4).
Πόσο μεγάλη είναι ή φιλανθρωπία του Θεού! Μνημονεύει και την πόρνη μέσα στην Αγ. Γραφή. Και μάλιστα δεν λέει απλώς: «Μνησθήσομαι Ραάβ και Βαβυλώνος», αλλά προσθέτει: «τοις γινώσκουσί με (οι όποιες με γνωρίσουν και με λατρεύουν)».
Υπάρχει λοιπόν σωτηρία και για τους άνδρες και για τις γυναίκες. Σωτηρία, την οποία προκαλεί ή μετάνοια.
Ι. Άλλα και αν ένας ολόκληρος λαός αμαρτήσει, ή αμαρτωλότητά του δεν ξεπερνά την φιλανθρωπία του Θεού. Ό ισραηλιτικός λαός στην έρημο του Σ ίνα λάτρεψε το χρυσό μοσχάρι. Ό Θεός όμως δεν έπαψε τις εκδηλώσεις της φιλανθρωπίας Του. ΟΙ άνθρωποι Τον αρνήθηκαν. Ό Ίδιος όμως δεν αρνήθηκε τον εαυτό Του. Ενώ λάτρεψαν το είδωλο, δεν σταμάτησε να τους σώζει.
Και δεν αμάρτησε τότε μόνο ο λαός. Αμάρτησε μαζί του και ο Ααρών ο άρχιερεύς! Καθώς αναφέρει ο Μωϋσής: «Και έπ' Ααρών έγένετο οργή Κυρίου* και έδεήθην υπέρ αυτού και συνεχώρησεν αύτω ο Θεός» (πρβλ. Δευτ. θ' 20).
ΙΑ. Έσφαλε ο Δαβίδ. Καθώς σηκώθηκε το δειλινό από το κρεβάτι και βημάτιζε στο δωμάτιο, κοίταζε απρόσεκτα και έπεσε στην αμαρτία. Δεν νεκρώθηκε όμως ή καλή του διάθεσης να αναγνώριση το σφάλμα του.
Ήλθε ο προφήτης Νάθαν για να τον ελέγξει και να θεραπεύσει το τραύμα. Ό υπήκοος είπε στον βασιλιά: «Αμάρτησες και οργίστηκε ο Θεός εναντίον σου». Ό πορφυροφόρος Δαβίδ δεν αγανάκτησε. Δεν έδωσε προσοχή στο πρόσωπο του προφήτου, άλλ' ύψωσε την σκέψη σ' Αυτόν πού τον έστειλε. Δεν τον σκλήρυνε ο εγωισμός της εξουσίας σε τόσο πλήθος στρατιωτών πού είχε γύρω του, διότι έφερε στον νου του τον αγγελικό στρατό του Κυρίου. Δοκίμασε αγωνία νοιώθοντας σαν ορατό τον Αόρατο. Και απάντησε στον προφήτη, μάλλον όμως στον Θεό πού τον έστειλε: «Αμάρτησα ενώπιον του Κυρίου».
Βλέπεις την ταπεινοφροσύνη του βασιλέως; Βλέπεις την εξομολόγηση του; Μήπως είχε προηγουμένως ελεγχθεί από κανένα; Μήπως είχαν μάθει την αμαρτία του πολλοί; Σε σύντομο χρονικό διάστημα αμάρτησε και αμέσως ο προφήτης παρουσιάσθηκε. Μόλις του απηύθυνε την κατηγορία, ο φταίχτης ομολόγησε το σφάλμα. Και επειδή το ομολόγησε με ειλικρινή μετάνοια, γρήγορα εκδηλώθηκε και η θεραπεία, η συγχώρησης.
ΙΒ. Ό προφήτης Νόθαν παρηγόρησε τον Δαβίδ με την αναγγελία της συγχωρήσεως του Θεού. Εκείνος όμως δεν εγκατέλειψε την μετάνοια. Αντί βασιλική πορφύρα, ντύθηκε πένθιμο δουλικό σάκκο. Αντί σε χρυσοστόλιστο θρόνο, κάθησε σε χώμα και στάκτη. Και δεν κάθησε μόνο πάνω σε στάκτη, αλλά και έφαγε στάκτη, καθώς ο ίδιος λέει: «Σ π ο δ ό ν ώσει άρτον έ φ α γ ο ν και το πόμα μου μετά κλαυθμού ε κ ί ρ ν ω ν» (Ψαλμ. ρα' 10).
Έλιωσε με τα δάκρυα τα μάτια, πού έγιναν αφορμή να συλλαβή την αισχρή επιθυμία: «Λούσω καθ' έκάστην νύκτα την κλίνην μου εν δάκρυσί μου την στρωμνήν μου βρέξω» (Ψαλμ. ς' 7).
Άρχοντες τον παρακαλούσαν να διακόψει την νηστεία. Αυτός όμως δεν υποχωρούσε. Ολόκληρη εβδομάδα νήστεψε από κάθε τροφή. Εάν λοιπόν ένας βασιλιάς με τέτοιο τρόπο εκδήλωσε την μετάνοια του, εσύ ο απλός άνθρωπος δεν θα εξομολογηθείς;
Αργότερα πάλι, όταν επαναστάτησε ο Αβεσαλώμ, ενώ υπήρχαν πολλοί άλλοι δρόμοι διαφυγής, ο Δαβίδ προτίμησε να γλιτώσει φεύγοντας προς το Όρος των Ελαίων, σαν να προσευχόταν στον Λυτρωτή, πού έμελλε από εκεί να αναληφθεί στους ουρανούς. Στην δύσκολη μάλιστα αυτή περίσταση ο Σεμεΐ του ξεστόμιζε υβριστικά λόγια. Ό Δαβίδ όμως τον αντιμετώπισε με ταπείνωση και καρτερία λέγοντας: «Ά φ ή σ τ ε τον. Ό Θεός του επιτρέπει να με υ β ρ ί ζ η». Γνώριζε ότι συγχωρούνται ο! αμαρτίες εκείνου πού συγχωρεί τους άλλους.
ΙΓ. Βλέπεις την ωφέλεια της εξομολογήσεως; βλέπεις ότι σώζονται όσοι μετανοούν;
Ο Άχαάβ, ο βασιλιάς της Σαμαρείας, υπήρξε υπερβολικά παράνομος ειδωλολάτρης, προφητοκτόνος, ασεβής και άδικος. Όταν όμως με την βασίλισσα Ιεζάβελ σκότωσε τον Ναβουθαί και ήλθε ο προφήτης Ηλίας και τον απείλησε, αμέσως έδειξε μετάνοια. Ξέσχισε τα βασιλικά ενδύματα και φόρεσε τον πένθιμο σάκκο. Τί είπε τότε ό φιλάνθρωπος θεός στον Ηλία; «Βλέπεις την μετάνοια του Άχαάβ; Δεν θα τον τιμωρήσω!».
Συγχωρεί ο φιλάνθρωπος Θεός τον Άχαάβ, καίτοι έμελλε εκείνος να συνέχιση τις αμαρτίες του. Ασφαλώς δεν αγνοούσε το μέλλον του. αλλά τώρα, στον καιρό της μετανοίας, του χαρίζει την ανάλογη συγχώρηση. Είναι χαρακτηριστικό του δικαίου δικαστού να ανταποκρίνεται κατάλληλα σε κάθε εκδήλωση πού παρουσιάζεται.
ΙΔ. Ό βασιλιάς Ίεροβοάμ τελούσε θυσίες στο βωμό των ειδώλων. Επειδή διάταξε να συλλάβουν τον προφήτη, πού τον κατέκρινε για την ειδωλολατρία, το χέρι του έμεινε ξερό. Μόλις δοκίμασε την τιμωρία του Θεού παρακάλεσε τον προφήτη: «Προσευχήσου για μένα». Αποτέλεσμα της μετανοίας ήταν να θεραπευθεί το χέρι. Εάν ο προφήτης θεράπευσε τον Ιεροβοάμ, άραγε ο Χριστός δεν μπορεί να σε σώσει συγχωρώντας τις αμαρτίες σου;
Υπερβολικά αμαρτωλός υπήρξε και ο Μανασσής. Διάταξε και πριόνισαν τον Ησαία. Μολύνθηκε με την ειδωλολατρία. Πλημμύρισε την Ιερουσαλήμ με αίματα αθώων. Όταν Όμως (οδηγήθηκε αιχμάλωτος στην Βαβυλώνα και δοκίμασε την τιμωρία, έσπευσε να θεραπευθεί με την μετάνοια. Λέει ή Αγ. Γραφή: «Ταπεινώθηκε ο Μανασσής ενώπιον του Κυρίου και προσευχήθηκε. Ό Κύριος δέχθηκε την προσευχή του και του ξαναχάρισε τον θρόνο του». Εάν σώθηκε με την μετάνοια αυτός πού πριόνισε τον προφήτη, εσύ, που ασφαλώς δεν αμάρτησες τόσο φρικτά, δεν θα σωθείς; Πρόσεξε, να μην αμφιβάλλεις για την δύναμη της μετανοίας.
ΙΕ. Ή εξομολόγησης μπορεί και την φωτιά να σβήσει και τα θηρία να εξημέρωση. Εάν αμφιβάλλεις, θυμήσου τι συνέβη με τον Άνανία, τον Άζαρϊα και τον Μισαήλ μέσα στην κάμινο της Βαβυλώνας.
Πόσες βρύσες θα μπορούσαν να σβήσουν την φλόγα πού ανέβαινε σε ύψος σαρανταεννέα πήχεων; Εκεί όμως πού υψωνόταν ή τεράστια φλόγα, εκεί σαν ποτάμι ξεχύθηκε ή πίστης των τριών νέων, εκεί ακούσθηκε ή προσευχή της μετανοίας: «Δίκαιος είσαι, Κύριε, για όλα όσα επιτρέπεις να παθαίνουμε, γιατί αμαρτήσαμε και ανομήσαμε» (Δαν. γ' 27,29).
Ή μετάνοια διέλυσε την φλόγα! Βεβαιώσου άπ' αυτό για την δύναμη της να σβήνει την φλόγα της κολάσεως.
Άλλ' ίσως πει κανείς προσεκτικός αναγνώστης: «Ό Θεός έσωσε τους τρεις νέους όχι για την μετάνοια τους. αλλά για την πίστη τους». Έφ' όσον υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο, θα σας παρουσιάσω και μια άλλη περίπτωση.
ΙΣΤ. Τι γνώμη έχετε για τον Ναβουχοδονόσορα; Δεν ακούσατε από την Αγ. Γραφή ότι ήταν άγριος, αιμοβόρος, σκληρόκαρδος; Δεν ακούσατε ότι κατάστρεψε τάφους και ξέθαψε οστά βασιλέων; Δεν ακούσατε ότι ολόκληρο λαό έσυρε στην αιχμαλωσία; Δεν ακούσατε ότι τύφλωσε τον βασιλέα, αφού προηγουμένως τον υποχρέωσε να δη την σφαγή των παιδιών του; Δεν ακούσατε ότι συνέτριψε τα Χερουβείμ; (Δεν εννοώ βέβαια τους αγγέλους, μη σκεφθεί κανείς τίποτα τέτοιο. Εννοώ τα γλυπτά, πού κάλυπταν την Κιβωτό της Διαθήκης, άπ' όπου ακουγόταν ή φωνή του Θεού). Ό Ναβουχοδονόσορ βεβήλωσε ακόμη και το καταπέτασμα του ναού. Πήρε το άγιο θυμιατήρι και το έστειλε σε είδωλεΐο. Άρπαξε όλες τις ιερές προσφορές. Έβαλε φωτιά και έκαψε τον ναό από τα θεμέλια.
Με πόσες τιμωρίες άξιζε να τιμωρηθεί αυτός πού σκότωσε βασιλείς, πού έκαψε ιερά, πού αιχμαλώτισε τον λαό, πού τοποθέτησε άγια σκεύη του ναού μεταξύ των ειδώλων; Δεν θα ήταν άξιος να θανατωθεί χίλιες φορές;
ΙΖ. Γνωρίσατε έως εδώ το πλήθος των εγκλημάτων του Ναβουχοδονόσορος. Ελάτε τώρα να μά
θετε και του Θεού την φιλανθρωπία. Τιμωρήθηκε ο θηριώδης βασιλιάς να ζει σαν άγριο θηρίο μέσα στην έρημο. Τιμωρήθηκε όμως για να σωθεί. Έβγαλε νύχια και τρίχες σαν αυτά πού έχει το λιοντάρι, γιατί πριν σαν λιοντάρι άρπαζε τα άγια και ούρλιαζε. Έτρωγε χόρτα σαν το βώδι, γιατί πριν ζούσε σαν κτήνος, έφ' όσον αγνοούσε τον αληθινό θεό πού του εμπιστεύθηκε το βασιλικό αξίωμα.
Όταν όμως με τις παιδαγωγικές αυτές τιμωρίες αναγνώρισε τον ύψιστο Θεό και προσευχήθηκε και μετανόησε, τότε ο Θεός του χάρισε πάλι το βασιλικό αξίωμα
ΙΗ. Στον Ναβουχοδονόσορα, πού αμάρτησε τόσο φοβερά και μετανόησε, χάρισε ο Θεός την συγχώρηση και την βασιλεία. Εάν λοιπόν και συ μετανοήσεις και ζήσης χριστιανικά, δεν θα σου χαρίσει άφεση των αμαρτιών και την βασιλεία των ουρανών;
Φιλάνθρωπος είναι ο Κύριος. Γρήγορος στην συγχώρηση. Αργός στην τιμωρία. Κανείς λοιπόν ας μην απελπίζεται για την σωτηρία του.
Ό Πέτρος, ο κορυφαίος και ο αρχηγός των αποστόλων, φοβήθηκε μια παιδίσκη και αρνήθηκε τρεις φορές τον Χριστό. Μεταμελήθηκε όμως και έκλαψε πικρά. Το κλάμα φανέρωνε την ολόψυχη του μετάνοια. Γι΄ αυτό δεν έλαβε μόνο την συγχώρηση για την άρνηση, αλλά και την αποκατάσταση στο αποστολικό αξίωμα.
Ιθ. Έχοντας λοιπόν, αδελφοί, τόσα παραδείγματα ανθρώπων που αμάρτησαν και μετανόησαν και σώθηκαν, πρόθυμα και σεις να μετανοείτε και να εξομολογείστε. " Έτσι θα λάβετε την συγχώρηση των αμαρτιών σας και θ' αξιωθείτε να κληρονομήσετε την βασιλεία των ουρανών μαζί με όλους τους αγίους «εν Χριστώ Ιησού, ω εστίν ή δόξα εις τους αιώνας των αιώνων»
Αμήν.
Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων
Από τη σειρά των φυλλαδίων «Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ» της Ιεράς Μονής Παρακλήτου Ωρωπού Αττικής.
pigizois.gr
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Αν θέλει ο άνθρωπος, μπορεί από την ανατολή ως τη δύση του ηλίου να φθάσει στην αγιότητα, έλεγε ο Μέγας Αντώνιος, διδάσκοντας του μαθητές του την δύναμη της μετάνοιας.
+++
Ένας νέος αξιωματικός που πριν από λίγο είχε οδηγηθεί στο δρόμο του Θεού κι ακόμα πάλευε με τη συνείδησή του, ρώτησε τον εξομολόγο του, αν πραγματικά, όπως του έλεγαν, δεχόταν ο Θεός τόσο εύκολα την μετάνοια του ανθρώπου.
-Αν κατά τύχη σκιστεί κάπου ο μανδύας σου, παιδί μου, του είπε εκείνος, τον βγάζεις αμέσως και τον πετάς, σαν άχρηστο;
-Όχι, δα, έκανε εκείνος. Τον ράβω και τον επιδιορθώνω, όσο βέβαια δέχεται επιδιόρθωση.
-Αν λοιπόν εσύ λυπάσαι το φόρεμά σου κι εύκολα δεν το πετάς, πως δε θα λυπηθεί ο Θεός το πλάσμα Του και δε θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να το διορθώσει; Είπε ο καλός Γέροντας κι ανάπαυσε το νέο.
+++
Ένας αρχάριος Μοναχός πήγε στενοχωρημένος στον Όσιο Ποιμένα.
-Έπεσα σε μεγάλο σφάλμα, Αββά, του εξομολογήθηκε, και θέλω τουλάχιστον τρία χρόνια για να μετανοήσω.
-Είναι πολλά, του είπε ο Όσιος.
-Είναι αρκετοί τρεις μήνες, τότε;
-Και τόσο είναι πολύ, αποκρίθηκε ο Όσιος. Εγώ σου λέγω πως, αν ειλικρινά μετανοήσεις και πάρεις σταθερή απόφαση να μη επαναλάβεις ποτέ το ίδιο σφάλμα, σε τρεις μέρες σε δέχεται η αγαθότης του Θεού.
+++
Aλλος Αδελφός ρώτησε τον ίδιο Γέροντα, αν ο Θεός εύκολα συγχωρεί τις αμαρτίες του ανθρώπου.
-Πώς είναι δυνατόν να μη συγχωρεί, τέκνο μου, Εκείνος που δίδαξε τη μακροθυμία στους ανθρώπους; Δεν παραγγέλλει στον Πέτρο να συγχωρεί εκείνον που του σφάλλει «έως εβδομηκοντάκις επτά» δηλαδή επʼ άπειρον; αποκρίθηκε ο Γέρων.
+++
Κάποιος άλλος πάλι ζήτησε να του εξηγήσει τι ακριβώς είναι μετάνοια.
-Η μη επανάληψη της ίδιας αμαρτίας, αποκρίθηκε ο Όσιος Ποιμήν.
+++
Ένας Αδελφός εξομολογήθηκε στον Αββά Σισώη:
-Έπεσα, Πάτερ. Τι να κάνω τώρα;
-Σήκω, του είπε με τη χαρακτηριστική του απλότητα ο Aγιος Γέροντας.
-Σηκώθηκα, Αββά, μα πάλι έπεσα στην καταραμένη αμαρτία, ομολόγησε με θλίψη ο Αδελφός.
-Και τι σʼ εμποδίζει να ξανασηκωθείς;
-Ως πότε; Ρώτησε ο Αδελφός.
-Έως ότου σε βρει ο θάνατος ή στην πτώση ή στην έγερση. Δεν είναι γραμμένο «όπου ευρώ σε εκεί και κρίνω σε»; Εξήγησε ο Γέροντας. Μόνο εύχου στον Θεό να βρεθείς την τελευταία σου στιγμή σηκωμένος με την αγία μετάνοια.
+++
«Αμαρτία προς θάνατον», γράφει ο Αββάς Μάρκος ο Ασκητής, είναι κάθε αμετανόητη αμαρτία. Ούτε αυτός ο Αγαθός και Φιλάνθρωπος Θεός συγχωρεί τον αμετανόητο αμαρτωλό. Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται συχνά λύπην και αηδία δια τας αμαρτίας των, δέχονται όμως με ευχαρίστηση τας αφορμάς των.
+++
Αυτή η φωνή ακούγεται να λέγει επιτακτικά στον επιλήσμονα άνθρωπο, έλεγε κάποιος Πατήρ: «Σήμερον επίστρεψον».
+++
Οι τωρινοί άνθρωποι δε ζητούν το σήμερον, αλλά το αύριον για να μετανοήσουν, έλεγε άλλος Γέρων.
+++
Λένε πως ένας Αδελφός, κάθε φορά που οι λογισμοί του τον ξεγελούσαν και του έλεγαν, άφησε σήμερα και αύριο μετανοείς, εκείνος ο σοφός αποκρινόταν «Σήμερα θα δείξω με έργα τη μετάνοιά μου, όσο για αύριο, ας γίνει του Θεού το θέλημα».
+++
Να τι διαβάζουμε στʼ «Ασκητικά» του μεγάλου διδασκάλου του ασκητισμού Ισαάκ του Σύρου:
«Με τα ίδια μέσα που έχασες το αγαθό, προσπάθησε πάλι να το αποκτήσεις. Χρυσάφι χρωστάς στον Θεό; Δε θέλει από σένα μαργαριτάρια. Τη σωφροσύνη σου έχασες; Δε σου γυρεύει ελεημοσύνη, αλλά τον αγιασμό του σώματός απαιτεί. Περιφρονείς την εντολή της αγάπης, νικημένος από το πάθος του φθόνου; Για ποιο λόγο πολεμάς τον ύπνο με αμέτρες αγρυπνίες ή αφανίζεις το σώμα σου με υπερβολική νηστεία; Αυτά δεν σου προσφέρουν καμιά ωφέλεια, δε γιατρεύουν τον φθόνο. Κάθε αρρώστια της ψυχής, όπως και του σώματος, χρειάζεται ειδικά φάρμακα και θεραπεία ανάλογη»
από το γεροντικό
+++
Ένας νέος αξιωματικός που πριν από λίγο είχε οδηγηθεί στο δρόμο του Θεού κι ακόμα πάλευε με τη συνείδησή του, ρώτησε τον εξομολόγο του, αν πραγματικά, όπως του έλεγαν, δεχόταν ο Θεός τόσο εύκολα την μετάνοια του ανθρώπου.
-Αν κατά τύχη σκιστεί κάπου ο μανδύας σου, παιδί μου, του είπε εκείνος, τον βγάζεις αμέσως και τον πετάς, σαν άχρηστο;
-Όχι, δα, έκανε εκείνος. Τον ράβω και τον επιδιορθώνω, όσο βέβαια δέχεται επιδιόρθωση.
-Αν λοιπόν εσύ λυπάσαι το φόρεμά σου κι εύκολα δεν το πετάς, πως δε θα λυπηθεί ο Θεός το πλάσμα Του και δε θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να το διορθώσει; Είπε ο καλός Γέροντας κι ανάπαυσε το νέο.
+++
Ένας αρχάριος Μοναχός πήγε στενοχωρημένος στον Όσιο Ποιμένα.
-Έπεσα σε μεγάλο σφάλμα, Αββά, του εξομολογήθηκε, και θέλω τουλάχιστον τρία χρόνια για να μετανοήσω.
-Είναι πολλά, του είπε ο Όσιος.
-Είναι αρκετοί τρεις μήνες, τότε;
-Και τόσο είναι πολύ, αποκρίθηκε ο Όσιος. Εγώ σου λέγω πως, αν ειλικρινά μετανοήσεις και πάρεις σταθερή απόφαση να μη επαναλάβεις ποτέ το ίδιο σφάλμα, σε τρεις μέρες σε δέχεται η αγαθότης του Θεού.
+++
Aλλος Αδελφός ρώτησε τον ίδιο Γέροντα, αν ο Θεός εύκολα συγχωρεί τις αμαρτίες του ανθρώπου.
-Πώς είναι δυνατόν να μη συγχωρεί, τέκνο μου, Εκείνος που δίδαξε τη μακροθυμία στους ανθρώπους; Δεν παραγγέλλει στον Πέτρο να συγχωρεί εκείνον που του σφάλλει «έως εβδομηκοντάκις επτά» δηλαδή επʼ άπειρον; αποκρίθηκε ο Γέρων.
+++
Κάποιος άλλος πάλι ζήτησε να του εξηγήσει τι ακριβώς είναι μετάνοια.
-Η μη επανάληψη της ίδιας αμαρτίας, αποκρίθηκε ο Όσιος Ποιμήν.
+++
Ένας Αδελφός εξομολογήθηκε στον Αββά Σισώη:
-Έπεσα, Πάτερ. Τι να κάνω τώρα;
-Σήκω, του είπε με τη χαρακτηριστική του απλότητα ο Aγιος Γέροντας.
-Σηκώθηκα, Αββά, μα πάλι έπεσα στην καταραμένη αμαρτία, ομολόγησε με θλίψη ο Αδελφός.
-Και τι σʼ εμποδίζει να ξανασηκωθείς;
-Ως πότε; Ρώτησε ο Αδελφός.
-Έως ότου σε βρει ο θάνατος ή στην πτώση ή στην έγερση. Δεν είναι γραμμένο «όπου ευρώ σε εκεί και κρίνω σε»; Εξήγησε ο Γέροντας. Μόνο εύχου στον Θεό να βρεθείς την τελευταία σου στιγμή σηκωμένος με την αγία μετάνοια.
+++
«Αμαρτία προς θάνατον», γράφει ο Αββάς Μάρκος ο Ασκητής, είναι κάθε αμετανόητη αμαρτία. Ούτε αυτός ο Αγαθός και Φιλάνθρωπος Θεός συγχωρεί τον αμετανόητο αμαρτωλό. Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται συχνά λύπην και αηδία δια τας αμαρτίας των, δέχονται όμως με ευχαρίστηση τας αφορμάς των.
+++
Αυτή η φωνή ακούγεται να λέγει επιτακτικά στον επιλήσμονα άνθρωπο, έλεγε κάποιος Πατήρ: «Σήμερον επίστρεψον».
+++
Οι τωρινοί άνθρωποι δε ζητούν το σήμερον, αλλά το αύριον για να μετανοήσουν, έλεγε άλλος Γέρων.
+++
Λένε πως ένας Αδελφός, κάθε φορά που οι λογισμοί του τον ξεγελούσαν και του έλεγαν, άφησε σήμερα και αύριο μετανοείς, εκείνος ο σοφός αποκρινόταν «Σήμερα θα δείξω με έργα τη μετάνοιά μου, όσο για αύριο, ας γίνει του Θεού το θέλημα».
+++
Να τι διαβάζουμε στʼ «Ασκητικά» του μεγάλου διδασκάλου του ασκητισμού Ισαάκ του Σύρου:
«Με τα ίδια μέσα που έχασες το αγαθό, προσπάθησε πάλι να το αποκτήσεις. Χρυσάφι χρωστάς στον Θεό; Δε θέλει από σένα μαργαριτάρια. Τη σωφροσύνη σου έχασες; Δε σου γυρεύει ελεημοσύνη, αλλά τον αγιασμό του σώματός απαιτεί. Περιφρονείς την εντολή της αγάπης, νικημένος από το πάθος του φθόνου; Για ποιο λόγο πολεμάς τον ύπνο με αμέτρες αγρυπνίες ή αφανίζεις το σώμα σου με υπερβολική νηστεία; Αυτά δεν σου προσφέρουν καμιά ωφέλεια, δε γιατρεύουν τον φθόνο. Κάθε αρρώστια της ψυχής, όπως και του σώματος, χρειάζεται ειδικά φάρμακα και θεραπεία ανάλογη»
από το γεροντικό
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Η μετάνοια και η αγιοποίηση του αγίου Κωνσταντίνου
Όταν οι Νεοπαγανιστές ανοίγουν το στόμα τους για να κατηγορήσουν τον άγιο Κωνσταντίνο, όχι μόνο υποτιμούν το μεγαλείο της Χριστιανικής μετανοίας και συγχωρητικότητας, αλλά θέλουν να ξεχνούν, ότι όλα αυτά για τα οποία κατηγορούν τον άγιο Κωνσταντίνο, είναι πράξεις τις οποίες έκανε όταν ήταν ομόθρησκός τους ειδωλολάρης!!! Και από δίπλα, σύμμαχοί τους σε αυτή τη βλασφημία, οι Προτεστάντες!
Α. Γενικά περί μετανοίας
Αρχικά οφείλουμε να θυμίσουμε τον ληστή που σταυρώθηκε μαζί με το Χριστό και μετανόησε για τα πολλά του εγκλήματα. Ο ίδιος ο Κύριος του είπε "αμήν λέγω σοι, σήμερον μετ' εμού έση εν τω παραδείσω" (Κατά Λουκάν 23/κγ' 43). Αμέτρητοι άλλοι άγιοι υπήρξαν αγριάνθρωποι πριν αγιάσουν. Ο άγιος Μωυσής ο Αιθίοπας (μαύρος ως Αφρικανός φυσικά) ήταν ληστής, ο οποίος αργότερα έγινε μοναχός κι έζησε οσιακό βίο.
Δεν υπάρχει μετάνοια εκ προμελέτης. "Μετανοώ", εξηγεί ο άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης "σημαίνει ότι νιώθω στην ψυχή μου το ψέμα, την αφροσύνη, την ενοχή των αμαρτιών μου. Σημαίνει πως συναισθάνομαι την προσβολή που έκανα στον Πλάστη μου, στον Πατέρα και Ευεργέτη μου. Σημαίνει πως ολόψυχα επιθυμώ την διόρθωση και την κάθαρση... Μετάνοια είναι η άρνησις της αμαρτίας, ο πόλεμος εναντίον του κακού που εχθρεύεται τον Θεό και τον εαυτό μας... Όπως η αμαρτία είναι ο θάνατος της ψυχής, έτσι η μετάνοια είναι η ανάστασίς της." (π. Αλεξάνδρου Σεμενώφ, Ο ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΗΣ ΚΡΟΝΣΤΑΝΔΗΣ, εκδ. Ι. Μ. Παρακλήτου Ωρωπού, σ. 229).
Β. Ο Κωνσταντίνος τιμάται ως άγιος για 4 λόγους:
1. Επειδή υπήρξε υπόδειγμα μετανοίας. Αληθινής και βαθιάς. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ως ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΟ ΚΤΗΝΟΣ μα αναγεννήθηκε αληθώς εν Πνεύματι Αγίω. Δεν έχει σημασία το ότι η βάπτισή του έγινε λίγο πριν πεθάνει. Προφανώς μετανοούσε ολόψυχα για πολλά χρόνια μέχρι την κοίμησή του και ζούσε άγια ζωή... Βλέπουμε ξεκάθαρα την ψυχολογική κατάσταση του αγίου όταν βαπτίστηκε (Ευσεβίου, Βίος Κωνσταντίνου, 62-63). Με πείσμα απαρνήθηκε να φορέσει την αυτοκρατορική πορφύρα, για την οποία παλαιότερα διέπραττε φόνους! Ο Κωνσταντίνος έζησε ΑΓΙΑ ΖΩΗ ΓΕΜΑΤΗ ΑΥΤΑΠΑΡΝΗΣΗ ΚΙ ΑΥΤΟΜΕΜΨΙΑ τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Αν μετανοούσε απλά λίγο πριν πεθάνει, τότε δεν θα τον λέγαμε άγιο, αλλά σωσμένο!
Πέραν αυτού, η μετάνοια δεν είναι μια στιγμιαία ενέργεια, αλλά μια ΝΕΑ πορεία, που κρατάει για όλη την υπόλοιπη ζωή του μετανοούντα, ως το θάνατό του.
Εύλογα κάποιος με διάθεση αμφισβήτησης ίσως αναρωτηθεί: "Πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την γνησιότητα της μετάνοιας του Κωνσταντίνου; Τι εγγυήσεις έχουμε ότι δεν έπαιζε θέατρο;"
Για όσους δεν αρκεί η αλάθητη διαβεβαίωση της Εκκλησία μας, ακολουθούν οι άλλοι τρεις λόγοι. Και λέμε εδώ αλάθητη, διότι στην Ορθοδοξία διαχρονικά η αγιοποίηση δεν είναι μια γραφειοκρατική υπόθεση κλειστών... κονκλαβίων. Αυτή η πρακτική που εφαρμόζεται στο Βατικανό παράγει ουκ ολίγες... τερατογενέσεις (π.χ. αγιοποίηση παπικού ιερέα - σφαγέα Ορθοδόξων κατά τον Βʼ ΠΠ!) και είναι ξένη προς τον αυθεντικό Χριστιανισμό, την Ορθοδοξία.
Η αγιοποίηση σε μας είναι μια μακρόχρονη διαδικασία που απορρέει από τη συλλογική συνείδηση της Εκκλησίας ως κοινωνίας ανθρώπων και των σημείων (π.χ. θαυμάτων) που έχει δώσει ο εν λόγω άνθρωπος.
Γνωρίζουμε π.χ. ότι κατά την εποχή των διωγμών των Χριστιανών η Εκκλησία μας ΔΕΝ αγιοποίησε κάποιον χριστιανό επειδή στο δρόμο προς τη μαρτυρική θανάτωσή του από ειδωλολάτρες θύμωσε και έσκισε μια ανακοίνωση κατά των χριστιανών! Γιατί αποφάνθηκε έτσι η Εκκλησία; Μα γιατί απλούστατα η Αγιότητα ως εσωτερική κατάσταση ενώσεως με τον Θεό, χαρακτηρίζεται από πραότητα (όχι όμως και παθητικότητα!), ειρήνη, αγάπη (ακόμα και προς τους βασανιστές). Και προφανώς απέχει πολύ από τον ανεξέλεγκτο θυμό.
Παρʼ όλα αυτά λοιπόν, και για όσους φίλους ίσως δεν έχουν βίωμα Εκκλησίας, στα λατρευτικά κείμενα διασώζονται οι δύο (επόμενοι) κύριοι λόγοι πάνω στους οποίους θεμελιώθηκε η αναγνώριση της αγιότητας του Μ. Κωνσταντίνου:
2. Η Χριστοφάνεια του Μ. Κωνσταντίνου. Δηλαδή η εμφάνιση σε αυτόν του Ιησού Χριστού προ της κρίσιμης μάχης και η ύψωση του λαβάρου του Σταυρού κατά την υπόδειξή του. Όπως αναφέρεται και στο απολυτίκιό του (τον βασικό ύμνο για κάθε Άγιο), πρόκειται για το όραμα πριν από τη μάχη στη Μιλβία γέφυρα, στην κλήση χωρίς ανθρώπινη μεσολάβηση (όπως στην περίπτωση του αποστόλου «των εθνών», Παύλο - να ένας λόγος για τον οποίο ο Κωνσταντίνος ονομάζεται ισαποστόλος) και δευτερευόντως στην ίδρυση μιας Χριστιανικής πρωτεύουσας, που ιδεατά εικονίζεται να προσφέρει ο Κωνσταντίνος ως κτήτορας στον Χριστό.
3. Η μυρόβλυση. Το σκήνωμα του Κωνσταντίνου μετά τον θάνατό του ανέβλυσε ευώδες μύρο.
4. Έγινε αιτία σωτηρίας εκατομμυρίων ανθρώπων, όταν σταμάτησε τους διωγμούς αιώνων, που υπέστησαν οι Χριστιανοί από τους προκατόχους του ειδωλολάτρες αυτοκράτορες. Και με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο έσωσε εκατομμύρια ζωές ανθρώπων που διαφορετικά θα είχαν πεθάνει από το βάναυσο χέρι ειδωλολατρών. Μπορούσαν επίσης ευκολότερα, περισσότεροι άνθρωποι να γνωρίσουν τον Χριστό, και να οδηγηθεί μια ολόκληρη αυτοκρατορία, στη Χριστιανική αλήθεια και τη σωτηρία του λαού της. Αυτός είναι επίσης και άλλος ένας λόγος, που οι Χριστιανοί του έδωσαν την επωνυμία του ισαποστόλου. Επειδή έκανε όσα και οι απόστολοι σε πλήθος σεσωσμένων.
Γ. Οι αληθινές αιτίες των συκοφαντιών
Βεβαίως αυτός είναι ο αληθινός λόγος που οι Νεοειδωλολάτρες μισούν τόσο τον άγιο Κωνσταντίνο. Το ότι έσωσε τους Χριστιανούς από τους διωγμούς, και το ότι έτσι ο Χριστιανισμός συνέχισε να αυξάνει πλέον ελεύθερα, μέχρι που κατέκτησε τις καρδιές όλων των κατοίκων της αυτοκρατορίας.
Επίσης τρεις είναι οι αληθινοί λόγοι που τον κατηγορούν οι Προτεστάντες.
1. Για το ότι συνέβαλε στη σύγκλιση της Πρώτης Οικουμενικής Συνόδου. Και ο Προτεσταντισμός θέλει όσο μπορεί, να αρνηθεί το κύρος των Οικουμενικών Συνόδων, γιατί οι Σύνοδοι αυτοί, αποδεικνύουν τη συνέχεια της Εκκλησίας και το κύρος της στη διατύπωση δογμάτων. Και όταν φαίνεται η ιστορική συνέχεια της Εκκλησίας, ο Προτεσταντισμός απογυμνώνεται για την αυθαιρεσία του, και αποδεικνύεται ως μια αίρεση χωρίς αποστολική προέλευση.
2. Ψάχνουν επίσης αφορμές, για να θίξουν την αξιοπιστία των αναγνωρίσεων αγίων από την Εκκλησία. Γιατί αν πείσουν ότι τουλάχιστον ένας άγιος δεν ήταν άγιος, θέτουν υπό αμφισβήτηση όλους τους αγίους της Εκκλησίας.
3. Ψάχνουν στο πρόσωπο του αγίου Κωνσταντίνου άλλοθι, για την αιρετική και αντιχριστιανική τους άποψη, ότι δήθεν η Εκκλησία στις ημέρες του αγίου Κωνσταντίνου "αποστάτησε", και ότι έτσι αυτοί δήθεν προέβησαν στην ανασύστασή της, και την κάθαρσή της!
Όμως αυτοί οι ίδιοι Προτεστάντες, που συκοφαντούν και δεν δέχονται τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ως άγιο, αποδέχονται αδιαμαρτύρητα τον βασιλιά Δαβίδ ως Προφήτη γεμάτο με Άγιο Πνεύμα. Και ενώ δεν δέχονται τον άγιο Κωνσταντίνο, που έκανε τα εγκλήματά του ως αμετανόητος ειδωλολάτρης, και που μετά τη βάπτισή του δεν αμάρτησε ξανά, δέχονται τον Δαβίδ, ο οποίος έκανε τα δικά του εγκλήματα, ΑΝ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΠΡΟΦΗΤΗΣ, αν και γνώριζε το νόμο του Θεού.
Ναι, θα μας μιλήσουν για τη μετάνοια του Δαβίδ. Γιατί ο Δαβίδ αν και προφήτης έπεσε, αλλά μετάνιωσε πικρά, και συνήλθε από την πτώση του. Και δεχόμαστε κι εμείς τη μετάνοιά του, και τον αναγνωρίζουμε κι εμείς τον Δαβίδ ως προφήτη. Όμως αυτοί οι ίδιοι που δέχονται τη μετάνοια του πιστού εγκληματία Δαβίδ, αρνούνται τη μετάνοια του απίστου εγκληματία Κωνσταντίνου, που στο κάτω - κάτω, δεν είχε ακόμα βαπτισθεί Χριστιανός. Δεν είναι αυτό αντίφαση; Δεν είναι μεροληψία και απαράδεκτη κρίση εναντίον ενός ανθρώπου που τελείωσε τη ζωή του στη γη με πίστη και μετάνοια; Ενός ανθρώπου που έσωσε από το θάνατο και την ειδωλολατρία εκατομμύρια ανθρώπους;
Ελπίζουμε αυτά όλα να τα σκε
φθούν σοβαρά οι Προτεστάντες που κατηγορούν τον άγιο Κωνσταντίνο, και να απέχουν από τη βλασφημία αυτή. Γιατί έτσι εξομοιώνονται και συμμαχούν με τους ειδωλολάτρες, που μισούν τη Χριστιανική πίστη!
Είθε και οι σημερινοί μας πολιτικοί ηγέτες να εμπνέονται από τα μεγάλα και σπουδαία έργα του Μ. Κωνσταντίνου, (για τα οποία στοχεύουμε να μιλήσουμε σε άλλο άρθρο), τα οποία θα αποκτούσαν ακόμα μεγαλύτερη σπουδαιότητα υπό το φως του βεβαρημένου παρελθόντος του και της έμπρακτης μετανοίας του, αν αυτό το παρελθόν ήταν αλήθεια. Όμως, ούτε οι συκοφαντίες αυτές εναντίον του είναι αληθινές...
oodegr.com
Όταν οι Νεοπαγανιστές ανοίγουν το στόμα τους για να κατηγορήσουν τον άγιο Κωνσταντίνο, όχι μόνο υποτιμούν το μεγαλείο της Χριστιανικής μετανοίας και συγχωρητικότητας, αλλά θέλουν να ξεχνούν, ότι όλα αυτά για τα οποία κατηγορούν τον άγιο Κωνσταντίνο, είναι πράξεις τις οποίες έκανε όταν ήταν ομόθρησκός τους ειδωλολάρης!!! Και από δίπλα, σύμμαχοί τους σε αυτή τη βλασφημία, οι Προτεστάντες!
Α. Γενικά περί μετανοίας
Αρχικά οφείλουμε να θυμίσουμε τον ληστή που σταυρώθηκε μαζί με το Χριστό και μετανόησε για τα πολλά του εγκλήματα. Ο ίδιος ο Κύριος του είπε "αμήν λέγω σοι, σήμερον μετ' εμού έση εν τω παραδείσω" (Κατά Λουκάν 23/κγ' 43). Αμέτρητοι άλλοι άγιοι υπήρξαν αγριάνθρωποι πριν αγιάσουν. Ο άγιος Μωυσής ο Αιθίοπας (μαύρος ως Αφρικανός φυσικά) ήταν ληστής, ο οποίος αργότερα έγινε μοναχός κι έζησε οσιακό βίο.
Δεν υπάρχει μετάνοια εκ προμελέτης. "Μετανοώ", εξηγεί ο άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης "σημαίνει ότι νιώθω στην ψυχή μου το ψέμα, την αφροσύνη, την ενοχή των αμαρτιών μου. Σημαίνει πως συναισθάνομαι την προσβολή που έκανα στον Πλάστη μου, στον Πατέρα και Ευεργέτη μου. Σημαίνει πως ολόψυχα επιθυμώ την διόρθωση και την κάθαρση... Μετάνοια είναι η άρνησις της αμαρτίας, ο πόλεμος εναντίον του κακού που εχθρεύεται τον Θεό και τον εαυτό μας... Όπως η αμαρτία είναι ο θάνατος της ψυχής, έτσι η μετάνοια είναι η ανάστασίς της." (π. Αλεξάνδρου Σεμενώφ, Ο ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΗΣ ΚΡΟΝΣΤΑΝΔΗΣ, εκδ. Ι. Μ. Παρακλήτου Ωρωπού, σ. 229).
Β. Ο Κωνσταντίνος τιμάται ως άγιος για 4 λόγους:
1. Επειδή υπήρξε υπόδειγμα μετανοίας. Αληθινής και βαθιάς. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ως ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΟ ΚΤΗΝΟΣ μα αναγεννήθηκε αληθώς εν Πνεύματι Αγίω. Δεν έχει σημασία το ότι η βάπτισή του έγινε λίγο πριν πεθάνει. Προφανώς μετανοούσε ολόψυχα για πολλά χρόνια μέχρι την κοίμησή του και ζούσε άγια ζωή... Βλέπουμε ξεκάθαρα την ψυχολογική κατάσταση του αγίου όταν βαπτίστηκε (Ευσεβίου, Βίος Κωνσταντίνου, 62-63). Με πείσμα απαρνήθηκε να φορέσει την αυτοκρατορική πορφύρα, για την οποία παλαιότερα διέπραττε φόνους! Ο Κωνσταντίνος έζησε ΑΓΙΑ ΖΩΗ ΓΕΜΑΤΗ ΑΥΤΑΠΑΡΝΗΣΗ ΚΙ ΑΥΤΟΜΕΜΨΙΑ τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Αν μετανοούσε απλά λίγο πριν πεθάνει, τότε δεν θα τον λέγαμε άγιο, αλλά σωσμένο!
Πέραν αυτού, η μετάνοια δεν είναι μια στιγμιαία ενέργεια, αλλά μια ΝΕΑ πορεία, που κρατάει για όλη την υπόλοιπη ζωή του μετανοούντα, ως το θάνατό του.
Εύλογα κάποιος με διάθεση αμφισβήτησης ίσως αναρωτηθεί: "Πως μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την γνησιότητα της μετάνοιας του Κωνσταντίνου; Τι εγγυήσεις έχουμε ότι δεν έπαιζε θέατρο;"
Για όσους δεν αρκεί η αλάθητη διαβεβαίωση της Εκκλησία μας, ακολουθούν οι άλλοι τρεις λόγοι. Και λέμε εδώ αλάθητη, διότι στην Ορθοδοξία διαχρονικά η αγιοποίηση δεν είναι μια γραφειοκρατική υπόθεση κλειστών... κονκλαβίων. Αυτή η πρακτική που εφαρμόζεται στο Βατικανό παράγει ουκ ολίγες... τερατογενέσεις (π.χ. αγιοποίηση παπικού ιερέα - σφαγέα Ορθοδόξων κατά τον Βʼ ΠΠ!) και είναι ξένη προς τον αυθεντικό Χριστιανισμό, την Ορθοδοξία.
Η αγιοποίηση σε μας είναι μια μακρόχρονη διαδικασία που απορρέει από τη συλλογική συνείδηση της Εκκλησίας ως κοινωνίας ανθρώπων και των σημείων (π.χ. θαυμάτων) που έχει δώσει ο εν λόγω άνθρωπος.
Γνωρίζουμε π.χ. ότι κατά την εποχή των διωγμών των Χριστιανών η Εκκλησία μας ΔΕΝ αγιοποίησε κάποιον χριστιανό επειδή στο δρόμο προς τη μαρτυρική θανάτωσή του από ειδωλολάτρες θύμωσε και έσκισε μια ανακοίνωση κατά των χριστιανών! Γιατί αποφάνθηκε έτσι η Εκκλησία; Μα γιατί απλούστατα η Αγιότητα ως εσωτερική κατάσταση ενώσεως με τον Θεό, χαρακτηρίζεται από πραότητα (όχι όμως και παθητικότητα!), ειρήνη, αγάπη (ακόμα και προς τους βασανιστές). Και προφανώς απέχει πολύ από τον ανεξέλεγκτο θυμό.
Παρʼ όλα αυτά λοιπόν, και για όσους φίλους ίσως δεν έχουν βίωμα Εκκλησίας, στα λατρευτικά κείμενα διασώζονται οι δύο (επόμενοι) κύριοι λόγοι πάνω στους οποίους θεμελιώθηκε η αναγνώριση της αγιότητας του Μ. Κωνσταντίνου:
2. Η Χριστοφάνεια του Μ. Κωνσταντίνου. Δηλαδή η εμφάνιση σε αυτόν του Ιησού Χριστού προ της κρίσιμης μάχης και η ύψωση του λαβάρου του Σταυρού κατά την υπόδειξή του. Όπως αναφέρεται και στο απολυτίκιό του (τον βασικό ύμνο για κάθε Άγιο), πρόκειται για το όραμα πριν από τη μάχη στη Μιλβία γέφυρα, στην κλήση χωρίς ανθρώπινη μεσολάβηση (όπως στην περίπτωση του αποστόλου «των εθνών», Παύλο - να ένας λόγος για τον οποίο ο Κωνσταντίνος ονομάζεται ισαποστόλος) και δευτερευόντως στην ίδρυση μιας Χριστιανικής πρωτεύουσας, που ιδεατά εικονίζεται να προσφέρει ο Κωνσταντίνος ως κτήτορας στον Χριστό.
3. Η μυρόβλυση. Το σκήνωμα του Κωνσταντίνου μετά τον θάνατό του ανέβλυσε ευώδες μύρο.
4. Έγινε αιτία σωτηρίας εκατομμυρίων ανθρώπων, όταν σταμάτησε τους διωγμούς αιώνων, που υπέστησαν οι Χριστιανοί από τους προκατόχους του ειδωλολάτρες αυτοκράτορες. Και με τον τρόπο αυτό, όχι μόνο έσωσε εκατομμύρια ζωές ανθρώπων που διαφορετικά θα είχαν πεθάνει από το βάναυσο χέρι ειδωλολατρών. Μπορούσαν επίσης ευκολότερα, περισσότεροι άνθρωποι να γνωρίσουν τον Χριστό, και να οδηγηθεί μια ολόκληρη αυτοκρατορία, στη Χριστιανική αλήθεια και τη σωτηρία του λαού της. Αυτός είναι επίσης και άλλος ένας λόγος, που οι Χριστιανοί του έδωσαν την επωνυμία του ισαποστόλου. Επειδή έκανε όσα και οι απόστολοι σε πλήθος σεσωσμένων.
Γ. Οι αληθινές αιτίες των συκοφαντιών
Βεβαίως αυτός είναι ο αληθινός λόγος που οι Νεοειδωλολάτρες μισούν τόσο τον άγιο Κωνσταντίνο. Το ότι έσωσε τους Χριστιανούς από τους διωγμούς, και το ότι έτσι ο Χριστιανισμός συνέχισε να αυξάνει πλέον ελεύθερα, μέχρι που κατέκτησε τις καρδιές όλων των κατοίκων της αυτοκρατορίας.
Επίσης τρεις είναι οι αληθινοί λόγοι που τον κατηγορούν οι Προτεστάντες.
1. Για το ότι συνέβαλε στη σύγκλιση της Πρώτης Οικουμενικής Συνόδου. Και ο Προτεσταντισμός θέλει όσο μπορεί, να αρνηθεί το κύρος των Οικουμενικών Συνόδων, γιατί οι Σύνοδοι αυτοί, αποδεικνύουν τη συνέχεια της Εκκλησίας και το κύρος της στη διατύπωση δογμάτων. Και όταν φαίνεται η ιστορική συνέχεια της Εκκλησίας, ο Προτεσταντισμός απογυμνώνεται για την αυθαιρεσία του, και αποδεικνύεται ως μια αίρεση χωρίς αποστολική προέλευση.
2. Ψάχνουν επίσης αφορμές, για να θίξουν την αξιοπιστία των αναγνωρίσεων αγίων από την Εκκλησία. Γιατί αν πείσουν ότι τουλάχιστον ένας άγιος δεν ήταν άγιος, θέτουν υπό αμφισβήτηση όλους τους αγίους της Εκκλησίας.
3. Ψάχνουν στο πρόσωπο του αγίου Κωνσταντίνου άλλοθι, για την αιρετική και αντιχριστιανική τους άποψη, ότι δήθεν η Εκκλησία στις ημέρες του αγίου Κωνσταντίνου "αποστάτησε", και ότι έτσι αυτοί δήθεν προέβησαν στην ανασύστασή της, και την κάθαρσή της!
Όμως αυτοί οι ίδιοι Προτεστάντες, που συκοφαντούν και δεν δέχονται τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ως άγιο, αποδέχονται αδιαμαρτύρητα τον βασιλιά Δαβίδ ως Προφήτη γεμάτο με Άγιο Πνεύμα. Και ενώ δεν δέχονται τον άγιο Κωνσταντίνο, που έκανε τα εγκλήματά του ως αμετανόητος ειδωλολάτρης, και που μετά τη βάπτισή του δεν αμάρτησε ξανά, δέχονται τον Δαβίδ, ο οποίος έκανε τα δικά του εγκλήματα, ΑΝ ΚΑΙ ΗΤΑΝ ΠΡΟΦΗΤΗΣ, αν και γνώριζε το νόμο του Θεού.
Ναι, θα μας μιλήσουν για τη μετάνοια του Δαβίδ. Γιατί ο Δαβίδ αν και προφήτης έπεσε, αλλά μετάνιωσε πικρά, και συνήλθε από την πτώση του. Και δεχόμαστε κι εμείς τη μετάνοιά του, και τον αναγνωρίζουμε κι εμείς τον Δαβίδ ως προφήτη. Όμως αυτοί οι ίδιοι που δέχονται τη μετάνοια του πιστού εγκληματία Δαβίδ, αρνούνται τη μετάνοια του απίστου εγκληματία Κωνσταντίνου, που στο κάτω - κάτω, δεν είχε ακόμα βαπτισθεί Χριστιανός. Δεν είναι αυτό αντίφαση; Δεν είναι μεροληψία και απαράδεκτη κρίση εναντίον ενός ανθρώπου που τελείωσε τη ζωή του στη γη με πίστη και μετάνοια; Ενός ανθρώπου που έσωσε από το θάνατο και την ειδωλολατρία εκατομμύρια ανθρώπους;
Ελπίζουμε αυτά όλα να τα σκε
φθούν σοβαρά οι Προτεστάντες που κατηγορούν τον άγιο Κωνσταντίνο, και να απέχουν από τη βλασφημία αυτή. Γιατί έτσι εξομοιώνονται και συμμαχούν με τους ειδωλολάτρες, που μισούν τη Χριστιανική πίστη!
Είθε και οι σημερινοί μας πολιτικοί ηγέτες να εμπνέονται από τα μεγάλα και σπουδαία έργα του Μ. Κωνσταντίνου, (για τα οποία στοχεύουμε να μιλήσουμε σε άλλο άρθρο), τα οποία θα αποκτούσαν ακόμα μεγαλύτερη σπουδαιότητα υπό το φως του βεβαρημένου παρελθόντος του και της έμπρακτης μετανοίας του, αν αυτό το παρελθόν ήταν αλήθεια. Όμως, ούτε οι συκοφαντίες αυτές εναντίον του είναι αληθινές...
oodegr.com
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Μετάνοια
Διάρρηξη της καρδιάς. Άνθιση του Θεού.
Όσο με ωφέλησαν οι αρρώστιες,
δεν με ωφέλησε η άσκηση που σαν μοναχός
έκανα τόσα χρόνια.
π. Παίσιος
Άνοιξε η καρδιά
ευωδία
στο πορφυρό χρώμα των οριζόντων.
Μάτωσε ο πόνος
το βασίλεμα του ήλιου.
Αίμα κόκκινο βαθύ.
Ραγισματιά
στους άξονες της εσωτερικότητας,
ανθοφορία
βιωματικής πληρότητας.
Αποκαλύπτεται το μυστικό
της ενότητας των πάντων
στo σταυρό της αγάπης.
Η γλυκύτητα της ταπεινώσεως
εξουθένωση αγία
αγκάλιασμα μητρικό θείας αγάπης.
Ο τρόμος βιάζει τις αμυντικές συντεταγμένες
το εγώ θρυμματίζεται ανυπόστατο.
Η ύπαρξη αποδιαρθρώνεται.
Ενδεής γονυκλισία της ψυχής,
μετοχή στην αγάπη.
Εσωτερική μεταστοιχείωση
λαμπάδιασμα της ζωής.
Φόβος, κραυγή, απόγνωση, δάκρυα, ταπείνωση, έξοδος.
Ο ασθενής καταφεύγει στην παράκληση
διωκόμενος από τον τρόμο τον άγιο.
Όπως ο ναυαγός αρπάζεται από το σωσίβιο
Όπως το πεινασμένο βρέφος λαχταρά τους μαστούς της μητέρας.
Όπως το διψασμένο λουλούδι ζωντανεύει στην ανοιξιάτικη βροχούλα.
Ανάβει ο Χριστός την καρδιά.
σταλαγμοί μέλιτος και κηρίου.
Ταπείνωση ο τρόπος της αγιότητας.
Εκεί στον συντριμό και την αυτοεξουθένωση
γεννιέται προσευχή
ως ανάγκη λύτρωσης
από την αβάσταχτη οδύνη.
Το πλήγωμα και ο συντριμός
τρόμος θανάτου,
εναγώνια κραυγή για λυτρωμό και σωτηρία.
Προσευχή,
χωρίς λογική επεξεργασία, φτιασίδωμα και καλλωπισμό, χωρίς θεολογικές ή ορθολογικές προϋποθέσεις.
Προσευχή
που διαπερνά τα ντουβάρια και την έρημο της
πραγματικότητας,
Σπαραχτική επαιτεία παραμυθίας.
Προσευχή
που δεν θεμελιώνεται στη γνώση αλλά
στην αβάσταχτη οδύνη.
Προσευχή
ακατέργαστη που ξεπετάγεται από τα βάθη της ψυχής
όπως η κραυγή του πληγωμένου ζώου,
σκάει μέσ' την ψυχή σαν φουρνέλο και
τινάζεται ως έναρθρος λόγος στον άνεμο...
"βοήθεια Κύριε χάνομαι" ή "Παναγίτσα μου γλυκιά βοήθησέ με"
Έσπασε η άγρια καρυδιά
στη δύναμη του ανέμου
κι' ένα πρωτόπλαστο άρωμα
ξεχύθηκε που κανείς
δεν τόλμησε ν' ανασάνει.
Άρωμα ταπείνωσης.
Στην εωθινή ομίχλη
ένα βότσαλο καρφώνεται
στην ακύμαντη νηνεμία των υδάτων.
Σηκώνεται γλυκιά αλμύρα σε
κύκλους δακρύων
δοξολογία για την
φανέρωση του ανείπωτου.
του Νικήτα Καυκιού
psyche.gr
Διάρρηξη της καρδιάς. Άνθιση του Θεού.
Όσο με ωφέλησαν οι αρρώστιες,
δεν με ωφέλησε η άσκηση που σαν μοναχός
έκανα τόσα χρόνια.
π. Παίσιος
Άνοιξε η καρδιά
ευωδία
στο πορφυρό χρώμα των οριζόντων.
Μάτωσε ο πόνος
το βασίλεμα του ήλιου.
Αίμα κόκκινο βαθύ.
Ραγισματιά
στους άξονες της εσωτερικότητας,
ανθοφορία
βιωματικής πληρότητας.
Αποκαλύπτεται το μυστικό
της ενότητας των πάντων
στo σταυρό της αγάπης.
Η γλυκύτητα της ταπεινώσεως
εξουθένωση αγία
αγκάλιασμα μητρικό θείας αγάπης.
Ο τρόμος βιάζει τις αμυντικές συντεταγμένες
το εγώ θρυμματίζεται ανυπόστατο.
Η ύπαρξη αποδιαρθρώνεται.
Ενδεής γονυκλισία της ψυχής,
μετοχή στην αγάπη.
Εσωτερική μεταστοιχείωση
λαμπάδιασμα της ζωής.
Φόβος, κραυγή, απόγνωση, δάκρυα, ταπείνωση, έξοδος.
Ο ασθενής καταφεύγει στην παράκληση
διωκόμενος από τον τρόμο τον άγιο.
Όπως ο ναυαγός αρπάζεται από το σωσίβιο
Όπως το πεινασμένο βρέφος λαχταρά τους μαστούς της μητέρας.
Όπως το διψασμένο λουλούδι ζωντανεύει στην ανοιξιάτικη βροχούλα.
Ανάβει ο Χριστός την καρδιά.
σταλαγμοί μέλιτος και κηρίου.
Ταπείνωση ο τρόπος της αγιότητας.
Εκεί στον συντριμό και την αυτοεξουθένωση
γεννιέται προσευχή
ως ανάγκη λύτρωσης
από την αβάσταχτη οδύνη.
Το πλήγωμα και ο συντριμός
τρόμος θανάτου,
εναγώνια κραυγή για λυτρωμό και σωτηρία.
Προσευχή,
χωρίς λογική επεξεργασία, φτιασίδωμα και καλλωπισμό, χωρίς θεολογικές ή ορθολογικές προϋποθέσεις.
Προσευχή
που διαπερνά τα ντουβάρια και την έρημο της
πραγματικότητας,
Σπαραχτική επαιτεία παραμυθίας.
Προσευχή
που δεν θεμελιώνεται στη γνώση αλλά
στην αβάσταχτη οδύνη.
Προσευχή
ακατέργαστη που ξεπετάγεται από τα βάθη της ψυχής
όπως η κραυγή του πληγωμένου ζώου,
σκάει μέσ' την ψυχή σαν φουρνέλο και
τινάζεται ως έναρθρος λόγος στον άνεμο...
"βοήθεια Κύριε χάνομαι" ή "Παναγίτσα μου γλυκιά βοήθησέ με"
Έσπασε η άγρια καρυδιά
στη δύναμη του ανέμου
κι' ένα πρωτόπλαστο άρωμα
ξεχύθηκε που κανείς
δεν τόλμησε ν' ανασάνει.
Άρωμα ταπείνωσης.
Στην εωθινή ομίχλη
ένα βότσαλο καρφώνεται
στην ακύμαντη νηνεμία των υδάτων.
Σηκώνεται γλυκιά αλμύρα σε
κύκλους δακρύων
δοξολογία για την
φανέρωση του ανείπωτου.
του Νικήτα Καυκιού
psyche.gr
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ
Σεβασμιώτατε, Σεβαστοί Πατέρες,
Το θέμα μου είναι: «Μετάνοια και Εξομολόγηση».
Ένα πολύ μεγάλο και βαθύ σε σημασία θέμα με πολλές πλευρές και διαστάσεις. Θα προσπαθήσω να θίξω κυρίως δύο σημεία:
α) Πρώτον πως με την μετάνοια και εξομολόγηση αποδεικνύεται ο Θεός αληθής και ο άνθρωπος ψεύστης και όμως αυτό δικαιώνει τον άνθρωπο.
β) Πως η ντροπή στην εξομολόγηση μετατρέπεται σε δύναμη, που νικά τα πάθη και εξαλείφει την αμαρτία.
Μετάνοια και Εξομολόγηση
Η εξομολόγηση είναι το μυστήριο της αμόλυντης Εκκλησίας, που έχει ως σκοπό να αποδείξη ότι ο Θεός είναι δίκαιος και αληθινός σε όλα που συνέλαβε αχρόνως η προαιώνια βουλή Του και προ παντός για την δημιουργία του ανθρώπου κατʼ εικόνα και καθʼ ομοίωσή Του.
Ο άνθρωπος είναι το τελειότερο κτίσμα της δημιουργίας του Θεού. Η δίψα να γνωρίσουμε συνεχώς και βαθύτερα το μεγαλείο της «προ καταβολής κόσμου κλήσεώς μας» δεν πρέπει να δίνη ανάπαυση στο νου και στην καρδιά μας «καθʼ εκάστην ημέραν άχρις ου το σήμερον καλείται, ίνα μη σκληρυνθώμεν απάτη της αμαρτίας».
Ο Θεός έκτισε καταρχάς τον άνθρωπο, στεφανώνοντάς τον με δόξα και τιμή. Χάρισε σε αυτόν την άρρητη θεωρία του Προσώπου Του, ώστε να γνωρίζη τον Δημιουργό Του, να Τον μιμείται και να αυξάνη σε αγάπη και ευγνωμοσύνη προς Αυτόν. Και ενώ ο Αδάμ και η Εύα ήσαν γυμνοί, έφεραν άφθαρτη πνευματική περιβολή «και ουκ ησχύνοντο» (Γεν. 2, 25).
Με την πτώση όμως στο αμάρτημα της αχαριστίας και της παρακοής, αν και ο άνθρωπος δεν έρπη στη γη όπως ο όφις, ωστόσο εφθάρη ο νους του και έγινε ανίκανος να κατοπτεύη τα «μη βλεπόμενα» και τα «αιώνια» ( Β Κορ. 4, 18 ). Ντροπιάστηκε το κατʼ εικόνα πλάσμα, γιατί βυθίστηκε στην άβυσσο των «βλεπομένων» και των «προσκαίρων» ( Β Κορ. 4, 18 ) και έγινε το μεγαλύτερο τραύμα της ορατής κτίσεως. Τότε οι πρωτόπλαστοι «έγνωσαν ότι γυμνοί ήσαν, και έρραψαν φύλλα συκής και εποίησαν εαυτοίς περιζώματα» (Γεν. 3, 7). δηλαδή φόρεσαν χιτώνα αισχύνης και «εκρύβησαν... από προσώπου Κυρίου του Θεού» (Γεν. 3, 80). Με άλλα λόγια ο άνθρωπος πλανήθηκε και έχασε την οδό του Θεού.
Τελικά, για να μη ματαιωθή η προαιώνια πρόθεση του Θεού για το λογικό ποίημα των χειρών Του, ο Κύριος, από άφατη ευσπλαγχνία και ανεξιχνίαστη σοφία, επινόησε τρόπο σωτηρίας. Ήλθε ταπεινά ως άνθρωπος και πήρε πάνω Του την δική μας αισχύνη και με την Ανάστασή Του μας ενέδυσε πάλι με το άγιο και άμωμο ιμάτιο της δόξης Του, που δεν έχει πλέον «σπίλον η ρυτίδα» (Εφεσ. 5, 27). Δεν άφησε σε μας ίχνος αισχύνης, γιατί όλοι «οι ονειδισμοί των ονειδιζόντων Αυτόν έπεσον επʼ Αυτόν», όπως λέγει η Γραφή (Ρωμ. 15, 3). Ο Χριστός, επιθυμώντας την θεραπεία και σωτηρία μας, δεν λογάριασε τον Εαυτό Του. «Αντί της προκειμένης αυτώ χαράς υπέμεινε σταυρόν, αισχύνης καταφρονήσας» (Εβρ. 12, 2). Με άλλα λόγια ο Χριστός υπομένοντας την αισχύνη του σταυρού, εξάλειψε την δική μας αισχύνη και μας έσωσε. Χάραξε την ταπεινή οδό Του πάνω στην γη, ώστε όποιος την ακολουθήσει να θεραπεύεται ολοτελώς. Ο Ίδιος βεβαίως ο Κύριος καλεί σε μετάνοια όλους τους αμαρτωλούς και τους «κακώς έχοντας» (Ματθ. 9,12). Αλλά η μετάνοια προς θεραπεία και σωτηρία συνδέεται αναπόσπαστα με την αισχύνη.
Ο Χριστός προσφέρεται στον κόσμο ως ο αληθινός ιατρός και θεραπευτής της ανθρώπινης φύσης και λέει: «ου χρείαν έχουσιν οι ισχύοντες ιατρού, αλλʼ οι κακώς έχοντες... ου γαρ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν» (Ματθ. 9, 12-13). Ο Κύριος καλεί τους κακώς έχοντας σε θεραπεία και τους αμαρτωλούς σε μετάνοια. Με άλλα λόγια, η θεραπεία συνδέεται στενά με την μετάνοια.
Το Ευαγγέλιο του Χριστού αρχίζει με τους λόγους: «Μετανοείτε• ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών». Οι λόγοι αυτοί είναι η συνέχιση του διαλόγου μεταξύ του Θεού και των ανθρώπων μέσα στον Παράδεισο, ο οποίος διακόπηκε εξαιτίας της παρακοής των Πρωτοπλάστων. Τα λόγια αυτά προσφέρονται εν όψει μιας νέας δημιουργίας, ενός νέου γένους, του οποίου γενάρχης είναι ο ίδιος ο Δημιουργός, ο Χριστός. Η μετάνοια, επομένως, είναι το μέσο με το οποίο εξαλείφεται η αμαρτία και τελικά πραγματοποιείται για τον άνθρωπο η πρωταρχική ρήση του Θεού: «ποιήσωμεν άνθρωπον κατʼ εικόνα ημετέραν και καθʼ ομοίωσιν» (Γεν. 1, 26)
Για να μπορέση να θεραπευθή η ψυχή από την αμαρτία με την μετάνοια, πρέπει πρώτα ο άνθρωπος να γνωρίση την αμαρτία του. Ο άνθρωπος μακριά από τον Θεό βρίσκεται στο σκοτάδι και είναι αδύνατο να δη την πτώση του. Όταν, όμως, με την πίστη δεχθή ρήμα Θεού, δέχεται συγχρόνως στην καρδιά του το θείο και επουράνιο πυρ της χάρης του Θεού. Ο άνθρωπος τότε φωτίζεται και αποκτά μια καινούρια θεωρία. Η θεωρία αυτή είναι διπλή. Η θεϊκή φλόγα από την μια μορφώνει μέσα στην καρδιά του πιστού την επουράνια εικόνα του Κτίστου της Λόγου, και από την άλλη αποκαλύπτει την άβυσσο του σκότους στο οποίο βρίσκεται ο άνθρωπος στην πτώση του. Η θεωρία αυτή είναι ένα θαυμαστό δώρο του ουρανού και δεν παύει συνεχώς να εμπνέη τον άνθρωπο σε μεγαλύτερη μετάνοια. Γεννά μέσα του τη δίψα να αποβάλη «πάσαν ρυπαρίαν και περισσείαν κακίας» (Ιακ.1,21) και να επιστρέψη στον οίκο του Πατρός με την μετάνοια.
Σύμφωνα με τον λόγο του Αποστόλου Παύλου: «παν φανερούμενον φως εστι» (Εφεσ. 5,13). Αντίθετα η αμαρτία είναι πλάνη και σκοτάδι. Επομένως, αμέσως μόλις ο πιστός διαγνώση την αμαρτία του, δεν την κρύβει, αλλά ομολογεί την πτώση του ενώπιον του Προσώπου του Θεού. Ο πιστός φέρνει την αμαρτία του μπροστά στο Φως και Αυτό την εξαλείφει. Σε αυτό έγκειται η δύναμη του μυστηρίου της Εξομολόγησης στην Εκκλησία.
«Εάν είπωμεν ότι αμαρτίαν ουκ έχομεν, εαυτούς πλανώμεν και η αλήθεια ουκ έστιν εν ημίν. Εάν ομολογώμεν τας αμαρτίας ημών πιστός εστι και δίκαιος ίνα αφή ημίν τας αμαρτίας και καθαρίση ημάς από πάσης αδικίας» (Α` Ιωαν. 1,8-9)
Με την μετάνοια και την εξομολόγησή μας ενώπιον του Θεού ομολογούμεν πρώτα μία μεγάλη και παγκόσια αλήθεια: την αλήθεια της πτώσης μας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, αν υπάρχη μία περίπτωση κατά την οποία ο άνθρωπος αποδεικνύεται αλάθητος μπροστά στα μάτια του Κυρίου, είναι όταν ομολογή την αμαρτωλότητά του. Τότε ο άνθρωπος αληθεύει κατʼ εξοχήν και γιʼ αυτό ελκύει το Πνεύμα της Αληθείας, το οποίο τον φέρνει σε βαθειά συναίσθηση της πτωχείας του και επομένως τον οδηγεί σε μετάνοια. Το ίδιο Πνεύμα παρέχει συγχρόνως την θεραπεία και την δικαίωση.
Η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται ελεύθερα. Η εκούσια εξαγόρευση της αμαρτίας φανερώνει ότι ο άνθρωπος δεν θέλει την αμαρτία και αυτό ετοιμάζει μέσα του τόπο για να δεχθή την χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία τον καθαρίζει από κάθε ακαθαρσία. Όπως λέει ο Ψαλμός: «την αμαρτίαν μου εγνώρισα και την ανομίαν μου ουκ εκάλυψα• είπα εξαγορεύσω κατʼ εμού την ανομίαν μου τω Κυρίω• και συ αφήκας την ασέβειαν της καρδίας μου» (Ψαλμ. 31, 5). Ο άνθρωπος μαθαίνει με την εξομολόγηση και την μετάνοια να θέλη το σωστό. Μυείται, δηλαδή, στη γνώση του θελήματος του Θεού και επομένως βρίσκει την οδό της ζωής.
Όποιος μετανοεί αληθινά, κατά την εξομολόγηση αναλαμβάνει την ευθύνη των παραπτωμάτων του ολοκληρωτικά και δεν δικαιώνει τον εαυτό του, όπως έπραξε ο Αδάμ στον Παράδεισο ρίχνοντας την ευθύνη στον Θεό. Αυτή η στάση θεραπεύει τον άνθρωπο από την υπερηφάνεια και τον οδηγεί στην ταπείνωση, η οποία επισπά την ιαματική χάρη του Θεού, όπως λέει και η Γραφή: «ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν» (Παροιμ. 3, 34 και Α Πετρ. 5, 5).
Ο Θεός δεν κρίνει δύο φορές. Εάν εμείς ζούμε κάτω από την κρίση του λόγου του Θεού και κατακρίνουμε τον εαυτό μας στην εξομολόγηση, τότε διαφεύγουμε την τελική κρίση της εσχάτης ημέρας: «ο τον λόγον μου ακούων και πιστεύων τω πέμψαντί με έχει ζωήν αιώνιον και εις κρίσιν ουκ έρχεται, αλλά μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν» (Ιωαν. 5, 24). Οι Πατέρες μας λένε ότι ο άνθρωπος που αναλαμβάνει εκούσια την αυτομεμψία και την αυτοκατάκριση τρέχει προς τα Πάθη του Χριστού. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του λόγου είναι ο καλός ληστής, ο οποίος επετίμησε τον βλάσφημο ληστή και κατέκρινε τον εαυτό του λέγο
ντας: «ουδέ φοβή συ τον Θεόν, ότι εν τω αυτώ κρίματι ει; Και ημείς μεν δικαίως ?ξια γαρ ων επράξαμεν απολαμβάνομεν. Ούτος δε ουδέν άτοπον έπραξεν. Και έλεγε τω Ιησού• μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία Σου. Και είπεν αυτώ ο Ιησούς• αμήν λέγω σοι, σήμερον μετʼ εμού έση εν τω Παραδείσω» (Λουκ. 23, 40-43)
Με την αληθινή αυτοκατάκριση ο πιστός αφομοιώνεται στη χάρη του Σταυρού και της Αναστάσεως του Κυρίου. Ο προσωπικός του σταυρός γίνεται Σταυρός του Χριστού και έτσι λαμβάνει την χάρη της Αναστάσεως του Κυρίου. Ακριβώς αυτό συνέβη στην περίπτωση του καλού ληστή. Ο σταυρός του ληστή μετατράπηκε αυτοστιγμεί σε Σταυρό του Χριστού και αυθημερόν σώθηκε. Η αληθινή αυτομεμψία αποδίδει πάντοτε δόξα στον Θεό και όνειδος στον πεπτωκότα. «Γενέσθω αληθής ο Θεός, πας δε άνθρωπος ψεύστης» ( Ρωμ. 5, 8 ). Η καρδιά, δηλαδή, του μετανοούντος πληρούται από ευγνωμοσύνη, διότι διακατέχεται από την επίγνωση ότι «έτι αμαρτωλών όντων ημών Χριστός υπέρ ημών απέθανεν» ( Ρωμ. 5,8 ) και δωρεάν έσωσεν τους ασεβείς.
Ο μέγας Ιεράρχης Χρυσόστομος, αναφερόμενος στον ύμνο των Τριών Παίδων στην βαβυλώνιο κάμινο, λέει ότι ευχαριστήρια προσευχή είναι αυτή που συνοδεύεται από αυτομεμψία. Λέει χαρακτηριστικά: «Θέλεις να μάθης πως είναι η ευχαριστήριος προσευχή; Άκουε τι είπον οι τρεις παίδες: ημάρτομεν, ηνομήσαμεν δίκαιος ει Κύριε επί πάσιν οις εποίησας ημίν, ότι εν αληθινή κρίσει πάντα επήγαγες. Διότι ευχαριστήριος προσευχή προς τον Θεόν είναι να ομολογής προς Αυτόν τας αμαρτίας σου, πράγμα το οποίον αποδεικνύει ότι έκαμες χιλιάδες αμαρτήματα και ζητάς να σου τα συγχωρήση ο Θεός. Τότε μόνον προσφέρεις ευχαριστήριον προσευχήν». (Ε.Π.Ε. Ι. Χρυσ. τ. 9 σελ.101).
Με την μετάνοια και την εξομολόγηση αποβάλλουμε «το φρόνημα της σαρκός» και προσλαμβάνουμε το φρόνημα «ο και εν Χριστώ Ιησού». Το φρόνημα του Χριστού είναι άκρως ταπεινό και οδήγησε τον Ίδιο εκούσια μέχρι τα κατώτερα μέρη της γης, για να βρη και να σώση τους δεσμίους του Άδη. Η πορεία του Χριστού είναι αντίθετη από αυτήν του Αδάμ. Ο Αδάμ θέλησε να ανεβή μόνος του και να γίνη ίσος με τον Θεό και γιʼ αυτό έπεσε σε βυθό απωλείας. Ο άνθρωπος που μετανοεί, όμως, πορεύεται προς τα κάτω, σύμφωνα με το παράδειγμα του δεύτερου Αδάμ, του Κυρίου. Όταν ο άνθρωπος φτάση στο μηδέν της ταπείνωσης, τότε γίνεται υλικό κατάλληλο προς αναδημιουργία, διότι είναι χαρακτηριστικό του Θεού να δημιουργή από το μηδέν «Εκολλήθη τω εδάφει η ψυχή μου• ζήσόν με κατά τον λόγον Σου» (Ψαλμ. 118, 25).
Πριν την μετάνοια ο άνθρωπος έχει στραμμένες όλες τις φυσικές του δυνάμεις στην γη «εξ ης ελήφθη». Ο νους του είναι διαιρεμένος και διάχυτος στην κτίση. Μέσα του φέρει ένα κενό και ο προορισμός του μένει ανεκπλήρωτος. Ο άνθρωπος φέρεται προς την άβυσσο του μηδενός. Η αληθινή μετάνοια και η ταπεινή εξομολόγηση συνοδεύονται πάντα με την συντριβή της καρδιάς. Αυτή η συντριβή φέρνει στην καρδιά βαθύ πόνο για την ασχήμια της πτώσης μας. Ο ευεργετικός αυτός πόνος, σαν ένα άροτρο, οργώνει την καρδιά και ξεριζώνει από αυτήν τα αγκάθια και τα ζιζάνια. Δηλαδή, την ελευθερώνει από τα πάθη της ατιμίας. Αυτός ο πόνος είναι θεραπευτικός, διότι ενοποιεί όλες τις φυσικές δυνάμεις της ψυχής μέσα στην καρδιά και στρέφει την αγαπητική της δύναμη προς μία άλλη άβυσσο, την άβυσσο του θείου ελέους. Τότε ο άνθρωπος είναι πεπληρωμένος, ζη «κατά φύσιν», μάλλον «κατά χάριν». Ο αναγεννημένος άνθρωπος έχει ψυχική υγεία και ανέρχεται στο επίπεδο της εντολής του Κυρίου, η οποία μας καλεί «να αγαπώμεν Αυτόν εν όλη τη καρδία ημών και εν όλη τη ψυχή ημών και εν όλη τη διανοία ημών» (πρβλ. Δευτ. 6, 5 και Ματθ. 22, 37 και Μαρκ. 12, 30 και Λουκ. 10, 27).
Πάνω στη γη δεν υπάρχει τέλος για την μετάνοια. Τα τέκνα του Θεού δεν παύουν μέσω του μυστηρίου της μετανοίας και της εξομολόγησης να αγνίζουν τους εαυτούς τους, διότι, «ο Θεός Φως εστι και σκοτία εν Αυτώ ουκ έστιν ουδεμία» (Α Ιω. 1, 5).
του Αρχιμανδρίτου Ζαχαρία Ζάχαρου
parembasis.gr
Σεβασμιώτατε, Σεβαστοί Πατέρες,
Το θέμα μου είναι: «Μετάνοια και Εξομολόγηση».
Ένα πολύ μεγάλο και βαθύ σε σημασία θέμα με πολλές πλευρές και διαστάσεις. Θα προσπαθήσω να θίξω κυρίως δύο σημεία:
α) Πρώτον πως με την μετάνοια και εξομολόγηση αποδεικνύεται ο Θεός αληθής και ο άνθρωπος ψεύστης και όμως αυτό δικαιώνει τον άνθρωπο.
β) Πως η ντροπή στην εξομολόγηση μετατρέπεται σε δύναμη, που νικά τα πάθη και εξαλείφει την αμαρτία.
Μετάνοια και Εξομολόγηση
Η εξομολόγηση είναι το μυστήριο της αμόλυντης Εκκλησίας, που έχει ως σκοπό να αποδείξη ότι ο Θεός είναι δίκαιος και αληθινός σε όλα που συνέλαβε αχρόνως η προαιώνια βουλή Του και προ παντός για την δημιουργία του ανθρώπου κατʼ εικόνα και καθʼ ομοίωσή Του.
Ο άνθρωπος είναι το τελειότερο κτίσμα της δημιουργίας του Θεού. Η δίψα να γνωρίσουμε συνεχώς και βαθύτερα το μεγαλείο της «προ καταβολής κόσμου κλήσεώς μας» δεν πρέπει να δίνη ανάπαυση στο νου και στην καρδιά μας «καθʼ εκάστην ημέραν άχρις ου το σήμερον καλείται, ίνα μη σκληρυνθώμεν απάτη της αμαρτίας».
Ο Θεός έκτισε καταρχάς τον άνθρωπο, στεφανώνοντάς τον με δόξα και τιμή. Χάρισε σε αυτόν την άρρητη θεωρία του Προσώπου Του, ώστε να γνωρίζη τον Δημιουργό Του, να Τον μιμείται και να αυξάνη σε αγάπη και ευγνωμοσύνη προς Αυτόν. Και ενώ ο Αδάμ και η Εύα ήσαν γυμνοί, έφεραν άφθαρτη πνευματική περιβολή «και ουκ ησχύνοντο» (Γεν. 2, 25).
Με την πτώση όμως στο αμάρτημα της αχαριστίας και της παρακοής, αν και ο άνθρωπος δεν έρπη στη γη όπως ο όφις, ωστόσο εφθάρη ο νους του και έγινε ανίκανος να κατοπτεύη τα «μη βλεπόμενα» και τα «αιώνια» ( Β Κορ. 4, 18 ). Ντροπιάστηκε το κατʼ εικόνα πλάσμα, γιατί βυθίστηκε στην άβυσσο των «βλεπομένων» και των «προσκαίρων» ( Β Κορ. 4, 18 ) και έγινε το μεγαλύτερο τραύμα της ορατής κτίσεως. Τότε οι πρωτόπλαστοι «έγνωσαν ότι γυμνοί ήσαν, και έρραψαν φύλλα συκής και εποίησαν εαυτοίς περιζώματα» (Γεν. 3, 7). δηλαδή φόρεσαν χιτώνα αισχύνης και «εκρύβησαν... από προσώπου Κυρίου του Θεού» (Γεν. 3, 80). Με άλλα λόγια ο άνθρωπος πλανήθηκε και έχασε την οδό του Θεού.
Τελικά, για να μη ματαιωθή η προαιώνια πρόθεση του Θεού για το λογικό ποίημα των χειρών Του, ο Κύριος, από άφατη ευσπλαγχνία και ανεξιχνίαστη σοφία, επινόησε τρόπο σωτηρίας. Ήλθε ταπεινά ως άνθρωπος και πήρε πάνω Του την δική μας αισχύνη και με την Ανάστασή Του μας ενέδυσε πάλι με το άγιο και άμωμο ιμάτιο της δόξης Του, που δεν έχει πλέον «σπίλον η ρυτίδα» (Εφεσ. 5, 27). Δεν άφησε σε μας ίχνος αισχύνης, γιατί όλοι «οι ονειδισμοί των ονειδιζόντων Αυτόν έπεσον επʼ Αυτόν», όπως λέγει η Γραφή (Ρωμ. 15, 3). Ο Χριστός, επιθυμώντας την θεραπεία και σωτηρία μας, δεν λογάριασε τον Εαυτό Του. «Αντί της προκειμένης αυτώ χαράς υπέμεινε σταυρόν, αισχύνης καταφρονήσας» (Εβρ. 12, 2). Με άλλα λόγια ο Χριστός υπομένοντας την αισχύνη του σταυρού, εξάλειψε την δική μας αισχύνη και μας έσωσε. Χάραξε την ταπεινή οδό Του πάνω στην γη, ώστε όποιος την ακολουθήσει να θεραπεύεται ολοτελώς. Ο Ίδιος βεβαίως ο Κύριος καλεί σε μετάνοια όλους τους αμαρτωλούς και τους «κακώς έχοντας» (Ματθ. 9,12). Αλλά η μετάνοια προς θεραπεία και σωτηρία συνδέεται αναπόσπαστα με την αισχύνη.
Ο Χριστός προσφέρεται στον κόσμο ως ο αληθινός ιατρός και θεραπευτής της ανθρώπινης φύσης και λέει: «ου χρείαν έχουσιν οι ισχύοντες ιατρού, αλλʼ οι κακώς έχοντες... ου γαρ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν» (Ματθ. 9, 12-13). Ο Κύριος καλεί τους κακώς έχοντας σε θεραπεία και τους αμαρτωλούς σε μετάνοια. Με άλλα λόγια, η θεραπεία συνδέεται στενά με την μετάνοια.
Το Ευαγγέλιο του Χριστού αρχίζει με τους λόγους: «Μετανοείτε• ήγγικε γαρ η βασιλεία των ουρανών». Οι λόγοι αυτοί είναι η συνέχιση του διαλόγου μεταξύ του Θεού και των ανθρώπων μέσα στον Παράδεισο, ο οποίος διακόπηκε εξαιτίας της παρακοής των Πρωτοπλάστων. Τα λόγια αυτά προσφέρονται εν όψει μιας νέας δημιουργίας, ενός νέου γένους, του οποίου γενάρχης είναι ο ίδιος ο Δημιουργός, ο Χριστός. Η μετάνοια, επομένως, είναι το μέσο με το οποίο εξαλείφεται η αμαρτία και τελικά πραγματοποιείται για τον άνθρωπο η πρωταρχική ρήση του Θεού: «ποιήσωμεν άνθρωπον κατʼ εικόνα ημετέραν και καθʼ ομοίωσιν» (Γεν. 1, 26)
Για να μπορέση να θεραπευθή η ψυχή από την αμαρτία με την μετάνοια, πρέπει πρώτα ο άνθρωπος να γνωρίση την αμαρτία του. Ο άνθρωπος μακριά από τον Θεό βρίσκεται στο σκοτάδι και είναι αδύνατο να δη την πτώση του. Όταν, όμως, με την πίστη δεχθή ρήμα Θεού, δέχεται συγχρόνως στην καρδιά του το θείο και επουράνιο πυρ της χάρης του Θεού. Ο άνθρωπος τότε φωτίζεται και αποκτά μια καινούρια θεωρία. Η θεωρία αυτή είναι διπλή. Η θεϊκή φλόγα από την μια μορφώνει μέσα στην καρδιά του πιστού την επουράνια εικόνα του Κτίστου της Λόγου, και από την άλλη αποκαλύπτει την άβυσσο του σκότους στο οποίο βρίσκεται ο άνθρωπος στην πτώση του. Η θεωρία αυτή είναι ένα θαυμαστό δώρο του ουρανού και δεν παύει συνεχώς να εμπνέη τον άνθρωπο σε μεγαλύτερη μετάνοια. Γεννά μέσα του τη δίψα να αποβάλη «πάσαν ρυπαρίαν και περισσείαν κακίας» (Ιακ.1,21) και να επιστρέψη στον οίκο του Πατρός με την μετάνοια.
Σύμφωνα με τον λόγο του Αποστόλου Παύλου: «παν φανερούμενον φως εστι» (Εφεσ. 5,13). Αντίθετα η αμαρτία είναι πλάνη και σκοτάδι. Επομένως, αμέσως μόλις ο πιστός διαγνώση την αμαρτία του, δεν την κρύβει, αλλά ομολογεί την πτώση του ενώπιον του Προσώπου του Θεού. Ο πιστός φέρνει την αμαρτία του μπροστά στο Φως και Αυτό την εξαλείφει. Σε αυτό έγκειται η δύναμη του μυστηρίου της Εξομολόγησης στην Εκκλησία.
«Εάν είπωμεν ότι αμαρτίαν ουκ έχομεν, εαυτούς πλανώμεν και η αλήθεια ουκ έστιν εν ημίν. Εάν ομολογώμεν τας αμαρτίας ημών πιστός εστι και δίκαιος ίνα αφή ημίν τας αμαρτίας και καθαρίση ημάς από πάσης αδικίας» (Α` Ιωαν. 1,8-9)
Με την μετάνοια και την εξομολόγησή μας ενώπιον του Θεού ομολογούμεν πρώτα μία μεγάλη και παγκόσια αλήθεια: την αλήθεια της πτώσης μας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι, αν υπάρχη μία περίπτωση κατά την οποία ο άνθρωπος αποδεικνύεται αλάθητος μπροστά στα μάτια του Κυρίου, είναι όταν ομολογή την αμαρτωλότητά του. Τότε ο άνθρωπος αληθεύει κατʼ εξοχήν και γιʼ αυτό ελκύει το Πνεύμα της Αληθείας, το οποίο τον φέρνει σε βαθειά συναίσθηση της πτωχείας του και επομένως τον οδηγεί σε μετάνοια. Το ίδιο Πνεύμα παρέχει συγχρόνως την θεραπεία και την δικαίωση.
Η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται ελεύθερα. Η εκούσια εξαγόρευση της αμαρτίας φανερώνει ότι ο άνθρωπος δεν θέλει την αμαρτία και αυτό ετοιμάζει μέσα του τόπο για να δεχθή την χάρη του Αγίου Πνεύματος, η οποία τον καθαρίζει από κάθε ακαθαρσία. Όπως λέει ο Ψαλμός: «την αμαρτίαν μου εγνώρισα και την ανομίαν μου ουκ εκάλυψα• είπα εξαγορεύσω κατʼ εμού την ανομίαν μου τω Κυρίω• και συ αφήκας την ασέβειαν της καρδίας μου» (Ψαλμ. 31, 5). Ο άνθρωπος μαθαίνει με την εξομολόγηση και την μετάνοια να θέλη το σωστό. Μυείται, δηλαδή, στη γνώση του θελήματος του Θεού και επομένως βρίσκει την οδό της ζωής.
Όποιος μετανοεί αληθινά, κατά την εξομολόγηση αναλαμβάνει την ευθύνη των παραπτωμάτων του ολοκληρωτικά και δεν δικαιώνει τον εαυτό του, όπως έπραξε ο Αδάμ στον Παράδεισο ρίχνοντας την ευθύνη στον Θεό. Αυτή η στάση θεραπεύει τον άνθρωπο από την υπερηφάνεια και τον οδηγεί στην ταπείνωση, η οποία επισπά την ιαματική χάρη του Θεού, όπως λέει και η Γραφή: «ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται ταπεινοίς δε δίδωσι χάριν» (Παροιμ. 3, 34 και Α Πετρ. 5, 5).
Ο Θεός δεν κρίνει δύο φορές. Εάν εμείς ζούμε κάτω από την κρίση του λόγου του Θεού και κατακρίνουμε τον εαυτό μας στην εξομολόγηση, τότε διαφεύγουμε την τελική κρίση της εσχάτης ημέρας: «ο τον λόγον μου ακούων και πιστεύων τω πέμψαντί με έχει ζωήν αιώνιον και εις κρίσιν ουκ έρχεται, αλλά μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν» (Ιωαν. 5, 24). Οι Πατέρες μας λένε ότι ο άνθρωπος που αναλαμβάνει εκούσια την αυτομεμψία και την αυτοκατάκριση τρέχει προς τα Πάθη του Χριστού. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του λόγου είναι ο καλός ληστής, ο οποίος επετίμησε τον βλάσφημο ληστή και κατέκρινε τον εαυτό του λέγο
ντας: «ουδέ φοβή συ τον Θεόν, ότι εν τω αυτώ κρίματι ει; Και ημείς μεν δικαίως ?ξια γαρ ων επράξαμεν απολαμβάνομεν. Ούτος δε ουδέν άτοπον έπραξεν. Και έλεγε τω Ιησού• μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία Σου. Και είπεν αυτώ ο Ιησούς• αμήν λέγω σοι, σήμερον μετʼ εμού έση εν τω Παραδείσω» (Λουκ. 23, 40-43)
Με την αληθινή αυτοκατάκριση ο πιστός αφομοιώνεται στη χάρη του Σταυρού και της Αναστάσεως του Κυρίου. Ο προσωπικός του σταυρός γίνεται Σταυρός του Χριστού και έτσι λαμβάνει την χάρη της Αναστάσεως του Κυρίου. Ακριβώς αυτό συνέβη στην περίπτωση του καλού ληστή. Ο σταυρός του ληστή μετατράπηκε αυτοστιγμεί σε Σταυρό του Χριστού και αυθημερόν σώθηκε. Η αληθινή αυτομεμψία αποδίδει πάντοτε δόξα στον Θεό και όνειδος στον πεπτωκότα. «Γενέσθω αληθής ο Θεός, πας δε άνθρωπος ψεύστης» ( Ρωμ. 5, 8 ). Η καρδιά, δηλαδή, του μετανοούντος πληρούται από ευγνωμοσύνη, διότι διακατέχεται από την επίγνωση ότι «έτι αμαρτωλών όντων ημών Χριστός υπέρ ημών απέθανεν» ( Ρωμ. 5,8 ) και δωρεάν έσωσεν τους ασεβείς.
Ο μέγας Ιεράρχης Χρυσόστομος, αναφερόμενος στον ύμνο των Τριών Παίδων στην βαβυλώνιο κάμινο, λέει ότι ευχαριστήρια προσευχή είναι αυτή που συνοδεύεται από αυτομεμψία. Λέει χαρακτηριστικά: «Θέλεις να μάθης πως είναι η ευχαριστήριος προσευχή; Άκουε τι είπον οι τρεις παίδες: ημάρτομεν, ηνομήσαμεν δίκαιος ει Κύριε επί πάσιν οις εποίησας ημίν, ότι εν αληθινή κρίσει πάντα επήγαγες. Διότι ευχαριστήριος προσευχή προς τον Θεόν είναι να ομολογής προς Αυτόν τας αμαρτίας σου, πράγμα το οποίον αποδεικνύει ότι έκαμες χιλιάδες αμαρτήματα και ζητάς να σου τα συγχωρήση ο Θεός. Τότε μόνον προσφέρεις ευχαριστήριον προσευχήν». (Ε.Π.Ε. Ι. Χρυσ. τ. 9 σελ.101).
Με την μετάνοια και την εξομολόγηση αποβάλλουμε «το φρόνημα της σαρκός» και προσλαμβάνουμε το φρόνημα «ο και εν Χριστώ Ιησού». Το φρόνημα του Χριστού είναι άκρως ταπεινό και οδήγησε τον Ίδιο εκούσια μέχρι τα κατώτερα μέρη της γης, για να βρη και να σώση τους δεσμίους του Άδη. Η πορεία του Χριστού είναι αντίθετη από αυτήν του Αδάμ. Ο Αδάμ θέλησε να ανεβή μόνος του και να γίνη ίσος με τον Θεό και γιʼ αυτό έπεσε σε βυθό απωλείας. Ο άνθρωπος που μετανοεί, όμως, πορεύεται προς τα κάτω, σύμφωνα με το παράδειγμα του δεύτερου Αδάμ, του Κυρίου. Όταν ο άνθρωπος φτάση στο μηδέν της ταπείνωσης, τότε γίνεται υλικό κατάλληλο προς αναδημιουργία, διότι είναι χαρακτηριστικό του Θεού να δημιουργή από το μηδέν «Εκολλήθη τω εδάφει η ψυχή μου• ζήσόν με κατά τον λόγον Σου» (Ψαλμ. 118, 25).
Πριν την μετάνοια ο άνθρωπος έχει στραμμένες όλες τις φυσικές του δυνάμεις στην γη «εξ ης ελήφθη». Ο νους του είναι διαιρεμένος και διάχυτος στην κτίση. Μέσα του φέρει ένα κενό και ο προορισμός του μένει ανεκπλήρωτος. Ο άνθρωπος φέρεται προς την άβυσσο του μηδενός. Η αληθινή μετάνοια και η ταπεινή εξομολόγηση συνοδεύονται πάντα με την συντριβή της καρδιάς. Αυτή η συντριβή φέρνει στην καρδιά βαθύ πόνο για την ασχήμια της πτώσης μας. Ο ευεργετικός αυτός πόνος, σαν ένα άροτρο, οργώνει την καρδιά και ξεριζώνει από αυτήν τα αγκάθια και τα ζιζάνια. Δηλαδή, την ελευθερώνει από τα πάθη της ατιμίας. Αυτός ο πόνος είναι θεραπευτικός, διότι ενοποιεί όλες τις φυσικές δυνάμεις της ψυχής μέσα στην καρδιά και στρέφει την αγαπητική της δύναμη προς μία άλλη άβυσσο, την άβυσσο του θείου ελέους. Τότε ο άνθρωπος είναι πεπληρωμένος, ζη «κατά φύσιν», μάλλον «κατά χάριν». Ο αναγεννημένος άνθρωπος έχει ψυχική υγεία και ανέρχεται στο επίπεδο της εντολής του Κυρίου, η οποία μας καλεί «να αγαπώμεν Αυτόν εν όλη τη καρδία ημών και εν όλη τη ψυχή ημών και εν όλη τη διανοία ημών» (πρβλ. Δευτ. 6, 5 και Ματθ. 22, 37 και Μαρκ. 12, 30 και Λουκ. 10, 27).
Πάνω στη γη δεν υπάρχει τέλος για την μετάνοια. Τα τέκνα του Θεού δεν παύουν μέσω του μυστηρίου της μετανοίας και της εξομολόγησης να αγνίζουν τους εαυτούς τους, διότι, «ο Θεός Φως εστι και σκοτία εν Αυτώ ουκ έστιν ουδεμία» (Α Ιω. 1, 5).
του Αρχιμανδρίτου Ζαχαρία Ζάχαρου
parembasis.gr
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Μετάνοια: «Μια μεγάλη κατανόηση»
Τι σημαίνει μετάνοια; Συνήθως θεωρείται ως θλίψη για την αμαρτία, ένα αίσθημα ενοχής, μια αίσθηση στενοχώριας και τρόμου για τις πληγές που προκαλέσαμε στους άλλους και στον εαυτό μας. Μια τέτοια άποψη όμως είναι επικίνδυνα ατελής.Η στενοχώρια και ο τρόμος υπάρχουν πράγματι συχνά στη βίωση της μετάνοιας, αλλά δεν είναι ολόκληρη η μετάνοια, δεν αποτελούν καν το σπουδαιότερο τμήμα της. Αν θεωρήσουμε όμως κατά τρόπο κυριολεκτικό τον όρο μετάνοια, τότε θα βρεθούμε πιο κοντά στην καρδιά του ζητήματος. Μετάνοια σημαίνει «αλλαγή του νου»: όχι απλώς λύπη για το παρελθόν, αλλά μια θεμελιώδης μεταμόρφωση της όρασής μας, ένας νέος τρόπος να βλέπουμε τον εαυτό μας, τους άλλους και τον Θεό – σύμφωνα με τον Ποιμένα του Ερμά, είναι «μια μεγάλη κατανόηση». Μια μεγάλη κατανόηση και όχι, αναγκαστικά, μια συναισθηματική κρίση. Η μετάνοια δεν είναι ένας παροξυσμός τύψεων και αυτο-οικτιρμού, αλλά μεταστροφή, επανοτοποθέτηση του κέντρου της ζωής μας στην Αγία Τριάδα.
Ως «νέος νους», ως μεταστροφή και επανατοποθέτηση του κέντρου της ζωής, η μετάνοια είναι κάτι το θετικό, και όχι αρνητικό. «Μετάνοιά εστι θυγάτηρ ελπίδος, και άρνησις ανελπιστίας», λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Δεν είναι απελπισία, αλλά σφοδρή αναμονή, δεν είναι το αίσθημα πως κάποιος έφτασε σε αδιέξοδο, αλλά ο τρόπος με τον οποίο θα βγει απ' αυτό. Δεν είναι αυτομίσος, αλλά επιβεβαίωση του αληθινού μου εαυτού, του δημιουργημένου κατ' εικόνα Θεού. Μετάνοια σημαίνει πως κοιτάζω, όχι προς τα κάτω, στις δικές μου ελλείψεις, αλλά προς τα πάνω, στην αγάπη του Θεού, όχι προς τα πίσω αυτομεμφόμενος, αλλά προς τα εμπρός με εμπιστοσύνη. Μετάνοια είναι να βλέπω όχι το γιατί απέτυχα να γίνω κάτι, αλλά τι ακόμη μπορώ να γίνω με τη Χάρη του Χριστού.
Όταν η μετάνοια ερμηνευθεί μ' αυτήν τη θετική έννοια, δεν θεωρείται πλέον μια απλή πράξη, αλλά μια συνεχής στάση. Στην προσωπική εμπειρία κάθε ανθρώπου υπάρχουν αποφασιστικές στιγμές μεταστροφής, στην παρούσα όμως ζωή το έργο της μετάνοιας παραμένει πάντα ανολοκλήρωτο. Η μεταστροφή ή η επανατοποθέτηση του κέντρου της ζωής μας πρέπει συνεχώς να ανανεώνεται, μέχρι τη στιγμή του θανάτου, όπως το κατανόησε ο αββάς Σισωής, «η αλλαγή του νοός» πρέπει να είναι όλο και πιο ριζική, και η «μεγάλη κατανόηση» όλο και πιο βαθιά. Σύμφωνα με τον άγιο Θεοφάνη τον Έγκλειστο, «η μετάνοια είναι η αφετηρία και ο θεμέλιος λίθος της νέας ζωής μας εν Χριστώ, και πρέπει να είναι παρούσα όχι μόνο στην αρχή αλλά σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, και να αυξάνεται καθώς μεγαλώνουμε».
Ο θετικός χαρακτήρας της μετάνοιας γίνεται προφανής όταν σκεφτούμε τι προηγείται των λόγων του Χριστού που ήδη αναφέραμε, «μετανοείτε, ήγγικε γάρ η Βασιλεία των Ουρανών». Στον προηγούμενο στίχο ο ευαγγελιστής παραθέτει τον στίχο 9, 2 του Ησαΐα: «ο λαός ο καθήμενος εν σκότει είδε φως μέγα και τοις καθημένοις εν χώρα και σκιά θανάτου φως ανέτειλεν αυτοίς». Αυτό είναι το άμεσο πλαίσιο της εντολής του Κυρίου για μετάνοια: προηγείται η αναφορά στο «μέγα φως» που ανέτειλε γι' αυτούς που βρίσκονται στο σκοτάδι, και ακολουθείται από μια άλλη αναφορά για την εγγύτητα της Βασιλείας του Θεού. Η μετάνοια, λοιπόν, είναι μια φώτιση, μια μετάβαση από το σκότος στο φως, μετάνοια σημαίνει να ανοίξουμε τα μάτια μας στη θεϊκή ακτινοβολία, όχι να καθόμαστε θλιμμένοι στο λυκόφως, αλλά να χαιρετούμε την αυγή που έρχεται. Η μετάνοια έχει επίσης εσχατολογικό χαρακτήρα, είναι ένα άνοιγμα προς τα Έσχατα, που δεν βρίσκονται απλώς στο μέλλον, αλλά είναι ήδη παρόντα, το να μετανοούμε σημαίνει να αναγνωρίζουμε πως η Βασιλεία των Ουρανών βρίσκεται εν τω μέσω ημών, και λειτουργεί ανάμεσά μας, και ότι αν αποδεχτούμε τον ερχομό της Βασιλείας, όλα τα πράγματα θα γίνουν καινούρια για μας.
Η σύνδεση της μετάνοιας και της έλευσης του μεγάλου φωτός είναι ιδιαίτερα σημαντική. Μέχρι να δούμε το φως του Χριστού, δεν μπορούμε να δούμε πραγματικά τις αμαρτίες μας. Όσο ένα δωμάτιο παραμένει σκοτεινό, λέγει ο επίσκοπος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, δεν προσέχουμε τη βρωμιά, όταν όμως φέρουμε ένα δυνατό φως στο δωμάτιο – όταν δηλαδή, σταθούμε μπροστά στον Χριστό στην καρδιά μας -, μπορούμε να διακρίνουμε κάθε μόριο σκόνης. Το ίδιο συμβαίνει και με τον χώρο της ψυχής μας. Η σειρά δεν είναι να μετανοήσουμε πρώτα και μετά να γνωρίσουμε τον Χριστό, μόνο όταν το φως του Χριστού έχει ήδη εισχωρήσει, ως ένα βαθμό, στη ζωή μας, αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε αληθινά την αμαρτωλότητά μας. [...]
Αυτή είναι λοιπόν η αρχή της μετανοίας: ένα όραμα ομορφιάς, όχι ασχήμιας: μια συνειδητοποίηση της δόξης του Θεού, και όχι της δικής μου ρυπαρότητας. «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται» (Ματθ. 5, 4), η μετάνοια εκφράζει όχι απλώς το πένθος για τις αμαρτίες μας, αλλά και την «παρηγοριά» ή «παράκληση» που προέρχεται από τη βεβαιότητα της συγχώρεσης του Θεού. Η «μεγάλη κατανόηση» ή «αλλαγή του νοός» που σημαίνει η μετάνοια, συνίσταται ακριβώς σε τούτο: στην αναγνώριση ότι το φως λάμπει στο σκοτάδι, και πως το σκοτάδι δεν καταπίνει το φως (Ιωάν. 1, 5). Μετάνοια, με άλλα λόγια, είναι η αναγνώριση πως υπάρχει καλό όπως και κακό, αγάπη όπως και μίσος και είναι η βεβαίωση πως το καλό είναι δυνατότερο, είναι η πίστη στην τελική νίκη της αγάπης. Μετανοών είναι εκείνος που δέχεται το θαύμα πως ο Θεός έχει τη δύναμη να συγχωρεί αμαρτίες. Aπαξ και δεχθούμε τούτο το θαύμα, το παρελθόν δεν αποτελεί πλέον βάρος ανυπόφορο, γιατί πια δεν πιστεύουμε πως το παρελθόν είναι αμετάκλητο. Η θεϊκή συγγνώμη σπάζει την αλυσίδα του αιτίου και αιτιατού και λύνει τους κόμβους στην καρδιά μας, που από μόνοι μας δεν μπορούμε να τους λύσουμε.
Υπάρχουν πολλού που αισθάνονται θλίψη για τις περασμένες πράξεις τους, αλλά ποιοι λένε στην απόγνωσή τους: «δεν μπορώ να συγχωρήσω τον εαυτό μου για όσα έχω κάνει». Ανίκανοι να συγχωρήσουν τον εαυτό τους, αδυνατούν να πιστέψουν πως συγχωρήθηκαν από τον Θεό, όπως και από άλλους ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι, παρά την ένταση της αγωνίας τους, δεν έχουν ακόμη μετανοήσει σωστά. Δεν έχουν αποκτήσει ακόμη τη «μεγάλη κατανόηση», δια της οποίας ο άνθρωπος γνωρίζει πως στο τέλος η αγάπη θα νικήσει. Δεν έχουν ακόμη υποστεί τη «μεταστροφή του νου», όπως δηλώνεται στη φράση, «είμαι δεκτός από τον Θεό, αυτό που απαιτείται από μένα είναι να δεχθώ το γεγονός πως είμαι δεκτός». Αυτή είναι η ουσία της μετάνοιας.
Από το βιβλίο
Η Εντός ημών Βασιλεία
Κάλλιστου Ware
Μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη
Εκδόσεις Ακρίτας
Τι σημαίνει μετάνοια; Συνήθως θεωρείται ως θλίψη για την αμαρτία, ένα αίσθημα ενοχής, μια αίσθηση στενοχώριας και τρόμου για τις πληγές που προκαλέσαμε στους άλλους και στον εαυτό μας. Μια τέτοια άποψη όμως είναι επικίνδυνα ατελής.Η στενοχώρια και ο τρόμος υπάρχουν πράγματι συχνά στη βίωση της μετάνοιας, αλλά δεν είναι ολόκληρη η μετάνοια, δεν αποτελούν καν το σπουδαιότερο τμήμα της. Αν θεωρήσουμε όμως κατά τρόπο κυριολεκτικό τον όρο μετάνοια, τότε θα βρεθούμε πιο κοντά στην καρδιά του ζητήματος. Μετάνοια σημαίνει «αλλαγή του νου»: όχι απλώς λύπη για το παρελθόν, αλλά μια θεμελιώδης μεταμόρφωση της όρασής μας, ένας νέος τρόπος να βλέπουμε τον εαυτό μας, τους άλλους και τον Θεό – σύμφωνα με τον Ποιμένα του Ερμά, είναι «μια μεγάλη κατανόηση». Μια μεγάλη κατανόηση και όχι, αναγκαστικά, μια συναισθηματική κρίση. Η μετάνοια δεν είναι ένας παροξυσμός τύψεων και αυτο-οικτιρμού, αλλά μεταστροφή, επανοτοποθέτηση του κέντρου της ζωής μας στην Αγία Τριάδα.
Ως «νέος νους», ως μεταστροφή και επανατοποθέτηση του κέντρου της ζωής, η μετάνοια είναι κάτι το θετικό, και όχι αρνητικό. «Μετάνοιά εστι θυγάτηρ ελπίδος, και άρνησις ανελπιστίας», λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος. Δεν είναι απελπισία, αλλά σφοδρή αναμονή, δεν είναι το αίσθημα πως κάποιος έφτασε σε αδιέξοδο, αλλά ο τρόπος με τον οποίο θα βγει απ' αυτό. Δεν είναι αυτομίσος, αλλά επιβεβαίωση του αληθινού μου εαυτού, του δημιουργημένου κατ' εικόνα Θεού. Μετάνοια σημαίνει πως κοιτάζω, όχι προς τα κάτω, στις δικές μου ελλείψεις, αλλά προς τα πάνω, στην αγάπη του Θεού, όχι προς τα πίσω αυτομεμφόμενος, αλλά προς τα εμπρός με εμπιστοσύνη. Μετάνοια είναι να βλέπω όχι το γιατί απέτυχα να γίνω κάτι, αλλά τι ακόμη μπορώ να γίνω με τη Χάρη του Χριστού.
Όταν η μετάνοια ερμηνευθεί μ' αυτήν τη θετική έννοια, δεν θεωρείται πλέον μια απλή πράξη, αλλά μια συνεχής στάση. Στην προσωπική εμπειρία κάθε ανθρώπου υπάρχουν αποφασιστικές στιγμές μεταστροφής, στην παρούσα όμως ζωή το έργο της μετάνοιας παραμένει πάντα ανολοκλήρωτο. Η μεταστροφή ή η επανατοποθέτηση του κέντρου της ζωής μας πρέπει συνεχώς να ανανεώνεται, μέχρι τη στιγμή του θανάτου, όπως το κατανόησε ο αββάς Σισωής, «η αλλαγή του νοός» πρέπει να είναι όλο και πιο ριζική, και η «μεγάλη κατανόηση» όλο και πιο βαθιά. Σύμφωνα με τον άγιο Θεοφάνη τον Έγκλειστο, «η μετάνοια είναι η αφετηρία και ο θεμέλιος λίθος της νέας ζωής μας εν Χριστώ, και πρέπει να είναι παρούσα όχι μόνο στην αρχή αλλά σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας, και να αυξάνεται καθώς μεγαλώνουμε».
Ο θετικός χαρακτήρας της μετάνοιας γίνεται προφανής όταν σκεφτούμε τι προηγείται των λόγων του Χριστού που ήδη αναφέραμε, «μετανοείτε, ήγγικε γάρ η Βασιλεία των Ουρανών». Στον προηγούμενο στίχο ο ευαγγελιστής παραθέτει τον στίχο 9, 2 του Ησαΐα: «ο λαός ο καθήμενος εν σκότει είδε φως μέγα και τοις καθημένοις εν χώρα και σκιά θανάτου φως ανέτειλεν αυτοίς». Αυτό είναι το άμεσο πλαίσιο της εντολής του Κυρίου για μετάνοια: προηγείται η αναφορά στο «μέγα φως» που ανέτειλε γι' αυτούς που βρίσκονται στο σκοτάδι, και ακολουθείται από μια άλλη αναφορά για την εγγύτητα της Βασιλείας του Θεού. Η μετάνοια, λοιπόν, είναι μια φώτιση, μια μετάβαση από το σκότος στο φως, μετάνοια σημαίνει να ανοίξουμε τα μάτια μας στη θεϊκή ακτινοβολία, όχι να καθόμαστε θλιμμένοι στο λυκόφως, αλλά να χαιρετούμε την αυγή που έρχεται. Η μετάνοια έχει επίσης εσχατολογικό χαρακτήρα, είναι ένα άνοιγμα προς τα Έσχατα, που δεν βρίσκονται απλώς στο μέλλον, αλλά είναι ήδη παρόντα, το να μετανοούμε σημαίνει να αναγνωρίζουμε πως η Βασιλεία των Ουρανών βρίσκεται εν τω μέσω ημών, και λειτουργεί ανάμεσά μας, και ότι αν αποδεχτούμε τον ερχομό της Βασιλείας, όλα τα πράγματα θα γίνουν καινούρια για μας.
Η σύνδεση της μετάνοιας και της έλευσης του μεγάλου φωτός είναι ιδιαίτερα σημαντική. Μέχρι να δούμε το φως του Χριστού, δεν μπορούμε να δούμε πραγματικά τις αμαρτίες μας. Όσο ένα δωμάτιο παραμένει σκοτεινό, λέγει ο επίσκοπος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, δεν προσέχουμε τη βρωμιά, όταν όμως φέρουμε ένα δυνατό φως στο δωμάτιο – όταν δηλαδή, σταθούμε μπροστά στον Χριστό στην καρδιά μας -, μπορούμε να διακρίνουμε κάθε μόριο σκόνης. Το ίδιο συμβαίνει και με τον χώρο της ψυχής μας. Η σειρά δεν είναι να μετανοήσουμε πρώτα και μετά να γνωρίσουμε τον Χριστό, μόνο όταν το φως του Χριστού έχει ήδη εισχωρήσει, ως ένα βαθμό, στη ζωή μας, αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε αληθινά την αμαρτωλότητά μας. [...]
Αυτή είναι λοιπόν η αρχή της μετανοίας: ένα όραμα ομορφιάς, όχι ασχήμιας: μια συνειδητοποίηση της δόξης του Θεού, και όχι της δικής μου ρυπαρότητας. «Μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί παρακληθήσονται» (Ματθ. 5, 4), η μετάνοια εκφράζει όχι απλώς το πένθος για τις αμαρτίες μας, αλλά και την «παρηγοριά» ή «παράκληση» που προέρχεται από τη βεβαιότητα της συγχώρεσης του Θεού. Η «μεγάλη κατανόηση» ή «αλλαγή του νοός» που σημαίνει η μετάνοια, συνίσταται ακριβώς σε τούτο: στην αναγνώριση ότι το φως λάμπει στο σκοτάδι, και πως το σκοτάδι δεν καταπίνει το φως (Ιωάν. 1, 5). Μετάνοια, με άλλα λόγια, είναι η αναγνώριση πως υπάρχει καλό όπως και κακό, αγάπη όπως και μίσος και είναι η βεβαίωση πως το καλό είναι δυνατότερο, είναι η πίστη στην τελική νίκη της αγάπης. Μετανοών είναι εκείνος που δέχεται το θαύμα πως ο Θεός έχει τη δύναμη να συγχωρεί αμαρτίες. Aπαξ και δεχθούμε τούτο το θαύμα, το παρελθόν δεν αποτελεί πλέον βάρος ανυπόφορο, γιατί πια δεν πιστεύουμε πως το παρελθόν είναι αμετάκλητο. Η θεϊκή συγγνώμη σπάζει την αλυσίδα του αιτίου και αιτιατού και λύνει τους κόμβους στην καρδιά μας, που από μόνοι μας δεν μπορούμε να τους λύσουμε.
Υπάρχουν πολλού που αισθάνονται θλίψη για τις περασμένες πράξεις τους, αλλά ποιοι λένε στην απόγνωσή τους: «δεν μπορώ να συγχωρήσω τον εαυτό μου για όσα έχω κάνει». Ανίκανοι να συγχωρήσουν τον εαυτό τους, αδυνατούν να πιστέψουν πως συγχωρήθηκαν από τον Θεό, όπως και από άλλους ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι, παρά την ένταση της αγωνίας τους, δεν έχουν ακόμη μετανοήσει σωστά. Δεν έχουν αποκτήσει ακόμη τη «μεγάλη κατανόηση», δια της οποίας ο άνθρωπος γνωρίζει πως στο τέλος η αγάπη θα νικήσει. Δεν έχουν ακόμη υποστεί τη «μεταστροφή του νου», όπως δηλώνεται στη φράση, «είμαι δεκτός από τον Θεό, αυτό που απαιτείται από μένα είναι να δεχθώ το γεγονός πως είμαι δεκτός». Αυτή είναι η ουσία της μετάνοιας.
Από το βιβλίο
Η Εντός ημών Βασιλεία
Κάλλιστου Ware
Μετάφραση Ιωσήφ Ροηλίδη
Εκδόσεις Ακρίτας
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό
Μετάνοια
ΝΑ ΚΡΑΤΑΣ αδιάκοπα την ψυχή σου σε κατάστασι μετανοίας και πένθους. Διαπίστωσε και τις πιο ασήμαντες αδυναμίες σου και πολέμησε τες. Αν αδιαφορήσεις για τις μικρές πτώσεις και τα μικρά αμαρτήματα, να είσαι βέβαιος ότι θα δεις κάποτε τον εαυτό σου ν' αδιάφορη και για τα μεγάλα. Από την πιο φευγαλέα και λεπτή αμαρτωλή σκέψη γεννιέται κάποτε το πιο σοβαρό αμάρτημα.
Αρχή της σωτηρίας είναι η αρχή της μετανοίας. Αρχή της μετανοίας είναι η απόχή από την αμαρτία. Αρχή της απόχής από την αμαρτία είναι η καλή πρόθεσης, η αγαθή προαίρεσης.
Ή αγαθή προαίρεσης γεννά τους κόπους. Οι κόποι γεννούν τις αρετές. Οι αρετές γεννούν την πνευματική εργασία. Ή πνευματική εργασία, τέλος, όταν είναι συνεχής και επίμόνη, μονιμοποιεί στην ψυχή την αρετή και την κάνει φυσική κατάσταση της. Όταν φθάσεις σ' αυτή την τελευταία βαθμίδα, λίγο θ' απέχεις από την ψηλάφηση του Θεού!
Άκουσε με πολλή προσοχή πώς ορίζει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος την αληθινή μετάνοια: Μετάνοια σημαίνει ανανέωσης του βαπτίσματος. Μετάνοια σημαίνει συμφωνία με τον Θεό για νέα ζωή. Μετάνοια σημαίνει οριστική απόχή από την αμαρτία. Μετάνοια σημαίνει βαθιά συντριβή και ταπείνωσης. Μετάνοια σημαίνει μόνιμη απομάκρυνσης από κάθε σωματική απόλαυση. Μετάνοια σημαίνει διαρκής αυτoκατάκρισης.
Μετάνοια σημαίνει αδιαφορία για τα πάντα και ενδιαφέρον μόνο για τη σωτηρία της ψυχής σου. Μετάνοια σημαίνει έργα αρετής αντίθετα προς τις προηγούμενες αμαρτίες. Μετάνοια σημαίνει κάθαρσης της σκoτισμένης συνειδήσεως. Μετάνοια σημαίνει θεληματική υπομονή όλων των θλίψεων, από ανθρώπους και από δαίμονες. Μετάνοια σημαίνει αυτοτιμωρίες και συνεχείς ταλαιπωρίες της σάρκας. Μετάνοια σημαίνει κάψιμο των αμαρτιών με τη φωτιά της αδιάλειπτης δακρύρροης προσευχής.
Όλα αυτά αποτελούν την αληθινή μετάνοια.
Είναι όμως γνωρίσματα της δικής σου μετανοίας;
Αυτός ο κόσμος, πού ξέχασε τον Θεό, δεν είναι παρά κοιλάδα της αμαρτίας και λαβύρινθος του θρήνου. Δεν έχει τίποτε καλό, τίποτε αξιέπαινο. Παντού βασιλεύει η αμαρτία, η παρανομία, η αποστασία· αλλά και οι άφευκτες συνέπειες τους: ο πόνος, η θλίψης, ο στεναγμός. "Πάσα κεφαλή εις πόνον και πάσα καρδία εις λύπην. 'Από ποδών έως κεφαλής ουκ εστίν εν αύτω ολοκληρία... ουκ εστί μάλαγμα επιθήναι ούτε ελατον ούτε καταδέσμους" (Ήσ. 1. 5). Γϊ αυτό εσύ, αδελφέ μου, "κατάγαγε ως χείμαρρους δάκρυα ημέρας και νυκτός· μη δως έκνηψιν σεαυτώ μη σιωπήσαιτο ο οφθαλμός σου" ( πρβλ. θρην. Ίερεμ. 2.18 ).
Όλοι οι άγιοι έκλαψαν και πένθησαν πολύ, μετανοώντας για τις αμαρτίες τους, κι ας ήταν λιγότερες από τις δικές σου. "Έγενήθησαν τα δάκρυα αυτών αυτοις άρτος ημέρας και νυκτός" και "το πόμα αυτών μετά κλαυθμού εκίρνων" (πρβλ. Ψαλμ. 41. 4 & 101.10). Και ο Κύριος έκλαψε, όχι γιατί είχε ανάγκη από τα δάκρυα της μετανοίας, αλλά για να θρηνήση την αμετανοησία και τη σκληροκαρδία των ανθρώπων: "Ίδών την πόλιν (την Ιερουσαλήμ) εκλαυσεν έπ' αύτη, λέγων ότι ει εγνως και συ, και γε εν τη ήμερα σου ταύτη, τα προς ειρήνην σου! νυν δε εκρύβη από οφθαλμών σου" (Λουκ. 19. 41-42).
Πώς να μην κλάψης όταν ή ζωή σου είναι γεμάτη από δοκιμασίες, θλίψεις, πόνο, συμφορές; "Ποία του βίου τρυφή διαμένει λύπης αμέτοχος; Ποία δόξα έστηκεν επί γης αμετάθετος; Πάντα σκιάς ασθενέστερα, πάντα ονείρων απατηλότερα· μία ροπή, και ταύτα πάντα θάνατος διαδέχεται". Πώς να μη θρηνήσης όταν και την άλλη ζωή, την αιώνια, κινδυνεύης να τη χάσης; Αυτή θα είναι ή πιο μεγάλη συμφορά. Κανείς δεν ξέρει τι θα του συμβεί εκεί.
Καμμιά είδησης, καμμιά πληροφορία... Θα έρθει σαν κλέφτης ο θάνατος, θα χωρισθεί ή ψυχή από το σώμα και θ' ακολουθήσει ο φοβερός τελωνισμός της από τα πονηρά πνεύματα. "Ω, ποία ώρα τότε! θα πάει η ψυχή εκεί πού ποτέ δεν ήταν. Θα δη εκείνα πού ποτέ δεν γνώρισε. Θ' ακούσει όσα ποτέ δεν άκουσε.
Κλάψε, λοιπόν. Μετανόησε και προσκόμισε στον Κύριο τα δάκρυα σου σαν μύρο μετανοίας. Το δάκρυ καθαρίζει την ψυχή και την ξεπλένει από κάθε κηλίδα, λαμπικάρει τη συνείδηση, φωτίζει τον νου, σπάζει τα δεσμά των παθών, σχίζει τα χειρόγραφα της αμαρτίας.
Κλάψε και θρήνησε με μετάνοια, για να ξεπλυθείς κι εσύ από τις αμαρτίες σου, για να καθαρίσεις τον ρύπο της ψυχής σου, για να θεραπευθείς από την πνευματική τύφλωση, για να πνίξεις στη θάλασσα των δακρύων τον νοητό διώκτη Φαραώ, για να σβήσεις με τους κρουνούς των ματιών σου τη φλόγα της γεένης και ν' αξιωθείς της αιωνίας ζωής εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών.
Δημήτριος Μητροπολίτης Ροστώφ και Γιαροσλάβ
pigizois.gr
ΝΑ ΚΡΑΤΑΣ αδιάκοπα την ψυχή σου σε κατάστασι μετανοίας και πένθους. Διαπίστωσε και τις πιο ασήμαντες αδυναμίες σου και πολέμησε τες. Αν αδιαφορήσεις για τις μικρές πτώσεις και τα μικρά αμαρτήματα, να είσαι βέβαιος ότι θα δεις κάποτε τον εαυτό σου ν' αδιάφορη και για τα μεγάλα. Από την πιο φευγαλέα και λεπτή αμαρτωλή σκέψη γεννιέται κάποτε το πιο σοβαρό αμάρτημα.
Αρχή της σωτηρίας είναι η αρχή της μετανοίας. Αρχή της μετανοίας είναι η απόχή από την αμαρτία. Αρχή της απόχής από την αμαρτία είναι η καλή πρόθεσης, η αγαθή προαίρεσης.
Ή αγαθή προαίρεσης γεννά τους κόπους. Οι κόποι γεννούν τις αρετές. Οι αρετές γεννούν την πνευματική εργασία. Ή πνευματική εργασία, τέλος, όταν είναι συνεχής και επίμόνη, μονιμοποιεί στην ψυχή την αρετή και την κάνει φυσική κατάσταση της. Όταν φθάσεις σ' αυτή την τελευταία βαθμίδα, λίγο θ' απέχεις από την ψηλάφηση του Θεού!
Άκουσε με πολλή προσοχή πώς ορίζει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος την αληθινή μετάνοια: Μετάνοια σημαίνει ανανέωσης του βαπτίσματος. Μετάνοια σημαίνει συμφωνία με τον Θεό για νέα ζωή. Μετάνοια σημαίνει οριστική απόχή από την αμαρτία. Μετάνοια σημαίνει βαθιά συντριβή και ταπείνωσης. Μετάνοια σημαίνει μόνιμη απομάκρυνσης από κάθε σωματική απόλαυση. Μετάνοια σημαίνει διαρκής αυτoκατάκρισης.
Μετάνοια σημαίνει αδιαφορία για τα πάντα και ενδιαφέρον μόνο για τη σωτηρία της ψυχής σου. Μετάνοια σημαίνει έργα αρετής αντίθετα προς τις προηγούμενες αμαρτίες. Μετάνοια σημαίνει κάθαρσης της σκoτισμένης συνειδήσεως. Μετάνοια σημαίνει θεληματική υπομονή όλων των θλίψεων, από ανθρώπους και από δαίμονες. Μετάνοια σημαίνει αυτοτιμωρίες και συνεχείς ταλαιπωρίες της σάρκας. Μετάνοια σημαίνει κάψιμο των αμαρτιών με τη φωτιά της αδιάλειπτης δακρύρροης προσευχής.
Όλα αυτά αποτελούν την αληθινή μετάνοια.
Είναι όμως γνωρίσματα της δικής σου μετανοίας;
Αυτός ο κόσμος, πού ξέχασε τον Θεό, δεν είναι παρά κοιλάδα της αμαρτίας και λαβύρινθος του θρήνου. Δεν έχει τίποτε καλό, τίποτε αξιέπαινο. Παντού βασιλεύει η αμαρτία, η παρανομία, η αποστασία· αλλά και οι άφευκτες συνέπειες τους: ο πόνος, η θλίψης, ο στεναγμός. "Πάσα κεφαλή εις πόνον και πάσα καρδία εις λύπην. 'Από ποδών έως κεφαλής ουκ εστίν εν αύτω ολοκληρία... ουκ εστί μάλαγμα επιθήναι ούτε ελατον ούτε καταδέσμους" (Ήσ. 1. 5). Γϊ αυτό εσύ, αδελφέ μου, "κατάγαγε ως χείμαρρους δάκρυα ημέρας και νυκτός· μη δως έκνηψιν σεαυτώ μη σιωπήσαιτο ο οφθαλμός σου" ( πρβλ. θρην. Ίερεμ. 2.18 ).
Όλοι οι άγιοι έκλαψαν και πένθησαν πολύ, μετανοώντας για τις αμαρτίες τους, κι ας ήταν λιγότερες από τις δικές σου. "Έγενήθησαν τα δάκρυα αυτών αυτοις άρτος ημέρας και νυκτός" και "το πόμα αυτών μετά κλαυθμού εκίρνων" (πρβλ. Ψαλμ. 41. 4 & 101.10). Και ο Κύριος έκλαψε, όχι γιατί είχε ανάγκη από τα δάκρυα της μετανοίας, αλλά για να θρηνήση την αμετανοησία και τη σκληροκαρδία των ανθρώπων: "Ίδών την πόλιν (την Ιερουσαλήμ) εκλαυσεν έπ' αύτη, λέγων ότι ει εγνως και συ, και γε εν τη ήμερα σου ταύτη, τα προς ειρήνην σου! νυν δε εκρύβη από οφθαλμών σου" (Λουκ. 19. 41-42).
Πώς να μην κλάψης όταν ή ζωή σου είναι γεμάτη από δοκιμασίες, θλίψεις, πόνο, συμφορές; "Ποία του βίου τρυφή διαμένει λύπης αμέτοχος; Ποία δόξα έστηκεν επί γης αμετάθετος; Πάντα σκιάς ασθενέστερα, πάντα ονείρων απατηλότερα· μία ροπή, και ταύτα πάντα θάνατος διαδέχεται". Πώς να μη θρηνήσης όταν και την άλλη ζωή, την αιώνια, κινδυνεύης να τη χάσης; Αυτή θα είναι ή πιο μεγάλη συμφορά. Κανείς δεν ξέρει τι θα του συμβεί εκεί.
Καμμιά είδησης, καμμιά πληροφορία... Θα έρθει σαν κλέφτης ο θάνατος, θα χωρισθεί ή ψυχή από το σώμα και θ' ακολουθήσει ο φοβερός τελωνισμός της από τα πονηρά πνεύματα. "Ω, ποία ώρα τότε! θα πάει η ψυχή εκεί πού ποτέ δεν ήταν. Θα δη εκείνα πού ποτέ δεν γνώρισε. Θ' ακούσει όσα ποτέ δεν άκουσε.
Κλάψε, λοιπόν. Μετανόησε και προσκόμισε στον Κύριο τα δάκρυα σου σαν μύρο μετανοίας. Το δάκρυ καθαρίζει την ψυχή και την ξεπλένει από κάθε κηλίδα, λαμπικάρει τη συνείδηση, φωτίζει τον νου, σπάζει τα δεσμά των παθών, σχίζει τα χειρόγραφα της αμαρτίας.
Κλάψε και θρήνησε με μετάνοια, για να ξεπλυθείς κι εσύ από τις αμαρτίες σου, για να καθαρίσεις τον ρύπο της ψυχής σου, για να θεραπευθείς από την πνευματική τύφλωση, για να πνίξεις στη θάλασσα των δακρύων τον νοητό διώκτη Φαραώ, για να σβήσεις με τους κρουνούς των ματιών σου τη φλόγα της γεένης και ν' αξιωθείς της αιωνίας ζωής εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών.
Δημήτριος Μητροπολίτης Ροστώφ και Γιαροσλάβ
pigizois.gr
Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησον με τον αμαρτωλό