Ανθρώπινες παρηγορίες
Δημοσιεύτηκε: Παρ Αύγ 31, 2007 12:04 am
Στην Ορθοδοξία το ήθος είναι συνέπεια και απόρροια του δόγματος. Στην καθ΄ ημάς Ανατολή, ευθύς μετά το Τριαδικό δόγμα ακολουθεί το χριστολογικό δόγμα της Χαλκηδόνος, σύμφωνα με το οποίο ο Χριστός ένωσε στο Πρόσωπό Του δύο φύσεις, τη Θεϊκή και την ανθρώπινη «ασυγχύτως, αχωρίστως, αδιαιρέτως, ατρέπτως».
Απ΄ αυτό αφορμώμενοι οι Πατέρες της Ανατολής διατυπώνουν τη θέση πως οι Ορθόδοξοι οφείλουν να έχουν Χαλκηδόνιον αντίληψη περί ζωής. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να ενδιαφέρονται και για την πνευματική, αλλά και για την υλική διάσταση της ζωής. Εξάλλου, ο ΄Αγιος Ειρηναίος, Επίσκοπος Λυώνος, αναλύοντας θεολογικά το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, θα πει πως, ουσιαστικά, αυτό συνιστά κατάφαση του ανθρωπίνου σώματος, αφού αυτό, τελικά ενώνεται υπαρκτικά με το Θεανδρικό σώμα του Χριστού. ΄Ετσι, η Εκκλησία μας ενδιαφέρεται και για το ανθρώπινο σώμα και τις παρηγορίες, που σχετίζονται μ΄ αυτό. Με τον όρο ανθρώπινες παρηγορίες, εννοούμε όλες εκείνες τις καταστάσεις και ενέργειες, που χρειάζεται ο άνθρωπος ώστε να εκτονώνεται και να γαληνεύει.
Ανθρώπινες παρηγορίες, λοιπόν, είναι η αγάπη του ανθρώπου για τα λουλούδια και τη φύση ευρύτερα, η ψυχαγωγία, η μουσική, ο έρωτας, ο γάμος, η φιλία, οι αθλοπαιδιές, τα χόμπις κ.λ.π. Εννοείται βέβαια η σωστή και κατά Θεό χρήση αυτών και όχι η αμαρτωλή.
Η αποδοχή τους συνίσταται στο γεγονός ότι η Ορθοδοξία, ουσιαστικά, είναι εξισορρόπηση του υλικού με το πνευματικό, του ενδοκοσμικού με το υπερβατικό, ενώ, από την άλλη, συνάδει με το στόχο της, που είναι η πρόσληψη και ο εξαγιασμός όλων των εκφάνσεων του ανθρώπινου βίου. Γι΄ αυτό το λόγο, διαβάζοντας κανένας τους βίους των αγίων βρίσκει πληθώρα περιστατικών, όπου οι άγιοι βίωναν ακριβώς αυτές τις ανθρώπινες παρηγορίες, έστω και αν ήταν άνθρωποι, που, ουσιαστικά, ενώθηκαν με τις θείες άκτιστες ενέργειες και έγιναν Θεοί θέσει και ενεργεία. ΄Ετσι, διαβάζουμε στο βίο της Οσίας Πελαγίας Ιβάνοβνα, που ασκήθηκε στη διά Χριστό σαλότητα. «Αγαπούσε ιδιαιτέρως τα λουλούδια. Περιποιόταν τους κήπους της Μονής και, όταν λάχαινε να της δώσει κάποιος λουλούδια, άστραφτε το πρόσωπό της από χαρά. Η αγάπη της γι΄ αυτά ήταν σ΄ όλους γνωστή και έτσι όποιος ήθελε να την πλησιάσει της έφερνε δώρο λουλούδια».
Εξάλλου, στο βίο του Αγίου Αρσενίου του Καππαδόκη θαυμάζει κανείς το πώς ο άγιος αυτός ήθελε να χαίρονται όλοι τις ανθρώπινες παρηγορίες, όπως τη χαρά της μητρότητος, τις εκδρομές, την ψυχαγωγία.
Στην καθ΄ ημάς ανατολή, που δεν είναι ανέραστη, ο Θεός προβάλλει ως το κατεξοχήν ερωτικόν ον. Ο ΄Αγιος Διονύσιος ο Αρειοπαγίτης θα πει πως ο Θεός από υπερβολική καλοσύνη, εξέρχεται της θείας άκτιστης ουσίας Του και, διά των θείων ακτίστων ενεργειών, κινείται ερωτικά και αγαπητικά προς τον κόσμο.
Ο έρωτας και ο γάμος είναι παρηγορίες που καταφάσκονται στο χώρο της ορθόδοξης ανατολής. Ο ΄Αγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, μιλώντας για το ευλογημένο αντρόγυνο, τον ΄Αγιο Βασίλειο και την Αγία Εμμέλεια, λέει χαρακτηριστικά «Ο γάμος τους ήταν συζυγία ψυχών και σωμάτων». Δηλαδή, ήταν ταιριαστοί ψυχικά και σωματικά. Θα πρέπει επιπρόσθετα να τονιστεί πως οι άγιοι αγαπούσαν το έξυπνο «χιούμορ». Είναι γνωστό το περιστατικό με τον ΄Αγιο Σπυρίδωνα και τους κλέφτες που, αφού έμειναν στη μάντρα του από θεία δύναμη δεμένοι, ύστερα με τις προσευχές του αγίου ελευθερώθηκαν. Στη συνέχεια, δέχτηκαν τις νουθεσίες του για να αλλάξουν τρόπο ζωής. Στο τέλος ξεπροβοδίζοντάς τους τούς χάρισε ένα κριάρι λέγοντάς τους πειρακτικά: “Πάρτε λοιπόν και αυτό, για να μην πάει όλος ο κόπος σας χαμένος».
Θα λέγαμε, λοιπόν, πως οι Πατέρες της Ανατολής δέχονται τις ανθρώπινες παρηγορίες και αυτό, γιατί ο άνθρωπος, κατά την αντίληψή τους, είναι διφυής, «θνητός και αθάνατος, επίγειος και ουράνιος», κατά τη ρήση του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.
΄Ετσι, λοιπόν, ενώ ο άνθρωπος οδεύει προς τον ουρανό, ξέρει παράλληλα να χαίρεται και τις χαρές της ζωής, ευχαριστώντας γι΄ αυτό το Θεό, που είναι, κατά τους Φιλοκαλικούς Πατέρες, «η μακαρία φύσις, η υπερτελής Τελειότης, η υπέρκαλλος και υπεράγαθος αρχή πάντων των όντων».
Σάββας Αλεξάνδρου
Απ΄ αυτό αφορμώμενοι οι Πατέρες της Ανατολής διατυπώνουν τη θέση πως οι Ορθόδοξοι οφείλουν να έχουν Χαλκηδόνιον αντίληψη περί ζωής. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να ενδιαφέρονται και για την πνευματική, αλλά και για την υλική διάσταση της ζωής. Εξάλλου, ο ΄Αγιος Ειρηναίος, Επίσκοπος Λυώνος, αναλύοντας θεολογικά το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, θα πει πως, ουσιαστικά, αυτό συνιστά κατάφαση του ανθρωπίνου σώματος, αφού αυτό, τελικά ενώνεται υπαρκτικά με το Θεανδρικό σώμα του Χριστού. ΄Ετσι, η Εκκλησία μας ενδιαφέρεται και για το ανθρώπινο σώμα και τις παρηγορίες, που σχετίζονται μ΄ αυτό. Με τον όρο ανθρώπινες παρηγορίες, εννοούμε όλες εκείνες τις καταστάσεις και ενέργειες, που χρειάζεται ο άνθρωπος ώστε να εκτονώνεται και να γαληνεύει.
Ανθρώπινες παρηγορίες, λοιπόν, είναι η αγάπη του ανθρώπου για τα λουλούδια και τη φύση ευρύτερα, η ψυχαγωγία, η μουσική, ο έρωτας, ο γάμος, η φιλία, οι αθλοπαιδιές, τα χόμπις κ.λ.π. Εννοείται βέβαια η σωστή και κατά Θεό χρήση αυτών και όχι η αμαρτωλή.
Η αποδοχή τους συνίσταται στο γεγονός ότι η Ορθοδοξία, ουσιαστικά, είναι εξισορρόπηση του υλικού με το πνευματικό, του ενδοκοσμικού με το υπερβατικό, ενώ, από την άλλη, συνάδει με το στόχο της, που είναι η πρόσληψη και ο εξαγιασμός όλων των εκφάνσεων του ανθρώπινου βίου. Γι΄ αυτό το λόγο, διαβάζοντας κανένας τους βίους των αγίων βρίσκει πληθώρα περιστατικών, όπου οι άγιοι βίωναν ακριβώς αυτές τις ανθρώπινες παρηγορίες, έστω και αν ήταν άνθρωποι, που, ουσιαστικά, ενώθηκαν με τις θείες άκτιστες ενέργειες και έγιναν Θεοί θέσει και ενεργεία. ΄Ετσι, διαβάζουμε στο βίο της Οσίας Πελαγίας Ιβάνοβνα, που ασκήθηκε στη διά Χριστό σαλότητα. «Αγαπούσε ιδιαιτέρως τα λουλούδια. Περιποιόταν τους κήπους της Μονής και, όταν λάχαινε να της δώσει κάποιος λουλούδια, άστραφτε το πρόσωπό της από χαρά. Η αγάπη της γι΄ αυτά ήταν σ΄ όλους γνωστή και έτσι όποιος ήθελε να την πλησιάσει της έφερνε δώρο λουλούδια».
Εξάλλου, στο βίο του Αγίου Αρσενίου του Καππαδόκη θαυμάζει κανείς το πώς ο άγιος αυτός ήθελε να χαίρονται όλοι τις ανθρώπινες παρηγορίες, όπως τη χαρά της μητρότητος, τις εκδρομές, την ψυχαγωγία.
Στην καθ΄ ημάς ανατολή, που δεν είναι ανέραστη, ο Θεός προβάλλει ως το κατεξοχήν ερωτικόν ον. Ο ΄Αγιος Διονύσιος ο Αρειοπαγίτης θα πει πως ο Θεός από υπερβολική καλοσύνη, εξέρχεται της θείας άκτιστης ουσίας Του και, διά των θείων ακτίστων ενεργειών, κινείται ερωτικά και αγαπητικά προς τον κόσμο.
Ο έρωτας και ο γάμος είναι παρηγορίες που καταφάσκονται στο χώρο της ορθόδοξης ανατολής. Ο ΄Αγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, μιλώντας για το ευλογημένο αντρόγυνο, τον ΄Αγιο Βασίλειο και την Αγία Εμμέλεια, λέει χαρακτηριστικά «Ο γάμος τους ήταν συζυγία ψυχών και σωμάτων». Δηλαδή, ήταν ταιριαστοί ψυχικά και σωματικά. Θα πρέπει επιπρόσθετα να τονιστεί πως οι άγιοι αγαπούσαν το έξυπνο «χιούμορ». Είναι γνωστό το περιστατικό με τον ΄Αγιο Σπυρίδωνα και τους κλέφτες που, αφού έμειναν στη μάντρα του από θεία δύναμη δεμένοι, ύστερα με τις προσευχές του αγίου ελευθερώθηκαν. Στη συνέχεια, δέχτηκαν τις νουθεσίες του για να αλλάξουν τρόπο ζωής. Στο τέλος ξεπροβοδίζοντάς τους τούς χάρισε ένα κριάρι λέγοντάς τους πειρακτικά: “Πάρτε λοιπόν και αυτό, για να μην πάει όλος ο κόπος σας χαμένος».
Θα λέγαμε, λοιπόν, πως οι Πατέρες της Ανατολής δέχονται τις ανθρώπινες παρηγορίες και αυτό, γιατί ο άνθρωπος, κατά την αντίληψή τους, είναι διφυής, «θνητός και αθάνατος, επίγειος και ουράνιος», κατά τη ρήση του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.
΄Ετσι, λοιπόν, ενώ ο άνθρωπος οδεύει προς τον ουρανό, ξέρει παράλληλα να χαίρεται και τις χαρές της ζωής, ευχαριστώντας γι΄ αυτό το Θεό, που είναι, κατά τους Φιλοκαλικούς Πατέρες, «η μακαρία φύσις, η υπερτελής Τελειότης, η υπέρκαλλος και υπεράγαθος αρχή πάντων των όντων».
Σάββας Αλεξάνδρου