Ενοποίηση
Δημοσιεύτηκε: Σάβ Σεπ 08, 2007 11:05 am
Μόλις κάνουμε μια σοβαρή προσπάθεια να προσευχηθούμε «εν πνεύματι και αληθεία» αμέσως συνειδητοποιούμε έντονα την εσωτερική μας αποσύνθεση, την έλλειψη της ενότητας και ολοκλήρωσής μας. Παρόλες τις προσπάθειες μας να σταθούμε προς στο Θεό, οι σκέψεις συνεχίζουν να τρέχουν ανήσυχα και άσκοπα μέσα στο μυαλό μας, όπως το βόμβισμα της μύγας (επίσκοπος Θεοφάνης, ή το ιδιότροπο πήδημα των πιθήκων από κλαδί σε κλαδί (Ραμακρίσνα). Ενατένιση σημαίνει πρώτα απʼ όλα να υπάρχεις εκεί που βρίσκεσαι – να είσαι εδώ και τώρα.
Αλλά συνήθως είμαστε ανίκανοι να σταματήσουμε τη σκέψη μας να περιπλανιέται όπου τύχει, στον τόπο και στο χρόνο. Θυμόμαστε το παρελθόν, ατενίζομε το μέλλον, σχεδιάζουμε τι θα κάνουμε στη συνέχεια άνθρωποι και τόποι έρχονται μπρος μας σε μια ατέλειωτη ακολουθία: Δεν έχουμε τη δύναμη να αυτοσυγκεντρωθούμε στο μέρος ακριβώς που θα ʽπρεπε να βρισκόμαστε – εδώ, στην παρουσία του Θεού, είμαστε ανίκανοι να ζήσουμε ολοκληρωτικά στη μόνη στιγμή του χρόνου που αληθινά υπάρχει – το τώρα, το άμεσο παρόν. Αυτή η εσωτερική αποσύνθεση είναι ένα από τα τραγικά επακόλουθα της πτώσης. Οι άνθρωποι που πετυχαίνουν στη ζωή, έχει σωστά παρατηρηθεί, είναι εκείνοι που κάνουν μόνο ένα πράγμα κάθε φορά. Αλλά το να κάνεις κάθε πράγμα στη σειρά του δεν είναι καθόλου εύκολο. Ενώ κάτι τέτοιο είναι αρκετά δύσκολο στην εξωτερική εργασία, ακόμα δυσκολότερο είναι στην προσπάθεια της εσωτερικής προσευχής.
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Πώς θα μάθουμε να ζούμε στο παρόν, στην αιωνιότητα του Τώρα; Πώς μπορούμε να κατακτήσουμε τον Καιρό, την αποφασιστική στιγμή, τη στιγμή της ευκαιρίας; Είναι ακριβώς σʼ αυτό το σημείο που η Προσευχή του Ιησού μπορεί να βοηθήσει. Η επανειλημμένη επίκληση του Ονόματος μπορεί να μας φέρει, με τη Χάρη του Θεού, από τη διαίρεση στην ενότητα, από τη διάσπαση και την πολλαπλότητα στην ενοποίηση.Για να σταματήσεις το συνεχή συνωστισμό των σκέψεών σου», λέγει ο επίσκοπος Θεοφάνης, «πρέπει να δέσεις τη διάνοιά σου με μια σκέψη ή με τη σκέψη του Ενός μόνο».
Οι ασκητές Πατέρες, ιδιαίτερα ο Βαρσανούφιος και ο Ιωάννης, διαχωρίζουν δύο τρόπους για τον πόλεμο των λογισμών. Η πρώτη μέθοδος είναι για τους «δυνατούς» ή τους «τέλειους». Αυτοί μπορούν να «αντιλέγουν» στους λογισμούς τους, δηλαδή να τους αντιμετωπίζουν πρόσωπο με πρόσωπο, να τους έλκουν σε κατά πρόσωπο αναμέτρηση. Αλλά για τους περισσότερους από μας μια τέτοια μέθοδος είναι πολύ δύσκολη, και ίσως πράγματι οδηγήσει σε ουσιαστική ζημία.
Η άμεση αναμέτρηση, ή προσπάθεια να εκριζώσουμε και να αποβάλουμε λογισμούς με τη δύναμη της θέλησής μας, συχνά δίνει απλώς μεγαλύτερη δύναμη στη φαντασία μας. Οι φαντασιώσεις μας, βίαια καταπιεσμένες, τείνουν να επιστρέψουν με μεγαλύτερη δύναμη. Αντί να μαχόμαστε τους λογισμούς μας κατευθείαν και να προσπαθούμε να τους αποδιώξουμε με μια προσπάθεια της θέλησης, είναι σοφότερο να στραφούμε και να προσηλώσουμε την προσοχή μας αλλού. Από το να ατενίζουμε κάτω, μέσα στην ταραγμένη φαντασία μας και να συγκεντρωνόμαστε για να εναντιωθούμε στις σκέψεις μας, καλύτερα θα είναι να κοιτάξουμε προς τα πάνω, προς τον Κύριο Ιησού και να εμπιστεφθούμε τους εαυτούς μας στα χέρια Του, επικαλούμενοι το ΄Ονομά Του, και η χάρη που ενεργεί διαμέσου του Ονόματός Του θα υπερπηδά τους λογισμούς,τους οποίους δε θα μπορούσαμε να εξαλείψουμε με τη δικιά μας δύναμη.
Η πνευματική μας στρατηγική θα πρέπει να είναι θετική και όχι αρνητική: αντί να προσπαθούμε να αδειάσουμε τη σκέψη μας από ο,τιδήποτε κακό, θα είναι καλύτερα να τη γεμίζουμε με ό, τι καλό. «Μην αντιλέγεις στις σκέψεις που έρχονται απʼ τους εχθρούς σου» συμβουλεύουν ο Βαρσανούφιος και ο Ιωάννης, «γιατί αυτό ακριβώς αυτοί θέλουν και δε θα πάψουν να σε ενοχλούν. Αλλά γύρισε στον Κύριο για να σε βοηθήσει εναντίον τους, καταθέτοντας μπροστά Του τη δική σου αδυναμία, διότι Αυτός είναι ικανός να τους εκδιώξει και να τους εκμηδενίσει».
Κάλλιστος Ware
Αλλά συνήθως είμαστε ανίκανοι να σταματήσουμε τη σκέψη μας να περιπλανιέται όπου τύχει, στον τόπο και στο χρόνο. Θυμόμαστε το παρελθόν, ατενίζομε το μέλλον, σχεδιάζουμε τι θα κάνουμε στη συνέχεια άνθρωποι και τόποι έρχονται μπρος μας σε μια ατέλειωτη ακολουθία: Δεν έχουμε τη δύναμη να αυτοσυγκεντρωθούμε στο μέρος ακριβώς που θα ʽπρεπε να βρισκόμαστε – εδώ, στην παρουσία του Θεού, είμαστε ανίκανοι να ζήσουμε ολοκληρωτικά στη μόνη στιγμή του χρόνου που αληθινά υπάρχει – το τώρα, το άμεσο παρόν. Αυτή η εσωτερική αποσύνθεση είναι ένα από τα τραγικά επακόλουθα της πτώσης. Οι άνθρωποι που πετυχαίνουν στη ζωή, έχει σωστά παρατηρηθεί, είναι εκείνοι που κάνουν μόνο ένα πράγμα κάθε φορά. Αλλά το να κάνεις κάθε πράγμα στη σειρά του δεν είναι καθόλου εύκολο. Ενώ κάτι τέτοιο είναι αρκετά δύσκολο στην εξωτερική εργασία, ακόμα δυσκολότερο είναι στην προσπάθεια της εσωτερικής προσευχής.
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Πώς θα μάθουμε να ζούμε στο παρόν, στην αιωνιότητα του Τώρα; Πώς μπορούμε να κατακτήσουμε τον Καιρό, την αποφασιστική στιγμή, τη στιγμή της ευκαιρίας; Είναι ακριβώς σʼ αυτό το σημείο που η Προσευχή του Ιησού μπορεί να βοηθήσει. Η επανειλημμένη επίκληση του Ονόματος μπορεί να μας φέρει, με τη Χάρη του Θεού, από τη διαίρεση στην ενότητα, από τη διάσπαση και την πολλαπλότητα στην ενοποίηση.Για να σταματήσεις το συνεχή συνωστισμό των σκέψεών σου», λέγει ο επίσκοπος Θεοφάνης, «πρέπει να δέσεις τη διάνοιά σου με μια σκέψη ή με τη σκέψη του Ενός μόνο».
Οι ασκητές Πατέρες, ιδιαίτερα ο Βαρσανούφιος και ο Ιωάννης, διαχωρίζουν δύο τρόπους για τον πόλεμο των λογισμών. Η πρώτη μέθοδος είναι για τους «δυνατούς» ή τους «τέλειους». Αυτοί μπορούν να «αντιλέγουν» στους λογισμούς τους, δηλαδή να τους αντιμετωπίζουν πρόσωπο με πρόσωπο, να τους έλκουν σε κατά πρόσωπο αναμέτρηση. Αλλά για τους περισσότερους από μας μια τέτοια μέθοδος είναι πολύ δύσκολη, και ίσως πράγματι οδηγήσει σε ουσιαστική ζημία.
Η άμεση αναμέτρηση, ή προσπάθεια να εκριζώσουμε και να αποβάλουμε λογισμούς με τη δύναμη της θέλησής μας, συχνά δίνει απλώς μεγαλύτερη δύναμη στη φαντασία μας. Οι φαντασιώσεις μας, βίαια καταπιεσμένες, τείνουν να επιστρέψουν με μεγαλύτερη δύναμη. Αντί να μαχόμαστε τους λογισμούς μας κατευθείαν και να προσπαθούμε να τους αποδιώξουμε με μια προσπάθεια της θέλησης, είναι σοφότερο να στραφούμε και να προσηλώσουμε την προσοχή μας αλλού. Από το να ατενίζουμε κάτω, μέσα στην ταραγμένη φαντασία μας και να συγκεντρωνόμαστε για να εναντιωθούμε στις σκέψεις μας, καλύτερα θα είναι να κοιτάξουμε προς τα πάνω, προς τον Κύριο Ιησού και να εμπιστεφθούμε τους εαυτούς μας στα χέρια Του, επικαλούμενοι το ΄Ονομά Του, και η χάρη που ενεργεί διαμέσου του Ονόματός Του θα υπερπηδά τους λογισμούς,τους οποίους δε θα μπορούσαμε να εξαλείψουμε με τη δικιά μας δύναμη.
Η πνευματική μας στρατηγική θα πρέπει να είναι θετική και όχι αρνητική: αντί να προσπαθούμε να αδειάσουμε τη σκέψη μας από ο,τιδήποτε κακό, θα είναι καλύτερα να τη γεμίζουμε με ό, τι καλό. «Μην αντιλέγεις στις σκέψεις που έρχονται απʼ τους εχθρούς σου» συμβουλεύουν ο Βαρσανούφιος και ο Ιωάννης, «γιατί αυτό ακριβώς αυτοί θέλουν και δε θα πάψουν να σε ενοχλούν. Αλλά γύρισε στον Κύριο για να σε βοηθήσει εναντίον τους, καταθέτοντας μπροστά Του τη δική σου αδυναμία, διότι Αυτός είναι ικανός να τους εκδιώξει και να τους εκμηδενίσει».
Κάλλιστος Ware