Περιορίζει ο Χριστιανισμός την ελευθερία του ανθρώπου ;

[Domna]

( νεανικό περιοδικό ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΝΙΚΗΝ )

Τέλειωνα το προηγούμενο άρθρο της στήλης με το ότι για να γίνουμε πραγματικά ελεύθεροι πρέπει ν' αποκτήσουμε αυτοπειθαρχία. Ο Αλέξης Καρρέλ γράφει πολύ ορθά πως για να αποκτήσουμε την ελευθερία μας χρειάζεται «εσωτερική πειθαρχία... Για να επιτύχουμε στη ζωή και να μεγαλουργήσουμε πρέπει ν' απαρνηθούμε ένα μέρος από την ελευθερία μας»

Είναι σωστή η θέση αυτή. Η υπερβολική ελευθερία όπως κι η τυραννική δουλεία οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα. Αυτό συμβαίνει στο φυσικό κόσμο.

Τό αμπέλι π.χ. για να καρποφορήσει πρέπει να ...περιορισθεί. Ν' απαρνηθεί, ας πούμε, ένα μέρος από την ελευθερία του. Πρέπει να κλαδευτεί. Τό κλαδευτήρι φαίνεται ότι περιορίζει την ανάπτυξη του. Κι όμως το κλάδεμα το βοηθάει να πετάξει νέους βλαστούς, να φουντώσει και να κρεμάσει ώριμο καρπό.

Ένας άπιστος έλεγε κάποτε στον ιερό Αυγουστίνο: «Οι εντολές της θρησκείας είναι δεσμευτικές. Είναι φορτίο που καταθλίβει και συμπιέζει. Μας εμποδίζει να γευθούμε και να απολαύσουμε τις χαρές της ζωής». Ο Αυγουστίνος του απάντησε: «Τα φτερά του χελιδονιού είναι πρόσθετο βάρος στο σώμα του. Όμως ακριβώς χάρη σ' αυτό το πρόσθετο βάρος το χελιδόνι δεν μένει κάτω στη γη. Σπαθίζει καί διασχίζει τους αιθέρες».

Οι άγιες εντολές του Θεού, τα απαγορευτικά «ου» του θείου νόμου, είναι απλώς οι σωτήριες απαγορευτικές πινακίδες, τα κόκκινα φώτα της τροχαίας του πνευματικού μας βίου. Αν τα περιφρονήσουμε, θα καταλήξουμε σε τραγικά «δυστυχήματα». Αν τα σεβαστούμε, θα φθάσουμε ασφαλείς στον ουράνιο προορισμό μας.

Όλα αυτά είναι ό,τι η ναυτική πυξίδα, το τιμόνι και ο ναυτικός χάρτης, στα οποία πρέπει να πειθαρχήσουμε, αν θέλουμε να φτάσουμε ασφαλώς στο λιμάνι της ζωής. Ώστε ελεύθερος δεν μπορεί να λογισθεί εκείνος πού περιφρονεί τον νόμο του Θεού και κάνει ό,τι θέλει.

Αληθινά ελεύθερος είναι όποιος έχει τη θέληση να πραγματοποιεί στη ζωή του τις προσταγές του Πνεύματος του Θεού. Ελεύθερος είναι εκείνος που ξέρει να επιλέγει ώστε να είναι υπό τον Κύριο της Ελευθερίας και όχι υπό τον κύριο της αχαλίνωτης ζωής.

Ο Πυθαγόρας, ο μεγάλος Σάμιος σοφός της αρχαιότητος, έλεγε: «Ουδείς ελεύθερος εαυτού μη κρατών». Κανένας δεν είναι ελεύθερος αν δεν κυριαρχεί στον εαυτό του. Άλλος μεγάλος σοφός της αρχαιότητος δίδασκε, πως το πρόβλημα της ελευθερίας είναι πρόβλημα του πνεύματος.

Και ο Χριστιανισμός, που είναι η μόνη πίστη, που ταιριάζει στους κατεξοχήν ελεύθερους ανθρώπους, διδάσκει ότι πραγματική ελευθερία είναι η ηθική ελευθερία. Δηλαδή να επιθυμούμε ό,τι είναι σύμφωνο προς τον ηθικό νόμο του Ευαγγελίου. Και βέβαια όχι μόνο να το επιθυμούμε, αλλά και να το πραγματοποιούμε, όπως έγραψα στο προηγούμενο άρθρο. Ορθά έλεγε ο Γάλλος συγγραφέας, ποιητής και δραματουργός Παύλος Κλωντέλ: «Ο Χριστιανός είναι ο μόνος ελεύθερος ανάμεσα στους δούλους της αμαρτίας και των παθών». Η αγία Γραφή το λέει με τον δικό της τρόπο: Οι κατεξοχήν ελεύθεροι άνθρωποι υπήρξαν πάντα «δούλοι Ιησού Χριστού», όπως ο Ματθαίος που από «τελώνης» έγινε ευαγγελιστής ό Παύλος, πού άπό δούλος του νόμου, έγινε ο δυναμικότε¬ρος κήρυκας του μηνύματος της ελευθερίας, όπως ο ιερός Αυγουστίνος, και πλήθος όμοιοί του, που από δούλοι της αμαρτίας, έγιναν άγιοι της Εκκλησίας του Χριστού 1.

Αλλά η γνώση του θελήματος του Θεού δεν μας βοηθεί μόνο στην απόκτηση αυτοκυριαρχίας. Γεμίζει την ψυχή και με το Άγιο Πνεύμα. Και όπου υπάρχει το Άγιο Πνεύμα εκεί υπάρχει και ελευθερία (βλ. Ιω. η 31-32, Β' Κορ. γ 17). Ελευθερία από τον τυραννικό ζυγό της αμαρτίας, ελευθερία εσωτερική που πλαταίνει τις καρδιές καί τις ειρηνεύει.

Χωρίς αυτήν δεν αξίζει τίποτε να ζεις σε βασιλικά ανάκτορα. Χωρίς αυτήν ούτε η σωματική ελευθερία δίνει την εσωτερική, την πραγματική ελευθερία. Ο πάγκαλος Ιωσήφ και ο απόστολος Παύλος βρίσκονταν ο πρώτος στη φυλακή της Αιγύπτου, ο δεύτερος στη φυλακή των Φιλίππων της Μακεδονίας, ήσαν όμως ελεύθεροι. Ο Αιγύπτιος Φαραώ και ο βασιλιάς Ηρώδης κάθονταν σε θρόνους βασιλικούς, ήσαν όμως δούλοι ταλαίπωροι και αξιοθρήνητοι.

Κλείνοντας αυτό το κείμενο θα 'θελα να κάνω δυο σημαντικές επισημάνσεις:

α) Νομίζουν κάποιοι ότι συμμαχώντας με τις αντιλήψεις του κόσμου και απορρίπτοντας την «εν Χριστώ ελευθερία» γίνονται ελεύθεροι. Βρίσκονται όμως σε πλάνη. Ο κόσμος, που είναι μακριά από τον Θεό κηρύσσει ελευθερία, επειδή όμως είναι υποδουλωμένος στην αμαρτία, περιορίζει την ελευθερία μας ή μας την αφαιρεί εντελώς.

Αυτή ακριβώς ήταν η απάτη του διαβόλου, με την οποία πλάνησε τους πρωτόπλαστους. Τους είπε ότι θα γίνουν ελεύθεροι αν παραβούν την εντολή του Θεού. Τον πίστεψαν και δουλώθηκαν στην αμαρτία. Το ίδιο μήνυμα στέλνει και η παραβολή του άσωτου. Ο άσωτος πίστεψε ότι φεύγοντας από το πατρικό του σπίτι (την εκκλησία) θα βρει την ελευθερία του, όμως κατάντησε άθλιος και νηστικός χοιροβοσκός (δούλος της αμαρτίας).

«Απόλυτη ελευθερία» λοιπόν «έχει (μόνο) ο Θεός, που είναι η πηγή του αγαθού» και δεν περιορίζεται από καμιά εκλογή. Οι δε άνθρωποι μετέχουμε στην ελευθερία του Θεού, όταν με την υπακοή στους αγίους νόμους του καί τήν εφαρμογή της ευαγγελικής αληθείας γινόμαστε κοινωνοί της ζωής Του2.

β) Ελεύθεροι γινόμαστε, όταν κατανικούμε τα πάθη μας. Αυτός που με τον προσωπικό του αγώνα και τη χάρη του Θεού κατανικά τα πάθη του, συντονίζοντας το θέλημα του με το άγιο θέλημα του Θεού, γίνεται πραγματικά ελεύθερος.

«Στο μέτρο πού δεσμεύουμε τόν επαναστάτη εαυτό μας κερδίζουμε τήν ελευθερία μας», διδάσκει ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης. Όμως με το θέμα της ελευθερίας συνδέεται άμεσα και το σπουδαίο θέμα της ευθύνης. Αυτή τήν πλευρά θα τη δούμε στο επόμενο άρθρο.

Ν. Ροδινός

1. Βλ. περισσότερα εις: Νικ. Π. Βασιλειάδη, Από τα Προβλήματα των νέων μας, έκδ. «Ο Σωτήρ», Αθήναι 19997, σελ. 129-140.

2. Βλ. Γ. Ι. Μαντζαρίδη, Χριστιανική Ηθική..., σελ. 250-251.

3. Γ. Ι. Μαντζαρίδη, ό.π., σελ. 251.

[filotas]

Η υπερβολική ελευθερία όπως κι η τυραννική δουλεία οδηγούν στο ίδιο αποτέλεσμα. Αυτό συμβαίνει στο φυσικό κόσμο.

Αυτή νομίζω είναι λάθος έκφραση και δεν περιγράφει το γιατί αξίζει ο Χριστιανός να αντικαταστήσει το θέλημά του με το θέλημα του Θεού.

Ελεύθεροι γινόμαστε, όταν κατανικούμε τα πάθη μας. Αυτός που με τον προσωπικό του αγώνα και τη χάρη του Θεού κατανικά τα πάθη του, συντονίζοντας το θέλημα του με το άγιο θέλημα του Θεού, γίνεται πραγματικά ελεύθερος.

Αντίθετα αυτή είναι η μοναδική πραγματικά εύστοχη φράση σ΄ολόκληρο το κείμενο. Ο άνθρωπος που ζει μακριά απ΄το Θεό είναι δέσμιος των παθών του και σε καμιά περίπτωση δεν είναι ελεύθερος, αφού αναγκάζεται να τα υπηρετεί ακόμη κι ενάντια στο θέλημά του. Λέει ο Απόστολος Παύλος:

"14 Γιατί ξέρουμε, βέβαια, πως ο νόμος είναι πνευματικός, ενώ εγώ είμαι σαρκικός, πουλημένος σκλάβος στην κυριότητα της αμαρτίας. 15 Έτσι, λοιπόν, δε συνειδητοποιώ το αποτέλεσμα που πετυχαίνω, γιατί δεν κάνω εκείνο που θέλω, αλλά κάνω εκείνο το οποίο απεχθάνομαι. 16 Aν, λοιπόν, κάνω εκείνο που απεχθάνομαι, σημαίνει πως παραδέχομαι ότι ο νόμος είναι καλός. 17 Έτσι, ανακαλύπτω τώρα, πως το κακό αυτό αποτέλεσμα δεν το πραγματοποιώ εγώ, αλλά η αμαρτία που φωλιάζει μέσα μου. 18 Διότι ξέρω πια ότι δεν κατοικεί μέσα μου, δηλαδή στη φύση μου κάτι καλό, γιατί, ενώ υπάρχει πάντα η θέληση, όμως τη δύναμη να πραγματοποιήσω το καλό δεν τη βρίσκω, 19 δεδομένου ότι δεν κάνω το καλό που θέλω, αλλά το κακό που δε θέλω, αυτό πράττω. 20 Aφού, όμως, κάνω κάτι το οποίο εγώ δεν το θέλω, σημαίνει πως το πραγματοποιώ όχι με δική μου πρωτοβουλία, αλλά εξαιτίας της αμαρτίας που φωλιάζει μέσα μου. 21 Άρα μέσω του νόμου που μου ενισχύει τη θέληση να κάνω το καλό, ανακαλύπτω ότι μέσα μου υπάρχει το κακό. 22 Γιατί ενώ εσωτερικά ευχαριστιέμαι με το νόμο του Θεού, 23 βλέπω ένα νόμο διαφορετικό μέσα στα μέλη μου, να αντιστρατεύεται στο νόμο της διάνοιάς μου και με κάνει αιχμάλωτο στο νόμο της αμαρτίας, που βρίσκεται μέσα στα μέλη μου! 24 Πόσο ταλαίπωρος άνθρωπος είμαι εγώ! Ποιος θα με ελευθερώσει από το σώμα αυτό, που το έχει κυριεύσει ο θάνατος; - 25 Eυχαριστώ το Θεό που δίνει τούτη την απελευθέρωση μέσω του Iησού Xριστού του Kυρίου μας! Tο συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι εγώ ο ίδιος με τη διάνοιά μου υπακούω στο νόμο του Θεού, αλλά με τη σάρκα μου στο νόμο της αμαρτίας." (Ρωμαίους κεφ. 7,14-25)

Όταν ο άνθρωπος καταφέρει συνειδητά κι από αγάπη στον Ουράνιο Πατέρα ν΄αντικαταστήσει το θέλημά του με το θέλημα του Θεού, τότε μονάχα είναι ελεύθερος να κάνει αυτό που πραγματικά πλάστηκε να κάνει. Όταν αντίθετα πορεύεται σύμφωνα με τις επιθυμίες της σάρκας του, τότε γίνεται δέσμιός της κι υποχρεωμένος να την υπηρετεί ακόμη κι όταν καταλαβαίνει ότι αυτή η πορεία τον οδηγεί στο θάνατο.

[konstantinoupolitis]

Ελευθερία είναι πρώτιστα το να νιώθεις γαλήνη και αγάπη στη καρδιά σου. Αν δεν υπάρχουν αυτά υπάρχει δέσμευση που προκύπτει απο τον ψυχικό περιορισμό που νιώθεις και που πολλάκις είναι σκλαβιά πραγματική.

Ο Χριστιανισμός είναι κατ΄επέκταση Ελευθερία.

Μόνο που όπως λέει και ο Κάλβος "θέλει αρετή και τόλμη".

Αυτά που θεωρούμε ότι μας περιορίζουν είναι αυτά που μας οδηγούν σε συνδυασμό πάντα με την κατα περίσταση διάκριση στην αρετή και την τόλμη, απαραίτητα στοιχεία για τον τελικό σκόπό που είναι η Ελευθερία- Σωτηρία.