Συνέντευξη με τον Herman T. Engelhardt
Δημοσιεύτηκε: Πέμ Ιουν 19, 2008 2:47 pm
Βιογραφικό σημείωμα για τον Ηerman Τ. Εngelhardt.
Ένας από τους σημαντικότερους βιοηθικολόγους στις Η.Π.Α., ο οποίος εξ αρχής μελέτησε την βιοηθική σε βάθος, αναδεικνύοντας την σημασία της θεωρήσεώς της ως πολιτισμικό φαινόμενο, είναι ο καθηγητής Δρ Ηerman Τ. Εngelhardt. Είναι ευρέως γνωστός στον ακαδημαϊκό κόσμο ως Η. Τristram Εngelhardt. Ο Δρ Εngelhardt είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στην Ιατρική, το οποίο έλαβε μετ ἐπαίνων από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τulane το 1972. Είναι επίσης διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Τέξας (Αustin) από το 1969. Διετέλεσε υπότροφος του ιδρύματος Fulbright στο Πανεπιστήμιο της Βόννης (1969-1970), υπότροφος στο Ινστιτούτο Ανώτερων Σπουδών στο Δυτικό Βερολίνο (1988-1989), επισκέπτης ερευνητής στην Διεθνή Ακαδημία για την Φιλοσοφία στο Furstentum του Λιχτενστάϊν (τέλη του 1997), και επισκέπτης ερευνητής στο Liberty Fundd, της Ινδιανάπολης, (Ινδιάνα Η.Π.Α., άνοιξη του 1998).
Αυτήν την περίοδο είναι καθηγητής του τμήματος Φιλοσοφίας, του Πανεπιστημίου του Rice, και ομότιμος καθηγητής του τμήματος Ιατρικής και του τμήματος Κοινοτικής Ιατρικής, του Κολεγίου Βaylor. Διδάσκει στα πανεπιστήμια του Rice και του Βaylor από τον Ιανουάριο του 1983, αφ ὅτου αποχώρησε από το Πανεπιστήμιο της Georgetown, όπου διετέλεσε καθηγητής Φιλοσοφίας της Ιατρικής στο Ίδρυμα Rosemary Κennedy. Ο Δρ Εngelhardt είναι συντάκτης του «Journal of Medicine and Philosophy», αρχισυντάκτης του επιστημονικού περιοδικού «Christian Bioethics» και της επιστημονικής σειράς βιβλίων «Philosophy and Medicine» με πάνω από ογδόντα ήδη τυπωμένους τόμους. Είναι επίσης συντάκτης στην σειρά βιβλίων Philosophical Studies in Contemporary Culture. Δικά του είναι πάνω από τριακόσια δέκα άρθρα και κεφάλαια βιβλίων, πάνω από εκατόν δέκα βιβλιοκρισίες, καθώς και άλλες δημοσιεύσεις. Το έργο του εκτείνεται από την Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία και την Ιστορία της Ιατρικής ως την Φιλοσοφία της Ιατρικής και την Βιοηθική. Έχουν γίνει περισσότερες από εκατόν πενήντα ανατυπώσεις η μεταφράσεις δημοσιεύσεών του, ενώ έχει συνεργαστεί για την έκδοση περισσότερων από είκοσι πέντε συλλογικών τόμων και έχει προσκληθεί ως ομιλητής σε όλο τον κόσμο. Από τα πιο σημαντικά βιβλία του είναι: Το «Bioethics and Seular Humanism: Τhe Search of a Common Morality» (Βιοηθική και Εκκοσμικευμένος Ανθρωπισμός: Η αναζήτηση μιας κοινής ηθικής) (Φιλαδέλφεια/Λονδίνο: «Trinity Press International/SCM Press», 1991) και η δεύτερη, λεπτομερώς αναθεωρημένη έκδοση του «The Foundation of Bioethics» (Τα Θεμέλια της Βιοηθικής) (Νέα Υόρκη: Οξφόρδη, 1996), η οποία έχει μεταφραστεί στα Κινεζικά, Ιταλικά, Ιαπωνικά, Πορτογαλικά, και Ισπανικά. Το 1998 μεταφράστηκε στα Κινεζικά το «Bioethics and Seular Humanism». Το πιο πρόσφατο έργο του είναι το «The Foundation of Christian Bioethics» (Τα Θεμέλια της Χριστιανικής Βιοηθικής) (Κάτω Χώρες: Swets & Zeitlinger, 2000), το οποίο έχει εμφανιστεί στα Πορτογαλικά και Ρουμανικά.
Όπως τονίζει ο ίδιος ο Ηerman Εngelhardt, αυτό το ακαδημαϊκό βιογραφικό σημείωμα «έχει να πει μόνο μέρος της ιστορίας». Το Μεγάλο Σάββατο του 1991, εισήλθε στους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, πράγμα που άλλαξε τα πάντα στην ζωή του. Από εκείνη την στιγμή, άρχισε να θέτει τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες και δυνατότητές του στην υπηρεσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτή η νέα του κατεύθυνση ευθύνεται για την έκδοση του περιοδικού «Christian Bioethics», καθώς επίσης και για το βιβλίο «The Foundation of Christian Bioethics». Στην Ορθοδοξία μεταστράφηκαν επίσης και η σύζυγός του και οι δυό από τις κόρες του, Χριστίνα και Δωροθέα. Η νεώτερη κόρη του, Δωροθέα, είναι σύζυγος ορθόδοξου ιερέα. Μέχρι τώρα, έχει επτά εγγόνια βαπτισμένα ορθόδοξα. Εκτός από τις ομιλίες του σχετικά με την Φιλοσοφία της Ιατρικής και την Βιοηθική, μιλά εκτενώς για την Ορθόδοξη Εκκλησία στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Αυτήν την περίοδο είναι επίσης αναπληρωτής καθηγητής της Ηθικής Θεολογίας και της Ηθικής στην Θεολογική Σχολή του Αγ. Γερμανού στο νησί Κodiak, της Αλάσκα. Υπηρετεί επίσης ως χειροθετημένος αναγνώστης στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου του Πατριαρχείου Αντιοχείας στο Houston του Τέξας.
Για την παρούσα συνέντευξη
Ο καθ. Εngelhardt έχει επισκεφθεί αρκετές φορές το Άγιον Όρος και συνδέεται ιδιαίτερα με την Ι.Μ. Μονή Βατοπαιδίου. Σε μία από τις επισκέψεις του παραχώρησε στους πατέρες της Μονής εκτενή συνέντευξη αναφορικά με τα θέματα της βιοηθικής. Κρίνοντας κανείς από το παραπάνω σύντομο βιογραφικό η ανατρέχοντας στην διεθνή βιβλιογραφία, μπορεί εύκολα να κατανοήσει τον λόγο για τον οποίο κατατάσσεται ανάμεσα στα «μεγάλα ονόματα» της βιοηθικής, με παγκόσμιο κύρος και αναγνώριση. Αυτό σημαίνει ότι η άποψή του έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Τα ερωτήματα που του τέθηκαν, καθώς και οι απαντήσεις του, καλύπτουν με ιδιαίτερα περιεκτικό τρόπο σχεδόν όλο το φάσμα της βιοηθικής προβληματικής: αμβλώσεις, υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, θεραπευτική και αναπαραγωγική κλωνοποίηση, μεταμοσχεύσεις, ευθανασία30. Με άλλα λόγια, ο αναγνώστης της συνέντευξης μπορεί, μέσα από τις τριάντα περίπου αυτές σελίδες, να πληροφορηθεί με έγκυρο και περιεκτικό τρόπο για πράγματα που θα μελετούσε σε πολλαπλάσια βιβλιογραφία.
Το σημαντικότερο, ωστόσο, δεν είναι οι πληροφορίες που παρέχονται, αλλά ο τρόπος θεώρησης των βιοηθικών ζητημάτων από τον καθηγητή Δρα Εngelhardt. Ο Εόώό ὰἶὶὦ θεωρεί τα βιοηθικά προβλήματα στην ουσία τους και με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Δεν τα βλέπει επιφανειακά και δεοντολογικά. Κατ ἀρχήν θεωρεί την βιοηθική πολιτισμικό φαινόμενο του δυτικού κόσμου και της εκκοσμικεύσεως που αυτός σταδιακά υπέστη, από το σχίσμα του 1054 και εντεύθεν. Οι ιστορικές αναφορές του στον δυτικό μεσαίωνα, στην νεωτερικότητα και στην μετανεωτερικότητα, είναι πολύ σημαντικές για την βαθύτερη κατανόηση του πνεύματος και της κοινωνίας που γέννησε πρώτα τα βιοηθικά προβλήματα και έπειτα την βιοηθική για την αντιμετώπισή τους.
Σταθμός στην ζωή και την φιλοσοφική σκέψη του Εngelhardt είναι η μεταστροφή του στην Ορθοδοξία το Μ. Σάββατο του 1991. Η επαφή του με την Ορθοδοξία και η μελέτη των Πατέρων της Εκκλησίας της Ανατολής του έδωσαν την δυνατότητα να εμβαθύνει όχι μόνον στα φιλοσοφικά και κοινωνικά, αλλά και στα πνευματικά αίτια των βιοηθικών ζητημάτων. Ανατρέχει στην πηγή τους, η οποία είναι -όπως ο ίδιος αναφέρει- ο ανθρώπινος εγωισμός και το σύγχρονο ηδονοθηρικό και υπερκαταναλωτικό πνεύμα. Αυτή η βάση θεώρησης δίνει το απαραίτητο έδαφος για την αντιμετώπιση των βιοηθικών ζητημάτων επί τη βάσει του ασκητικού πατερικού πνεύματος. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος και πρωτότυπος ο τρόπος με τον οποίον συνδέει απ εὐθείας τα ιατρο-βιολογικά με τα πνευματικά φαινόμενα (π.χ. σύνδεση κλωνοποίησης και σκοπού της ανθρώπινης αναπαραγωγής μέσω γάμου κ.λ.π.). Αν και απουσιάζει κάποια συστηματική αναφορά στην ορθόδοξη ανθρωπολογία (πλην εκείνης στον άγιο Γρηγόριο Παλαμά για την σχέση εγκεφάλου και καρδιάς) ως βάσης θεώρησης των βιοηθικών ζητημάτων, ωστόσο κινείται μέσα στο πνεύμα της. Δίνει δηλαδή μία σαφήήκατεύθυνση για τον τρόπο με τον οποίον μπορεί να κινηθεί ο σύγχρονος ορθόδοξος βιοηθικολόγος, κατά την προσπάθειά του εξαγωγής ηθικών και πνευματικών συμπερασμάτων από βιολογικά και ιατρικά φαινόμενα. Επίσης, αν και φαίνεται αρκετά αυστηρός κατά την κρίση του στις εφαρμογές της σύγχρονης ιατρικής τεχνολογίας, διασώζει ωστόσο και το πνεύμα οικονομίας της Εκκλησίας μας (π.χ. όταν μιλά για την υπό όρους αποδοχή της εξωσωματικής γονιμοποίησης).
Ιδιαίτερη αξία έχουν και οι επιμέρους θεωρήσεις των βιοηθικών ζητημάτων. Διαπιστώνει κανείς τον μεθοδικό τρόπο με τον οποίον αναλύει και αντιμετωπίζει το θέμα της ευθανασίας και του εγκεφαλικού θανάτου, την επιστημονική επιχειρηματολογία και την θεολογική τεκμηρίωση. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα βιοηθικά ζητήματα. Πολύ μεγάλης σημασίας επίσης είναι και οι παρατηρήσεις του για τον τρόπο λειτουργίας και την επιστημολογία της βιοηθικής, καίτοι εμφανίζεται σχετικά σκληρός στην κριτική του σε ορισμένες περιπτώσεις.
Πρέπει να τονισθεί ότι η ευρύτητα και το βάθος της σ
κέψης ενός σύγχρονου επιστήμονα και διανοητή του διαμετρήματος του Ηerman Τ. Εngelhardt δεν μπορούν να εξαντληθούν στα όρια μίας, έστω και εκτενούς, συνεντεύξεως. Η μετάφραση και η παρουσίασή της στο περιοδικό «Πεμπτουσία» σε καμμία περίπτωση δεν φιλοδοξούν να καλύψουν όλο το έργο του, έστω και περιληπτικά. Κύριος σκοπός είναι να δώσουν μία ζωντανή «γεύση» της σκέψης και του προβληματισμού ενός από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους βιοηθικολόγους, ώστε αυτό να αποτελέσει μία αφορμή για γνωριμία του ελληνικού κοινού με το ευρύτερο έργο του Εngelhardt.
Η προσπάθεια των μεταφραστών της συνέντευξης κινήθηκε ανάμεσα σε δυό όρια: Αφενός στην κατά το δυνατόν καλύτερη νεοελληνική απόδοση και αφετέρου στην διατήρηση των νοημάτων στο πνεύμα του καθηγητή Εngelhardt. Δεδομένου ότι λόγω της φιλοσοφικής γλώσσας και του ιδιάζοντος περιεχομένου υπήρξαν πολλές δυσκολίες στην νεοελληνική απόδοση, προτιμήθηκε συνειδητά να θυσιαστεί σε ορισμένες περιπτώσεις κάπως η ομαλή νεοελληνική απόδοση, προκειμένου να διασωθεί κατά το δυνατόν η αυθεντικότητα του πνεύματος του Εngelhardt. Εάν, ωστόσο, υπάρχουν σημεία δυσνόητα η το κείμενο εμφανίζει λάθη η παραλείψεις, αυτά βαρύνουν αποκλειστικά τους μεταφραστές.]
Συνέντευξη: Herman T. Engelhardt
Σοφές απαντήσεις σε πολύπλοκα προβλήματα
Οι πολιτισμικές αλλαγές, η αλλαγή του τρόπου ζωής των ανθρώπων και η ανάπτυξη των επιστημών ήρθαν να προσθέσουν νέα ηθικά διλήμματα σε αυτά που ήδη υπήρχαν από παλαιότερες εποχές. Ευθανασία, αμβλώσεις, κλωνοποίηση, μεταμοσχεύσεις, ομοφυλοφιλία, τεχνητή γονιμοποίηση και άλλα πολλά, παίρνουν άλλη διάσταση, όταν προσεγγίζονται επιστημονικά και πνευματικά μέσα από την ορθόδοξη πατερική παράδοση.
Συγγραφή των «Εισαγωγικών», «Βιογραφικού σημειώματος»,
επιμέλεια και μετάφραση: Νικόλαος Γ. Κόϊος 1
Μετάφραση: Δημήτριος Χ. Αλβανός2.
Συζητώντας με τον Herman T. Engelhardt* στην Ι. Μ. Μονή Βατοπαιδίου για την βιοηθική, την πολιτισμική πορεία του ανθρώπου μέσα στην ιστορία και για την Ορθοδοξία.
Εισαγωγικά
Η βιοηθική έχει αναδειχθεί εδώ και αρκετό καιρό σε ένα από τα πρωτεύοντα πεδία προβληματισμού που προσελκύουν το ενδιαφέρον της επιστημονικής σκέψης και της κοινής γνώμης. Στον ελληνικό χώρο το σκηνικό της βιοηθικής, όπως διαμορφώνεται την τελευταία πενταετία, παρουσιάζει σημαντική πρόοδο σε σύγκριση με ο,τι επικρατούσε στις αρχές της δεκαετίας του 90. Έχουν συγκροτηθεί επιτροπές βιοηθικής από κοινωνικούς φορείς (κράτος, Εκκλησία, ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα), έχουν διοργανωθεί υψηλού επιπέδου συνέδρια και σεμινάρια, η βιοηθική έχει ενταχθεί ως κύριο και ως επιλεγόμενο μάθημα σε πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα, έχουν εκπονηθεί διδακτορικές διατριβές και μεταπτυχιακές εργασίες, και την τελευταία διετία λειτουργεί στο Πανεπιστήμιο Κρήτης διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών με αντικείμενο την βιοηθική.
Η ευρύτατα διαδεδομένη χρήση του Διαδικτύου, τα επιστημονικά περιοδικά έντυπα και η επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας μας με εκείνα του εξωτερικού δημιούργησαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για πρόσβαση στην διεθνή βιβλιογραφία. Αποτέλεσμα αυτής της πρόσβασης και της επικοινωνίας ήταν η διαμόρφωση μίας πληρέστερης σε σχέση με το παρελθόν εικόνας, για το περιεχόμενο και τον τρόπο λειτουργίας της βιοηθικής. Ωστόσο η ενδελεχής ενασχόληση με το φαινόμενο «βιοηθική» στην ελληνική πραγματικότητα αναδεικνύει την ύπαρξη κάποιων κενών στην κατανόηση του εν λόγω πεδίου. Τα κενά αυτά έχουν συχνά ως αποτέλεσμα την επιφανειακή θεώρηση της βιοηθικής ως κλάδου, όπως και των ίδιων των βιοηθικών ζητημάτων. Με άλλα λόγια, η θεώρηση των επί μέρους βιοηθικών ζητημάτων κινείται πολλές φορές στο επίπεδο της «ρηχής» δεοντολογίας, χωρίς να εμβαθύνει στην ουσία του βιοηθικού προβληματισμού. Η αναζήτηση των αιτίων που οδηγούν στην επιφανειακή αυτήν θεώρηση είναι αρκετά σύνθετη υπόθεση και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μίας ανεξάρτητης και εκτεταμένης μελέτης, η οποία δεν είναι του παρόντος.
Εκείνο, ωστόσο, που πρέπει να επισημανθεί είναι πως η αντίληψη ότι η βιοηθική είναι ένας επιστημονικός κλάδος κοινώς αποδεκτός ως προς τις αρχές και το πνεύμα που εκφράζει, είναι περιοριστική και σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται αποπροσανατολιστική. Προς αυτή την περιοριστική αντίληψη ωθεί και η μονοσήμαντη μελέτη της διεθνούς βιοηθικής βιβλιογραφίας, η οποία αναδεικνύει την βιοηθική σε συμπαγή διεπιστημονικό κλάδο, όπου πολλές επιστήμες συνεργάζονται με σκοπό να εξάγουν ηθικά συμπεράσματα σε ιατρικά δεδομένα επί τη βάσει κοινά αποδεκτών ηθικών αρχών3.
Κάτω από αυτήν την οπτική γωνία η βιοηθική εκλαμβάνεται ως κάτι σταθερό και δεδομένο. Απηχεί κυρίως την νοοτροπία της αμερικανικής κουλτούρας και κοινωνικής πραγματικότητας, και απέχει κατά πολύ από την κοσμοθεωρία άλλων πολιτισμών. Όταν όμως πολιτισμικές και ηθικές αξίες μεταφέρονται και επιβάλλονται αυτούσιες από μία κοινωνία σε άλλη, τότε η φαλκιδεύουν τις παραδοσιακές αξίες της δεύτερης, προσπαθώντας να τις αντικαταστήσουν, η απορρίπτονται ως ξένο σώμα. Αυτή η μονοσήμαντη θεώρηση της βιοηθικής έδωσε την αφορμή να της ασκηθεί δίκαιη κριτική ότι λειτουργεί ως ηθική της παγκοσμιοποίησης4.
Υπάρχει ωστόσο μία μερίδα επιφανών βιοηθικολόγων, η οποία εξετάζει την βιοηθική από κάποια άλλη οπτική γωνία. Την εξετάζει όχι απλά ως κλάδο που ασχολείται με την ανάδειξη και μελέτη των ηθικών προβλημάτων που ανακύπτουν από τις εφαρμογές της σύγχρονης βιοϊατρικής τεχνολογίας, αλλά ως πολιτισμικό φαινόμενο5. Αυτή η θεώρηση της βιοηθικής, χωρίς να αγνοεί όλα τα προηγούμενα, αφήνει περιθώρια κριτικού διαλόγου, ο οποίος δημιουργεί τις προϋποθέσεις λειτουργίας της βιοηθικής και σε άλλες κοινωνίες. Δυστυχώς, πολλοί από όσους εμπλέκονται στον βιοηθικό διάλογο, πιεζόμενοι πιθανόν από τις ραγδαίες εξελίξεις στον χώρο της βιοϊατρικής τεχνολογίας, παραθεωρούν αυτή την διάσταση της βιοηθικής, εκλαμβάνοντάς την πιθανόν ως «φιλοσοφική πολυτέλεια». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όπως ήδη αναφέρθηκε, την επιφανειακή θεώρηση της βιοηθικής και τον κίνδυνο εκφυλισμού της σε δεοντολογία.
Δρ Engelhardt, είστε καθηγητής της Ιατρικής Φιλοσοφίας. Τι είναι η Ιατρική Φιλοσοφία;
Η Ιατρική Φιλοσοφία η η Φιλοσοφία της Ιατρικής είναι ένα επιστημονικό πεδίο που εστιάζει το ενδιαφέρον του στην έρευνα των μεταφυσικών, επιστημολογικών και ηθικών ζητημάτων που σχετίζονται με την ιατρική και τις βιοϊατρικές επιστήμες. Μεταξύ άλλων, επιδιώκει να κατανοήσει τις απαιτήσεις που τίθενται από την ιατρική σχετικά με την υγεία, την ασθένεια, την ανικανότητα και την ορθή συμπεριφορά στην υγειονομική περίθαλψη. Αν και ο ίδιος κάνω δημοσιεύσεις και διδάσκω σχετικά με την Φιλοσοφία της Ιατρικής, ενδιαφέρομαι εξ ίσου και για τα βασικά ζητήματα στην Φιλοσοφία. Είμαι καθηγητής της Φιλοσοφίας. Έχω επίσης και πτυχίο Ιατρικής. Επειδή προσπαθώ να φέρω αυτούς τους δυό τομείς κοντά, μεγάλο μέρος της εργασίας που έχω πραγματοποιήσει εστιάζεται στα ζητήματα της φιλοσοφίας που αφορούν την ιατρική. Έχω, ωστόσο, χρησιμοποιήσει και την Ιατρική για να ρίξω φως σε βασικά ζητήματα σχετικά με την ηθική θεωρία και την φιλοσοφία της επιστήμης. Οι σειρές μαθημάτων στις οποίες διδάσκω συχνά επικεντρώνονται στην ιστορία των ιδεών. Εντούτοις, η σημαντικότερη διάσταση της ζωής μου είναι ότι είμαι βαπτισμένος ορθόδοξος Χριστιανός. Μου αρέσει επίσης πάρα πολύ να διαβάζω. Η Ορθοδοξία μου είναι απείρως σημαντικότερη από την κοσμική ζωή και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητές μου.
Σήμερα μιλούν συχνά για την Φιλοσοφία σχετικά με τους ιδιαίτερους τομείς και τις επιστήμες.
Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό. Η Φιλοσοφία της Ιατρικής, ως όρος, υπάρχει από την αρχή του 19ου αιώνα. Αρχικά, επικεντρωνόταν στην κατανόηση του τρόπου παραγωγής αξιωμάτων γνώσεως στην Ιατρική. Παραδείγματος χάριν, τι απαιτείται για να δικαιολογηθεί μία συγκεκριμένη διάγνωση η για να επιτραπεί μία ιδιαίτερη θεραπεία; Η φιλοσοφία της ιατρικής έχει ερευνήσει επίσης το νόημα βασικών εννοιών, όπως η ασθένεια, η αναπηρία και η υγεία. Η Φιλοσοφία της Ιατρικής εστιάζει το ενδιαφέρον της και στις ηθικές προεκτάσεις της Ιατρικής. Ωστόσο, αυτό τώρα ανήκει ως επί το πλείστον στο πεδίο της βιοηθικής. Ο όρος «βιοηθική» χρησιμοποιείται για πρώτη φορά το 1970. Η χρήση του με την τωρινή σημασία χρονολογείται από το 1971. Είναι πολύ
σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η βιοηθική προέκυψε ως μέρος ενός «κοσμικού» κινήματος6. Δεν ήταν μία θρησκευτικά ουδέτερη εξέλιξη. Είναι μάλλον ένα κίνημα που διαμορφώθηκε στην Βόρεια Αμερική και την Δυτική Ευρώπη, όπου οι κρατούσες κοινωνίες αποσυνδέθηκαν από το χριστιανικό παρελθόν τους και τις υποχρεώσεις που αυτό δημιουργούσε. Κατά συνέπεια, η κυρίαρχη τάση στον πολιτισμό δεν έδειχνε πλέον προθυμία να αντλήσει την καθοδήγηση από τις παραδοσιακές χριστιανικές πηγές του. Οι βιοηθικολόγοι εμφανίστηκαν περίπου ως ένα είδος κοσμικών ιερέων. Η βιοηθική έχει γίνει κάτι σαν μία κοσμική ηθική θεολογία. Εξετάζοντας την εμφάνιση της βιοηθικής στην Ελλάδα, μπορεί να ειπωθεί ότι είναι ένα κίνημα που εξάγεται από την Αμερική και που κατόπιν εισάγεται στην Δυτική Ευρώπη. Έχει τις ρίζες της σε ένα πολύ κοσμικό υπόβαθρο: θεμελίωση ενός ηθικού πλαισίου που δεν χρειάζεται να αναγνωρίσει την ύπαρξη του Θεού η την ενσάρκωση του Χριστού. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η βιοηθική παγιώθηκε ως ένας κοσμικός πολιτισμός που διαμορφώθηκε κατά την διάρκεια των τελευταίων 35 ετών, και που κατέστησε την Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη μετα-χριστιανικό και μεταπαραδοσιακό φαινόμενο. Η βιοηθική είναι μέρος αυτής της θεμελιώδους αλλαγής: είναι κάτι μετα-χριστιανικό και μετα-παραδοσιακό. Λέγοντας μετα-χριστιανικό εννοώ ότι ο σύγχρονος πολιτισμός και η βιοηθική επιδιώκουν να θεμελιώσουν την ηθική ζωή και ένα μέρος της ανθρώπινης προόδου χωρίς αναγνώριση της ύπαρξης του Θεού, πολύ λιγότερο, της αλήθειας του Χριστού και της Εκκλησίας. Αυτή η κοσμική βιοηθική είναι συχνά εχθρική προς την Εκκλησία. ..]
Από το περιοδικό "Πεμπτουσία"
Τεύχος 20
Ένας από τους σημαντικότερους βιοηθικολόγους στις Η.Π.Α., ο οποίος εξ αρχής μελέτησε την βιοηθική σε βάθος, αναδεικνύοντας την σημασία της θεωρήσεώς της ως πολιτισμικό φαινόμενο, είναι ο καθηγητής Δρ Ηerman Τ. Εngelhardt. Είναι ευρέως γνωστός στον ακαδημαϊκό κόσμο ως Η. Τristram Εngelhardt. Ο Δρ Εngelhardt είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος στην Ιατρική, το οποίο έλαβε μετ ἐπαίνων από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Τulane το 1972. Είναι επίσης διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Τέξας (Αustin) από το 1969. Διετέλεσε υπότροφος του ιδρύματος Fulbright στο Πανεπιστήμιο της Βόννης (1969-1970), υπότροφος στο Ινστιτούτο Ανώτερων Σπουδών στο Δυτικό Βερολίνο (1988-1989), επισκέπτης ερευνητής στην Διεθνή Ακαδημία για την Φιλοσοφία στο Furstentum του Λιχτενστάϊν (τέλη του 1997), και επισκέπτης ερευνητής στο Liberty Fundd, της Ινδιανάπολης, (Ινδιάνα Η.Π.Α., άνοιξη του 1998).
Αυτήν την περίοδο είναι καθηγητής του τμήματος Φιλοσοφίας, του Πανεπιστημίου του Rice, και ομότιμος καθηγητής του τμήματος Ιατρικής και του τμήματος Κοινοτικής Ιατρικής, του Κολεγίου Βaylor. Διδάσκει στα πανεπιστήμια του Rice και του Βaylor από τον Ιανουάριο του 1983, αφ ὅτου αποχώρησε από το Πανεπιστήμιο της Georgetown, όπου διετέλεσε καθηγητής Φιλοσοφίας της Ιατρικής στο Ίδρυμα Rosemary Κennedy. Ο Δρ Εngelhardt είναι συντάκτης του «Journal of Medicine and Philosophy», αρχισυντάκτης του επιστημονικού περιοδικού «Christian Bioethics» και της επιστημονικής σειράς βιβλίων «Philosophy and Medicine» με πάνω από ογδόντα ήδη τυπωμένους τόμους. Είναι επίσης συντάκτης στην σειρά βιβλίων Philosophical Studies in Contemporary Culture. Δικά του είναι πάνω από τριακόσια δέκα άρθρα και κεφάλαια βιβλίων, πάνω από εκατόν δέκα βιβλιοκρισίες, καθώς και άλλες δημοσιεύσεις. Το έργο του εκτείνεται από την Ευρωπαϊκή Φιλοσοφία και την Ιστορία της Ιατρικής ως την Φιλοσοφία της Ιατρικής και την Βιοηθική. Έχουν γίνει περισσότερες από εκατόν πενήντα ανατυπώσεις η μεταφράσεις δημοσιεύσεών του, ενώ έχει συνεργαστεί για την έκδοση περισσότερων από είκοσι πέντε συλλογικών τόμων και έχει προσκληθεί ως ομιλητής σε όλο τον κόσμο. Από τα πιο σημαντικά βιβλία του είναι: Το «Bioethics and Seular Humanism: Τhe Search of a Common Morality» (Βιοηθική και Εκκοσμικευμένος Ανθρωπισμός: Η αναζήτηση μιας κοινής ηθικής) (Φιλαδέλφεια/Λονδίνο: «Trinity Press International/SCM Press», 1991) και η δεύτερη, λεπτομερώς αναθεωρημένη έκδοση του «The Foundation of Bioethics» (Τα Θεμέλια της Βιοηθικής) (Νέα Υόρκη: Οξφόρδη, 1996), η οποία έχει μεταφραστεί στα Κινεζικά, Ιταλικά, Ιαπωνικά, Πορτογαλικά, και Ισπανικά. Το 1998 μεταφράστηκε στα Κινεζικά το «Bioethics and Seular Humanism». Το πιο πρόσφατο έργο του είναι το «The Foundation of Christian Bioethics» (Τα Θεμέλια της Χριστιανικής Βιοηθικής) (Κάτω Χώρες: Swets & Zeitlinger, 2000), το οποίο έχει εμφανιστεί στα Πορτογαλικά και Ρουμανικά.
Όπως τονίζει ο ίδιος ο Ηerman Εngelhardt, αυτό το ακαδημαϊκό βιογραφικό σημείωμα «έχει να πει μόνο μέρος της ιστορίας». Το Μεγάλο Σάββατο του 1991, εισήλθε στους κόλπους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, πράγμα που άλλαξε τα πάντα στην ζωή του. Από εκείνη την στιγμή, άρχισε να θέτει τις ακαδημαϊκές δραστηριότητες και δυνατότητές του στην υπηρεσία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτή η νέα του κατεύθυνση ευθύνεται για την έκδοση του περιοδικού «Christian Bioethics», καθώς επίσης και για το βιβλίο «The Foundation of Christian Bioethics». Στην Ορθοδοξία μεταστράφηκαν επίσης και η σύζυγός του και οι δυό από τις κόρες του, Χριστίνα και Δωροθέα. Η νεώτερη κόρη του, Δωροθέα, είναι σύζυγος ορθόδοξου ιερέα. Μέχρι τώρα, έχει επτά εγγόνια βαπτισμένα ορθόδοξα. Εκτός από τις ομιλίες του σχετικά με την Φιλοσοφία της Ιατρικής και την Βιοηθική, μιλά εκτενώς για την Ορθόδοξη Εκκλησία στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Αυτήν την περίοδο είναι επίσης αναπληρωτής καθηγητής της Ηθικής Θεολογίας και της Ηθικής στην Θεολογική Σχολή του Αγ. Γερμανού στο νησί Κodiak, της Αλάσκα. Υπηρετεί επίσης ως χειροθετημένος αναγνώστης στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου του Πατριαρχείου Αντιοχείας στο Houston του Τέξας.
Για την παρούσα συνέντευξη
Ο καθ. Εngelhardt έχει επισκεφθεί αρκετές φορές το Άγιον Όρος και συνδέεται ιδιαίτερα με την Ι.Μ. Μονή Βατοπαιδίου. Σε μία από τις επισκέψεις του παραχώρησε στους πατέρες της Μονής εκτενή συνέντευξη αναφορικά με τα θέματα της βιοηθικής. Κρίνοντας κανείς από το παραπάνω σύντομο βιογραφικό η ανατρέχοντας στην διεθνή βιβλιογραφία, μπορεί εύκολα να κατανοήσει τον λόγο για τον οποίο κατατάσσεται ανάμεσα στα «μεγάλα ονόματα» της βιοηθικής, με παγκόσμιο κύρος και αναγνώριση. Αυτό σημαίνει ότι η άποψή του έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Τα ερωτήματα που του τέθηκαν, καθώς και οι απαντήσεις του, καλύπτουν με ιδιαίτερα περιεκτικό τρόπο σχεδόν όλο το φάσμα της βιοηθικής προβληματικής: αμβλώσεις, υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, θεραπευτική και αναπαραγωγική κλωνοποίηση, μεταμοσχεύσεις, ευθανασία30. Με άλλα λόγια, ο αναγνώστης της συνέντευξης μπορεί, μέσα από τις τριάντα περίπου αυτές σελίδες, να πληροφορηθεί με έγκυρο και περιεκτικό τρόπο για πράγματα που θα μελετούσε σε πολλαπλάσια βιβλιογραφία.
Το σημαντικότερο, ωστόσο, δεν είναι οι πληροφορίες που παρέχονται, αλλά ο τρόπος θεώρησης των βιοηθικών ζητημάτων από τον καθηγητή Δρα Εngelhardt. Ο Εόώό ὰἶὶὦ θεωρεί τα βιοηθικά προβλήματα στην ουσία τους και με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Δεν τα βλέπει επιφανειακά και δεοντολογικά. Κατ ἀρχήν θεωρεί την βιοηθική πολιτισμικό φαινόμενο του δυτικού κόσμου και της εκκοσμικεύσεως που αυτός σταδιακά υπέστη, από το σχίσμα του 1054 και εντεύθεν. Οι ιστορικές αναφορές του στον δυτικό μεσαίωνα, στην νεωτερικότητα και στην μετανεωτερικότητα, είναι πολύ σημαντικές για την βαθύτερη κατανόηση του πνεύματος και της κοινωνίας που γέννησε πρώτα τα βιοηθικά προβλήματα και έπειτα την βιοηθική για την αντιμετώπισή τους.
Σταθμός στην ζωή και την φιλοσοφική σκέψη του Εngelhardt είναι η μεταστροφή του στην Ορθοδοξία το Μ. Σάββατο του 1991. Η επαφή του με την Ορθοδοξία και η μελέτη των Πατέρων της Εκκλησίας της Ανατολής του έδωσαν την δυνατότητα να εμβαθύνει όχι μόνον στα φιλοσοφικά και κοινωνικά, αλλά και στα πνευματικά αίτια των βιοηθικών ζητημάτων. Ανατρέχει στην πηγή τους, η οποία είναι -όπως ο ίδιος αναφέρει- ο ανθρώπινος εγωισμός και το σύγχρονο ηδονοθηρικό και υπερκαταναλωτικό πνεύμα. Αυτή η βάση θεώρησης δίνει το απαραίτητο έδαφος για την αντιμετώπιση των βιοηθικών ζητημάτων επί τη βάσει του ασκητικού πατερικού πνεύματος. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος και πρωτότυπος ο τρόπος με τον οποίον συνδέει απ εὐθείας τα ιατρο-βιολογικά με τα πνευματικά φαινόμενα (π.χ. σύνδεση κλωνοποίησης και σκοπού της ανθρώπινης αναπαραγωγής μέσω γάμου κ.λ.π.). Αν και απουσιάζει κάποια συστηματική αναφορά στην ορθόδοξη ανθρωπολογία (πλην εκείνης στον άγιο Γρηγόριο Παλαμά για την σχέση εγκεφάλου και καρδιάς) ως βάσης θεώρησης των βιοηθικών ζητημάτων, ωστόσο κινείται μέσα στο πνεύμα της. Δίνει δηλαδή μία σαφήήκατεύθυνση για τον τρόπο με τον οποίον μπορεί να κινηθεί ο σύγχρονος ορθόδοξος βιοηθικολόγος, κατά την προσπάθειά του εξαγωγής ηθικών και πνευματικών συμπερασμάτων από βιολογικά και ιατρικά φαινόμενα. Επίσης, αν και φαίνεται αρκετά αυστηρός κατά την κρίση του στις εφαρμογές της σύγχρονης ιατρικής τεχνολογίας, διασώζει ωστόσο και το πνεύμα οικονομίας της Εκκλησίας μας (π.χ. όταν μιλά για την υπό όρους αποδοχή της εξωσωματικής γονιμοποίησης).
Ιδιαίτερη αξία έχουν και οι επιμέρους θεωρήσεις των βιοηθικών ζητημάτων. Διαπιστώνει κανείς τον μεθοδικό τρόπο με τον οποίον αναλύει και αντιμετωπίζει το θέμα της ευθανασίας και του εγκεφαλικού θανάτου, την επιστημονική επιχειρηματολογία και την θεολογική τεκμηρίωση. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα βιοηθικά ζητήματα. Πολύ μεγάλης σημασίας επίσης είναι και οι παρατηρήσεις του για τον τρόπο λειτουργίας και την επιστημολογία της βιοηθικής, καίτοι εμφανίζεται σχετικά σκληρός στην κριτική του σε ορισμένες περιπτώσεις.
Πρέπει να τονισθεί ότι η ευρύτητα και το βάθος της σ
κέψης ενός σύγχρονου επιστήμονα και διανοητή του διαμετρήματος του Ηerman Τ. Εngelhardt δεν μπορούν να εξαντληθούν στα όρια μίας, έστω και εκτενούς, συνεντεύξεως. Η μετάφραση και η παρουσίασή της στο περιοδικό «Πεμπτουσία» σε καμμία περίπτωση δεν φιλοδοξούν να καλύψουν όλο το έργο του, έστω και περιληπτικά. Κύριος σκοπός είναι να δώσουν μία ζωντανή «γεύση» της σκέψης και του προβληματισμού ενός από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους βιοηθικολόγους, ώστε αυτό να αποτελέσει μία αφορμή για γνωριμία του ελληνικού κοινού με το ευρύτερο έργο του Εngelhardt.
Η προσπάθεια των μεταφραστών της συνέντευξης κινήθηκε ανάμεσα σε δυό όρια: Αφενός στην κατά το δυνατόν καλύτερη νεοελληνική απόδοση και αφετέρου στην διατήρηση των νοημάτων στο πνεύμα του καθηγητή Εngelhardt. Δεδομένου ότι λόγω της φιλοσοφικής γλώσσας και του ιδιάζοντος περιεχομένου υπήρξαν πολλές δυσκολίες στην νεοελληνική απόδοση, προτιμήθηκε συνειδητά να θυσιαστεί σε ορισμένες περιπτώσεις κάπως η ομαλή νεοελληνική απόδοση, προκειμένου να διασωθεί κατά το δυνατόν η αυθεντικότητα του πνεύματος του Εngelhardt. Εάν, ωστόσο, υπάρχουν σημεία δυσνόητα η το κείμενο εμφανίζει λάθη η παραλείψεις, αυτά βαρύνουν αποκλειστικά τους μεταφραστές.]
Συνέντευξη: Herman T. Engelhardt
Σοφές απαντήσεις σε πολύπλοκα προβλήματα
Οι πολιτισμικές αλλαγές, η αλλαγή του τρόπου ζωής των ανθρώπων και η ανάπτυξη των επιστημών ήρθαν να προσθέσουν νέα ηθικά διλήμματα σε αυτά που ήδη υπήρχαν από παλαιότερες εποχές. Ευθανασία, αμβλώσεις, κλωνοποίηση, μεταμοσχεύσεις, ομοφυλοφιλία, τεχνητή γονιμοποίηση και άλλα πολλά, παίρνουν άλλη διάσταση, όταν προσεγγίζονται επιστημονικά και πνευματικά μέσα από την ορθόδοξη πατερική παράδοση.
Συγγραφή των «Εισαγωγικών», «Βιογραφικού σημειώματος»,
επιμέλεια και μετάφραση: Νικόλαος Γ. Κόϊος 1
Μετάφραση: Δημήτριος Χ. Αλβανός2.
Συζητώντας με τον Herman T. Engelhardt* στην Ι. Μ. Μονή Βατοπαιδίου για την βιοηθική, την πολιτισμική πορεία του ανθρώπου μέσα στην ιστορία και για την Ορθοδοξία.
Εισαγωγικά
Η βιοηθική έχει αναδειχθεί εδώ και αρκετό καιρό σε ένα από τα πρωτεύοντα πεδία προβληματισμού που προσελκύουν το ενδιαφέρον της επιστημονικής σκέψης και της κοινής γνώμης. Στον ελληνικό χώρο το σκηνικό της βιοηθικής, όπως διαμορφώνεται την τελευταία πενταετία, παρουσιάζει σημαντική πρόοδο σε σύγκριση με ο,τι επικρατούσε στις αρχές της δεκαετίας του 90. Έχουν συγκροτηθεί επιτροπές βιοηθικής από κοινωνικούς φορείς (κράτος, Εκκλησία, ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα), έχουν διοργανωθεί υψηλού επιπέδου συνέδρια και σεμινάρια, η βιοηθική έχει ενταχθεί ως κύριο και ως επιλεγόμενο μάθημα σε πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα, έχουν εκπονηθεί διδακτορικές διατριβές και μεταπτυχιακές εργασίες, και την τελευταία διετία λειτουργεί στο Πανεπιστήμιο Κρήτης διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών με αντικείμενο την βιοηθική.
Η ευρύτατα διαδεδομένη χρήση του Διαδικτύου, τα επιστημονικά περιοδικά έντυπα και η επικοινωνία μεταξύ των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της χώρας μας με εκείνα του εξωτερικού δημιούργησαν τις κατάλληλες προϋποθέσεις για πρόσβαση στην διεθνή βιβλιογραφία. Αποτέλεσμα αυτής της πρόσβασης και της επικοινωνίας ήταν η διαμόρφωση μίας πληρέστερης σε σχέση με το παρελθόν εικόνας, για το περιεχόμενο και τον τρόπο λειτουργίας της βιοηθικής. Ωστόσο η ενδελεχής ενασχόληση με το φαινόμενο «βιοηθική» στην ελληνική πραγματικότητα αναδεικνύει την ύπαρξη κάποιων κενών στην κατανόηση του εν λόγω πεδίου. Τα κενά αυτά έχουν συχνά ως αποτέλεσμα την επιφανειακή θεώρηση της βιοηθικής ως κλάδου, όπως και των ίδιων των βιοηθικών ζητημάτων. Με άλλα λόγια, η θεώρηση των επί μέρους βιοηθικών ζητημάτων κινείται πολλές φορές στο επίπεδο της «ρηχής» δεοντολογίας, χωρίς να εμβαθύνει στην ουσία του βιοηθικού προβληματισμού. Η αναζήτηση των αιτίων που οδηγούν στην επιφανειακή αυτήν θεώρηση είναι αρκετά σύνθετη υπόθεση και μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο μίας ανεξάρτητης και εκτεταμένης μελέτης, η οποία δεν είναι του παρόντος.
Εκείνο, ωστόσο, που πρέπει να επισημανθεί είναι πως η αντίληψη ότι η βιοηθική είναι ένας επιστημονικός κλάδος κοινώς αποδεκτός ως προς τις αρχές και το πνεύμα που εκφράζει, είναι περιοριστική και σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται αποπροσανατολιστική. Προς αυτή την περιοριστική αντίληψη ωθεί και η μονοσήμαντη μελέτη της διεθνούς βιοηθικής βιβλιογραφίας, η οποία αναδεικνύει την βιοηθική σε συμπαγή διεπιστημονικό κλάδο, όπου πολλές επιστήμες συνεργάζονται με σκοπό να εξάγουν ηθικά συμπεράσματα σε ιατρικά δεδομένα επί τη βάσει κοινά αποδεκτών ηθικών αρχών3.
Κάτω από αυτήν την οπτική γωνία η βιοηθική εκλαμβάνεται ως κάτι σταθερό και δεδομένο. Απηχεί κυρίως την νοοτροπία της αμερικανικής κουλτούρας και κοινωνικής πραγματικότητας, και απέχει κατά πολύ από την κοσμοθεωρία άλλων πολιτισμών. Όταν όμως πολιτισμικές και ηθικές αξίες μεταφέρονται και επιβάλλονται αυτούσιες από μία κοινωνία σε άλλη, τότε η φαλκιδεύουν τις παραδοσιακές αξίες της δεύτερης, προσπαθώντας να τις αντικαταστήσουν, η απορρίπτονται ως ξένο σώμα. Αυτή η μονοσήμαντη θεώρηση της βιοηθικής έδωσε την αφορμή να της ασκηθεί δίκαιη κριτική ότι λειτουργεί ως ηθική της παγκοσμιοποίησης4.
Υπάρχει ωστόσο μία μερίδα επιφανών βιοηθικολόγων, η οποία εξετάζει την βιοηθική από κάποια άλλη οπτική γωνία. Την εξετάζει όχι απλά ως κλάδο που ασχολείται με την ανάδειξη και μελέτη των ηθικών προβλημάτων που ανακύπτουν από τις εφαρμογές της σύγχρονης βιοϊατρικής τεχνολογίας, αλλά ως πολιτισμικό φαινόμενο5. Αυτή η θεώρηση της βιοηθικής, χωρίς να αγνοεί όλα τα προηγούμενα, αφήνει περιθώρια κριτικού διαλόγου, ο οποίος δημιουργεί τις προϋποθέσεις λειτουργίας της βιοηθικής και σε άλλες κοινωνίες. Δυστυχώς, πολλοί από όσους εμπλέκονται στον βιοηθικό διάλογο, πιεζόμενοι πιθανόν από τις ραγδαίες εξελίξεις στον χώρο της βιοϊατρικής τεχνολογίας, παραθεωρούν αυτή την διάσταση της βιοηθικής, εκλαμβάνοντάς την πιθανόν ως «φιλοσοφική πολυτέλεια». Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όπως ήδη αναφέρθηκε, την επιφανειακή θεώρηση της βιοηθικής και τον κίνδυνο εκφυλισμού της σε δεοντολογία.
Δρ Engelhardt, είστε καθηγητής της Ιατρικής Φιλοσοφίας. Τι είναι η Ιατρική Φιλοσοφία;
Η Ιατρική Φιλοσοφία η η Φιλοσοφία της Ιατρικής είναι ένα επιστημονικό πεδίο που εστιάζει το ενδιαφέρον του στην έρευνα των μεταφυσικών, επιστημολογικών και ηθικών ζητημάτων που σχετίζονται με την ιατρική και τις βιοϊατρικές επιστήμες. Μεταξύ άλλων, επιδιώκει να κατανοήσει τις απαιτήσεις που τίθενται από την ιατρική σχετικά με την υγεία, την ασθένεια, την ανικανότητα και την ορθή συμπεριφορά στην υγειονομική περίθαλψη. Αν και ο ίδιος κάνω δημοσιεύσεις και διδάσκω σχετικά με την Φιλοσοφία της Ιατρικής, ενδιαφέρομαι εξ ίσου και για τα βασικά ζητήματα στην Φιλοσοφία. Είμαι καθηγητής της Φιλοσοφίας. Έχω επίσης και πτυχίο Ιατρικής. Επειδή προσπαθώ να φέρω αυτούς τους δυό τομείς κοντά, μεγάλο μέρος της εργασίας που έχω πραγματοποιήσει εστιάζεται στα ζητήματα της φιλοσοφίας που αφορούν την ιατρική. Έχω, ωστόσο, χρησιμοποιήσει και την Ιατρική για να ρίξω φως σε βασικά ζητήματα σχετικά με την ηθική θεωρία και την φιλοσοφία της επιστήμης. Οι σειρές μαθημάτων στις οποίες διδάσκω συχνά επικεντρώνονται στην ιστορία των ιδεών. Εντούτοις, η σημαντικότερη διάσταση της ζωής μου είναι ότι είμαι βαπτισμένος ορθόδοξος Χριστιανός. Μου αρέσει επίσης πάρα πολύ να διαβάζω. Η Ορθοδοξία μου είναι απείρως σημαντικότερη από την κοσμική ζωή και τις ακαδημαϊκές δραστηριότητές μου.
Σήμερα μιλούν συχνά για την Φιλοσοφία σχετικά με τους ιδιαίτερους τομείς και τις επιστήμες.
Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό. Η Φιλοσοφία της Ιατρικής, ως όρος, υπάρχει από την αρχή του 19ου αιώνα. Αρχικά, επικεντρωνόταν στην κατανόηση του τρόπου παραγωγής αξιωμάτων γνώσεως στην Ιατρική. Παραδείγματος χάριν, τι απαιτείται για να δικαιολογηθεί μία συγκεκριμένη διάγνωση η για να επιτραπεί μία ιδιαίτερη θεραπεία; Η φιλοσοφία της ιατρικής έχει ερευνήσει επίσης το νόημα βασικών εννοιών, όπως η ασθένεια, η αναπηρία και η υγεία. Η Φιλοσοφία της Ιατρικής εστιάζει το ενδιαφέρον της και στις ηθικές προεκτάσεις της Ιατρικής. Ωστόσο, αυτό τώρα ανήκει ως επί το πλείστον στο πεδίο της βιοηθικής. Ο όρος «βιοηθική» χρησιμοποιείται για πρώτη φορά το 1970. Η χρήση του με την τωρινή σημασία χρονολογείται από το 1971. Είναι πολύ
σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η βιοηθική προέκυψε ως μέρος ενός «κοσμικού» κινήματος6. Δεν ήταν μία θρησκευτικά ουδέτερη εξέλιξη. Είναι μάλλον ένα κίνημα που διαμορφώθηκε στην Βόρεια Αμερική και την Δυτική Ευρώπη, όπου οι κρατούσες κοινωνίες αποσυνδέθηκαν από το χριστιανικό παρελθόν τους και τις υποχρεώσεις που αυτό δημιουργούσε. Κατά συνέπεια, η κυρίαρχη τάση στον πολιτισμό δεν έδειχνε πλέον προθυμία να αντλήσει την καθοδήγηση από τις παραδοσιακές χριστιανικές πηγές του. Οι βιοηθικολόγοι εμφανίστηκαν περίπου ως ένα είδος κοσμικών ιερέων. Η βιοηθική έχει γίνει κάτι σαν μία κοσμική ηθική θεολογία. Εξετάζοντας την εμφάνιση της βιοηθικής στην Ελλάδα, μπορεί να ειπωθεί ότι είναι ένα κίνημα που εξάγεται από την Αμερική και που κατόπιν εισάγεται στην Δυτική Ευρώπη. Έχει τις ρίζες της σε ένα πολύ κοσμικό υπόβαθρο: θεμελίωση ενός ηθικού πλαισίου που δεν χρειάζεται να αναγνωρίσει την ύπαρξη του Θεού η την ενσάρκωση του Χριστού. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η βιοηθική παγιώθηκε ως ένας κοσμικός πολιτισμός που διαμορφώθηκε κατά την διάρκεια των τελευταίων 35 ετών, και που κατέστησε την Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη μετα-χριστιανικό και μεταπαραδοσιακό φαινόμενο. Η βιοηθική είναι μέρος αυτής της θεμελιώδους αλλαγής: είναι κάτι μετα-χριστιανικό και μετα-παραδοσιακό. Λέγοντας μετα-χριστιανικό εννοώ ότι ο σύγχρονος πολιτισμός και η βιοηθική επιδιώκουν να θεμελιώσουν την ηθική ζωή και ένα μέρος της ανθρώπινης προόδου χωρίς αναγνώριση της ύπαρξης του Θεού, πολύ λιγότερο, της αλήθειας του Χριστού και της Εκκλησίας. Αυτή η κοσμική βιοηθική είναι συχνά εχθρική προς την Εκκλησία. ..]
Από το περιοδικό "Πεμπτουσία"
Τεύχος 20