"Αγιον Ορος" Χριστιανικό Ορθόδοξο Φόρουμ

Σας παρουσιάζω ομιλία του πατρός Ιωάννη Ρωμανίδη που έγινε σε ένα συνέδριο την δεκαετία του 80`, απομαγνητοφωνημένη, η οποία έπεσε στα χέρια μου πρίν από περίπου 12 χρόνια.
Μέρα με τη μέρα θα προσθέτω τμήματα έως ότου ολοκληρωθεί. Είναι αρκετά μεγάλη, αλλά το αποτέλεσμα από αυτά που θα κερδίσουμε, είναι ως πρός το όφελός του μοναδικό. Έχω επίσης στην κατοχή μου και άλλα απομαγνητοφωνημένα κείμενά του, από παραδόσεις μαθημάτων στη Θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εάν δεν βαρεθώ :sleepy3: , μπορεί να σας τα δώσω.

Απολαύστε τον.



Κύριε Πρόεδρε,

Βουλευταί της Επικρατείας , αγαπητοί συνάδελφοι και σύνεδροι,

σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση αυτή που δίδετε την ευκαιρία να σας πω μερικές σκέψεις πάνω στο θέμα <<Αμαρτία-Ελευθερία>>. Ελπίζω να μπορούμε να παρακολουθούμε ο ένας τον άλλον εις το θέμα αυτό, το οποίο είναι πάρα πολύ σπουδαίο και έχουμε μπροστά μας δυο λέξεις: ελευθερία και αμαρτία, που είναι ιστορικά τουλάχιστον πάρα πολύ φορτισμένες λέξεις, με πάρα πολύ μεγάλη ιστορία μπλεγμένη και προπαντός εις τη νεοτέρα Ελλάδα από τα χρόνια της Ελληνικής Επαναστάσεως ακόμα πιο φορτισμένοι οι όροι αυτοί. Και αυτό οφείλεται σε ορισμένα ιστορικά γεγονότα τα οποία εν περιλήψει μπορούμε να σχεδιάσουμε ως εξής: ότι εις την Αρχαία Εκκλησία υπήρχε μια ομοφωνία των Πατέρων της Εκκλησίας, που είναι καταπληκτική, επάνω σ`αυτά τα θέματα. Αυτά τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ορισμένες έρευνες. Εκείνο που έχει καταδειχθή είναι ότι δεν υπάρχει διαφορά εις τους Πατέρας μεταξύ Λατινοφώνων και Ελληνοφώνων Ρωμαίων Πατέρων, με μια μοναδική εξαίρεση ή δυο εξαιρέσεις.
Εις την Ανατολή έχουμε τον Ωριγένη ο οποίος εις τα θέματα περί αποκαλύψεως και περί Αγίας Τριάδος ήταν άλλοτε λιγάκι στοχαστής, θα έλεγα τουλάχιστον για την εποχή του απόλυτα Ορθόδοξος. Εις τα θέματα περί ενσαρκώσεως έλεγε μερικές ανοησίες και εις τα κοσμολογικά θέματα αποδείχθηκε αιρετικός.
Εις την Δύση έχουμε τον Αυγουστίνο ο οποίος εις τα κοσμολογικά θέματα αποδείχθηκε οπαδός της ειδωλολατρικής κοσμολογίας, εις τα θέματα περί Αγίας Τριάδος τελείως στοχαστής και εκτός θέματος διότι δεν κατάλαβε πολλά πράγματα περί των αποφάσεων της Α' και Β΄Οικουμενικής Συνόδου, ο οποίος εις τα θέματα περί προπατορικού αμαρτήματος ευρέθη τελείως έξω από την Ορθόδοξη Παράδοση, όχι μόνο της Ελληνοφώνου αλλά και της Λατινοφώνου.
Αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία διότι εκείνο που καταδεικνύεται πλέον με την έρευνα από δυτικούς και ανατολικούς θεολόγους είναι ότι οι ουσιαστικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των Φράγκων και των Ρωμαίων κατά τον μεσαίωνα, γύρω από την διαμάχη περί Filioque και τις διάφορες διαμάχες περί Θείας Χάριτος και Ελευθερίας, όπου ήταν ο Αυγουστίνος στο επίκεντρο και της μιας διαμάχης και της άλλης, προκύπτει κάτι πολύ παράξενο: ότι αν και φέρεται ο Αυγουστίνος ως μαθητής με πνευματικό πατέρα τον Άγιο Αμβρόσιο Μεδιολάνων, εκείνο που προκύπτει είναι ότι διαφορές μεταξύ του Αυγουστίνου και του Αμβροσίου είναι ακριβώς οι διαφορές μεταξύ των Ορθοδόξων και των Λατίνων. Σε πολλά θέματα και εις τα θέματα περί ελευθερίας και αμαρτίας, αλλά κυρίως εις το θέμα περί Αγίας Τριάδος και ενσαρκώσεως ο Αυγουστίνος έγινε ο μοναδικός θεολόγος των Φράγκων. Επί 3-4 αιώνες δεν ήξεραν κανένα άλλο πατέρα της Εκκλησίας, σε σημείο που οι ιστορικοί συζητούν αν ήξερε τουλάχιστον τον Γρηγόριο τον Διάδοχο. Ήξερε λιγάκι τον Ιλαρίωνα, είχε κάποια εξοικείωση με τον Κυπριανό, αλλά πολύ λίγα πράγματα. Είναι ένας θεολόγος ο οποίος χάραξε μια μοναδική γραμμή συην θεολογία διότι έμεινε σε όλη τη ζωή του πολύ επηρεασμένος από τους νεοπλατωνικούς φιλοσόφους, διότι αυτός μέσω του νεοπλατωνισμού ήρθε στον χριστιανισμό και βεβαρυμένος από το μανιχα'ι'κό του παρελθόν. Αυτά τα δυο στοιχεία, ο νεοπλατωνισμός του και ο μανιχα'ι'σμός του του έδωσε μια κατεύθυνση εις τη θεολογία που διαμόρφωσε ολόκληρη τη Φραγκολατινική παράδοση του μεσαίωνος, που μας έπριξε το συκώτι τόσους αιώνες, εμάς τους Ανατολικούς Ορθοδόξους και μέχρι σήμερα η θεολογία του Αυγουστίνου εδέσποζε μέσα στην παπική Εκκλησία και τώρα υπάρχουν σημεία πολύ σοβαρά ότι έρχεται το τέλος της επικράτησης αυγουστινίων κατηγορημάτων εις την Δυτική θεολογία όχι μόνο μεταξύ των Προτεσταντών αλλά ακόμα και μεταξύ των παπικών θεολόγων. Αυτό βέβαια ανοίγει πλέον τον ορίζοντα εις τον διάλογο μεταξύ των διαφόρων εκκλησιών και μπορώ να πω, ότι οι ορθόδοξοι μπορούν να χαρούν ότι υπάρχει κάποιο φώς μπροστά στο πρόβλημα της ενότητος, όχι μόνο της Ευρώπης αλλά και θεολογικά.



Καλό βράδυ. Πάμε για :sleepy2:

Συνεχίζουμε. Από εδώ και στο εξής μπαίνουμε στα καλύτερα.


Στο θέμα συγκεκριμένα περί ελευθερίας και αμαρτίας, αντιμετωπίζουμε το θέμα του κύρους της Αγίας Γραφής, η οποία με τη μοντέρνα κριτική της Βίβλου, όπως ξέρετε, έχει πάρα πολύ κλονισθή. Ο λόγος είναι ότι εξαιτίας του Αυγουστίνου η δυτική αντίληψη περί θεοπνευστίας της Αγ. Γραφής και περί αποκαλύψεως ήταν τέτοια που η αποκάλυψη ταυτίσθηκε με την Αγ. Γραφή, και εφ`όσον η Αποκάλυψη ταυτίζεται με την Αγ. Γραφή σημαίνει ότι ο Θεός αποκαλύπτει εις τους ανθρώπους ρήματα και νοήματα. Οπότε η Αποκάλυψις ουσιαστικά είναι ρήματα και νοήματα που σημαίνει ότι υ ουσία της θεολογίας είναι ν`ασχολείται κανείς με νοήματα και ορολογία περί Θεού. Και πέραν των νοημάτων και των ρημάτων δεν υπάρχει άλλη αποκάλυψη. Οπότε σ`αυτόν τον κόσμο μένουμε με τα λόγια της Αγ. Γραφής και τίποτε παραπάνω.
Η δυτική θεολογία του Μεσαίωνος οδηγήθηκε πρός αυτή την κατεύθυνση και κατ`αυτόν τον τρόπο ταυτίσθηκε η Αγ. Γραφή με την αποκάλυψη, οπότε αποκάλυψη είναι τα λόγια της Αγ. Γραφής. Αυτό δημιούργησε τεράστια προβλήματα με την εμφάνηση της μοντέρνας επιστήμης και της μοντέρνας φιλοσοφίαςόπου πράγματα που περιγράφονται εις την Αγ. Γραφή δεν είναι πλέον αποδεκτά από την σημερινή επιστήμη, π.χ η κοσμολογία της Γενέσεως
συγκρινόμενη με την Βαβυλωνιακή κοσμολογία παρουσιάζει καταπληκτικές ομοιότητες. Μετά έχουμε και χρονολογία περί δημιουργίας του κόσμου. Όταν κανείς παίρνει την Π.Δ και υπολογίση πότε ο κόσμος δημιουργήθηκε, πότε ο άνθρωπος εμφανίστηκε στη γή, δεν μπορούμε να αναπτύξουμε περισσότερα από περίπου 6000-6500 χρόνια. Τώρα γνωρίζουμε ότι το σύμπαν είναι πολύ παλαιότερο από 6500 έτη διότι μέχρι πρίν από μερικούς μήνες βρέθηκε ένα καινούργιο άστρο που είναι 15 δισ. έτη φωτός μακριά από τη γή. Εάν υπολογίση κανείς ότι ο Ήλιος είναι 94 περίπου εκατομμύρια μίλια μακριά και θέλει περίπου 7 min για να φθάσει ένα φωτόνιο στη γή, ένα έτος φωτός πρέπει να υπολογισθή από το ............
Δηλ. αν ο Ήλιος είναι 94 εκατομ. μίλια μακριά, φαντασθείται τι είναι η απόσταση ενός έτους φωτός. Ακόμα και τα κομπιούτερ θα δυσκολευθούν να βγάλουν τέτοιους αριθμούς, οπότε ξέρουμε ότι ο κόσμος είναι τουλάχιστον 15 δισ. έτη φωτός ηλικία. Αυτό σημαίνει ότι η Αγ. Γραφή έχει πέσει τελείως έξω εις το θέμα της χρονολογίσεως του σύμπαντος, και το άλλο παράδοξο είναι εκείνο που τώρα βρήκαν και που μπορεί ένα χρόνο αργότερα να ανακαλύψουν κάτι το οποίο είναι 20 δισ έτη φωτός μακριά. Τώρα το πως προέρχονται απ`αυτά τα ουράνια σώματα δεν γνωρίζουμε, ούτε καν αν υπάρχουν ακόμα. Διότι το φώς που έρχεται τώρα έχει ξεκινήση πρίν από 15 δισ. έτη φωτός το ταξίδιγια να φθάσει στη γή . Οπότε οι αποστάσεις που υπάρχουν στην Αστρονομία είναι καταπληκτικές. Οπότε η Αγ. Γραφή εξ`απόψεως επιστημονικής είναι νάνος από γνώσεις.
Τώρα κατά τον 14ο αιώνα έγινε μια πάρα πολύ ενδιαφέρουσα διαμάχη μεταξύ του Αγ. Γρηγορίου Παλαμά και του Βαρλαάμ του Καλαβρού. Ο Βαρλαάμ υποστήριζε ότι η Αγ. Γραφή είναι πηγή επιστημονικών γνώσεων και ο Αγ. Γρηγόριος τον κορόϊδεψε διότι του επεσήμανε ότι υπάρχουν δύο αλήθειες. Υπάρχει η κτιστή αλήθεια και η άκτιστος. Η Αγ. Γραφή δεν είναι πηγή γνώσεων της κτιστής αλήθειας αλλά της ακτίστου, δηλ. της Αποκαλύψεως της ακτίστου δόξης του Θεού και δεν είναι εγχειρίδιον ούτε Ιατρικής, ούτε Αστρονομίας, ούτε.....κ.ο.κ. Είναι ένα βιβλίο το οποίο γράφθηκε μέσα στα πλαίσια των γνώσεων της εποχής εκείνης. Εκεί που η ΑΓ. Γραφή είναι αλάθητη και οδηγός εις την ζωή των ανθρώπων είναι στα θέματα περί καθάρσεως και Θεώσεως, που η Θέωσις είναι το θεμέλιον των γνώσεων του Θεού που είχαν οι Προφήται, οι Απόστολοι και οι Άγιοι της Εκκλησίας. Βάση αυτής της Θεωρίας της Θεώσεως μαθαίνουμε από τους έχοντας την εμπειρία αυτή ότι μεταξύ κτιστού και ακτίστου ουδεμία ομοιότης υπάρχει. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος ο οποίος ήταν και πρόεδρος κατά την αρχή της Β΄Οικουμενικής Συνόδου, εις τους θεολογικούς του διαλόγους ενεντίον των ευνομιανών και πνευματομάχων της εποχής εκείνης, που καταδικάσθηκαν από την Β΄Οικ. Σύνοδο, επικαλείται όχι μόνο την Αγ. Γρσφή εις την επιχειρηματολογία του εναντίων των αιρετικών αλλά και την προσωπική του εμπειρία της Θεοπτίας. Από την Αγ. Γραφή και την προσωπική του εμπειρία διορθώνει τον Πλάτωνα, ο οποίος είχε πεί <<θεόν φράσαι αδύνατον, νοήσαι χαλεπόν>> και τον διορθώνει και λέει <<θεόν φράσαι αδύνατον, νοήσαι αδυνατότερον>>.
Σημαίνει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί ούτε να εκφράση, ούτε και να νοήση τον Θεό. Αυτό είναι απόλυτα αδύνατον στον άνθρωπο. Αυτό σημαίνει ότι αυτά που λέει ο Αυγουστίνος περί Αγ. Γραφής είναι μια σκέτη ανοησία. Τα λόγια της Γραφής, τα ρητά και τα νοήματα που χρησιμοποιούνται, δεν έχουν σκοπό να μεταφέρουν νοήματα και ρήματα που ταυτίζονται με την πραγματικότητα που λέγεται Θεός. Ο σκοπός των ρημάτων και νοημάτων είναι να οδηγήσουν τον άνθρωπο εις την κάθαρση, τον φωτισμό και στην Θέωση. Όπως διδάσκουν κυρίως οι ασκητικοί πατέρες, η γνώσις, η προφητεία και όπως λέει ο απόστολος Παύλος, τα πάντα καταργούνται και το μόνο πράγμα που μένει είναι η αγάπη, η οποία είναι η ελευθερία. Αυτό είναι ένα σκέλος αυτού του θέματος που θα έχουμε μπροστά μας σήμερα.



Αυτά για σήμερα. Καλό βράδυ σε όλους.

Το άλλο σκέπλος είναι ότι εις την Αυγουστίνεια παράδοση εμφανίστηκε η αμαρτία υπό μίαν ηθικήν μορφήν, ενώ εις τους Πατέρες της Εκκλησίας έχει μορφή αρρώστειας και εμφανίζεται η εξάλειψις της αμαρτίας με μορφή θεραπείας. Οπότε έχουμε αρρώστεια έχουμε και θεραπεία. Η αμαρτία είναι μια αρρώστεια του ανθρώπου και δεν είναι απλώς η αταξία του ανθρώπου ο οποίος δεν υπακούει στον Θεό σαν ένας υποτακτικός. Διότι η αμαρτία δεν είναι πράξις και παράβασις των νόμων του κράτους, υπάρχουν δηλ. νόμοι, ένας παραβάτης παραβαίνει τον νόμο και πρέπει να τιμωρηθεί από το νόμο.
Ο Αυγουστίνος κατάλαβε την αμαρτία κατ`αυτό τον τρόπο, ότι δηλ. ο Θεός έδωσε εντολές, ο άνθρωπος παραβίασε την εντολή του Θεού και ανάλογα τιμωρήθηκε. Έπειτα όλες οι διδασκαλίες του Αυγουστίνου περί απολύτου προορισμού, περί κολάσεως, περί παραδείσου βασίστηκαν σ`αυτές τις αντιλήψεις που είχε, τις δικανικές περί πτώσεως του ανθρώπου και περί αμαρτίας, εν συνδυασμό με τη νεοπλατωνική του αντίληψη περί παραδείσου.
Εισήγαγε εις τον Χριστιανισμόν την ιδέα ότι η κόλασις είναι τα καταχθόνια, κάτω από τη γη που πάνε οι άνθρωποι για να τιμωρηθούν, ο δε παράδεισος είναι το διάστημα, διότι εκείνα τα χρόνια πιστεύανε ότι τα αμετάβλητα είναι τα πέραν των ουρανίων σωμάτων που δεν υπάρχει κίνησις και δεν υπάρχει εξέλιξις και ότι επί της γής υπάρχει ο τόπος της δοκιμασίας ώστε αν είμαστε καλά παιδιά να πάμε στον παράδεισο, υπεράνω των αστέρων και του ουρανού, ενώ αν είμαστε κακά παιδιά θα πάμε κάτω στη από τη γή, για να τιμωρηθούμε εις τα καταχθόνια. Οι αντιλήψεις του Αυγουστίνου οι κοσμολογικές είναι τελείως ειδωλολατρικές παρμένες από τους αρχαίους φιλοσόφους και τους ειδωλολάτρες και γενικά από τον αρχαίο δυσειδαιμονικό κόσμο. Εξ αιτίας του Αυγουστίνου, η θεολογία του οποίου ταυτίσθηκε με τους Φράγκους, όταν ήρθε η μοντέρνα επιστήμη και ήταν ανάγκη να αντιμετωπίσουν τις εξελίξεις εις την μοντέρνα γνώση κατά την εποχή του Γαλιλαίου, η φραγκική εκκλησία συνέχεια συγκρουόταν με την εξέλιξη της επιστήμης και γνωρίζουμε πως εξελίχθηκε αυτή η διαμάχη. Ο Γαλιλαίος έπρεπε να αρνηθεί αυτά που έβλεπε από το τηλεσκόπιο διότι εφοβείτο ότι θα τον θανατώσουν, εάν δεν ακολουθούσε τον Αριστοτέλη, ο οποίος ήταν ο δογματικός οδηγός στις θετικές επιστήμες. Όλοι, λοιπόν, οι άνθρωποι εις την Δύση που ακολούθησαν το δρόμο της επιστημονικής έρευνας, ορισμένες φορές εκινδύνευαν με αυτά που έβρισκαν διότι ήταν αντίθετα με τον Αριστοτέλη, ο οποίος ήταν και αυτός θεόπνευστος τότε για τους Φράγκους. Αντίθετα με τις αντιλήψεις του Αυγουστίνου περί παραδείσου και κολάσεως, εις τους άλλους Πατέρες της Εκκλησίας όχι μόνο της Ανατολής αλλά και της Δύσης, η κόλαση και ο Παράδεισος είναι το ίδιο πράγμα. Δεν υπάρχει καμμιά διαφορά. Διότι ο παράδεισος είναι η Θεοπτία. Όταν ο άνθρωπος βλέπει τη δόξα του Θεού με ανιδιοτελή αγάπη, βλέπει το Θεό ως παράδεισο, δηλ. αυτός είναι ο παράδεισος. Η ίδια αυτή θεοπτία από έναν ιδιοτελή άνθρωπο ο οποίος δεν έχει μάθει ν`αγαπά και ο οποίος δεν έχει φθάσει στην αγάπη η οποία <<ου ζητεί τα εαυτής>> και αυτός βλέπει τη δόξα του Θεού, αλλά την βλέπει ως <<πύρ αιώνιον>>, <<σκότος εξώτερον>>.
Γι`αυτό και ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς κοροϊδεύει τον Βαρλαάμ, διότι τι λές αποφατική θεολογία; Ο μεγαλύτερος αποφατικός θεολόγος είναι ο διάβολος διότι βλέπει τη δόξα του Θεού και ως σκότος και ως πύρ. Σκότος- πύρ είναι αντιθέσεις διότι αναφέρονται εις τον Θεόν ο οποίος είναι απερίγραπτος, γι`αυτό και οι Πατέρες χρησιμοποιούν αντιθέσεις όταν μιλάνε για τον Θεό, τον λένε φώς αλλά είναι και γνόφος. Διότι ούτε φώς είναι, ούτε γνόφος είναι διότι υπερβαίνει όλα τα κατηγορήματα της ανθρώπινης σκέψεως, γι`αυτό και δεν υπάρχει νόημα και ρήμα που μπορεί να μεταφέρει στον άνθρωπο την πραγματικότητα του Θεού.



Αυτά για σήμερα. Να σας πώ ότι στο σύνολό τους οι σελίδες είναι 34. Έχω γράψει μέχρι και την αρχή της εννάτης. Παρακάτω θα μπούμε στη "βαθειά" θεολογία και το αποτέλεσμα σίγουρα θα μας ανταμείψει.

inaapp έγραψε: Γι`αυτό και ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς κοροϊδεύει τον Βαρλαάμ, διότι τι λές αποφατική θεολογία; Ο μεγαλύτερος αποφατικός θεολόγος είναι ο διάβολος διότι βλέπει τη δόξα του Θεού και ως σκότος και ως πύρ.

Όπως θα διαπιστώσατε στη πρώτη φάση υπάρχει μια ασυναρτησία. Έγραψα το κείμενο ως έχει, από το χειρόγραφο που μου έδωσαν. Δεν γνωρίζω αν πρόκειται για λάθος.
Πάντως νόημα μπορεί να βγεί. Είναι σα να λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στον Βαρλαάμ: Τι μιλάς εσύ για αποφατική θεολογία; Τι ξέρεις εσύ;

Μάλιστα στο "Υπέρ των Ιερώς Ησυχαζόντων" 2ο λόγο του Αγίου και 49η παράγραφο λέγονται τα εξής:
(Μετάφραση) Αλλά πως συνάγει ο αντιλέγων εις ημάς (τον Βαρλαάμ εννοεί) ότι δεν υπάρχει όρασις υπεράνω όλων των νοερών ενεργειών; <<Επειδή>>, λέγει, <<δεν υπάρχει τίποτε υψηλότερον της αφαιρετικής θεολογίας>>. Άλλο όμως είναι, ώ θαυμάσιε, θεωρία και άλλο Θεολογία, επειδή ούτε το να ομιλής περί Θεού και το να κατέχης και βλέπης τον Θεόν είναι το ίδιον. Διότι λόγος είναι και η αποφατική θεολογία, υπάρχουν δε και υπέρ λογον θεωρίαι, και τούτο έδειξεν ο λαβών την αποκάλυψην των αρρήτων ( ο Απόστολος Παύλος δηλ.).

Παρακάτω ο Άγιος κάνει λόγο για το ακατάληπτον του Θεού και για την πραγματική σημασία της έννοιας αποφατική θεολογία.

Αυτό νομίζω ότι είναι το νόημα της παραπάνω φράσης.

Επίσης στον Αυγουστίνο δεν υπήρχε η αντίληψις περί φωτισμού και Θεώσεως διότι αυτός εξέλαβε τον προορισμό του ανθρώπου μέσα στα πλαίσια της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας που ήταν η ευδαιμονία, η ικανοποίησις όλων των επιθυμιών του ανθρώπου. Εκήρυττε δηλ. μαζί με τους σχολαστικούς του μεσαίωνος ένα είδος θρησκευτικού καπιταλισμού, ότι το κέρδος δηλ. είναι η ευδαιμονία και η ευτυχία που δεν μπορεί ν`αποκτηθή από τα εγκόσμια πράγματα, αλλά από τον ίδιο τον Θεό όταν ο άνθρωπος κατέχει την θεοπτία που σημαίνει ικανοποίηση όλων των επιθυμιών. Ώστε εις τον Αυγουστίνο δεν υπάρχει η μεταμόρφωσις της προσωπικότητος του ανθρώπου, η προσωπικότης μένει η ίδια διότι ο άνθρωπος ζητά την ευτυχία του και εκείνο που του δίδει ο θεός είναι η ικανοποίηση της ορέξεώς του δια ευδαιμονία και ευτυχία.
Δεν υπάρχει στον Αυγουστίνο η διδασκαλία περί αγάπης η οποία <<ου ζητεί τα εαυτής>>. Υπάρχει η ικανοποίησις της ιδιοτελούς αγάπης του ανθρώπου. Ο Αυγουστίνος ιδέα δεν είχε περί φωτισμού και Θεώσεως. Σ`αυτά τα θέματα ήταν τελείως εκτός θέματος διότι είχε ακολουθήσει τον δρόμο των πλατωνικών. Οι Φράγκοι τον αντέγραψαν, τον διάβασαν και μπήκε στην θεολογία όλη η πνευματικότις και η ευσέβεια του Αυγουστίνου μέχρι την μοντέρνα εποχή. Και εμφανίζεται σήμερα η μοντέρνα βιολογία, ανθρωπολογία, ψυχιατρική κ.λ.π και τινάζουν όλα αυτά στον αέρα διότι είναι άσχετα με τη σημερινή πρόοδο στις διάφορες επιστήμες, όπου και η παπική εκκλησία αντιμετωπίζει πάρα πολλά σοβαρά προβλήματα εξ αιτίας αυτών των εξελίξεων.
Τώρα, εάν η Ορθόδοξος πίστη είχε εμφανιστεί τον 19ο ή 20ο αι. θα θεωρείτο, κατά τη γνώμη μου, αναπόσπαστον μέρος των θετικών επιστημών χωρίς καμμία σχέση με τις θεωρητικές επιστήμες. Αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο για έναν μοντέρνο ορθόδοξο της Ελλάδος ή της Ρωσίας να καταλάβη, δι`ορισμένους ιστορικούς λόγους. Διότι η γνήσια Ορθόδοξος Παράδοση είχε διασωθεί όλο τον μεσαίωνα, παρόλες τις επιθέσεις από το Ισλάμ και από τους Φράγκους και μπήκαμε στην Τουρκοκρατία με την Πατερική Παράδοση ακέραια και ανέπαφη. Η ουσία αυτής της παραδόσεως ήταν η ασκητική παράδοσις των Πατέρων που είχε διατηρηθή μέσω των αιώνων κυρίως στα μοναστήρια και κυρίως μετά τον Συμεών τον νέο Θεολόγο, ο οποίος είχε κάνει μια τεράστια επανάσταση στην εποχή του κάτι που πρέπει να γίνει και σήμερα. Εξ`αιτίας του Συμεών του νέου Θεολόγου η Βιβλική ανθρωπολογία διασώθηκε και πέρασε στις μελλοντικές γενεές, τη συνέχισαν οι λεγόμενοι Ησυχασταί, οι οποίοι βέβαια δεν είναι φαινόμενο του 13ου αι., διότι η ίδια η Αγ. Γραφή, οι Προφήτες της Π.Δ, οι απόστολοι της Κ.Δ είναι Ησυχασταί, καθώς και όλη η Αποστολική περίοδος είναι Ησυχασμός και αυτή η παράδοσις συνεχίζεται μέσω όλων των Πατέρων της Εκκλησίας, γι`αυτό είναι διαστροφή της ιστορικής πραγματικότητος να μιλάμε για μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας και να τους χωρίζουμε από τους νηπτικούς Πατέρες και να λέμε ότι αυτοί ήταν κάτι διαφορετικό από τους άλλους.
Όλοι οι Πατέρες ήταν νηπτικοί, ήταν ασκητικοί και ακόμα όταν ο Απ. Παύλος λέει <<νήφετε εν Κυρίω>> δεν εννοεί μόνο μερικούς καλόγερους, εννοεί όλους τους Χριστιανούς. Διαβάζοντας σήμερα τον απ. Παύλο και την
Αγ. Γραφή έχει πλέον αποδειχθή ότι αυτή η ασκητική παράδοσις είναι η ουσία της Αγ. Γραφής.
Παραδόξως εις τους διαλόγους σήμερα, εις το θέμα περί καθάρσεως, φωτισμού και Θεώσεως -δοξασμού δηλ.- έχουμε κάνει άλματα συμφωνίας , με ποιούς νομίζετε; Με τους Λουθηρανούς. Και ποιός θα περίμενε πρίν από μερικά χρόνια ότι θα ήταν δυνατόν με τους Λουθηρανούς να συμφωνήσουμε στο θέμα κάθαρσις, φωτισμός, θέωσις. Έχουν γίνει κείμενα στα οποία Ορθόδοξοι και Λουθηρανοί συμφωνούν πάνω στο θέμα αυτό και αυτό που έλεγε ο Λούθηρος "δικαίωσις δια της πίστεως" οι Λουθηρανοί δέχονται πλέον ότι αυτό εννοούσε ο Λούθηρος - θα έπρεπε κατά πάσα πιθανότητα να εννοεί διότι δεν είναι ολοκληρωμένη η σκέψη του- και έχουν δεχθεί πλέον ότι η δικαίωσις δια της πίστεως είναι η κατάστασις του φωτισμού και η τελειοποίησις αυτής της δικαίωσις είναι η κατάστασις της Θεώσεως ή του δοξασμού ή της οράσεως της δόξης του Θεού εν Χριστώ. Και έχουν δεχθεί ότι αυτή την εμπειρία, πράγματι την είχαν πολλοί άγιοι της Εκκλησίας και Πατέρες και έτσι έχει ανοιχθή ο δρόμος για τελέσφορο συνεννόηση στον δυτικό κόσμο.

Ένα άλλο ουσιαστικό θέμα που μας απασχολεί είναι το εξής χωρίο: <<καί το Πνεύμα το Άγιον οδηγήσει υμάς εις πάσαν τήν αλήθειαν>>. Εις την Αυγουστίνειο παράδοση ο Αυγουστίνος ερμήνευεσε το χωρίο του Ιωάννου ως εξής: ότι όχι μόνο το άτομο οδηγείται εις πάσαν την αλήθειαν αλλά και η Εκκλησία σιγά-σιγά. Ενώ για τους Πατέρες οι Απόστολοι οδηγήθηκαν <<εις πάσαν τήν αλήθειαν>> την ημέρα της Πεντηκοστής όταν ολοκληρώνεται πλέον η αποκάλυψις και δεν υπάρχει τίποτε παραπέρα από την Πεντηκοστή, καθένας που φθάνει στη Θέωση οδηγείται εις πάσαν την αλήθειαν διότι μετέχει στην εμπειρία της θεώσεως της Πεντηκοστής. Αυτό σημαίνει ότι το έργο των θεολόγων της Εκκλησίας δεν είναι να βελτιώνουν ή να εμβαθύνουν
εις την διδασκαλία της Εκκλησίας, όπως νομίζουν οι παπικοί και ορισμένοι Προτεστάντες, αλλά είναι κάτι πολύ διαφορετικό και αυτό μας φέρνει εις την ουσία του τι είναι η αμαρτία και τι ελευθερία κατά την Εκκλησία. Διότι αμαρτία-ελευθερία, φωτισμός και θέωση είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα για την Ορθ. Εκκλ.

Πρίν από 2 χρόνια έκανα μια εισήγηση εις το Στρασβούργο για τον φυσικό νόμο και ήταν διάφοροι θεολόγοι, όπου έκανα ανάπτυξη των Ιερών Λειψάνων κατά την Ορθ. Εκκλ., περί φωτισμού, θεώσεως. Είχε ορισθεί ως αντίλαλος σε μένα ένας μεθοδιστής. Εγώ θα έκανα την εισήγηση και μετά αυτός θα ηγείτο της συζητήσεως. Υπήρχαν και άλλες εισηγήσεις καθολικών, προτεσταντών και εγώ περίμενα αυτός (ο μεθοδιστής) τι θα πεί γι`αυτά που είχα πεί πρίν από 20 χρόνια περί των ιερών λειψάνων. Λοιπόν σηκώθηκε ως μεθοδιστής και λέει:νομίζω ότι ένας μεθοδιστής δεν μπορεί να διαφωνήσει σε τίποτα. Αυτή ήταν η απάντηση και μετά επήλθε μια συζήτησις και τι αποκαλύφθηκε; Ότι ο πατέρας των Μεθοδιστών ο Ουέσλευ όχι μόνο διάβαζε τους Πατέρες της Εκκλησίας αλλά διάβαζε κυρίως τους ασκητικούς πατέρεςκαι κυρίως τον Μακάριο τον Αιγύπτιο. Ήταν η αγάπη του Ουέσλευ δηλ. και υπάρχει ολόκληρος παράταξις των Προτεσταντών οι μεθοδιστές, οι βαπτιστές οι οποίοι έχουν ένα προσανατολισμό πρός αυτή τη κατεύθυνσιν.
Εις ένα ταξίδι πρόσφατα στη Ρωσία είχαμε μια συνάντηση για εκκλησιολογικά θέματα και συνάντησα ένα βαπτιστή από το .......... της Αμερικής ο οποίος μου υποσχέθηκε να μου στείλει ένα έργο ενός μεγάλου θεολόγου της Βαπτιστικής παραδόσεως. Με ποιό θέμα νομίζετε; Νοερά προσευχή! Προσευχή του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά, ο οποίος το έγραψε χωρίς να γνωρίζει την Ορθόδοξη Παράδοση, και είναι του περασμένου αιώνος. Οπότε βρίσκει κανείς κάτι παράξενα μαργαριτάρια εις τους Δυτικούς χριστιανούς, που σημαίνει ότι το Πνεύμα το Άγιον κάτι κάνει και σ`αυτούς, όχι μόνο σε μας.

Στην Πατερική Παράδοση η αμαρτία δεν είναι μια ενοχή κληρονομική από τον Αδάμ και την Εύα όπως δίδασκε ο Αυγουστίνος. Η ουσία του προπατορικού αμαρτήματος είναι ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο με δύο κέντρα της προσωπικότητός του.
α) Το ένα κέντρο είναι το νευρικό σύστημα. Επικεφαλής του νευρικού συστήματος είναι ο εγκέφαλος, η φαιά ουσία, που συνδέεται με όλο το νευρικό σύστημα του ανθρώπου και κατευθύνει τις σχέσεις του ανθρώπου πρός το έξω του εαυτού του. Υπάρχει και το κυτταρικό σύστημα και γνωρίζουμε από τους βιολόγους ότι αποτελεί ολόκληρο σύστημα, σαν κομπιούτερ δηλ. της κυτταρικής μνήμης. Έχουμε το D.N.A έχουμε το R.N.A που δίνει κατευθύνσεις στο D.N.A και έτσι ολόκληρο το σώμα του ανθρώπου αποτελείται από εκατομμύρια κύτταρα που παραδόξος δεν διαφέρει το ένα από το άλλο, δηλ. όλα τα κύτταρα είναι ακριβώς τα ίδια. Αυτά τα κύτταρα αλλάζουν κάθε 7 μήνες, τα κύτταρα των οστών κάθε 7 χρόνια με μια μόνη διαφορά, ότι τα κύτταρα των αδένων δεν αλλάζουν, απλώς πεθαίνουν. Τώρα οι γεροντολόγοι, μια καινούρια επιστήμη, βρήκαν ότι το γήρας οφείλεται εις το ότι εις τους αδένες δεν γίνεται ανανέωσις των κυττάρων όπως γίνεται στο υπόλοιπο μέρος του σώματος και αυτή είναι η αιτία του γήρατος. Απεδείχθηκε τελικά ότι το γήρας είναι αρρώστεια, δεν είναι φυσιολογικό στον άνθρωπο να γερνάει και πάνω σ`αυτό έχουν κάνει σπουδαία πειράματα. Κόβουν κομμάτια από τους αδένες των ζώων και τα καταψύχουν. Υπολογίζουν τα έτη ζωής ενός ζώου π.χ 15 χρόνια και έπειτα από 10 χρόνια βγάζουν τους αδένες από την κατάψυξη και τους ράβουν στα ίδια ζώα με αποτέλεσμα να επιμηκείνουν τη ζωή των ζώων αυτών κατά 30-50%. Δηλ. έχει αποδειχθεί ότι το γήρας είναι αρρώστεια και συζητούν τώρα οι γεροντολόγοι αν τελικά και ο θάνατος είναι αρρώστεια. Τώρα, απ`αυτή την εξέλιξη έχουμε ένα παράξενο φαινόμενο, ότι η διανόησις του ανθρώπου ν`ασχολείται με αφηρημένες έννοιες δεν οφείλεται στην ύπαρξη πνευματικής ψυχής που πιστεύουν οι φιλόσοφοι, διότι το ίδιο κυτταρικό σύστημα του ανθρώπου ασχολείται με όλα τα περίπλοκα νοήματα με τα οποία ασχολείται το ανθρώπινο πνεύμα. Οπότε τα παλιά επιχειρήματα περί υπάρξεως αϋλου ψυχής, των Πλατωνικών και των Αριστοτελικοφράγκων θεολόγων, πάνε περίπατο. Δεν μπορούν πλέον ν`αποδείξουν την αθανασία της ψυχής από αυτού του είδους φιλοσοφικά επιχειρήματα, διότι σήμερα μαθαίνουμε και τα κομπιούτερ να σκέφτονται, που σημαίνει ότι τα παλιά μεταφυσικά θεμέλια της δυτικής θεολογίας έχουν καταστραφεί πλέον. Το παράδοξο είναι ότι στην Ορθόδοξη Παράδοση των Πατέρων η μεταφυσική δεν υπάρχει. Διότι όταν κάποιος λέει <<Θεόν φράσαι αδύνατον, νοήσαι αδυνατώτερον>>, εφ`όσον ο άνθρωπος δεν μπορεί να συλλάβει τον Θεό με τη διάνοιά του, τι μεταφυσική μπορεί να υπάρχει; Τι χρειάζεται η μεταφυσική; Διότι στην εμπειρία της Θεώσεως ο θεούμενος έχει εμπειρία ενός ακτίστου Θεού, ο οποίος δεν έχει καμμία ομοιότητα με τα κτίσματα. Αυτό σημαίνει ότι οι αφηρημένες έννοιες που έχει ο άνθρωπος από τα κτίσματα δεν μπορούν ν`αποδοθούν και να εφαρμοσθούν εις τον Θεόν. Οπότε η παλαιά αφελής πεποίθηση ότι υπάρχουν τα "καθ`όλου", δηλ. τα αρχέτυπα αυτών των κτισμάτων, πήγε περίπατο. Η διδασκαλία δηλ. του Πλάτωνος που ακολούθησαν οι νεοπλατωνικοί, ο Αυγουστίνος και όλη η Φραγκική παράδοση έπεσε έξω.
Αν τα αρχέτυπα είναι αμετάβλητα τότε και τα κτιστά είδη πρέπει να είναι. Αυτό δεν συμβαίνει αφού η επιστήμη έχει διαπιστώσει (παλαιοντολόγοι, ανθρωπολόγοι) εξέλιξη στη κτίση.
Λοιπόν, οι μόνοι σήμερα που υποστηρίζουν την μεταφυσική είναι κάτι θεολόγοι και φιλόσοφοι της παπικής εκκλησίας που τους συνοδεύουν και κάποιοι Αγγλικανοί. Μεταξύ των άλλων δεν υπάρχουν πλέον οπαδοί της μεταφυσικής. Υπάρχουν διδάσκαλοι της μεταφυσικής από ιστορικής απόψεως, αλλά οπαδοί δεν υπάρχουν πλέον. Υπάρχουν μόνο εις την Ελλάδα!!!

Διότι είναι πατριώτες οι Έλληνες και πρέπει ν`ακολουθήσουν τους αρχαίους ημών προγόνους!!! Εφ`όσον ο Αριστοτέλης διδάσκει τέτοια πράγματα, δεν μπορούμε παρά ν`ακολουθήσουμε τη διδασκαλία τους. Παρότι έχουν καταδικασθεί επίσημα από τους πατέρες της Εκκλησίας την Κυριακή της Ορθοδοξίας, όποιος δέχεται τα είδη του Πλάτωνος ως πραγματικότητες είναι αφορισμένος από την Εκκλησία.

Τώρα, ερχόμαστε εις την ανθρωπολογία. Οι πατέρες της Εκκλησίας λένε ότι όχι μόνο η ψυχή είναι σώμα, υλική δηλ. αλλά και οι άγγελοι! Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει: εν συγκρίσει με τα ορατά οι άγγελοι είναι ασώματοι. Γιατί λέμε ασώματους τους αγγάλους; Διότι είναι αόρατοι. Εν συγκρίσει με τον Θεό είναι παχύ ύλη. Ο μόνος φύσει αθάνατος είναι ο Θεός, ούτε οι άγγελοι, ούτε η ψυχή.
Εις την Πλατωνική παράδοση και εις αυτή του Αυγουστίνου υπάρχει παραλληλισμός μεταξύ Θεού και ψυχής διότι και τα δύο είναι άϋλα. Ενώ στην πατερική παράδοση είναι απορριπτέα η σύγκρισις μεταξύ της ψυχής και του Θεού. Ο άνθρωπος έχει το νευρικό του σύστημα που συγκεντρώνεται εις την σπονδυλική στήλη με επικεφαλής το μυαλό, και όλο το σώμα έχει νεύρα με μια πολύπλοκη συγκοινωνία μεταξύ όλων των μερών του σώματος με τον εγκέφαλο. Η σπονδυλική στήλη είναι το κέντρο αυτού του νευρικού συστήματος. Οι Ρώσοι βρήκαν στην σπονδυλική στήλη μια καρδιά. Όταν κάποιος σπάσει την σπονδυλική στήλη αυτομάτως το κάτω μέρος του σώματος είναι πλέον παράλυτο. Οι Ρώσοι ερεύνησαν το θέμα αυτό και βρήκαν ότι το υγρό που κυκλοφορεί μέσα στη σπονδυλική στήλη, μπορεί και κυκλοφορεί επειδή εκεί μέσα υπάρχει μια τρόμπα, που είναι ένα είδους καρδιάς χάρη στην οποία γίνεται η κυκλοφορία. Όταν κανείς σπάει την σπονδυλική στήλη διακόπτεται η κυκλοφορία στο κάτω τμήμα του σώματος γι`αυτό και παραλύει. Τώρα, υπάρχει ελπίδα ότι θα μπορέσει ο άνθρωπος να αποκατασταθεί στην αρχική του υγεία εάν βρεθεί τρόπος να δουλέψει αυτή η καρδιά της σπονδυλικής στήλης. Λοιπόν, εδώ έχουμε έναν προσανατολισμό, το νευρικό σύστημα που είναι το κέντρο της διανοήσεως του ανθρώπου.

β) Μετά υπάρχει η καρδιά του ανθρώπου. Κατά τους Εβραίους της Π.Δ, δηλ. κατά τους Προφήτες και τους Πατέρες της Εκκλησίας, το πνευματικό κέντρο της ζωής του ανθρώπου είναι η καρδιά, ενώ το διανοητικό κέντρο είναι ο εγκέφαλος. Οπότε ο ένας λέγεται διάνοια και λόγος, ο άλλος λέγεται καρδιά ή πνεύμα του ανθρώπου, γι`αυτό και ο Απ. Παύλος λέει ότι <<Το Πνεύμα του Θεού συμμαρτυρεί τω πνεύματι ημών ότι εσμέν τέκνα Θεού>>. Αυτό πλέον θέλει μια ειδική ερμηνεία, όπου είναι το κλειδί της Ορθοδόξου διδασκαλίας περί αμαρτίας και ελευθερίας. Ο άνθρωπος έχει πλασθεί για να βρίσκεται σε κατάσταση φωτισμού ή θεώσεως.
Εδώ έχουμε ένα ιστορικό πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε πρίν προχωρήσουμε. Υπάρχει ιστορία περί δημιουργίας του ανθρώπου στη Γένεση. Έχουμε πατερική ερμηνεία αυτού του κεφαλαίου της δημιουργίας, της πτώσεως κ.ο.κ. Εις την πατερική θεολογία υπάρχουν δύο ερμηνείες της πτώσεως. Η μια ερμηνεία που επικρατεί εις την Αντιόχεια είναι ότι ο άνθρωπος όταν πλάσθηκε, ο Θεός τον έβαλε σε κατάσταση φωτισμού και έτσι έπεσε από τον φωτισμό. Στην Καππαδοκία, Αλεξάνδρεια και σε άλλα μέρη της αρχαίας Εκκλησίας υπάρχει η παράδοσις ότι ο άνθρωπος ευρίσκετο στην κατάσταση της θεώσεως.
Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός μας περιγράφει και τις δύο απόψεις και δεν λαμβάνει καμμία θέση στο θέμα. Αφήνει στον αναγνώστη να επιλέξει όποιο θέλει. Δεν έχει σημασία ποιά άποψη θα επιλέξει, διότι ουσιαστικά οι Πατέρες δεν ενδιαφέρονταν για τους πρωτοπλάστους ακριβώς πότε δημιουργήθηκαν, πως δημιουργήθηκαν, σε τι κατάσταση ευρίσκοντο κ.λ.π. Αλλά τι κάνανε; Έπαιρναν την παρούσα εμπειρία του φωτισμού και της θεώσεως και βάση αυτής έκαναν ερμηνεία της Π.Δ. Δηλαδή γνώριζαν αυτή την εμπειρία του φωτισμού και από τους Προφήτες και από την Κ.Δ αλλά κυρίως από την προσωπική τους εμπειρία, διότι είχαν πνευματικό πατέρα εις κατάσταση φωτισμού ο οποίος ίσως ταξίδευε κάπου-κάπου σε κατάσταση θεώσεως. Αυτός από την προσωπική του εμπειρία είχε τα πνευματικά τέκνα και τους οδηγούσε από τους προφήτες της Π.Δ και τους Αποστόλους, και έτσι έκαναν σωστή ερμηνεία της Αγίας Γραφής. Διότι για να κάνεις σωστή ερμηνεία σε οποιοδήποτε βιβλίο πρέπει να έχεις την ίδια εμπειρία. Εάν π.χ
πάρουμε ένα βιβλίο χειρουργικής και το δώσουμε στον χασάπη θα μπορεί να κάνει χειρουργικές επεμβάσεις; Όχι. Ποιός ερμηνεύει ένα βιβλίο χειρουργικής; Οι χειρούργοι. Δεν μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε. Το ίδιο γίνεται με την Αστρονομία, την Βιολογία, την Χημεία και με όλες τις επιστήμες. Οπότε εξ αυτής της απόψεως ποιός θα κάνει σωστή ερμηνεία της Αγ. Γραφής περί φωτισμού και θεώσεως; Εκείνος που δεν έχει ιδέα περί φωτισμού και θεώσεως; Ή εκείνος που βρίσκεται σε κατάσταση φωτισμού και ξέρει τι είναι αυτός ο φωτισμός; Ώστε αυτό σημαίνει ότι για τους Πατέρες της Εκκλησίας η Αγία Γραφή είναι ακριβώς ότι είναι ένα εγχειρίδιο χειρουργικής για τον χειρούργο, βιολογίας για τον βιολόγο κ.ο.κ. Δεν είναι η Αγ. Γραφή ένα βιβλίο που απλώς θα το πάρεις και θα φαντάζεσαι ότι έρχεται το Άγ. Πνεύμα για να σε φωτίσει ώστε να το διαβάσεις σωστά. Θυμάμαι όταν ήρθα στην Ελλάδα με κάλεσαν να πάω σε κύκλο Αγ. Γραφής, κάποιος διάβαζε ένα χωρίο και έλεγε ο καθένας τι να σημαίνει άραγε αυτό το κομμάτι. Ο καθένας έλεγε τη βλακεία του. Φαντασθήτε τώρα να είχαμε ένα βιβλίο χημείας, ή χειρουργικής και να το διαβάζαμε χωρίς να έχουμε χειρούργο παρών ή βιολόγο και να το εξηγούμε χωρίς να έχουμε δεί ποτέ μικρόβιο, ένα κύτταρο! Γι`αυτό και οι Πατέρες λένε ο μόνος ο οποίος μπορεί να ερμηνεύσει σωστά την Αγ. Γραφή είναι εκείνος ο οποίος έχει την ίδια εμπειρία με τους Αποστόλους και τους Προφήτες.Όχι ο οποιοσδήποτε.

Το παράξενο είναι ότι αυτά τα πράγματα βέβαια οι Προτεστάντες δεν τα ήξεραν, διότι προήλθαν από την παράδοση του Αυγουστίνου και των σχολαστικών της Δύσεως. Μετά με έναν τρόπο διαλογικό, σιγά-σιγά βγήκαν από τον βούρκο των κατηγορημάτων της θεολογίας και ερμηνευτικής Αυγουστίνου, Θωμά Ακινάτη, Φράγκων κ.ο.κ, και έχουμε την μοντέρνα βιβλική κριτική. Και άρχισαν οι Προτεστάντες πρώτα τη βιβλική κριτική και έκαναν σπαράλια την Αγ. Γραφή όπως κάνουν οι δικοί μας σήμερα σπαράλια την Αγ. Γραφή. Μετά έψαχναν να βρούνε κλειδιά για την ερμηνεία της Αγ. Γραφής. Οπότε τώρα εις τον διάλογο αρχίζουν και βλέπουν ότι η Αγ. Γραφή δεν είναι θεόπνευστος, αλλά είναι θεόπνευστος. Όπως ένα βιβλίο περί αστρονομίας είναι αστρόπνευστο, αλλά αν δεν το διαβάζει ο αστρονόμος δεν είναι αστρόπνευστο, διότι διαβάζει εκείνος που βλέπει τα άστρα. Ένα βιβλίο χειρουργικής είναι χειρουργικόπνευστο αλλά στα χέρια ενός κομπογιαννίτη είναι ένα βιβλίο θανάτου. Στα χέρια ενός χειρούργου είναι χειρουργικόπνευστο. Έτσι και η Αγ. Γραφή εις τα χέρια ενός θεοπνεύστου ο οποίος έχει κατάσταση φωτισμού ή θεώσεως είναι θεόπνευστη, εις τα χέρια ενός κομπογιαννίτη θεολόγου δεν είναι τίποτα η Αγ. Γραφή. Κάθεται με τη φαντασία του και προσπαθεί να βρεί τι λέει η Αγ. Γραφή. Λένε ότι ο Μωυσής είδε εις την καιομένη βάτο τον άγγελο του Κυρίου που του είπε <<εγώ ειμί ο Ών>>, <<εγώ ειμί ο Θεός Αβραάμ, ο Θεός Ισαάκ..>> , το διαβάζει και το περνάει έτσι χωρίς να δώσει καμμιά σημασία. Αν δούμε όμως τις εικόνες έχουμε <<ο Ών>> που αυτό σημαίνει ότι είναι ο Χριστός, εκείνος που ενεφανίσθη στο Μωϋσή και σ`όλους τους Προφήτες της Π.Δ.
Για τους Πατέρες της Εκκλησίας όταν λέμε δόγμα Αγίας Τριάδος, εννοούμε τις Θεοφάνιες. Δεν είναι ούτε τρείς υπαστάσεις, ούτε μια ουσία, ούτε το ομοούσιο τίποτα από αυτά τα πράγματα, τα οποία είναι νοηματικά κριτήρια εναντίων των αιρετικών και τα οποία οι Πατέρες όταν έκαναν ερμηνεία περί Αγ. Τριάδος δεν τα χρησιμοποίησαν αυτά. Αυτά είναι για τους αιρετικούς. Όταν κάνουν μαθήματα μέσα στην Εκκλησία κάνουν ερμηνεία της Αγίας Τριάδος που είναι οι θεοφάνειες της Π.Δ και της Κ.Δ. Όπως π.χ είναι η βάπτισις. Γιατί ψέλνουμε την αποκάλυψη της Αγ. Τριάδος στη βάπτιση του Χριστού; Διότι απεκαλύφθηκε στον Ιωάννη τον Βαπτιστή ότι ο Χριστός είναι ο άγγελος Κυρίου της Π.Δ, ότι βλέποντας τον Χριστό βλέπουμε τον Πατέρα εν Πνεύματι Αγίω. Οπότε όλο το σχήμα της αποκαλύψεως στην Αγ. Γραφή είναι καθαρά Τριαδολογία. Έχουμε επίσης τη Μεταμόρφωση. Εκεί είναι η ουσία της Ορθοδόξου διδασκαλίας. Όταν οι Απόστολοι είδαν το Χριστό να αποκαλύπτει την άκτιστο θεότητα, είδαν τι; Ότι είναι ο ίδιος ο οποίος είχε εμφανισθεί στον Μωϋσή και τον Ηλία, γι`αυτό και είναι παρόντες. Αυτή είναι η αποκάλυψη. Αυτό είναι το δόγμα της Αγίας Τριάδος, ότι ο Χριστός είναι ο Γιαχβέ, ο Κύριος της δόξης ο οποίος εμφανίζεται εις την Π.Δ και αποκαλύπτει μέσα στον εαυτό του τον Πατέρα.
Λοιπόν, αν κάποιος θέλει να γίνει θεολόγος καλύτερα να διαβάσει τους ύμνους της Εκκλησίας και εκεί θα βρή αυτήν την διδασκαλία. Γι`αυτό μακάριοι ήταν οι παλαιοί που δεν είχαν ούτε Πανεπιστήμιο Αθηνών να σπουδάσουν, ούτε Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, αλλά είχαν μόνο τα Λειτουργικά βιβλία και τους Πατέρες. Αυτά διαβάζανε και ήταν άλφα τάξεως ορθόδοξοι θεολόγοι. Ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ιδρύθηκε η Χάλκη και μετά έστελναν τα παιδιά να σπουδάσουν στους Δυτικούς Αγ. Γραφή, βιβλική κριτική, ερμηνεία κ.ο.κ. Το αποτέλεσμα ήταν να φέρουν από τη Δύση την θεολογία των Φράγκων. Τα λάθη του Αυγουστίνου που έγιναν τα θεμέλια της ερμηνευτικής παραδόσεως των δυτικών μέχρι σήμερα, αυτά μετέφεραν στην Ελλάδα. Αλλά πρίν τα μεταφέρουν εδώ τα είχαν μεταφέρει πρίν στη Ρωσία. Όταν η Ελλάδα ιδρύθηκε ως νεοελληνικό κράτος η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827, που εξέλεξε τον Καποδίστρια πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδος, ενέκρινε όλα τα έργα του Αδαμάντιου Κοραή ως ωφέλιμα για το έθνος. Τα έργα του Κοραή ήταν σαν αγία γραφή, ο οποίος ήταν ένας πράκτορας του Ναπολέοντος και τίποτα άλλο, ή ακολουθούσε την πολιτική του Ναπολέοντος για τα Βαλκάνια.

Τί ήταν αυτή η πολιτική εξ`απόψεως θεολογικής; Ότι έδωσε εντολή εις την νεοϊδρυθείσα Εκκλησία της Ελλάδος (ήταν δική του επινόησις να φύγει από το Οικουμενικό Πατριαρχείο) να ακολουθήσει πιστά την ορθοδοξία της Ρωσίας του Μεγάλου Πέτρου, η οποία είχε δυτικοποιηθεί και επειδή δεν μπορούσαν να μας κάνουν φράγκους κατ`ευθείαν, ήθελαν να μας κάνουν φράγκους μέσω της Ρωσίας της εποχής εκείνης. Κατ`αυτόν τον τρόπο έπρεπε η νεολαία να σπουδάσει Μεταφυσική και Λογική.