Το ήθος του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου

[Xpnstos]

"...Δανείζομαι τμήματα από ομιλία του π.Βασιλείου Παπαβασιλείου που έγινε την 1η Φεβρουαρίου 2008 στον καθεδρικό ναό τού Αγ.Νικολάου και τα παραθέτω ευχόμενος οι υπερασπιστές του «ιερού» καπιταλισμού να καταλάβουν τι πίστευε,τι έλεγε και για ποιους λόγους διώχθηκε απηνώς ο μαρτυρικός ιεράρχης ,αν και πολύ αμφιβάλλω.

....η συνεχής στηλίτευση των πλουσίων η οποία του εξασφάλισε έναν μεγάλο αριθμό πανίσχυρων εχθρών. Ο Χριστιανός ιστορικός Παλλάδιος γράφει: "κράδαινε το ξίφος της επίπληξης προς τους πλουσίους".Κατεθεμάτιζε τα τρυφηλά συμπόσια, τα αργυρά και χρυσά σερβίτσια, τους όμορφους, πολυτελώς ντυμένους υπηρέτες των πλουσίων, και τα ακριβά ρούχα και περίτεχνα στολίδια των ανωτέρων κοινωνικά κυριών. Υποστήριζε πως η επίδειξη τέτοιας περιβολής ήταν τόσο επαίσχυντη και άσεμνη απ' ό,τι εάν εμφανίζονταν τελείως γυμνές. Κατέστη ιδιαίτερα αντιπαθής στην Κωνσταντινούπολη εξαιτίας της συνήθειάς του να ακολουθεί με τα μάτια του εξέχοντες μεγαλοκτηματίες και αυλικούς καθώς παρήλαυναν εισερχόμενοι και εξερχόμενοι του Ναού ενόσω κήρυττε, και τους κατακεραύνωνε με τόσο οξύ και δημόσιο βλέμμα ωσάν να ήταν αυτοί οι πραγματικοί δράστες των αμαρτιών και των κοινωνικών αδικιών που κατήγγειλε από άμβωνος.



Αυτό που κυρίως σκανδάλιζε τον Άγιο Ιωάννη ήταν η πρόδηλη αντίθεση μεταξύ της επιδεικτικής αφθονίας των πλουσίων και της φοβερής ένδειας των πτωχών. Επιτίθετο λεκτικά σε πλούσιες κυρίες οι οποίες, ενώ οι πτωχοί ριγούσαν από το κρύο, επέμεναν να χρησιμοποιούν χειροποίητα σκεύη αποχωρητηρίου φτιαγμένα ειδικά γι' αυτές από ατόφιο ασήμι, σαν να θεωρούσαν πως τα περιττώματά τους άξιζαν ιδιαίτερης φροντίδας. "Τι παράνοια, τι μανία είναι αυτή!", αναφωνούσε. "Υπάρχουν τόσοι πτωχοί και πένητες γύρω από την Εκκλησία και τόσοι πλούσιοι εντός αυτής, και όμως η εκκλησία δεν μπορεί να βοηθήσει ούτε έναν πτωχό. Ο ένας αποπατεί σε ασημένια σκεύη, και ο έτερος δεν έχει ούτε μια κόχη ψωμί".(Ομιλία εις την Προς Κολασσαείς Επιστολή. 7.4-5 )



Κάποιος, μάλιστα, του είπε κάποτε με θυμό: "Δε θα σταματήσεις ποτέ να ακονίζεις τη γλώσσα σου εναντίον των πλουσίων;".[Χρυσόστομος (Golden Mouth), J. N. D. Kelly ]Είναι πρόδηλο πως ενώ η δημοτικότητα του Αγίου Ιωάννου μεταξύ των ανωτέρων κοινωνικά τάξεων μειωνόταν, η λαοφιλία του αυξανόταν μεταξύ των κοινών ανθρώπων, οι οποίοι ένιωθαν με σιγουριά πως ήταν ο δικός τους προασπιστής, παρότι ο ίδιος προερχόταν από τις αριστοκρατικές τάξεις. Καμία οξεία κριτική, όμως, δεν μπορούσε να τον αποθαρρύνει από το να διακηρύσσει πόσο ωφέλιμο είναι να συμφάγεις μαζί με έναν πτωχό παρά με έναν πλούσιο. Ούτε μπορούσε να αντισταθεί στο να υπενθυμίζει στο εκκλησίασμα, ξανά και ξανά, ότι ο Κύριος δεν κάνει την παραμικρή διάκριση μεταξύ ενός πτωχού, ρακένδυτου, ρυπαρού γέροντος, και ενός όμορφου νέου, καταστόλιστου με πορφύρα και πολύτιμους λίθους. Οι πλούσιοι ποτέ δεν θα πρέπει να νιώθουν απέχθεια προς τους πτωχούς, επέμενε, αλλά θα πρέπει να τους συμπαρίστανται, να μοιράζονται την τροφή τους μαζί τους, να τους δίδουν στέγη στην οικεία τους. Πάνω απ'όλα, θα πρέπει να χρησιμοποιούν τον πλούτο τους για να τους βοηθήσουν. αυτός που αρνείται ελεημοσύνη στους πεινόντας, τόνιζε, είναι δολοφόνος του αδελφού του όσο ήταν και ο Κάιν.(Ομιλία εις την Προς Θεσσαλονικείς Επιστολή. 8.4)

Αυτός ο όσιος ποιμένας πάντοτε αγωνιούσε για ηθικά ζητήματα. Είχε το δικό του όραμα για μια δίκαιη κοινωνία, και αναγκαία προϋπόθεση ήταν, κατά τη γνώμη του, η ισότητα. Αλλά, ο Χρυσόστομος προχώρησε ακόμη περισσότερο. Είχε σοβαρές ενστάσεις σχετικά με την προσωπική ιδιοκτησία. Υποστήριζε πως η σύγκρουση ξεκινά με τον ψυχρό διαχωρισμό του "εμού" και του "σου", του δικού μου και του δικού σου. Ένιωθε πως υπήρχε μόνον ένας ιδιοκτήτης όλων των πραγμάτων του κόσμου - ο ίδιος ο Θεός, ο Δημιουργός των πάντων. Μιλώντας αυστηρά, θα μπορούσαμε να πούμε πως καμία ιδιωτική ιδιοκτησία δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Τα πάντα ανήκουν στον Θεό. Τα πάντα δανείζονται παρά δίδονται από τον Θεό στον άνθρωπο, για τους σκοπούς του Θεού. Και εδώ ο θείος Χρυσόστομος θα προσέθετε: Τα πάντα είναι του Θεού εκτός από τις αγαθές πράξεις του ανθρώπου - είναι το μόνο πράγμα το οποίο μπορεί να κατέχει ο άνθρωπος. Καθώς τα πάντα ανήκουν στον Θεό, τον κοινό μας Κύριο, όλα θα πρέπει να είναι και σε κοινή χρήση. Δεν είναι αληθές ακόμη και για τα επίγεια πράγματα; Πόλεις, αγορές, οδοί - δεν είναι κοινή ιδιοκτησία; Η οικονομία του Θεού είναι της ίδιας μορφής. Το νερό, ο αέρας, ο ήλιος και η σελήνη, και η υπόλοιπη δημιουργία, προορίζονται για κοινή χρήση. Οι φιλονικίες ξεκινούν συνήθως όταν οι άνθρωποι προσπαθούν να οικειοποιηθούν πράγματα τα οποία, εκ της φύσεώς τους, δεν προορίζονται για προσωπική ιδιοκτησία μερικών, αποκλείοντας τους υπολοίπους.[Ιστορία της Ύστερης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (History of the Later Roman Empire) J. B. Bury]



Ο άγιος Ιωάννης στην ομιλία τους εις τας Πράξεις των Αποστόλων, οραματίζεται έναν ουτοπικό τρόπο επίλυσης του προβλήματος της ένδειας των Χριστιανών, εμπνεόμενος από την αφήγηση (δ΄ 32-34) πως οι πρώτοι Χριστιανοί των Ιεροσολύμων "είχαν τα πάντα κοινά", με αποτέλεσμα "να μην υπάρχει ούτε ένας ενδεής μεταξύ αυτών". "Ας υποθέσουμε", προτείνει, "πως υπάρχουν 100,000 Χριστιανοί στην Κωνσταντινούπολη, και πως ολόκληρη η Πόλη δεν έχει περισσότερους από 50,000 πτωχούς. Εάν όλοι οι πολίτες που ζουν πάνω από το όριο της φτώχειας πουλήσουν τη γη τους, τα σπίτια τους, την κινητή περιουσία τους, τα πάντα, όλα όσα τους ανήκουν και συγκεντρώσουν το συνολικό πόσο της αξίας τους, τότε θα έχουμε ένα εκατομμύριο κιλά χρυσού, ίσως και δύο ή τρεις φορές περισσότερα. Εάν αυτό το ποσό μοιραστεί, τότε όλος ο πληθυσμός θα μπορεί να ζήσει εν αφθονία". Κατά κάποιο τρόπο, ο Άγιος Ιωάννης περιέπαιζε τους ακροατές του. Οι πτωχοί δεν θα έπρεπε να ενθουσιάζονται, διαβεβαίωνε, αλλά ούτε και οι πλούσιοι να θορυβούνταιΩ δεν υπήρχε καμία περίπτωση να πραγματοποιηθεί αυτό το ειδυλλιακό όραμά του. Παρ' όλ' αυτά παρέμενε πεπεισμένος πως, εάν πραγματοποιούνταν, πλούσιοι και πτωχοί θα ήταν πιο ευτυχισμένοι. Το πλέον ενδιαφέρον είναι πως πάντα πίστευε πως η εθελοντική φιλανθρωπία είναι το μέσο αυτής της αναδιανομής του πλούτου. Ποτέ δεν το σκέφτηκε, αν και έχει περιγραφεί ως "σχεδόν σοσιαλιστής" Χρυσόστομος (Golden Mouth), J. N. D. Kelly], ότι η κεντρική διοίκηση θα έπρεπε να έχει ευθύνη για τέτοια αναδιανομή του πλούτου.



Αλλά ο μεγάλος αυτός Επίσκοπος, δεν περιόρισε τις προσπάθειές του για κοινωνική δικαιοσύνη μόνο στα κηρύγματα. Ήταν άνθρωπος που έθετε σε πράξη αυτά που κήρυττε. Πολύ σύντομα μετά την ενθρόνισή του στην Κωνσταντινούπολη, ξεκίνησε την μεταρρύθμιση των οικονομικών τόσο της Επισκοπής του όσο και της ίδιας της αυλής του. Εξέτασε προσεκτικά τους λογαριασμούς, και έκοψε ανηλεώς κάθε δαπάνη που δεν ήταν προς όφελος της Εκκλησίας. Εξεπλάγη ιδιαίτερα από τους λογαριασμούς του Επισκοπικού μεγάρου, στους οποίους ανακάλυψε πως υπερβολικά ποσά σπαταλούνταν στη φιλοξενία διαφόρων προσώπων. Ήταν φυσιολογικό για έναν Επίσκοπο μιας μεγάλης πόλης να προσκαλεί συχνά διαφόρους σε δείπνο, όπως έκανε ο προκάτοχός του, αλλά στα μάτια του Χρυσοστόμου, τα πολυτελή επίσημα γεύματα και οι λαμπερές δεξιώσεις ισοδυναμούσαν με καταλήστευση της Εκκλησίας και των φτωχών. Ο ίδιος αρνούνταν την τέλεση επισήμων ή ιδιωτικών δείπνων στο μέγαρό του και τακτικά απέρριπτε προσκλήσεις τέτοιων εκδηλώσεων. Αυτή του η πρακτική, να γευματίζει μόνος, τον κατέστησε ιδιαίτερα μη δημοφιλή στις ανώτερες κοινωνικά τάξεις. Ο εκκλησιαστικός ιστορικός, Σωκράτης, μάς πληροφορεί:

"Ο Επίσκοπος πάντοτε γευμάτιζε μόνος του και ποτέ δε δεχόταν προσκλήσεις σε συμπόσια. Κανείς δεν γνώριζε με βεβαιότητα τους λόγους αυτής της απόφασής του, αλλά μερικοί δικαιολογούσαν τη συμπεριφορά του λόγω του ευαίσθητου στομάχους του και της δύσκολης χώνεψης που τον υποχρέωναν να είναι πολύ προσεκτικός με την διατροφή του, ενώ κάποιοι άλλοι απέδιδαν την άρνησή του να συντρώγει με άλλους στην αυστηρή και συνήθη εγκράτειά του["ΟΚόσμος της Μεσογείου στην Ύστερη Αρχαιότητα (The Mediterranean World in Late Antiquity), 395-600, Averil Cameron]



Για τον Χρυσόστομο, τα υπάρχοντα δικαιολογούνταν μόνο γι' αυτή τη χρήση: τροφή στους πένητες, βοήθεια στους φτωχούς, απόδοση των πάντων στους έχοντες ανάγκη. Και προχωρά τόσο πολύ ώστε αποκηρύσσει ακόμη και τη λαπρότητα των εκκλησιών.

"Η Εκκλησία", έλεγε, "είναι μια θριαμβευτική σύναξις αγγέλων, και όχι ένα κατάστημα ασημικών. Η Εκκλησία αξιώνει ανθρώπινες ψυχές, και μόνο για χάρη αυτών των ψυχών ο Θεός δέχεται οποιοδήποτε άλλο δώρο. Το ποτήριο το οποίο προσέφερε ο Χριστός στους αποστόλους στον Μυστικό Δείπνο δεν ήταν από χρυσό. Παρ' όλ' αυτά ήταν πολύτιμο πέρα από κάθε μέτρο. Εάν θέλεις να τιμήσεις το Χριστό, κάνε το όταν Τον βλέπεις γυμνό, στο πρόσωπο ενός πτωχού. Δεν έχει καμία χρησιμότητα να φέρνεις μετάξι και πολύτιμα μέταλλα στην εκκλησία, ενώ αφήνεις τον Χριστό να υποφέρει το κρύο και την γύμνια έξω από αυτήν. Δεν έχει κανένα νόημα να είναι η Εκκλησία γεμάτη από χρυσά σκεύη, ενώ ο ίδιος ο Χριστός πεινάει. Δίνεις χρυσά δισκοπότηρα, αλλά δεν προσφέρεις ούτε ένα ποτήριο ψυχρού ύδατος στους απόρους. Ο Χριστός σαν άστεγος ξένος, περιφέρεται εδώ κι εκεί και ζητιανεύει, και αντί να Τον δεχόσαστε, εσείς κάνετε διακοσμήσεις"["a Traduction de la Liturgie de saint Jean Chrysostome par Leon Toscan. Edition critique. ed. A. Jacob. In: Orientalia Christiana Periodica XXXII (1966)].



Λίγα χρόνια μετά την ενθρόνισή του ως Επισκόπου της Κωνσταντινουπόλεως, ο ιερός Χρυσόστομος σύρθηκε ακόμη και στα δικαστήρια με την κατηγορία της πώλησης πολύτιμων μαρμάρινων πλακών οι οποίες είχαν τοποθετηθεί από τον προκάτοχό του στους τοίχους σημαντικής εκκλησίας. Η κατηγορία ήταν πιθανότατα ορθή, αλλά ήταν ακόμη ένα παράδειγμα της αποστροφής του προς περιττές σπατάλες. Μία άλλη κατηγορία εναντίον του, όπως η πώληση μεγάλου αριθμού πολυτίμων αντικειμένων της Εκκλησίας, μάς δίνει ένα ακόμη παράδειγμα της συνήθειάς του να μετατρέπει θησαυρούς που θεωρούσε ακατάλληλους για την Εκκλησία προς καλύτερη χρήση.



Αυτή η δραστική οικονομική διαχείριση, παρότι τον καθιστούσε αντιδημοφιλή στην ανώτερη κοινωνία, είχε ως αποτέλεσμα μεγάλα αποθέματα καθώς και συνεχή ροή χρημάτων. Σύμφωνα με τον Παλλάδιο, ο Άγιος Ιωάννης αφιέρωσε αυτούς τους πόρους στο νοσοκομείο το οποίο εξαρτάτο από την έδρα του, και καθώς ήταν μεγάλη η ανάγκη για τέτοια ιδρύματα, ίδρυσε πολλά ακόμα. Η πλέον αμφιλεγόμενη τέτοιου είδους πρωτοβουλία του ήταν η ίδρυση ενός νοσοκομείου για λεπρούς, στην εξοχή εκτός της Πόλεως.

και για τους μετανάστες:

...ακόμη και εντός της Πόλεως ο ιερός Χρυσόστομος βρήκε πολυάριθμους Γότθους αποίκους. Ίδρυσε μια κοινότητα Γότθων μοναχών η οποία λειτούργησε, μεταξύ άλλων, και ως σχολή εκπαίδευσης Γότθων κληρικών. Επίσης, εκχώρησε μια Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως προς χρήσιν από τους Γότθους και διόρισε ιερείς, διακόνους και αναγνώστες με βαθιά γνώση της Γοτθικής γλώσσας για να διακονούν εκεί. Ο ίδιος, κατά διαστήματα κήρυττε σ' αυτό το Ναό με τη βοήθεια μεταφραστού. Μάλιστα, σε μία ομιλία του εκεί, θυμίζοντας πως ένας Γότθος κήρυκας προηγήθηκε αυτού, τόνισε πως δεν υπάρχει τίποτε το απαράδεκτο στην απόφασή του να μιλούν οι "βάρβαροι" στη γλώσσα τους εντός του Ναού. Σ' εμάς, αυτό μπορεί να ακούγεται αγενές και υπεροπτικό, αλλά ο όρος "βάρβαρος" στην εποχή του Χρυσοστόμου απλώς σήμαινε οποιονδήποτε δεν ήταν Ρωμαίος, αλλά ο Άγιος Ιωάννης χρησιμοποιούσε τέτοια γλώσσα απρόκλητα. Συνεπώς, γρήγορα διαδόθηκε η φήμη πως αυτοί η μη-Ελληνόφωνοι Γότθοι βρήκαν στο πρόσωπο του Επισκόπου τους έναν φίλο που τους συμπαθούσε και τον οποίο μπορούσαν να εμπιστευθούν.

Πηγή: http://www.filokalia.co.cc/