Ερμηνεία της Κυριακής Προσευχής, του "Πάτερ Ημών"
Δημοσιεύτηκε: Παρ Σεπ 29, 2006 1:12 pm
"Πάτερ ημών ό εν τοις ούρανοΐς"
Πόσο μεγάλη είναι ή φιλανθρωπία Του! Πόσο υπέροχη ή γενναιοδωρία Του! Με ποιο λόγο θά μπορέσουμε νά ευχαριστήσουμε τόν Θεό πού μας χαρίζει τόσα πολλά αγαθά!
Ερεύνησε, αγαπητέ, τήν μηδαμινότητα της δικής μου καί τής δικής σου φύσεως, εξερεύνησε τή συγγένεια, τή γή, τή στάχτη, τό χώμα, τή λάσπη, τό πλιθί. Άφού πλαστήκαμε από τή γή, στό τέλος πάλι στή γή καταλήγουμε μέ τόν θάνατο. Βάζοντας αυτά στό νου σου, θαύμασε τόν ανεξιχνίαστο πλοΰτο τής μεγάλης άγαθότητος του Θεού γιά μας. Διότι ενώ είσαι γήινος, διατάχθηκες νά προσφωνής Πατέρα Αυτόν πού είναι ουράνιος, ό θνητός τόν αθάνατο, ό φθαρτός τόν άφθαρτο, ό προσωρινός τόν αιώνιο, ό χθεσινός καί πριν από λίγο πηλός, τόν Θεό πού υπήρχε πρίν δημιουργηθούν οί αιώνες.
Δέν διατάχθηκες όμως άδικα νά προσφωνής τόν Θεό Πατέρα, αλλά γιά νά μιμήσαι τήν αγαθότητα Του, σεβόμενος τήν ονομασία του Πατέρα πού προφέρεις μέ τά χείλη σου. Όπως καί αλλού τονίζει: "Γίνεσθε όμοιοι μέ τόν ουράνιο Πατέρα σας, ό όποιος ανατέλλει τόν ήλιο του γιά κακούς καί καλούς καί στέλνει τή βροχή γιά δικαίους καί αδίκους" (Ματθ. 5,45). Δέν μπορεί νά άποκαλή τόν ουράνιο Θεό Πατέρα εκείνος πού έχει θηριώδη καί απάνθρωπη διάθεση, αυτός δέν διατηρεί τά γνωρίσματα τής άγαθότητος πού υπάρχουν στον επουράνιο Πατέρα, αλλά άντικατέστησε τή φύσι του μέ τή φύσι των θηρίων καί έχασε τήν θεϊκή του καταγωγή, όπως είπε καί ό Δαυΐδ: "Ό άνθρωπος, ενώ είχε τιμή δεν τό κατενόησε συναριθμήθηκε μέ τά ανόητα κτήνη και εξομοιώθηκε μέ αυτά" (Ψαλμ. 48,21).
Διότι όταν κάποιος πηδάη σάν ταΰρος, κλωτσάη σάν όνος, κρατάη τήν κακία του όπως ή καμήλα, είναι λαίμαργος όπως ή αρκούδα, άρπάζη όπως ό λύκος, είναι ύπουλος όπως ή αλεπού, βλέποντας τίς γυναίκες χλιμιντρίζη όπως κάποιο άλογο πού βλέπει τό θηλυκό, πώς μπορεί αυτός νά ανάπεμψη τήν φωνή πού πρέπει σε υιό καί νά άποκαλέση Πατέρα του τόν Θεό;
Πώς πρέπει νά ονομάζεται ένας τέτοιος άνθρωπος; Θηρίο; Άλλα τά θηρία έχουν μόνο ένα από τά πάθη πού αναφέραμε, ενώ αυτός έγινε χειρότερος από εκείνα, επειδή συγκέντρωσε στον εαυτό του όλα τά πάθη καί έγινε πιό παράλογος άπό εκείνα πού δέν έχουν καθόλου νου.
Καί γιατί λέγω, θηρίο; "Ενας τέτοιος άνθρωπος είναι χειρότερος άπό κάθε θηρίο. Διότι εκείνα, μολονότι είναι άγρια άπό τήν φύσι τους, μερικές φορές εξημερώνονται άπό τους ανθρώπους. Αυτός όμως, μολονότι είναι άνθρωπος, καί τήν φυσική αγριότητα τών θηρίων τήν αντικατέστησε μέ τήν δική του φυσική ήμερότητα, τό εκ φύσεως άγριο τό κάνει ήμερο, ενώ τόν εαυτό του, τόν εκ φύσεως ήμερο, τόν κάνει άγριο' ποια απολογία θά έχη; Τή στιγμή πού ό ϊδιος όταν συλλαμβάνη τό λιοντάρι τό κάνει ήμερο, ενώ ό θυμός του τόν κάνει πιό άγριο άπό τό λιοντάρι; Μολονότι εκεί υπάρχουν δύο ελαφρυντικά: Πρώτον τό ότι τό θηρίο στερείται λογικού καί δεύτερον είναι τό πιό άγριο άπό όλα. Άλλ' όμως μέ τή σοφία πού τοΰ έδωσε ό Θεός μπορεί καί νικάει τή θηριωδία της φύσεως. Καί εκείνος ό όποιος στην περιπτωσι τών θηρίων νικάει τή φύσι, αντίθετα στην περίπτωσι τήν δική του μαζί μέ τή φύσι χάνει καί τό καλό της προαιρέσεως.
Πώς λοιπόν ένας τέτοιος άνθρωπος θά μπόρεση νά όνομάση τόν Θεό Πατέρα;
Εκείνος όμως πού είναι ήμερος καί φέρεται μέ καλωσύνη προς τόν πλησίον, πού δέν ανταποδίδει τήν αδικία σέ εκείνους πού τόν αδίκησαν, αλλά καί άμοίβει μέ ευεργεσίες τίς αδικίες, δέν κατακρίνεται αποκαλώντας τόν Θεό Πατέρα.
Πρόσεξε τήν ακρίβεια του λόγου: μέ ποιόν τρόπο νομοθετεί τήν μεταξύ μας αγάπη καί μας ενώνει όλους μέ άγαπητική διάθεσι! Δέν διέταξε νά λέμε: "Πάτερ μου, ό εν τοις ούρανοΐς", αλλά: "Πάτερ ημών ό εν τοις ούρανοΐς", γιά νά δείχνουμε αδελφική αγάπη μεταξύ μας, άφοΰ διδαχθήκαμε δτι έχουμε τόν ίδιο Πατέρα.
"Επειτα μας δίδαξε νά εγκαταλείπουμε τήν γη καί τά γήϊνα καί νά μήν είμαστε αφοσιωμένοι προς τά κάτω, αλλά μέ τά φτερά της πίστεως νά ανέβουμε στον αέρα καί νά περάσουμε τόν αιθέρα καί νά ζητήσουμε Αυτόν πού ονομάζουμε Πατέρα, διέταξε νά λέμε' "Πατέρα μας, πού βρίσκεσαι στους ουρανούς". Όχι διότι μόνο στους ουρανούς βρίσκεται ό Θεός, αλλά γιά νά κάνη εμάς, πού κυλιόμαστε στή γη, νά σηκώσουμε τά μάτια μας πάνω καί άφοΰ μας περιλάμψη μέ τά κάλλη των επουρανίων αγαθών, νά μεταφέρη έκεϊ όλη μας τήν επιθυμία.
"Άγιασθήτω τό όνομα σου"
"Επειτα πρόσθεσε δεύτερο λόγο λέγοντας: " "Ας άγιασθή τό όνομά σου". "Ας μή νομίση κάποιος δτι λέγοντας "'Αγιασθήτω τό δνομά σου", θά πρόσθεση περισσότερο αγιασμό στό Θεό. Διότι ό Θεός είναι άγιος καί πανάγιος καί ό πιό άγιος από όλους τους αγίους. Καί αυτή τή δοξολογία του προσφέρουν τά Σεραφείμ κραυγάζοντας με ασταμάτητες φωνές' ""Αγιος, άγιος, άγιος είναι ό Κύριος ό Παντοκράτορας. Ό ουρανός και ή γη είναι γεμάτα από την δόξα Του" (Ήσ. 6,3).
Συμβαίνει δηλαδή τό εξής: Όπως εκείνοι πού επευφημούν βασιλείς καί αυτοκράτορες, τους φωνάζουν βασιλείς καί αυτοκράτορες, χωρίς νά τους χαρίζουν αυτό πού δέν έχουν, αλλά επευφημούν αυτό πού έχουν, έτσι καί μεΐς. Δέν προσφέρουμε στό Θεό τήν άγιωσύνη πού δέν υπάρχει, λέγοντας" "άγιασθήτω τό όνομα σου", αλλά δοξάζουμε αυτήν τήν άγιωσύνη πού υπάρχει σ' Αυτόν. Διότι τό "ας άγιασθή" λέχθηκε στή θέσι τοΰ "ας δοξασθή". Μέ τή φράσι αυτή διδασκόμαστε νά επιδιώκουμε τήν ενάρετη ζωή, ώστε βλέποντας οι άνθρωποι αυτή τή ζωή, νά δοξάζουν τόν ουράνιο Πατέρα μας. Αυτό τονίζει και σέ άλλο σημείο: ""Ας λάμψη τό φως σας μπροστά στους ανθρώπους, γιά νά δουν τά καλά σας έργα καί νά δοξάσουν τόν ουράνιο Πατέρα σας" (Ματθ. 5,16).
"Έλθέτω ή βασιλεία σου"
"Υστερα από αυτό διδαχθήκαμε νά λέμε: ""Ας έλθη ή βασιλεία σου". Άφοΰ βασανιζόμαστε από τά πάθη τοΰ σώματος καί δεχόμαστε τίς αμέτρητες επιθέσεις των πειρασμών, χρειαζόμαστε τή βοήθεια τοΰ Θεοΰ, γιά νά μή βασιλεύση ή αμαρτία στό θνητό σώμα μας υπακούοντας στίς εντολές της επιθυμίας του, οΰτε νά προσφέρουμε τά μέλη μας στην αμαρτία, ώς όπλα αδικίας, αλλά νά τά προσφέρουμε στό Θεό ώς όπλα αρετής καί νά υπηρετούμε τόν αιώνιο βασιλιά σάν στρατιώτες.
Έκτος από αυτά διδασκόμαστε νά μήν άφοσιωνώμαστε υπερβολικά στην παρούσα ζωή, αλλά νά περιφρονούμε τά παρόντα πού είναι πρόσκαιρα καί νά επιθυμούμε τά μέλλοντα, πού είναι αιώνια καί αμετακίνητα. Ακόμη νά ζητάμε εκείνη την ουράνια καί αιώνια βασιλεία ώστε νά μη μας κρατά δεμένους στη γη ή πρόσκαιρη εύχαρίστησι, ούτε ή σωματική ομορφιά, οΰτε ό πλούτος, οΰτε τά πολλά κτήματα, οΰτε οί πολύτιμες πέτρες, οΰτε οί μεγάλες καί όμορφες οικοδομές, οΰτε οί αρχηγίες καί στρατηγίες, οΰτε ή βασιλική πορφύρα καί τό στέμμα, οΰτε τά φαγητά καί τά διάφορα καρυκεύματα, οΰτε κάτι άλλο από αυτά πού δελεάζουν καί τέρπουν τίς αισθήσεις μας' αλλά άφου εγκαταλείψουμε όλα αυτά, νά επιθυμούμε αδιάκοπα τή βασιλεία του Θεού.
Άφοΰ μας δίδαξε μέ αυτό τόν τρόπο καί αύτη τήν αρετή, πρόσταξε νά λέμε'
"Γεννηθήτω τό θέλημα σου ώς εν ούρανω, καί επί της γης"
Άφοΰ τοποθέτησε μέσα μας τόν έρωτα γιά τά μελλοντικά καί τήν επιθυμία της επουράνιας βασιλείας καί μας σαγήνευσε μέ τόν πόθο εκείνο, μας προετοιμάζει νά λέμε, "Ας γίνη τό θέλημα σου πάνω στη γη, όπως γίνεται και στον ουρανό". Κάνε μας, λέγει, Κύριε, νά μπορούμε νά μιμούμαστε τήν ουράνια ζωή, γιά νά θέλουμε καί μεΐς αυτά πού θέλεις Έσύ. Βοήθησε τήν άποκαμωμένη μας προαίρεσι, πού θέλει νά κάνη αυτά πού θέλεις Έσύ, αλλά εμποδίζεται από τήν ασθένεια του σώματος. "Απλωσε τό χέρι Σου σε εκείνους πού επιθυμούν πολύ νά τρέχουν, αναγκάζονται όμως νά κουτσαίνουν από τήν προσκόλλησί τους στά γήϊνα. "Εχει φτερά ή ψυχή, αλλά ή σάρκα τήν βαραίνει. Θέλει ή ψυχή νά φθάση γρήγορα στά ουράνια, αλλά ή σάρκα τήν κρατάει στά επίγεια. Όταν όμως ύπάρχη ή δική Σου βοήθεια, καί τά πολύ δύσκολα θά είναι πολύ εύκολα. ""Ας γίνη", λοιπόν, "τό θέλημα Σου καί πάνω στή γη, όπως γίνεται στον ουρανό".
Καί επειδή ανέφερε τά της γης, καί επειδή εκείνοι πού έγιναν από τή γη καί ζουν σέ αυτήν καί έχουν γήινο σώμα, έχουν ανάγκη από τήν κατάλληλη τροφή, πρόσθεσε"
"Τόν αρτον ημών τόν έπιούσιον, δός ήμΐν σήμερο
ν"
Διέταξε νά ζητάμε τόν καθημερινό άρτο. Όχι καλοπέρασι, αλλά τροφή, πού ικανοποιεί τίς ανάγκες του σώματος καί εμποδίζει τόν εκ πείνης θάνατο. Όχι ερεθιστικές τροφές, οΰτε ποικιλία φαγητών καί μαγειρικές τέχνες καί επινοήσεις αρτοποιών καί εύωδιαστά κρασιά καί όσα άλλα ευχαριστούν τό λάρυγγα, φορτώνουν όμως τήν κοιλιά, σκοτίζουν τό μυαλό του ανθρώπου, κάνουν τό σώμα νά επαναστάτη εναντίον της ψυχής, καί κάνουν απείθαρχο τό πουλάρι στον αναβάτη του. Δέν μας δίδαξε ό λόγος νά ζητάμε αυτά, αλλά "τό καθημερινό μας ψωμί", δηλαδή, αυτό πού αποτελεί τήν ουσία του ανθρωπίνου σώματος καί μπορεί νά τό στηρίξη. Καί πάλι δέν πήραμε εντολή νά ζητάμε ψωμί γιά πολλά χρόνια, αλλά μόνο γιά τήν σημερινή ήμερα. Διότι λέγει: "Μην έχετε αγωνία γιά τήν αυριανή ήμερα" (Ματθ. 6,34).
Γιά ποιο λόγο φροντίζει κάποιος γιά τήν αυριανή ήμερα, τή στιγμή πού δέν είναι βέβαιο άν θά τήν δη; Καί μάλιστα φορτώνεται τόν κόπο, χάνει όμως τόν καρπό; "Εχε εμπιστοσύνη στον Θεό πού "δίνει τροφή σέ κάθε σάρκα" (Ψαλμ. 135,25). Αυτός πού σοϋ έδωσε τό σώμα καί φύσηξε μέσα σου τήν ψυχή καί σέ έκανε ζώο λογικό, καί πρίν από τήν διάπλασί σου σου ετοίμασε όλα τά αγαθά, θά σέ παράβλεψη κατόπιν αυτός "πού ανατέλλει τόν ήλιο τον σέ καλούς καί κακούς καί στέλνει τή βροχή του σέ δικαίους καί αδίκους;" (ΜατΘ. 5,45)
"Εχοντας λοιπόν εμπιστοσύνη σέ Αυτόν, νά ζητάς μόνο τήν καθημερινή τροφή καί τήν φροντίδα τής αυριανής ημέρας άφησε την σ' Αυτόν καί κάνε όπως έλεγε καί ό μακάριος Δαυΐδ: "Ρίξε στον Κύριο τή μεριμνά σου καί αυτός θά σε διαθρέψη" (Ψαλμ. 54,23).
Άφοΰ λοιπόν με όσα προαναφέρθηκαν μας έμαθε τήν πιό δυνατή φιλοσοφία, γνωρίζοντας ότι είναι αδύνατον άνθρωποι όντες καί περικείμενοι θνητό σώμα νά μή σφάλλουμε, μας δίδαξε νά λέμε'
"Καί αφες ήμϊν τά όφειλήματα ημών, ώς καί ημείς άφίεμεν τοις όφειλέταις ημών"
Με τά λόγια αυτά διακηρύσσει τά έξης αγαθά: Κατ' αρχήν αυτούς πού έφθασαν στην κορυφή τής αρετής τους διδάσκει τήν μετριοφροσύνη" κατόπιν τους συμβουλεύει νά μήν υπερηφανεύονται γιά τά κατορθώματα τους, αλλά νά φοβούνται καί νά τρέμουν καί νά θυμούνται πάντοτε τά προηγούμενα αμαρτήματα τους. "Ετσι έκαμνε καί ό μακάριος Παύλος λέγοντας υστέρα άπό τά αμέτρητα κατορθώματα του: "Ό Ίησοϋς Χριστός ήλθε στον κόσμο γιά νά σώση αμαρτωλούς, άπό τους οποίους πρώτος είμαι εγώ" (Α Τιμ. 1,15). Δεν είπε "ήμουν", αλλά " είμαι", γιά νά δείξη ότι θυμόταν πάντοτε ό,τι είχε διαπράξει. Αυτούς λοιπόν πού έφτασαν στην κορυφή τής αρετής, τους ασφάλισε με τήν ταπεινοφροσύνη λέγοντας αυτά τά λόγια.
Εκείνους όμως πού έσφαλαν υστέρα άπό τήν χάρι τοΰ άγιου Βαπτίσματος, δέν τους αφήνει νά άπελπίζωνται γιά τή σωτηρία τους, αλλά διδάσκει νά ζητοΰν άπό τό γιατρό των ψυχών τά φάρμακα γιά τή συγγνώμη. Μαζί όμως μέ αυτά ό λόγος προϋποθέτει καί τήν διδασκαλία γιά τήν φιλανθρωπία. Θέλει νά είμαστε ήρεμοι στους ενόχους, άμνησίκακοι σέ όσους σφάλλουν απέναντι μας καί μέ τή συγγνώμη πού θά δίνουμε σέ αυτούς, νά δίνουμε στον έαυτό μας συγγνώμη καί πρώτα εμείς οί ϊδιοι νά προσφέρουμε τά μέτρα της φιλανθρωπίας. Διότι τόσο ζητάμε νά λάβουμε, όσο δίνουμε στους συνανθρώπους μας, καί έχουμε την άπαίτησι νά μας δώση ό Θεός τόση συγγνώμη, όση χαρίζουμε εμείς στους οφειλέτες μας. Έκτος από αυτά διαταχθήκαμε νά λέμε'
"Καί μή εισενέγκης ημάς είς πειρασμόν, αλλά ρΰσαι ημάς από τοϋ πονηρού"
Πολλά πράγματα υπάρχουν πού μας προξενούν λύπη. "Αλλα από αυτά προέρχονται από διαβολική ενέργεια. "Αλλα από ανθρώπους πού σκέπτονται καί ενεργούν ύπουλα τό κακό μας. Καί τό σώμα μας προξενεί βλάβη: Όταν ξεσηκώνεται εναντίον της ψυχής. "Αλλοτε πάλι μας προξενεί πόνους και ενοχλήσεις, προκαλώντας κάθε είδους άρρώστειες. Επειδή λοιπόν είναι πολλά καί διάφορα αυτά πού μας προξενούν λύπη καί μας επιτίθενται από πολλά σημεία, διδαχθήκαμε από τόν Θεό των όλων νά ζητάμε νά μας άπαλλάξη από αυτά. Διότι, όταν μας ένισχύη ό Θεός, κάθε ζάλη σβήνει καί ή τρικυμία μετατρέπεται σε γαλήνη καί ό διάβολος υποχωρεί ντροπιασμένος, όπως ακριβώς υποχώρησε τότε εγκαταλείποντας τους ανθρώπους καί μπήκε μέσα στους χοίρους, μή τολμώντας οΰτε εκείνο νά κάνη, χωρίς τήν άδεια Εκείνου πού τόν διέταξε. Αυτός λοιπόν πού δέν έχει εξουσία οΰτε εναντίον των χοίρων, πώς θά μπόρεση νά νικήση ανθρώπους πού είναι άγρυπνοι καί νηφάλιοι καί προστατεύονται από τόν Θεό καί τόν θεωρούν δικό τους βασιλιά;
Γι' αυτό καί στό τέλος της προσευχής υπέδειξε τήν βασιλεία, τήν δύναμι καί τήν δόξα τοϋ Θεοϋ λέγοντας"
"Ότι σοΰ έστιν ή βασιλεία καί ή δύναμις καί ή δόξα είς τους αιώνας. Αμήν".
Αυτά ζητώ από Σένα, λέγει, όχι γιά άλλους λόγους, αλλά διότι γνωρίζω ότι είσαι βασιλιάς όλων, ότι έχεις εξουσία αιώνια, ότι μπορείς όσα θέλεις καί έχεις δόξα ακατάλυτη.
Γιά όλα αυτά λοιπόν ας ευχαριστήσουμε Εκείνον πού μας έκρινε άξιους γιά τόσα αγαθά, διότι σ' Αύτόν πρέπει κάθε δόξα, τιμή καί δύναμις, στον Πατέρα, στον Υιό καί στό "Αγιο Πνεύμα, τώρα καί πάντοτε καί στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
Πόσο μεγάλη είναι ή φιλανθρωπία Του! Πόσο υπέροχη ή γενναιοδωρία Του! Με ποιο λόγο θά μπορέσουμε νά ευχαριστήσουμε τόν Θεό πού μας χαρίζει τόσα πολλά αγαθά!
Ερεύνησε, αγαπητέ, τήν μηδαμινότητα της δικής μου καί τής δικής σου φύσεως, εξερεύνησε τή συγγένεια, τή γή, τή στάχτη, τό χώμα, τή λάσπη, τό πλιθί. Άφού πλαστήκαμε από τή γή, στό τέλος πάλι στή γή καταλήγουμε μέ τόν θάνατο. Βάζοντας αυτά στό νου σου, θαύμασε τόν ανεξιχνίαστο πλοΰτο τής μεγάλης άγαθότητος του Θεού γιά μας. Διότι ενώ είσαι γήινος, διατάχθηκες νά προσφωνής Πατέρα Αυτόν πού είναι ουράνιος, ό θνητός τόν αθάνατο, ό φθαρτός τόν άφθαρτο, ό προσωρινός τόν αιώνιο, ό χθεσινός καί πριν από λίγο πηλός, τόν Θεό πού υπήρχε πρίν δημιουργηθούν οί αιώνες.
Δέν διατάχθηκες όμως άδικα νά προσφωνής τόν Θεό Πατέρα, αλλά γιά νά μιμήσαι τήν αγαθότητα Του, σεβόμενος τήν ονομασία του Πατέρα πού προφέρεις μέ τά χείλη σου. Όπως καί αλλού τονίζει: "Γίνεσθε όμοιοι μέ τόν ουράνιο Πατέρα σας, ό όποιος ανατέλλει τόν ήλιο του γιά κακούς καί καλούς καί στέλνει τή βροχή γιά δικαίους καί αδίκους" (Ματθ. 5,45). Δέν μπορεί νά άποκαλή τόν ουράνιο Θεό Πατέρα εκείνος πού έχει θηριώδη καί απάνθρωπη διάθεση, αυτός δέν διατηρεί τά γνωρίσματα τής άγαθότητος πού υπάρχουν στον επουράνιο Πατέρα, αλλά άντικατέστησε τή φύσι του μέ τή φύσι των θηρίων καί έχασε τήν θεϊκή του καταγωγή, όπως είπε καί ό Δαυΐδ: "Ό άνθρωπος, ενώ είχε τιμή δεν τό κατενόησε συναριθμήθηκε μέ τά ανόητα κτήνη και εξομοιώθηκε μέ αυτά" (Ψαλμ. 48,21).
Διότι όταν κάποιος πηδάη σάν ταΰρος, κλωτσάη σάν όνος, κρατάη τήν κακία του όπως ή καμήλα, είναι λαίμαργος όπως ή αρκούδα, άρπάζη όπως ό λύκος, είναι ύπουλος όπως ή αλεπού, βλέποντας τίς γυναίκες χλιμιντρίζη όπως κάποιο άλογο πού βλέπει τό θηλυκό, πώς μπορεί αυτός νά ανάπεμψη τήν φωνή πού πρέπει σε υιό καί νά άποκαλέση Πατέρα του τόν Θεό;
Πώς πρέπει νά ονομάζεται ένας τέτοιος άνθρωπος; Θηρίο; Άλλα τά θηρία έχουν μόνο ένα από τά πάθη πού αναφέραμε, ενώ αυτός έγινε χειρότερος από εκείνα, επειδή συγκέντρωσε στον εαυτό του όλα τά πάθη καί έγινε πιό παράλογος άπό εκείνα πού δέν έχουν καθόλου νου.
Καί γιατί λέγω, θηρίο; "Ενας τέτοιος άνθρωπος είναι χειρότερος άπό κάθε θηρίο. Διότι εκείνα, μολονότι είναι άγρια άπό τήν φύσι τους, μερικές φορές εξημερώνονται άπό τους ανθρώπους. Αυτός όμως, μολονότι είναι άνθρωπος, καί τήν φυσική αγριότητα τών θηρίων τήν αντικατέστησε μέ τήν δική του φυσική ήμερότητα, τό εκ φύσεως άγριο τό κάνει ήμερο, ενώ τόν εαυτό του, τόν εκ φύσεως ήμερο, τόν κάνει άγριο' ποια απολογία θά έχη; Τή στιγμή πού ό ϊδιος όταν συλλαμβάνη τό λιοντάρι τό κάνει ήμερο, ενώ ό θυμός του τόν κάνει πιό άγριο άπό τό λιοντάρι; Μολονότι εκεί υπάρχουν δύο ελαφρυντικά: Πρώτον τό ότι τό θηρίο στερείται λογικού καί δεύτερον είναι τό πιό άγριο άπό όλα. Άλλ' όμως μέ τή σοφία πού τοΰ έδωσε ό Θεός μπορεί καί νικάει τή θηριωδία της φύσεως. Καί εκείνος ό όποιος στην περιπτωσι τών θηρίων νικάει τή φύσι, αντίθετα στην περίπτωσι τήν δική του μαζί μέ τή φύσι χάνει καί τό καλό της προαιρέσεως.
Πώς λοιπόν ένας τέτοιος άνθρωπος θά μπόρεση νά όνομάση τόν Θεό Πατέρα;
Εκείνος όμως πού είναι ήμερος καί φέρεται μέ καλωσύνη προς τόν πλησίον, πού δέν ανταποδίδει τήν αδικία σέ εκείνους πού τόν αδίκησαν, αλλά καί άμοίβει μέ ευεργεσίες τίς αδικίες, δέν κατακρίνεται αποκαλώντας τόν Θεό Πατέρα.
Πρόσεξε τήν ακρίβεια του λόγου: μέ ποιόν τρόπο νομοθετεί τήν μεταξύ μας αγάπη καί μας ενώνει όλους μέ άγαπητική διάθεσι! Δέν διέταξε νά λέμε: "Πάτερ μου, ό εν τοις ούρανοΐς", αλλά: "Πάτερ ημών ό εν τοις ούρανοΐς", γιά νά δείχνουμε αδελφική αγάπη μεταξύ μας, άφοΰ διδαχθήκαμε δτι έχουμε τόν ίδιο Πατέρα.
"Επειτα μας δίδαξε νά εγκαταλείπουμε τήν γη καί τά γήϊνα καί νά μήν είμαστε αφοσιωμένοι προς τά κάτω, αλλά μέ τά φτερά της πίστεως νά ανέβουμε στον αέρα καί νά περάσουμε τόν αιθέρα καί νά ζητήσουμε Αυτόν πού ονομάζουμε Πατέρα, διέταξε νά λέμε' "Πατέρα μας, πού βρίσκεσαι στους ουρανούς". Όχι διότι μόνο στους ουρανούς βρίσκεται ό Θεός, αλλά γιά νά κάνη εμάς, πού κυλιόμαστε στή γη, νά σηκώσουμε τά μάτια μας πάνω καί άφοΰ μας περιλάμψη μέ τά κάλλη των επουρανίων αγαθών, νά μεταφέρη έκεϊ όλη μας τήν επιθυμία.
"Άγιασθήτω τό όνομα σου"
"Επειτα πρόσθεσε δεύτερο λόγο λέγοντας: " "Ας άγιασθή τό όνομά σου". "Ας μή νομίση κάποιος δτι λέγοντας "'Αγιασθήτω τό δνομά σου", θά πρόσθεση περισσότερο αγιασμό στό Θεό. Διότι ό Θεός είναι άγιος καί πανάγιος καί ό πιό άγιος από όλους τους αγίους. Καί αυτή τή δοξολογία του προσφέρουν τά Σεραφείμ κραυγάζοντας με ασταμάτητες φωνές' ""Αγιος, άγιος, άγιος είναι ό Κύριος ό Παντοκράτορας. Ό ουρανός και ή γη είναι γεμάτα από την δόξα Του" (Ήσ. 6,3).
Συμβαίνει δηλαδή τό εξής: Όπως εκείνοι πού επευφημούν βασιλείς καί αυτοκράτορες, τους φωνάζουν βασιλείς καί αυτοκράτορες, χωρίς νά τους χαρίζουν αυτό πού δέν έχουν, αλλά επευφημούν αυτό πού έχουν, έτσι καί μεΐς. Δέν προσφέρουμε στό Θεό τήν άγιωσύνη πού δέν υπάρχει, λέγοντας" "άγιασθήτω τό όνομα σου", αλλά δοξάζουμε αυτήν τήν άγιωσύνη πού υπάρχει σ' Αυτόν. Διότι τό "ας άγιασθή" λέχθηκε στή θέσι τοΰ "ας δοξασθή". Μέ τή φράσι αυτή διδασκόμαστε νά επιδιώκουμε τήν ενάρετη ζωή, ώστε βλέποντας οι άνθρωποι αυτή τή ζωή, νά δοξάζουν τόν ουράνιο Πατέρα μας. Αυτό τονίζει και σέ άλλο σημείο: ""Ας λάμψη τό φως σας μπροστά στους ανθρώπους, γιά νά δουν τά καλά σας έργα καί νά δοξάσουν τόν ουράνιο Πατέρα σας" (Ματθ. 5,16).
"Έλθέτω ή βασιλεία σου"
"Υστερα από αυτό διδαχθήκαμε νά λέμε: ""Ας έλθη ή βασιλεία σου". Άφοΰ βασανιζόμαστε από τά πάθη τοΰ σώματος καί δεχόμαστε τίς αμέτρητες επιθέσεις των πειρασμών, χρειαζόμαστε τή βοήθεια τοΰ Θεοΰ, γιά νά μή βασιλεύση ή αμαρτία στό θνητό σώμα μας υπακούοντας στίς εντολές της επιθυμίας του, οΰτε νά προσφέρουμε τά μέλη μας στην αμαρτία, ώς όπλα αδικίας, αλλά νά τά προσφέρουμε στό Θεό ώς όπλα αρετής καί νά υπηρετούμε τόν αιώνιο βασιλιά σάν στρατιώτες.
Έκτος από αυτά διδασκόμαστε νά μήν άφοσιωνώμαστε υπερβολικά στην παρούσα ζωή, αλλά νά περιφρονούμε τά παρόντα πού είναι πρόσκαιρα καί νά επιθυμούμε τά μέλλοντα, πού είναι αιώνια καί αμετακίνητα. Ακόμη νά ζητάμε εκείνη την ουράνια καί αιώνια βασιλεία ώστε νά μη μας κρατά δεμένους στη γη ή πρόσκαιρη εύχαρίστησι, ούτε ή σωματική ομορφιά, οΰτε ό πλούτος, οΰτε τά πολλά κτήματα, οΰτε οί πολύτιμες πέτρες, οΰτε οί μεγάλες καί όμορφες οικοδομές, οΰτε οί αρχηγίες καί στρατηγίες, οΰτε ή βασιλική πορφύρα καί τό στέμμα, οΰτε τά φαγητά καί τά διάφορα καρυκεύματα, οΰτε κάτι άλλο από αυτά πού δελεάζουν καί τέρπουν τίς αισθήσεις μας' αλλά άφου εγκαταλείψουμε όλα αυτά, νά επιθυμούμε αδιάκοπα τή βασιλεία του Θεού.
Άφοΰ μας δίδαξε μέ αυτό τόν τρόπο καί αύτη τήν αρετή, πρόσταξε νά λέμε'
"Γεννηθήτω τό θέλημα σου ώς εν ούρανω, καί επί της γης"
Άφοΰ τοποθέτησε μέσα μας τόν έρωτα γιά τά μελλοντικά καί τήν επιθυμία της επουράνιας βασιλείας καί μας σαγήνευσε μέ τόν πόθο εκείνο, μας προετοιμάζει νά λέμε, "Ας γίνη τό θέλημα σου πάνω στη γη, όπως γίνεται και στον ουρανό". Κάνε μας, λέγει, Κύριε, νά μπορούμε νά μιμούμαστε τήν ουράνια ζωή, γιά νά θέλουμε καί μεΐς αυτά πού θέλεις Έσύ. Βοήθησε τήν άποκαμωμένη μας προαίρεσι, πού θέλει νά κάνη αυτά πού θέλεις Έσύ, αλλά εμποδίζεται από τήν ασθένεια του σώματος. "Απλωσε τό χέρι Σου σε εκείνους πού επιθυμούν πολύ νά τρέχουν, αναγκάζονται όμως νά κουτσαίνουν από τήν προσκόλλησί τους στά γήϊνα. "Εχει φτερά ή ψυχή, αλλά ή σάρκα τήν βαραίνει. Θέλει ή ψυχή νά φθάση γρήγορα στά ουράνια, αλλά ή σάρκα τήν κρατάει στά επίγεια. Όταν όμως ύπάρχη ή δική Σου βοήθεια, καί τά πολύ δύσκολα θά είναι πολύ εύκολα. ""Ας γίνη", λοιπόν, "τό θέλημα Σου καί πάνω στή γη, όπως γίνεται στον ουρανό".
Καί επειδή ανέφερε τά της γης, καί επειδή εκείνοι πού έγιναν από τή γη καί ζουν σέ αυτήν καί έχουν γήινο σώμα, έχουν ανάγκη από τήν κατάλληλη τροφή, πρόσθεσε"
"Τόν αρτον ημών τόν έπιούσιον, δός ήμΐν σήμερο
ν"
Διέταξε νά ζητάμε τόν καθημερινό άρτο. Όχι καλοπέρασι, αλλά τροφή, πού ικανοποιεί τίς ανάγκες του σώματος καί εμποδίζει τόν εκ πείνης θάνατο. Όχι ερεθιστικές τροφές, οΰτε ποικιλία φαγητών καί μαγειρικές τέχνες καί επινοήσεις αρτοποιών καί εύωδιαστά κρασιά καί όσα άλλα ευχαριστούν τό λάρυγγα, φορτώνουν όμως τήν κοιλιά, σκοτίζουν τό μυαλό του ανθρώπου, κάνουν τό σώμα νά επαναστάτη εναντίον της ψυχής, καί κάνουν απείθαρχο τό πουλάρι στον αναβάτη του. Δέν μας δίδαξε ό λόγος νά ζητάμε αυτά, αλλά "τό καθημερινό μας ψωμί", δηλαδή, αυτό πού αποτελεί τήν ουσία του ανθρωπίνου σώματος καί μπορεί νά τό στηρίξη. Καί πάλι δέν πήραμε εντολή νά ζητάμε ψωμί γιά πολλά χρόνια, αλλά μόνο γιά τήν σημερινή ήμερα. Διότι λέγει: "Μην έχετε αγωνία γιά τήν αυριανή ήμερα" (Ματθ. 6,34).
Γιά ποιο λόγο φροντίζει κάποιος γιά τήν αυριανή ήμερα, τή στιγμή πού δέν είναι βέβαιο άν θά τήν δη; Καί μάλιστα φορτώνεται τόν κόπο, χάνει όμως τόν καρπό; "Εχε εμπιστοσύνη στον Θεό πού "δίνει τροφή σέ κάθε σάρκα" (Ψαλμ. 135,25). Αυτός πού σοϋ έδωσε τό σώμα καί φύσηξε μέσα σου τήν ψυχή καί σέ έκανε ζώο λογικό, καί πρίν από τήν διάπλασί σου σου ετοίμασε όλα τά αγαθά, θά σέ παράβλεψη κατόπιν αυτός "πού ανατέλλει τόν ήλιο τον σέ καλούς καί κακούς καί στέλνει τή βροχή του σέ δικαίους καί αδίκους;" (ΜατΘ. 5,45)
"Εχοντας λοιπόν εμπιστοσύνη σέ Αυτόν, νά ζητάς μόνο τήν καθημερινή τροφή καί τήν φροντίδα τής αυριανής ημέρας άφησε την σ' Αυτόν καί κάνε όπως έλεγε καί ό μακάριος Δαυΐδ: "Ρίξε στον Κύριο τή μεριμνά σου καί αυτός θά σε διαθρέψη" (Ψαλμ. 54,23).
Άφοΰ λοιπόν με όσα προαναφέρθηκαν μας έμαθε τήν πιό δυνατή φιλοσοφία, γνωρίζοντας ότι είναι αδύνατον άνθρωποι όντες καί περικείμενοι θνητό σώμα νά μή σφάλλουμε, μας δίδαξε νά λέμε'
"Καί αφες ήμϊν τά όφειλήματα ημών, ώς καί ημείς άφίεμεν τοις όφειλέταις ημών"
Με τά λόγια αυτά διακηρύσσει τά έξης αγαθά: Κατ' αρχήν αυτούς πού έφθασαν στην κορυφή τής αρετής τους διδάσκει τήν μετριοφροσύνη" κατόπιν τους συμβουλεύει νά μήν υπερηφανεύονται γιά τά κατορθώματα τους, αλλά νά φοβούνται καί νά τρέμουν καί νά θυμούνται πάντοτε τά προηγούμενα αμαρτήματα τους. "Ετσι έκαμνε καί ό μακάριος Παύλος λέγοντας υστέρα άπό τά αμέτρητα κατορθώματα του: "Ό Ίησοϋς Χριστός ήλθε στον κόσμο γιά νά σώση αμαρτωλούς, άπό τους οποίους πρώτος είμαι εγώ" (Α Τιμ. 1,15). Δεν είπε "ήμουν", αλλά " είμαι", γιά νά δείξη ότι θυμόταν πάντοτε ό,τι είχε διαπράξει. Αυτούς λοιπόν πού έφτασαν στην κορυφή τής αρετής, τους ασφάλισε με τήν ταπεινοφροσύνη λέγοντας αυτά τά λόγια.
Εκείνους όμως πού έσφαλαν υστέρα άπό τήν χάρι τοΰ άγιου Βαπτίσματος, δέν τους αφήνει νά άπελπίζωνται γιά τή σωτηρία τους, αλλά διδάσκει νά ζητοΰν άπό τό γιατρό των ψυχών τά φάρμακα γιά τή συγγνώμη. Μαζί όμως μέ αυτά ό λόγος προϋποθέτει καί τήν διδασκαλία γιά τήν φιλανθρωπία. Θέλει νά είμαστε ήρεμοι στους ενόχους, άμνησίκακοι σέ όσους σφάλλουν απέναντι μας καί μέ τή συγγνώμη πού θά δίνουμε σέ αυτούς, νά δίνουμε στον έαυτό μας συγγνώμη καί πρώτα εμείς οί ϊδιοι νά προσφέρουμε τά μέτρα της φιλανθρωπίας. Διότι τόσο ζητάμε νά λάβουμε, όσο δίνουμε στους συνανθρώπους μας, καί έχουμε την άπαίτησι νά μας δώση ό Θεός τόση συγγνώμη, όση χαρίζουμε εμείς στους οφειλέτες μας. Έκτος από αυτά διαταχθήκαμε νά λέμε'
"Καί μή εισενέγκης ημάς είς πειρασμόν, αλλά ρΰσαι ημάς από τοϋ πονηρού"
Πολλά πράγματα υπάρχουν πού μας προξενούν λύπη. "Αλλα από αυτά προέρχονται από διαβολική ενέργεια. "Αλλα από ανθρώπους πού σκέπτονται καί ενεργούν ύπουλα τό κακό μας. Καί τό σώμα μας προξενεί βλάβη: Όταν ξεσηκώνεται εναντίον της ψυχής. "Αλλοτε πάλι μας προξενεί πόνους και ενοχλήσεις, προκαλώντας κάθε είδους άρρώστειες. Επειδή λοιπόν είναι πολλά καί διάφορα αυτά πού μας προξενούν λύπη καί μας επιτίθενται από πολλά σημεία, διδαχθήκαμε από τόν Θεό των όλων νά ζητάμε νά μας άπαλλάξη από αυτά. Διότι, όταν μας ένισχύη ό Θεός, κάθε ζάλη σβήνει καί ή τρικυμία μετατρέπεται σε γαλήνη καί ό διάβολος υποχωρεί ντροπιασμένος, όπως ακριβώς υποχώρησε τότε εγκαταλείποντας τους ανθρώπους καί μπήκε μέσα στους χοίρους, μή τολμώντας οΰτε εκείνο νά κάνη, χωρίς τήν άδεια Εκείνου πού τόν διέταξε. Αυτός λοιπόν πού δέν έχει εξουσία οΰτε εναντίον των χοίρων, πώς θά μπόρεση νά νικήση ανθρώπους πού είναι άγρυπνοι καί νηφάλιοι καί προστατεύονται από τόν Θεό καί τόν θεωρούν δικό τους βασιλιά;
Γι' αυτό καί στό τέλος της προσευχής υπέδειξε τήν βασιλεία, τήν δύναμι καί τήν δόξα τοϋ Θεοϋ λέγοντας"
"Ότι σοΰ έστιν ή βασιλεία καί ή δύναμις καί ή δόξα είς τους αιώνας. Αμήν".
Αυτά ζητώ από Σένα, λέγει, όχι γιά άλλους λόγους, αλλά διότι γνωρίζω ότι είσαι βασιλιάς όλων, ότι έχεις εξουσία αιώνια, ότι μπορείς όσα θέλεις καί έχεις δόξα ακατάλυτη.
Γιά όλα αυτά λοιπόν ας ευχαριστήσουμε Εκείνον πού μας έκρινε άξιους γιά τόσα αγαθά, διότι σ' Αύτόν πρέπει κάθε δόξα, τιμή καί δύναμις, στον Πατέρα, στον Υιό καί στό "Αγιο Πνεύμα, τώρα καί πάντοτε καί στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.